Heimskringla - 22.11.1933, Side 4

4. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 22. NÓV. 1933
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS LTD.
«53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
VerB blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Wlnnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 22. NÓV. 1933
TIL WINNIPEG-ÍSLENDINGA
1 bæjarkosningunum, sem fram fara 24.
nóvember sækir einn íslendingur. Er
það fyrverandi bæjarráðsmaður Mr. Paul
Bardal.
Enda þótt vér þykjumst vita, að nafn
hans finni flestir íslendingar á kjörseðl-
inum innan um nöfn hinna 17, sem einn-
ig sækja í annari kjördeild, virðist oss
samt allur varinn góður að minna á, að
það sé þar. Skoðum vér það nauð-
synlegt vegna þess, að það skiftir í raun
og veru miklu meira máli en í fljótu
bragði kann að virðast, að íslendingar
hafi svo marga fulltrúa í bæjarráðinu,
sem í öðrum opinberum stöðum, sem við
verður komið. Það vekur eftirtekt á Is-
lendinum hvenær sem maður af þeirra
þjóð kemur fram sjálfum sér, þjóðerni
sínu og þjóðfélaginu í heild sinni, til
sæmdar og gagns. Og það vitum við að
Mr. Bardal gerir.
Vér höfum átt þess kost að kynnast
starfi bæjarráðsins stöðugt af fundar-
skýrslum þess síðast liðin tvö ár. Hefir
oss leikið hugur á að vita hvernig Mr.
Bardal hefir tekið í þau mál, er á dagskrá
hafa verið. Munum vér ekki eftir að
hann hafi nokkru sinni fylgt eða greitt.
atkvæði í málum, öðru vísi en flestir af
oss mundu álíta sanngjamt að gera.
Mr. Bardal er og ýmsra hluta vegna vel
til bæjarráðsstöðu fallinn. Hann hefir
góða þekkingu á viðskiftalífi bæjarins og
hefir sjálfur stjórnað allstórri viðskifta-
stofnun á hinn farsælasta hátt. Hann er
uppalinn í þessum bæ og á hér eigi síður
minningu æskuáranna en starfsæfinnar
sem af er. Hann ber því, að því er segja
mætti, barnslega þrá í huga til þess að
sjá bæ þennan dafna og vita hverju því
til leiðar komið, er að heill, hag og prýði
æskustöðanna lýtur. Mr. Bardal ber
velferð þessa bæjar ekki af neinni upp-
gerð fyrir brjósti.
Mr. Bardal byggir mál hvert er hann
flytur á skynsamlegum og góðum rökum
og heldur því einarðlega fram, enda hefir
hann góða greind og verzlunarskólament-
unar notið. Prá hvaða sjónarmiði sem
skoðað er, geta menn því ekki gert sér
aðrar vonir en þær, að hann reynist nýtur
fulltrúi og þeim til sæmdar og gagns, er
honum fela umboð sitt í bæjarráðinu.
Um mál þau er helzt liggja fyrir til
athugunar í þessum bæjarkosningum von-
um vér að kjósendur hafi nú þegar heyrt
Mr. Bardal, sem önnur fulltrúaefni þess-
arar kjördeildar, sem íslendingar eru aðal-
lega búsettir í, skýra og ræða. Skal því
ekki fjölyrt um þau. Eitt hið stærsta
þeirra er að líkindum kaup á sporvagna-
kerfi Winnipeg-raffélagsins. Mun Mr.
Bardal, sem öðrum skynsömum mönnum,
þykja það mál í ótíma fram borið, að ráð-
ast nú í þau kaup. Og skyldu þeir ekki
sem sporvagnana nota, geta látið sér þá
nægja eins og þeir nú eru, þar til eitt--
hvað raknar fram úr kreppunni og bæjar-
stjórnin hefir ekki út af eins mikið á
höndum sér? Hluthöfum sporvagnafé-
lagsins liggur ekki á að draga fé sitt út
úr félaginu meðan eins er ástatt og nú.
Að þessu framan sagða vildum vér
draga athygli íslenzkra kjósenda í annari
kjördeild um leið og þeir ganga upp áð
kosninga borðinu 24. nóvember og kjósa
bæjarfulltrúa fyrir næstu tvö árin.
Jón: Eg get ekki búist við neinu verra
en við áttum við að búa, þó vínbannslög-
in séu úr lögum numin í Bandaríkjunum.
Við hverju býst þú?
Páll: Við Nóaflóði!
MÆLIST VEL FYRIR
Útvarps-erindi það er séra Benjamín
Kristjánsson flutti um Vestur-íslendinga
og birt var fyrir skömmu í Heimkringlu,
mælist svo vel fyrir hér vestra, að blaðið
fær vitnisburð um það daglega bæði í
bréfum og umræðum við menn. Séra
Benjamín var ekki mörg ár hér vestra. En
hann hefir eigi að síður með erindi þessu
sýnt, að skilningur hans á högum Is-
lendinga hér, er víðtækari en annara, er
um þjóðlíf þeirra hafa ritað.
Er oss Vestur-lslendingum fengur í að
eiga þá vini heima ,er eins lesa í huga
vorn og skýra afstöðu vora eins ljóst og
rétt fyrir heima-þjóðinni og hann gerir í
áminstu erindi.
Hvort sem að það er viðkynningu þeirri
að þakka er Vestur- og Austur-íslending-
ar höfðu hvor af öðrum við heimförina
miklu árið 1930 eða ekki, er það víst, að
á síðari árum ætlum vér þá finna meira
til skyldleikans en áður. í sæld og þraut
er sú tilfinning þeim einnig eðlileg. Þeir
sem að henni hlúa eins og séra Benjamín
hefir gert með erindi sínu, eiga þakkir
fyrir það skilið frá íslendingum austan
hafs og vestan.
“JÖRД
Á öðrum stað í þessu blaði, er birt ræða
eftir einn af yngri prestum Islands, sr.
Björn Magnússon á Borg. Kom hún út í
tímaritinu “Jörð”, sem prentað er á Akur-
eyri á íslandi, og er hér birt eftir því.
Það er orðið svo langt síðan að margir
ejdri Vestur-íslendýngar hafa verið í
kirkju heima á íslandi, að þeir munu
senn fara að skoða það með öðrum æsku-
minningum sínum frá ættjörðinni. Af
kirkjuræðum miðaldra presta heima eða
þaðan af yngri, hafa þeir ekki haft mikil
kynni. Ræðan “Þróun”, er að vísu ekki
nema ein af þeim. En þó kemur hún oss,
svo fyrir sjónir, sem almenna muni mega
telja og yfirleitt eina af þeim ræðum sem
eru nú fluttar af yngri prestum í kirkjum
á íslandi. ,
Með það að minsta kosti í huga, birtum
vér ræðuna hér.
Við lestur hennar mun eldri íslending-
um ekki dyljast, að viðhorfið í krtetindóms
málum hefir bfeyzt, og er nú orðið annað
gegn vísindum og almennri þekkingu, en
var í fyrri daga. Frá sjónarmiði þeirra, er
aðhyllast hinar róttækari kenningar, svo
sem Únítara-kenninguna, hefir breyting
þessi þótt hægfara heima. En fráhvarfið
frá kreddu-kristindómi, er þó ljóst af á-
minstri kirkjuræðu. Og ólíkt víðsýnna
mun mega segja að um sé að litast inn-
an kirkjunnar á Islandi, en sumra ná-
granna kirkna vorra, þó sama beri nafn-
ið. Við samanburð á því, sem nú er
skrifað, dylst það varla.
En það var um tímaritið “Jörð”, sem
Heímskringlu barst nýlega og af tilviljun
í hendur, sem vér vildum fara fáeinum
orðum.
Ritið mun vera ársrit og þetta bindi er
oss hefir borist af því, er 276 blaðsíður að
stærð í stóru bókarbroti. Það mun því
eitt stærsta íslenzka tímaritið í einu
bindi útgefið. Það er prentað með stóru
letri á svellþykkan ógljáan pappír; gerir
þetta hvorttveggja ritið mjög auðlesið. En
þrátt fyrir stærð þess og þennan góða
ytri frágang, er það ódýrt, aðeins fimm
krónur bindið til áskrifenda.
En hvað er um efnið? Ritstjóri og út-
gefandi þessa myndarlega tímarits, er
prestur í afskektri sveit heima, sr. Björn
O. Björnsson í Ási. Er hann sonur Odds
Björnssonar prentsmiðjustjóra á Akureyri,
sem og annast prentun ritsins. Þó ætla
mætti nú að allmikið af efni ritsins lyti að
trúmálum, þar sem ritstjórinn er prestur,
er því alls ekki að skifta. Greinar eru I
að vísu í því um kristileg mál, en það er
ekkert fram yfir það, sem gerist í góðum
heimilisritum. Ritstjóranum er ekki aðeins
sýnt um að fræða þjóð sína í andlegum
efnum, heldur jafnframt í verklegum,
svo sem búnaði, búnaðarháttum, heil-
brigðismálum, matarhæfi, þrifnaði o. fl.
I garðrækt hefir hann beinlínis gert til-
raunir ýmsar, þjóð sinni til eftirbreytni.
Auk fjölda hagkvæmra leiðbeininga af
þessu tæi, er urmull greina í ritinu um al-
gengustu umhugsunar-efni alþýðunnar,
svo skýrlega og skemtilega skrifaðar, að
bæði er gagn og unun að lesa. Vér
höfum ekki séð öllu nýtilegra heimilisrit,
en “Jörð”.
Við lestur ýmsra greina í ritinu kom oss
í hug, hvort að prestur út f fámennri og
afskeftri sveit væri nær hjartaslætti hins
eiginlega þjóðlífs, en aðrir mentamenn
þjóðarinnar. Einhvern veginn virðist svo,
sem margt í ritinu beri þess vott. Flest
eða alt sem það flytur, virðist miðað við
það, að verða alþýðu manna til sem
mestrar nytsemdar andlega eða verklega.
Ritið hefir enga aðra stefnu. Það er að
minsta kosti laust við stjórnmála-naut-
skuna og þrákálfaskapinn, sem svo mörg
blöð landsins og jafnvel sum tímaritin
lýtir.
Flestir eldri íslendingar munu minnast
einhverra presta eða andlegra leiðtoga frá
fornri tíð, er vöktu yfir velferð og fram-
för alþýðunnar í öllum skilningi, voru
• fræðarar hennar og verðir í verklegum
sem andlegum efnum og þoldu blítt og
strítt með henni. Betri verði íslenzkrar
menningar ætlum vér að þjóðin hafi enga
átt, þrátt fyrir alt, sem um prestana
hefir verið sagt. Verði sr. Björn O.
Bjömsson ekki talinn af sinni tíð, í flokki
þessara forvígismanna vitum vér ekki
hver til þess hefir unnið.
M E T
Samsafn fróðleiksmola til minnis og
skemtunar.
Framh.
Ein sú áreiðanlegasta klukka, sem til
er, var uppgötvuð af manni er heitir
Alfred L. Loomis og er í Tuxcedo Park í
New York. Klukka þessi er eiginlega þrjú
mælinga-áhöld í stjömufræði og mælir
því og sýnir gang og afstöðu stjarna og
hnatta á öllum tímum. Tíminn sem hún
mælir, er sagður nákvæmari, en sjálf
hreyfing jarðarinnar, er stöku sinnum
kvað breytast um örlítið brot úr sekundu
á dag. Þá skekkju tímans sýnir þessi
klukka.
I Rouen á Frakklandi er klukka, er
gerð var 1398 og gengur enn! Er hún
ekki aðeins elzta klukka er menn vita af,
heldur einnig að líkindum sú vél, er lengst
héfir við líði verið og unnið. Á seinni ár-
um er nú samt sem áður farið að gera
klukkur, sem ætlast er til að gangi svo
öldum skiftir, án þess að nokkurn tíma
séu snertar. Ganga þær fyrir loftþryst-
ingi. Hve lengi þær halda áfram að
ganga vita menn ekki um. Tíminn verður
að skera úr því.
Einkennileg klukka er það, sem stjömu-
fræðingur einn Edward C. Day, í San
Anselmo í Califoríu-ríki fann upp til þess
að mæla tímann, sem stjörnuhröp standa
yfir. Er klukkan látin hafa yfir viss orð,
meðan á stjörnuhrapinu stendur, en þagn-
ar, er því lýkur. Valdi stjörnufræðingur-
inn þessi orð Biblíunnar til þess að láta
klukkuna segja: “Himnarnir segja frá
guðs dýrð, og festingin kunngerir verkin
ha'ns handa.” En aldrei hefir ríeitt
stjörauhrap staðið yfir lengur en það, að
klukkan hafi sagt meira en “Himnamir
segja . . ”
Þó að aldur jarðarinnar sé metinn um
3,000,000,000 ár, eru efnin í henni öll
sömul yngri en það. Þau hafa stöðugt
breyzt úr einu í annað og gera enn. I
Rússlandi fanst steintegund, sem menn
ætla að eldri sé en flestar aðrar, eða
lengst hafi verið óbreyttust. Er aldur
steintegundarinnar talinn 1,852,000,000 ár.
Reiknað er þetta eftir þeim tíma, sem
menn vita, að tekur að breyta einu efni í
annað og sem menn hafa með þekkingu á
radium komist að.
En elzti lifandi hluturinn á jörðinni,
eru talin hin miklu tré í Californíu ríkinu.
Ætla menn sum þeirra alt að því 5,000
ára gömul. Er aldur sá metinn af árs-
hringunum á þeim. Auðvitað deyja frum-
urnar, er berki trjánna mynda og aðrar
nýjar verða til undir berkinum, er taka
við af þeim. En það snertir ekki aldur
trjánna þó frumur þeirra endumýist allar
á svo sem 250 árum, eins og ætlað er að
þær geri.
Elzta manninn sem uppi er, telur kín-
verji einn sig vera. Heitir hann Li Chung
Yun, og segist vera 254 ára gamall. Efast
menn um að það sé satt. Einnig efast
menn mjög um að rétt sé farið með aldur
tyrknesks karls, sem til Ameríku kom
fyrir ári síðan og telur sig vera 156 ára
gamlan. Af öllum þessum sögnum um
háan aldur, er ef til vill sú af Svía einum,
Christian Jacobsen að nafni, talin senni-
legust. Christian þessi dó 1772 og var þá
talinn 146 ára og 11 mánaða. En elzta
menneskja, sem enginn efi leikur á um
aldurinn, er írsk kona, er dó á síðast
liðnu ári. Hét hún Miss Katherine Plun-
ket og var 111 ára.
Það er ef til vill ofmikið sagt enn, að
öll lönd kannist við Soviet Rússland. En
þau em mörg farin að spyrja: Hafl eg
ekki einhvers staðar séð þetta andlit
áður? j
NÝ BÓK
Cajus Julius Caesar: Bel-
lum Gallicum (Gallastríð).
Páll Sveinsson þýddi. —
Reykjavík — Bókadeild
Menningarsjóðs 1933. fsa-
foldarprentsmiðja h.f. —
Bókhlöðuverð kr. 10.00 —
Stærð: 572 bls.
Allir stúdentar kannast við
þessa bók, því að hún (eða
og margt bar til tíðinda í svaðil
förum þeim. Þannig varð Bell-
um Gallicum til, bókin, sem seg-
ir frá því, hvernig Gallia hin
forna, þar sem nú heitir Frakk-
land, var unnin af herjum Róm-
verja undir forystu Caesars. Sú
barátta stóð í 7 ár.
Auk “Gallastríðs” hafa geymst
tvö rit, sem Caesari eru eignuð:
Annað um latneska málfræði,
rtiað í herbúðunum norður f
Gallfu(!) og hitt um borgar-
nokkur hluti hennar) hefir ver- styrjöldína, sem síðar hófst milli
ið og er lesin sem kenslubók: í
latínu í 4. og 5. bekk menta-
skólanna hér á landi. Það er af
því, að hún er einna auðskildust
latneskra rita. Þýðandinn, Páll
Sveinsson, hefir um langt skeið
verið latínukennari mentaskól-
ans í Rvík. Geta nú nemendur
eignast hina öruggustu “vertio”,
sem kostur er á, sem er prentuð
Caesars, sem foringja annars-
vegar, og endaði með sigri hans
og eins árs alræði Rómaveldis
árið 44 f. Kr.
Um þýðingu Páls Sveinsson-
ar má það sjálfsagt segja, að
ekki myndi hún hafa verið betur
af hendi leyst af öðrum hér á.
landi. Latínukunnátta fer nú
þverrandi og rýmir fyrir annari
þýðing eftir kennarann sjálfan, j þekkingu meir við nútímahæfi.
og munu þeir án efa kunna Br erfitt að þýða latínu, svo að
Menningarsjóði beztu þakkir
fyrir útgáfuna.
Höfundur “Gallastríðs”, hinn
mikli rómverski hershöfðingi
Julius Caesar er fæddur árið
100 fyrir Krists burð og var
myrtur á öldunaráðsfundi í
Rómaborg 15. marz árið 44 f.
Kr. Upp yfir aldirnar ber nafn
hans hæst í veraldarsögunni
allra rómverskra manna. Það
var hann, sem, að unnum sigri
í Austurvegi, ritaði öldungaráð-
inu í Róm hin víðkunnu orð,
Veni, vidi, visi, þ. e. Eg kom,
eg sá, eg sigraði*. Það var
hann sem átti að hafa sagt við
fiskimann ,sem flutti hann í
stórviðri á bát yfir Adriahafið:
Vertu óhræddur, þú hefir Cae-
sar og hgmingju hans innan-
borðs. Og það var hann, sem
sagði við vin sinn og banamann:
Og þú líka barnið mitt Brutus,
og hné örendur fyrir knífstung-
um skjólstæðinga sinna. í því
eðlilega fari, ef beita skal þeirri
nákvæmni, sem þýðanda þess-
arar bókar er töm. En skýring-
arnar neðanmáls eru stórfróð-
legar, enda taka þær alt að því
eins mikið rúm og sjálf þýðing-
in. Þá hefir þýð. ritað æfisögu
Caesars ásamt sérstökum kafla
um ritstörf hans og um Galla-
stríð sjálft.
I heild er þetta merkileg bók
og góð og fengur íslenzkum
bókmentum. Með því er ósagt
látið, að Menningarsjóður hefðt
ekki átt völ betri bóka til út-
gáfu og meir við hæfi og þarfir
nútíma lesenda á íslandi.
—Nýja Dagbl.
UM ULLARIÐNAÐ
' Frh. frá 1 bls.
mjög slæmt efni til þess að
vinna úr, jafnvel þótt hægt væri
að skilja þau alveg frá þelinu.
Þegar þel íslenzku ullarinnar er
likum orðum og tilsvörum lifir athugað vandlega, kemur í ljós,
minning hinna fornu Rómverja I að það hefir líka mikla ókosti
um hinn mikla Caesar, sigur-. borið saman við góða erlenda
sælan, giftusaman og göfug- ull. Aðallega fyrir það hvað
lyndan. Og eftir hans dag gaf þelhárin eru sundurleit. Valla
rómverska ríkið æðsta valds- nokkur tvö hár eru eins. Þau
manni sínum á hverjum tíma
nafn Caesars. Latneska orðið
eru ákaflega mislöng og mis-
gróf, og þótt þau séu öll eitt-
Caesar er sama og íslenzka orð- hvað liðuð, þá fylgja liðirnir
ið keisari. engri fastri reglu. Þetta or-
Það var Caesar, sem fyrstur sakar að hárin vinna lítið eða
manna skyldi, á hverju byggj- ( ekkert saman þegar búið er að
ast myndi samheldni og framtíð i spinna þau í þráð, eins og er-
hins víðlenda rómverska ríkis.
Hann sá, að ríkið varð að hafa
náttúrleg landamæri. Hann, sem
mest lönd hafði unnið allra róm-
verskra hershöfðingja, gerði sér
það ljóst, að íbúar Rómaborgar
gætu ekki til frambúðar drottn-
að með harðri hendi yfir heilu
heimsveldi. Þess vegna vann
hann að því að hefja íbúa
hinna sigruðu landa til jafns við
lenda ullin, sem hefir ákveðinn
liðafjölda á hverjum cm.
Margir hafa þá trú, að ís-
lenzka ullin sé miklu sterkari
heldur en erlend ull, og getur
vel verið að svo sé ef hægt væri
að hafa jafnmörg hár í þræðin-
um af íslenzku ullinni eins og
þeirri erlendu, en þá yrði ^þráð-
urinn úr íslenzku ullinni a. m.
k. ferfalt gildari, og er eg hálf-
romverska menn að réttindum. I hræddur um, að einhverjum
Við Caesar er kennt hið svo- j þætti föt, sem búin væri til úr
kallaða Júlíanska tímatal, því slíkum dúk, óþarflega þykk og
að hann lét reikna tímann í sól- þung.
arárum innan Rómaveldis, en Þegar venjuleg fsl. ull er
ekki í tunglárum eins og áður spunnin í þráð, þá koma mjög
var. Stóð tímatalsreikningur J greinilega í ljós ðkostir hennar.
Caesars nálægt 10 öldum og í, Til hægðarauka skulum vér
sumum löndum enn þann dag hugsa okkur að 12 hár myndi
í dag. Rétt áður en hann var
myrtur, hafði hann með hönd-
um stórfeldaY áætlanir um á-
gildleika þráðarins og má þá
gera ráð fyrir að 4 af þessum
12 hárum séu toghár en 8 mis-
veitur við Tiberfljótið í grend; munandi fín þelhár. Þegar
hinnar miklu borgar. Sú á-
ætlun fór í gröfina með höf-
undinum og er enn ekki komin
í framkvæmd.
En Caesar var fleira en her-
foringi og stjórnmálamaður. —
Hann er talinn með snjöllustu
rithöfundum á latneska tungu.
Á herferðum sínum ritaði hann
um viðburði, jafnóðum og þeir
gerðust. Hann sagði skil á ó-
kunnum löndum og þjóðflokk-
um, sem hann átti í höggi við,
* Árið 1588 var þessum orð-
um af illkvittum mönnum snúið
upp á “spanska flotann ósigr-
andi”, sem Filippus II. Spánar-
konungur sendi til að berja á
Englendingum. Venit, vidit,
fugit, þ. e. Hann kom, hann sá,
hann flýði, sögðu óvinir Spán-
arkonungs þá.
snúðurinn er settur á lopann,
veita þessi 4 toghár mest við-
nám móti snúðnum, vegna þess
hvað þau eru gróf og stíf. Af-
leiðingin verður þvf sú, að fínu
hárin snúast iutan um grófu
hárin, sem liggja eins og fág-
aðir stálgaddar innan í þræð-
inum, en af því að toghárin eða
sumt af þeím, eru oft bogin og
kræklótt, þá brjótast endar
þeirra út úr þræðinum, og
mynda hinar svokölluðu illhær-
ur, sem gera þráðinn og dúkinn,
sem úr honum er ofinn, loðinn
og ófagran. En af því að tog-
hárin eru hin sterkustu í þræð-
inum, þá koma þau einnig í veg
fyrir, að fínni hárin snúist eðli-
Iega saman. Þetta kemur mjög
greinilega f ljös, þegar treyst er
á þráðinn og hann er slitinn, þá
sést að toghárin dragast út úr