Heimskringla - 22.11.1933, Page 1

D. D. Wood & Sons Ltd.
Verzla með ryklaus kol og
kók. “Þeir hafa lagt til
hitann á heimilunum í
Winnipeg síðan ’82”
Símar 87 308—87 309
D. D. Wood & Sons Ltd.
Einka útsölumenn í Winni-
peg á hinum frægu “Wild-
fire” kolum er ábyrgst eru
hin beztu.
Símar 87 308—87 309
XLVIII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 22. NÓV. 1933
NÚMER 8.
FRÉTTIR
bandaríkin viðurkenna
Rússland
Að undanteknum Will Rogers,
munu fléstir líta svo á, sem Canada °S Rússlands komin í
nokkur tíðindi hafi gerst s. 1.
ur heim vegna tilrauna hans að
útbreiða kommúnisma.
Þetta átti sér stað á árum
King-stjórnarinnar í Canada.
Þegar Bennett-stjórnin kom
til valda voru viðskiftin milli
föstudag, er Roosevelt forseti
tilkynti, að Bandaríkin hefðu
viðurkent Rússland.
Þó ýms lönd hafi áður gert
eamninga við Rússland, hafa
Bandaríkin ekki verið fús til
þess. Eru nú full 16 ár síðan
þau hafa nokkuð haft saman
við Rússland að sælda.
Eins og kunnugt er, sendi
Roosevelt forseti Rússum skeyti
fyrir nokkru um að senda full-
trúa á sinn fund til þess að í-
huga þessi mál. Sendi Soviet-
stjómin Maxim Litvinoff utan-
ríkisráðherra til Bandaríkjanna.
Hefir hann á aðrá viku setið á
ráðstefnum með Roosevelt for-
seta og stjórn hans. Er árang-
nrinn af því sá, að samningar
hafa verið gerðir milli land-
anna.
Samningarnir eru vanalegir
þjóðasamningar. Þeir snerta
bæði stjórnmál og viðskifti.
Sendiherrar hafa þegar verið
skipaðir af hálfu beggja þjóð-
anna.
Pjögur má telja aðal-atriði
samninganna. Snerta þau gaml-
ar skuldir, trúarbragða fresli,
að tilraunir til að útbreiða
kommúnisma séu lagðar niður
af hálfu Rússlands, og vernd
stjórnar þjóna hvors landsins
sem er.
Skuldir landanna fyrir bylt-
inguna í Rússlandi, er haldið
að verði látnar jafna sig að svo
miklu leyti, sem stjórnimar fá
við þær ráðið. Trúarbragða-
frelsi lofar Litvinoff Bandaríkj-
unum svo langt sem stjórnar-
skrá Rússlands leyfir. Bætir
hann því við, að sögurnar um
trúarbragða ofsóknir í Rúss-
landi séu ýktar. Um vernd
bandarískra þegna í Rússlandi
stendur í samningunum, að ef
við lögin verði brotlegir, hafi
þeir rétt til, að biðja um þá
vörn, er þeir æski (to be repre-
sented by counsel of their
choice). Er haldið að Bretum
finnist ekki til um þetta, svo
ólíkt sem það er því, er fram
kom gagnvart berzku þegnun-
um, er unnu fyrir Metro-Vickers
félagið í Rússlandi. Og við út-
breiðslu kommúnismans hefir
Roosevelt forseti reist þær
skorður f samningnum, að eng-
in þjóð er samning hefir áður
gert við Rússland, hefir eins
orðið ágengt í því efni.
Þeir sem samningana hafa
séð segja, að ef gera ætti
stranglega upp reikninga, hafi
Litvinoff heldur orðið fyrir hall-
anum. En margt eða flest í
þeim, sé þó svo rýmilegt á báð-
ar hliðar, að auðséð sé, að hvor
þjóðin um sig hafi viljað vera
sem sanngjörnust.
Báðir aðal-höfundar þessa
samnings, Mr. Litvinoff og Mr.
Roosevelt, minnast á að með
samningunum álíti þeir stórt
spor stigið til verndar friði í
heiminum.
mola. Og á kreppuárunum hafa
þau ekki batnað neitt.
Þó Canada-stjórn viðurkenni
því Rússland, er þó um lítil við-
skifti að ræða milli landanna.
Veldur þar eflaust nokkru um,
að til þess að af þeim gæti
orðið, þarf Rússland á meiri
fjárlánum að halda, en Canada
má við að veita.
Að samningur Bandaríkjanna
við Rússland hafi nokkur á-
hrif á Canada, verður ekki séð
að svo komnu.
Japan er sagt, að h'ti ekki á
þennan samning milli Banda-
ríkjanna og Rússlands sem sér
neitt óvinveittan. Það skoðar
það hafa verið vinarbragð af
Bandaríkjunum, að fara með
flotan af Kyrrahafsströndinni
til austur strandarinnar. Og það
telur hvorutveggja þjóðina, sem
vinaþjóð sína. Að því sé vel
við her Rússa í Mansjúríu, er
þó erfitt að skilja, úr því þeim
var illa við flota Bandaríkjanna
á vestur ströndinni. Japönum
verður ekki brugðið um það, að
þeir kunni sig ekki.
En að því sleptu, er það alls
ekki ómögulegt, að samningur
Bandaríkjanna við Rússland
dragi úr vígamóðnum í Asíu.
* * *
Rúnasteininum stolið
Rúnasteininum sem nýlega
fanst hjá Sandy Hook, hefir
verið stolið. Þess eins urðu
sérfræðingarnir vísari, er síðast
liðinn laugardag fóru frá Win-
sínu og á meðan hann var að
afhenda þinginu ræðuna, var
hrópað úr hópi þingmanna:
“Þetta -er alt saman háborin
skömm — á sama tíma og
fjöldinn sveltur—að lifa á auði,
sem almenningur framleiðir.”
Maðurinn, sem orð þessi
mælti, var McGovern þingmaður
frá Glasgow, alkunnur æsinga-
maður. Hann var einu sinni
rekinn af þngi fyrir ærsl og ó-
læti og greip þá veldisprotann
í hendur. í Glasgow var hann
og eitt sinn hneptur í varðhald
fyrir hávaða og gauragang.
Konungur leit til hans ,en lét
þó sem ekkert hefði í skorist.
Drotnngin og Prinsinn af Wales
er við hlið konungs sátu létu
ekki á sér bera, fremur en þau
hefðu ekki heyrt hvað fram fór.
Og þingsetningunni lauk sem
vanalega.
Þedr sem næstir McGovern
sátu, svo sem Lady Atsor o. fl.
reyndu að þagga niður í honum,
en það kom fyrir ekki.
Við blaðamenn sagði McGov-
ern á eftir, “að hann hefði ekki
getað að sér gert, er hann hefði
litið þessa “sýningu” (og átti
þar við konungsfólkið, lávarð-
ana, biskupana, ráðgjafana og
fleiri stórmenni, er á ræðupall-
inum var), að láta hugsanir sín-
ar í Ijós. Þær hefði mátt til að
brjótast út í orðum.”
Þetta er sagt að sé í fyrsta
skift( í síðari tíma sögu(modern
history) sem hin mikla þing-
setningar-athöfn hefir verið
trufluð.
Ekki er haldið, að þessu verði
neitt frekar sint. Að það kom
fyrir í lávarðadeildinni og á
þessum tíma þykir auðvitað
miklu viðurlita meira, en þó
eitthvað svipað hendi í neðri
deild þingsins. En McGovern
17 um þau þrjú sæti sem þar
eru laus. í þriðju kjördeild
sækja sjö.
Um stöðurnar í skólaráðinu
sækja 18 alls, eða 6 í hverri
kjördeild. Níu verða kosnir,
þrír í hverri kjördeild.
Fimtíu og einn alls sækja því
um stöður í bæjarkosningum.
En stöðurnar eru ekki nema
nítján. Það hljóta því nokkuð
margir að verða fyrir vonbrigð-
um daginn eftir kosningarnar,
því allir búast þeir við að verða
kosnir. Kreppan virðist ekki |
hafa gert menn svartsýna. Og
fjárhagserfðileikar bæjarstjórn-
arinnar vaxa mönnum auðsjá-
anlega ekki svo í augum, að
þeir virðist neitt smeykir við að
færast þá í fang eða glíma við
þá. Mætti þó ætla, að vandi I
fylgdi vegsemd þeirri, að stjórna |
á þessum tímum.
* * *
nipeg norður til Sandy Hook,
til ai rannsaka rúnaletrið. Allur var samt leyft að fara óáreitt-
Með þessari viðurkenningu
Bandaríkjanna á Rússlandi, er
nú samband þeirra við Rússland
hið sama og verið hefir milli
Canada og Rússlands síðast lið-
in 8 ár. Með þeim samningum
var ætlast til, lað þjóðimar
fekiftust á sendiherrum. Til
Moskva var þó ekki sendiherra
sendur frá Canada, en Rússar
sendu sinn hingað. En að því
kom þó brátt, að hann var send-
hafði stéinninn ekki verið num-
inn á brott, en sá hlutinn, er
rúnirnar voru á, var horfinn.
Leit út fyrir að þrír eða fjórir
menn hafi bisað steininum burt
af akrinum á sleða (toboggan)
út á þjóðveginn, en þar hafi
hann verið látinn í vörubíl og
skotið undan.
* * *
Eignir Einsteins teknar
Stjórnin á Þýzkalandi “dæmir
rétt að vera” að vísindamaður-
inn Albert Einstein og kona
hans hafi fyrir gert rétti
til eigna sinna og að ríkið slái
þar af leiðandi eign sinni á þær
hvort sem eru í löndum eða
lausum aurum, bankafé eða
verðbréfum.
Einstein var, sem kunnugt er,
kæröur af nazistum fyrir að
vera kommúnisti, og bækur
hans voru teknar og brendar 5.
maí. Flúr/ (Kivusbein þá til
Belgíu. Þaðan fór hann til
Englands. Nú er hann kennari
við háskólann í Princeton í
Bandaríkjunum.
* * *
Þingið á Bretlandi
kemur saman
Þingið á Bretlandi kom sam-
an í gær. í hásætisræðunni, er
konungur las við þingsetning-
una sem fram fór í lávarða-
deildinni, var þess minst, að á
árinu sem væri að líða, sælist
nokkur merki þess, að tímar
væru að batna. Ennfremur var
álierzla lögð á friðarmálin og
von látin í ljósi nm, að Al-
þjóðafélagið yrði stutt svo af
öllum þjóðum heimsins, að því
yrði sem mest ágengt í starfi
sínu að alheimsfriði.
Þó þingsetningin færi fram
með hátíðleik og spekt, kom þó
óvanalegt atvik fyrir við hana.
Hæstu lífsábyrgðir
Ameríski auðkýfingurinn —
Wanamaker hefir látið líf-
tryggja sig fyrir 7,500,000 doll-
ara, kvikmyndakóngurinn Jesse
L. Lasky fyrir 5 milj. dollara,
! Frank P. Book hótel-eig. fyrir
sömu upphæð og Pierre S. du
! Pont, fyrir 4 miljónir. Tólf aðrir
auðkýfingar hafa látið Hf-
tryggja sig fyrir 3 milj. dollara.
Pierpont Morgan er líftrygður
jfyrir 2,750,000 dollara: Hann
I er svo lífhræddur að hann hefir
lífvörð um sig nótt og dag.
FRA fSLANDI
Tveir íslenzkir prófessorar
í Stokkhólmi
Sigurður Nordal prófessor er
nú í Stokkhólmi og heldur þar
fyrirlestra við háskólann um
nokkrar Islendingasögur. Mun
hann verða þar til hátíða. Að-
Nýfundnaland á |sókn að fyrirlestrum Nordals
heljarþröminni ihefir verið mjög mikil, hafa þeir
Út úr fjárhagsvandræðum Ný-. vakið mikla eftirtekt, og miklar
fundnalands, var fyrir nokkru umræður meðal háskólastúdent-
skipuð konungleg nefnd til að ,anna- Halldór Hermannsson,
rannsaka hag landsins og leggja t sem nokkur ár hefir verið pró-
til hvað gera skyldi honum til!fessor 1 Vesturheimi er nú einn'
bjargar. Hefir nefndin nú lok- 1 Stokkhólmi og er þar að
ið starfi. Sér hún enga leið tillrannsaka Sömul íslenzk handrit
að halda áfram eins og nú erlá Konung\ega bókasafninu, en
þar eru nokkur mjög merk ís-
lendingasöguhandrit. í Uppsöl-
um mun hann einnig dvelja
nokkuð og verða við handrita-
rannsóknir á háskólasafninu
þar. í því er geymt eitt elzta
handrit, sem til er af Heims-
kringlu og telja sumir vísinda-
menn, að Snorri sjálfur muni
um með öðrum þingmönnum
fram í neðri deildar þingsal.
* * *
Frá Ottawa
í ræðu er forsætisráðherra R.
B. Bennett hélt s. 1. mánudag í
útvarpið, gat hann þess, að
stjórnin væri ákveðin í því, að
stofna miðstöðvunarbanka og
lög og reglugerð fyrir bankann
yrði samin á næsta þingi. í
öðru lagi gaf hann í skyn, að
með vorinu yrði byrjað eins
fljótt og unt væri á mikilfeng-
legu starfi ,er stjórnin ætlaði að
ráðast í til þess að afla mönn-
um atvinnu. Ennfremur kvað
hann svo mikinn gullforða
stjórnarinnar, að gefa mætti út
peninga svo að næmi $279,600,-
000. og gullbakhjarlinn yrði
samt 25 cents. Þar sem krepp-
an virtist vera að réna, og hag-
ur landsins væri sá, að allar
bjargir væru ekki bannaðar,
virtist ekki frágangsök, að fær-
ast meira og meira í fang.
* * *
Bæjarkosningarnar í Winnipeg
fara fram föstudaginn 24. nóv.
Aldrei hafa eins margir sótt
um stöður í kosningum í þess-
um bæ, sem þeim, er fara fram
næstkomandi föstudag.
Um borgarstjóra stöðuna
sækja þrír. Eru þeir: Ralph H.
Webb, fylkisþingmaður og nú-
verandi borgarstjóri. John
Queen fylkisþingmaður og
leiðtogi óháða verkamanna-
flokksins í Manitoba. M. J.
Forkin, er tilnefningu hlaut hjá
flokki þeim er nefnir sig United
Front Workers og sem er kom-
múnista flokkur.
Um bæjarráðsstöðurnar sækja
alls 30. Níu alls, eða þrír í
hverri deild eru kosnir. Sækja
6 fulltrúaefni í fyrstu kjördeild.
gert. Lgggur hún því til, að
núverandi stjórnskiplag sé lagt
niður, en í þess stað sé skipuð
sex manna nefnd, er opinber
störf annist. Skuld landsins
telur nefndin svo mikla, að þjóð-
in geti aldrei greitt hana. Kenn-
ir nefndin óframsýni stjórnanna
hverri fram af annari um það.
Telur þær hafa verið eyðslu- jafnvel hafa skrifa®
samar og bruðlað fé í flokks-
menn sína langt fram yfir það,
er landið mátti við. Flokks-
stjórnar-vélin hafi verið orðin
sterkari en svo, að við hana
hafi nokkuð ráðist, sami flokk-
urinn farið of lengi með völd.
Ljót saga. En á sér samt sem
áður víðar stað en á Nýfundna-
land.
Um leið og konungur laúk máli í annari kjördeild sækja aftur
Þrír af þessum sex mönnum
sem nefndin leggur til að taki við
stjómarrekstrinum, ætlast hún
til, að séu frá Bretlandi, en þrír
frá Nýfundnalandi. Með því
þykist nefndin viss um, að Bret-
ar sjái fjárhagnum borgið og
viðskifti og framleiðsla muni
að minsta kost halda í horfinu,
ef ekki batna, því Bretinn sé
líklegri til að útvega landinu
fiskimarkað bæði í Suður-Ev-
rópu og Suður-Ameríku, en því
hefir sjálfu hepnast.
Að Nýfundnaland sameinist
Canad og verði eitt af fylkjum
þess, er sagt að íbúunum sé
ekki gefið um.
Ennfremur leggur nefndin til að
Nýfundnaland haldi sínum hluta
af Labrador, en selji hann ekki.
Ef þjóðinni þykir ekki að-
gengilegt, að gefa sig Bretlandi
á hönd, að því leyti, sem farið
er fram á í nefndarálitinu, bend-
ir nefndin á nokkrar leiðir er
hún telur að til bóta yrðu at-
vinnuvegi og viðskiftum lands-
ins, enda þó hún sá efins um
hversu auðvelt yrði að koma
þeim á, þar sem til þess þurfi
fé, er erfitt muni að fá, eins og
hag landsins sé komið. Og
seinunnari bjargráð hyggur
nefndin það verða, en að fela
nefnd eftirlitið um ákveðinn
tíma, eða þar til landið er fært
um að bera stjórnarkostnað
sinn.
Þingið í Nýfundnalandi kem-
ur saman 27. nóvember til þess
að íhuga og ráða fram úr hvað
gera skuli við þessar tillögur
konunglegu nefndarinnar.
GuSmundur Kamban
Nýlega kom út í Kaupmanna-
höfn ný skáldsaga eftir Guð-
mund Kamban og heitir hún
“30. Generation” (Þrítugasti
ættliðurinn). Kamban segir svo
frá, að skáldsagan gerist í
Reykjavík nú á dögum og lýsi
lífinu eins og það sé nú á ls-
landi. Það fólk, sem nú sé
milli 20 og 35 ára, sé 30. ætt-
liðurinn frá Ingólfi Árnarsyni.
Sagan nær til þess er Balbo
kom til íslands.
UM ULLARIÐNAÐ
íslendingar! Greiðið atkvæði
með Mr. Paul Bardal við kosn-
ingarnar 24. nóvember.
ir spánskir hrútar, sem áttu að
notast til kynbóta, en upp úr
því hafðist lítið annað en fjár-
kláðinn. Aftur á móti hafa
bændur hér norðanlands a. m.
k. lagt mikla áherzlu á að fá
sauðféð sem grófullaðast, með
mikinn og sterkan toglagð. Hef-
ir þeim fundist slíkt fé gefa
mesta ullarþyngd, og það fé að
öllum jafnaði hraustara en fín-
ullaða féð. Það hefir því verið
stefnt í þveröfuga átt hvað
snertir ræktun nothæfrar ullar.
Nú er það svo, að útlit og
gæði hverrar vöru fer að miklu
leyti eftir því hráefni, sem í
hana er notað. T. d. er ekki
hægt að búa til postulin úr efni
því, sem notað er í jurtapotta
eða þakhellur, og er þó hvort-
tveggja efnið leir. Hið sama er
að segja um hinar ýmsu tegund-
ir ullar, að þær eiga varla ann-
að sameiginlegt en nafnið.
Skoði maður góða útlenda ull,
t. d. Ástralíu ull, þá sér maður
fyrst og fremst að hún er alveg
toglaus, öll hárin í ullarlagðin-
um eru alveg jafnlöng og ná-
kvæmlega jafngild og jafn-
hrokkin eða liðuð. En þetta
eru eiginleikar sem Iiafa geysi-
mikla þýðingu við dúkagerðina.
Vegna þess að hárin eru öll
eins hrokkin og jafngild, þá
vinna öll hárin saman í þræðin-
um. Þótt búið sé að spinna
hárin saman í þráð, þá kippa
þessir fíngerðu liðir á hárinu
þræðina saman, svo að hann
verður teygjanlegur. Sama er
að segja þótt búið sé að vefa
Frá upphafi íslandsbygðar og
fram á vora daga hafa lands-
menn sjálfir unnið úr íslenzku ^ þráðinn í dúk, hárin halda altaf
ullinni það sem þeir hafa þurft
til fatnaðar sér frá inst til yst,
nærfatnað, sokka og yfirfatn-
að, og um eitt skeið mun inn-
lend vefnaðarvara hafa verið
aðal- útflutningasvra lands-
manna, og mun íslenkur ullar-
iðnaður þá hafa staðið jafnfæt-
is ullariðnaði nágrannaland-
anna. En svo stóð íslenzk ull-
arvinsla í stað fram á daga
Skúla Magnússonar landfógeta,
en honum tókst eins og kunn-
ugt er, að innleiða hér á landi
ný tæki og aðferðir, sem voru
miklu hraðvirkari og betri en
áður höfðu þekst hér á landi.
En við þetta sat svo aftur ó-
breytt þangað til nú fyrir 40
—50 árum, að farið var að gera
tliraunir með að kemba ullina í
vélum, og svo litlu seinna, um
aldamótin, að stofnaðar voru
fyrstu klæðaverksmiðjurnar.
þessum eiginleika og gera dúk-
inn voðfeldan og teygjanlegan,
þessvegna halda föt úr slíkum
dúk miklu Uetur laginu heldur
en föt úr íslenzkri ull. Leggi
maður t. d. buxur úr þessum
dúk saman að kvöldi, sem feng-
ið hafa stóran hnépoka yfir
daginn, þá er hnépokinn venju-
lega alveg horfinn að morgni.
Þetta er máttur samvinnunnar
hjá ullarhárunum.
Sé nú aftur litið á íslenzku
ullina, þá gætir mest toglagð-
arins. Hjá ullariðnaðarmönnum
erlendis eru toghárin ekki talin
ullarhár, vegna þess að þau
eru bygð á alt annan hátt en
þau eiginlegu ullarhár. Þau
eru í fyrsta lagi mikið grófari
heldur en ullarhár og mikið
lengri. Þau eru nærfelt liðalaus
og stíf og hárflísarnar, sem
hárið er bygt úr, em alt öðru-
En meðan alt sat í sama far- vísi og á annan veg fyrirkomið
inu hér á landi, urðu stórstígar j í toghárinu en í hinum eigin-
framfarir í ullariðnaði erlendis, legu ullarhárum. Nú er ekki nóg
ekki aðeins með bættum vélum, með það, að toghárin séu svona
heldur máske miklu fremur í1 frábrugðin hinum eiginlegu ull-
ræktun ullarinnar. arhárum, heldur bætist það við,
Hér á landi hefir sára-lítið að þau eru ákaflega sundurleit
verið unnið að því, að bæta
ullina, að undanteknu því, að
inn voru eitt sinn fluttir nokkr-
innbyrðis bæði hvað lengd og
gildleika snertir. Þau eru því
Frh. á 4. bls.