Heimskringla - 16.08.1933, Qupperneq 6

HEIMSKRINGLA
f. SÍÐA.
WINNIPEG, 16. ÁGÚST, 1933
JON STRAND
Saga eftir
PAUL TRENT.
Þýdd af
G. P. MAGNÚSSON.
“Eg lít þannig á, að það geti enginn ann-
ar en Southwold gert þannig lagaða yfirlýs-
ingu.”
“Og frá honum vænti eg ekki neins góðs.”
“Hann er reglulegur manndjöfull,” sagði
Cobden með áhezlu. “Hann gerði æfi mína
að engu og nú er hann að reyna að eyðileggja
líf þitt og framtíð — eyðileggja þig, sem eg
elska heitara en lífið í mínu eigin brjósti —
svo er aumingja Joyce litla. Hvað hún hlýtur
að líða. — Jón, eg hefi oft hugsað um það,
hvert þú munir nokkurn tíma geta fyrirgefið
mér — eg hefi ekki verið hreinskilin við þig
að öllu leyti — og alla jafna hefi eg fundið til
þess, að eg var að gera rangt. Þú hefir oft
hugsað um það og undrast yfir því, hver mundi
vera faðir þinn.” Gamli maðurinn þagnaði
um stund og leit til Jóns. Það lýsti sér ótti
í augnaráðinu. “Eg hefi vitað hver faðir þinn
er — eg hefi vitað það aila tíð — en eg hefi
ekki þorað að segja þér það — þú ert ekki
hjónabandsbarn, drengur minn, en móðir þín
var bezta konan í veröldinni . Oft minnir
svipur þinn, mig á þá konu — þá elskulegu
konu. Hún treysti jarðarinnar mesta óþokka
og leið fyrir það.”
“Þú mátt ekki koma þér í geðshræring,”
sagði Jón sem átti fult í fangi með að hafa
vald á sínum eigin tilfinningum.”
“Þú ætlar ekki að dæma mig stranglega?
Móðir þín var konan sem eg elskaði. Eg hefi
sagt þér, að þegar eg fann hana loksins, þá
var hún dáin. — En þú varst lifandi og eg tók
þig með mér. — Eg sagði þér ósatt þegar eg
sagði að eg hefði fundið þig meðfram veginum.
Eg vildi ekki að þú fengir að vita sannleikann
— ástæðan hefir sjálfsagt verið sprottin af
eigingjörnum hvptum. Eg ætlaði mér, strax
frá því fyrsta, að gera þig að svo miklum
manni, að þú gætir síðar meir orðið verkfæri
í minni hendi til þess að koma fram hefndum
á þeim djöfli, sem var orsök í dauða móður
þinnar — þegar svo sá tími kæmi, að þú værir
búinn að mola Southwold ofan í duftið — ofan
í vilpu fyrirlitningar og mannhaturs, þá ætlaði
eg að segja honum, að hann væri-------
Orðin dóu á vörum gamla mannsins.
Hann kastaði höfðinu til á koddanum og var
sem hann væri að reyna sitt ítrasta að ljúka
við setninguna — en orðin vildu ekki koma út
yíir varirnar. ,
“Að eg væri sonur þess mannnfðings?”
sagði Jón. Það greip hann sú tilfinning að
það hefðu verið orðin sem vöntuðu til að
ljúka við setninguna, svo ilt sem honum þotti
þó, að heyra til þess.
Gamli maðurinn gat engu svarað, en Jón
þóttist sjá í augum hans hvert svarið væri.
XXXIX Kapítuli.
Þegar Jón varð sér þess meðvitandi, að
hann væri, ekki einungis fæddur í skömm
heldur einnig, að hann væri sonur þess manns
sem væri hans svæsnasti óvinur, þá varð
hann altekinn af hinum hræðilegustu til-
finningum. Honum fanst hann verða að hverfa
alveg, svo engin mætti líta hann framar —
hvílíkri skömm var hann ekki um vafinn —
hví var hann fæddur til að líða alt þetta? Hann
sat með andlitið hulið í hönd sér ogvissi
ekkert af sér fyr en hönd snart hann á öxlina.
Það var gamli maðurinn sem hafði náð sér aft-
ur ogrisið ögn upp við olnboga og náð til Jóns,
til að vekja hann af hugleiðingum sínum, og
hvetja hann til starfa.
“Geturðu fyrirgefið mér, Jón? Eg veit að
eg hefði átt að segja þér þetta alt fyrir löngu
síðan,” sagði Cobden í biðjandi róm.
“Eg hefi/ ekkert að fyrirgefa. Enginn
maður gæti hafa átt betri föður en þú hefir
reynst mér.”
“Þú ert sonur þeirrar konu sem eg elsk-
aði — þeirrar einu konu, sem eg hefi nokkurn
tíma elskað í lífinu, og oft minnir svipur þinn
mig á hana — þá er unun að lifa — þá finst
mér eg vera kominn til hennar. Guði sé þökk
fyrir það, að þú hefir ekki neitt af eðli föður
þíns — það er eins og það sé stundum gott
að vera gerður arflaus.”
“Hví hefir þú sagt mér frá öllu þessu nú?”
spurði Jón eins og það hefði gripið hann ein-
hver grunsemi .
“Af því, að nú verður þú að fara tii
Southwolds og segja honum, að þú sért sonur
hans,” sagði Cobden ákafur.
“Fyr léti eg grafa mig lifandi. Hans til-
vera hefir enga þýðing fyrir mig aðra en þá,
sem svæsinn og ófyrirleitinn óvinur hefir.
Hann er þyrnir í sál minni og líkama,” sagði
Jón í ofsa geðshræring sem hann var þó að
reyna til að dylja.
“En þú verður að fara til hans. Hann er
kanske ekki að öllu leyti slæmur — hann hefir
ef til vill einhverjar góðar taugar og tilfinn-
ingar — hann er óefað ekki samanrunninn
steinn. Það hlýtur að hafa áhrif á hann að
frétta, að þú ert hans hold og blóð. Hann
hlýtur að átta sig þá á því sem hann er að
gera.”
. “Menn eru yfirleitt ekki svo fljótir til að
viðurkenna nafnlaus börn sín. Hann mundi
þræta fyrir að hann væri faðir minn. Og eg
gæti aldrei krafist þess af honum að hann
gengist við mér sem syni sfnum. Hann hefir
ekki einungis svikið og svívirt mig, heldur
móðir mína einnig. Átt þú mynd af móður
minni?”
“Það er ein í kassanum þarna. Hér er
lykillinn.” ,
Jón opnaði kassan og tók þaðann mynd
af konu. IV^yndinn hafði auðsjáanlega verið
oft höndum farin og var farin að dofna en
mátti þó enn sjá andlit myndarinnar skýrt.
Jón athugaði nú með nákvmæni myndina af
þeirri konu sem var móðir hans, en sem hann
hafði aldrei séð. Nú flaug honum í hug
sorgarsagan sem Cobden hafði sagt honum
og hatur hans til Southwolds óx hundrað falt.
Inst í hjarta sínu hafði hann alla jafna
borið þá von, að þrátt fyrir alt, væri hann þó
hjónabandsbarn, en nú hafði hann fengið
vissu um það, að hnn var “einskis-son” frá
siðferðislegu hiiðinni skoðað — skömmin var
stórkostleg. Altaf óx hatrið í brjósti hans
til Southwolds. Bardaga hugurinn endur-
lifnaði og hann strengdi þess heit að hefna
móður ’sinnar — rækilega.
“Ef eg hefði vitað þetta fyr, þá hefði eg
hagað athöfnum mínum á annan veg,” sagði
Jón lágt.
Cobden tók 'ekki augun af Jóni, hann var
að reyna að lesa hugsanir hans, en það var
árangurslaust.
“Gefðu mér myndina,” sagði hann svo,
og er Jón hafði fengið honum hana, setti hann
hana undir koddan sinn.
“Jón móðir þín var góð kona, en hún sá
ekki við slíkum óþokka, sem Southwold var,
og er ennþá. Fyrir 30 árum síðan var hann
laglegur og mannalegur maður með tungu
sem gat mælt eins og konur vildu helst
heyra. Ef þú hefðir þekt hann þá, mundir
þú eiga hægra með að skilja og fyrirgefa.”
“Eg veit að móðir mín var góð kona, og
það gerir glæp Southwolds ennþá stærri. Eg
hefi aldrei fyr orðið var við sérstaka löngun til
að gera öðrum mein. Nú finst mér eg hafa
sterka þrá til að — jafnvel misþyrma — ó-
þokka þeim, er svívirti móður mína.”
“Ef þú aðeins gætir sannað, að hann hafi
verið í samfélagi með Mason, að brugga þetta
samsæri móti þér, þá hefirðu tækifæri.”
“Jafnvel þó Mason segði nú allann sann-
leikann — opinberlega — í málinu, mundu
menn ekki taka hans orð fram yfir South-
wolds orð, sem efalaust mundi þræta fyrir alt
og kalla það ósannindi. Eg verð að fara og
hugsa þetta yfir nákvæmlega. Mér finst sem
hugur minn geti ekki gripið þetta svo í fljótu
bragði.”
“Eg hefi alia tíma vitað, að þú hafðir þor
og dug, drengur minn. Þinn verður sigurinn
að lokum.”
“Eg veit ekki svo mikið sem hvað móðir
mín hét,” sagði Jón alt í einu.
“Mirian Stanton. Þú ert vel ættaður frá
hennar hlið. Hún og alt hennar fólk var
mesta sómafólk í alla staði.’
“Og faðir minn?” sagði Jón og hló lágt
fyrirlitningarhlátur. Þú þarft engu að kvíða,
fóstri minn. Reyndu að ná heilsu þinni sem
fyrst aftur, og þá er alt vel og gott.”
“Já, Jón, mig vantar að komast á fætur
og hjálpa þér. — Viltu senda Joyce inn til mín
þegar þú ferð?”
“Hefir hún sagt þér að trúlofun okkar er
upphafin? Og nú, þar sem eg veit hver eg er,
getur hún aldrei orðið endurnýjuð,” sagði Jón
sorgmæddur á svip.
“Joyce mun hafa eitthvað, um það að
segja,” mælti Cobden og lýsti sér fullvissa í
rómnum.
Jón kallaði inn í herbergi til Joyce um
leið og hann fór ofan stigann, en hann sá
hana ekki að því sinni. Svo fór hann til
sinna herbergja og var glaður yfir því að
vera nú einn. Hann varð að mæta framtíð-
inni og horfast í augu við hana. Nú fanst
honum engin þörf að halda tilfinningum sín-
um innan vissra banda lengur. En hafði það
nokkra þýðingu fyrir hann, að hreinsa nafn
sitt og mannorð? Jafnvel þó honum tækist
það, að fullu, þá hlyti alla jafna vitundin um
fæðingu hans að ríkja í huga hans — og
kanske annara. — Vitundin um það, að hann
var ekkj hjónabandsbarn og nafnlaus. Svipur
hans harðnaði og hann kreisti saman varirnar
er hann hugsaði til þess að það var faðir hans
sem orsakaði honum þessa skömm. Alt í
einu greip hann sterk löngun til að fara yfir
til Southwold og hella yfir hann allri þeirri
gremju sem nú nísti hjarta hans. Að hugsa til
þess, að maður eins og Southwold skuli vera
faðir hans. Sú byrði bættist á huga hans ofan
á alt annað. Þó hafði hann alla jafna langað
svo innileg til, að fá að vita hver væri faðir
hans, — jafnvel meir en um það, hver væri
móði^ hans.
RobinHood
En eftir alt þá var nú
faðemi hans meir tilfinning-
ar atriði fyrir hann. Fram-
tíðin var aftur á móti það at-
riði sem mest var um vert
fyrir hann, og sem hann
þurfti nú að glíma við.
Joyce kom ofan í stofuna
til hans. Hún kom á allra
versta tíma því Jón var í því
skapi og þeim hugleiðingum,
að vel mátti vera, að hann
— óafvitandi — særði með
orðum sínum þá konu sem
hann elskaði heitast af öllu
í veröldinni.
“Hefir frændi þinn sagt =
þér það?’ spurði hann hranalega.
“Nei, sagt mér hvað? Hvað er að Jón?”
spurði hún óttasleginn.
“Eg er sonur Southwolds, — og ekki
hjónabandsbarn — á ekkert nafn,” sagði Jón
nærri æðislega.
Hana hnikti við, en hann misskildi það.
“Það er ekki ástæðulaust þó þig hrylli
við og færir þig fjær mér — afturgengnum út-
burði. Það var heppilegt að það var ekki
komið lengra milli okkar en var, áður þetta
varð uppljóst — um tilveru mína og uppruna.”
Honum var það ljóst að hann var ósann-
gjarn til hennar og særði hana stórkostlega,
samt gat hann ekki sýnt henni neina miskun,
eður vægð. Hann var altekinn af einhverri
sterkri löngun til að særa og meiða. Hann
var rétt í þann veg að halda áfram á sama
hátt, er hún kom til hans og lagði handleggina
um hálsinn á honum.
%
“Elsku Jón! Hvað þú hlýtur að líða mikið
sálar stríð! Þú ert ekki með sjálfum þér Jón,
eða þú mundir ekki tala svona. Eins og
mér sé ekki sama hvers son þú ert. Eg veit
að þú ert Jón Strand, maðurinn sem eg elska,
og tilbið af öllu mínu hjarta. Nú vantar mig
meir en nokkru sinni fyr, að þú giftist mér.
Skilurðu mig, elsku Jón? Við skulum gifta
okkur strax. ,Eg veit að það yrði léttbærara
fyrir okkur bæði að bera þá byrði sem þú nú
hefir einn að bera. Mig vantar að fá að bera
hana með þér, Jón — elsku Jón.”
En hann ýtti henni frá sér með hægð og
sami hörku og kuldasvipurinn var á andliti
hans.
“Eg giftist aldrei. Eg er ekki verðugur
þess, að vera eiginmaður neinnrar konu. —
Nafnlaus útburður,” sagði hann með ákefð en
var nú auðsjáanlega, að reyna að stilla feig.
“Þú ert sá maður, sem mig vantar. Það
gerði engan mun til mín þó þú jafnvel værir
sekur um það, sem borið er á þig. Það, að
vita að eg væri kona Jóns Strands, gerði mig
lukkulega. Það er það eina nafn, sem mig
vantar. Jón, elsku vinur minn, eg heM þú
skiljir ekki hina virkilegu þýðingu á orðun-
um “konu ást”. Sú kona, sem elskar mann
af öllu sínu hjarta, er ósjálfstædd áhald þeirr-
ar ástar. Fyrir hana er alt annað fánýtt, en
sá maður. Allar hennar hugsanir — öll henn-
ar gleði og farsæld — alt hennar líf, er bundið
þeim manni. Almennings álitið á þeim manni
hefir engin áhrif á hana — hún elskar hann
þrátt fyrir alt og þráir að geta verið hans
hjálp og aðstoð og sýnt honum hluttekningu
og umönnun. Það er eiginlegleiki, sem fylgir
sannri konu ást, að geta og vilja taka hlut-
deild í kjörum og kringumstæðum elskhuga
síns — hvort heldur þar er um að ræða sorg
eður gleði.”
Hún var blíð og ástúðleg og mændi á
hann bænar augum. ÉTn tilhugsunin um það,
sem Jón hafði þá rétt lært, sjálfum sér við-
komandi, gerði hann harðann sem stál. Hon-
um fanst að engin blíða eður hlýleiki í við-
móti væri til í sínu eðli lengur. Mál hennar
og framkoma við hann, hafði ekki minstu á-
hrif á hann. Hún stóð og starði á hann bæði
undrandi og óttafull.
“Jón, það er ekki meining þín að senda
mig frá þér þannig?” sagði hún klökk og þreif
hendi hans og brá upp að vörum sínum.
“Eg verð’ nú að fara. Eg þarf að flytja
ræðu í þinginu í dag,” sagði hann, um leið og
hann fór og skildi við hana grátandi. Er hann
gekk niður tröðina frá húsinu var þar mynda-
töku maður frá einu stórblaði borgarinnar og
tók mynd af honum. Það kom í huga Jóns
að rjúka á manninn og berja hann fyrir það,
sem Jón kallaði “persónulegan átroðning og
ósvífni.” En skynsemin náði tökum á honum,
og lét hann skilja, að hann væri búinn að sýna
Joyce nógu mikið mótlæti, þegar hún hefði
verið að gera alt sem í hennar valdi stóð til
að sýna honum blíðu og meðlíðan, þó hann
færi nú ekki að bæta svörtu ofan á grátt með
því, að beita ;líkamlegu afli á mann, sem
honum kom ekkert við og hann vissi ekkert
hver var, annar en myndatökumaður. Eftir að
FLOUR
«
MJÖLIÐ, SEM BÚIÐ ER TIL ÚR
BEZTU UPPSKERU VESTURLANDSINS
hann hafði gengið nokkurn spotta fóru taugar
hans að komast í jafnvægi aftur og hann að
geta skoðað hlutina í réttu Ijósi. Hann fann
nú með sjálfum sér hversu ákaflega órétt
hann hafði gert Joyce, og það greip hann sú
hugsun að snúa við og fara heim aftur til
hennar. Voðalegt sálarángur hlaut hún nú að
líða.
“Nei,” hugsaði hann svo. Hún verður að
gleyma mér. Hún verður að þekkja mig sem
þann mann, sem eg í raunveruleika er — út-
skúfaðan og nafnlausan. Það yrði báðum
fyrir bestu.
Hugsanir hans héldu honum í Ieiðslu eður
einskonar draumí. Hann gekk áfram án þess
að vera sér þess meðvitandi hvert hann var að
fara — óafvitandi tók hann undir kveðju lög-
regluþjónsins við þinghús dyrnar um leið og
hann gekk inn. En er hurðin féll að staf að
baki hans vaknaði hann af þessum dvala og
áttaði sig nú verulega á því sem hann sá og
heyrði kring um sig. — “Skildi þetta vera f
síðasta sinn, sem eg kem hér inn,” hugsaði
hann. Svo fór hann að hugsa um þá dag
drauma sem hann hafði dreymt innan þessa
veggja — þegar hann dreymdi, að síðar í sögu
lands og þjóðar yrðí sín minst, sem eins af
hinum allra snjöllustu stjórnmálamönnum. Og
hann hafði verið að reyna til að sá þáttur
sögunnar gæti orðið sem allra fullkomnastur.
— En nú. Nú gekk hann þarna inp til þess,
að mæta þeim mönnum sem búnir voru að
dæma hann sem lands og þjóðar svikara. —
Þannig átti þá sá partur sögunnar, sem snerti-
hann sjálfann, að Iíta út.
En Jón var rólegur og einbeittur á svipinn
og í framkomu er hann gekk inn þingsalinn,
þó hann yrði þess var, að allra augu störðu á
hann. Hvað annað, sem þessir menn kynnu
að hugsa um hann, skyldu þeir þó ekki hafa
ástæðu til að líta á hann sem hugleysingja er
hlypi af hólminum. Forsætisráðherrann var
kominn í salinn og hafði tekið sæti sitt. Jón
tók eftir því, að svipur hans var allur eftirtekt
og rannsakandi augum leit hann kringum sig
í salnum.
Jóni fanst, sem hann hefði meiri ástæðu
nú en nokkru sinni fyr, að veita þessum manni
sérstakt athygli og eftirtekt. Nú í fyrsta skifti
leit hann þennan mann sem föður sinn, áður
hafði hann litið á hann einungis sem stjórn-
málamann. Hann gat ekki annað en dáðst
að því, hvað faðir hans var líkamlega vel
bygður og fyrirmannlegur á svipinn. Hann
undraði það ekkert þó hann hafði verið kjör-
inn leiðtogi þess pólitízka flokks sem hann
fylgdi að . málum. “Hvernig gat þessi
maður verið sekur um vélræði og samsæri
gegn saklausum manni.—Og hvernig gat hann
haft það á samvizkunni að vita að hann hafði
eyðilegt líf saklausrar. konu, og sama sem
borið út sitt eigið barn — kastað því upp á
náðir hins kaldlynda og harðúðuga heims. Nú
mundi Jón eftir því, hvað Southwold hafði oft
haft orð á því, að honum félli hann vel í geð
að mörgu leyti. Jón brosti illúðlegu brosi að
þessari hugsun.
Eins og fyrri daginn voru sætin á báðar
hendur við Jón, auð. Morrison kom inn og
gekk rakleitt til Jóns. “Góðann morgun, hr.
Strand,” sagði hann og rétti Jóni hönd sína.
Jón roðnaði í andlitið — hann átti ekki von á
svona happlegheitum frá nokkrum manni þar
inni, svo tók hann í hönd hans vingjarnlega
og bauð honum góðan morgun. Morrison tók
svo sæti hjá flokksmönnum sínum þar sem
hann hafði setið síðast.
Augnabliki síðar reis Jón úr sæti sínu.
“Herra þingforseti!” byrjaði hann. “Mig
langar að biðja þingheim um fárra mínútna á-
heyrn meðan eg útskýri mál nokkurt er mig
sjálfan snertir, að mestu leyti, sem þingmann
hér á þingi.”
Það lýsti sér dálítill óstyrkur í rödd lians,
og dauða þögnin sem ýarð í salnum er hann
stóð á fætur, átti illa við hann. Hann náði
fljótlega valdi yfir tilfinningum sínum, en ein-
lagt var hann sér þess meðvitandi, að hann
var að tala við menn, sem alla reiðu höfðu
uppkveðið sinn dom yfir honum og — dæmt
hann seka^nn.