Heimskringla - 22.11.1933, Qupperneq 6

6. SÍÐA.
MEIM5KRINQ1. A
WINNIPEG, 22. NÓV. 1933
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
“Nú, eg fer bráðum frá þér, og svo---”
mér lá við að segja frá því sem hafði farið
fram á milli mín og Mrs. Reed, en datt í hug,
að hentugra væri, að færa það ekki í hámæli.
“Svo þú ert fegin að fara frá mér?”
“Alls ekki, Beta, rétt núna sé eg fremur
eftir því.”
“Rétt núna! og fremur! En hvað stilli-
lega litla mærin mín talar! Eg þori að segja,
að ef eg bæði þig um koss núna, þú mundirðu
segja: þú vildir það síður.
“Eg vil fegin kyssa þig, beygðu þig!” Beta
beygði sig og eg faðmaði hana og hún faðmaði
mig að sér, svo fór eg heim með henni, hugg-
uð til fulls. Sá dagur leið í sátt og góðu sam-
komulagi, og það kveld sagði Beta mér sögu
og söng indæl kvæði. Jafnvel til mm sendi
lífið geisla af blíðu sólar.
5. Kapítuli
Tveim dögum síðar kom Beta inn í svefn-
klefa minn, stundu fyrir miðjan morgun, með
kerti í hendi; þá var eg búin að klæða mig
og þvo mér við ljósið frá skörðum mána; 15.
jonúar var kominn, þann dag skyldi eg fara
alfarin með vagni sem átti að koma við í
kotinu hjá gesta hliði kl. 6 þann morgun.'
Enginn var komin á fætur nema Beta, hún
kveikti eld í hlóðum í barnastofu og tók til
mat handa mér, en mér fór sem öðrum böm-
um þegar ferðalag stendur til, að eg var lyst-
arlaus. Beta reyndi að koma í mig nokkrum
spónblöðum af flóaðri mjólk og brauði, vafði
svo hveiti snúðum í bréf og stakk í tösku
mína, hjálpaði mér í buruna, setti á mig koll-
hettu, batt á sig sjal og svo fórum við. Þegar
við komum á móts við dymar að svefnhúsi
Mrs. Reed, þá segir hún: “Ætlarðu inn að
kveðja Missis?”
“Nei Beta, hún kom að rúmstokknum til
mín í gærkveldi, meðan þú varst niðri að borða
kveldskattinn, og sagði að eg þyrfti ekki að
ónáða sig í fyrramálið, né frændfólkið heldur,
og hún sagði mér að muna eftir því, að hún
hefði altaf verið sá bezti vinur, sem eg hafi
átt og gleyma ekki að haga umtali mínu og
þakklátssemi eftir því.
“Hvað sagðir þú, Miss?”
“Ekki neitt! Eg breiddi upp fyrir höfuð
og sneri mér til veggjar.”
“Það var ekki rétt gert, Miss Jane.”
“Það var alveg rétt gert, Beta. Hún Missis
þín hefir aldrei verið vel til mín, heldur það
gagnstæða.”
“Ó, Miss Jane, talaðu ekki svona!”
“Far vel Gateshead!” sagði eg, þegar við
gengum út um böfuðdyrnar.
Tunglið var sezt, svo dimt var úti. Beta
hélt á Ijóskeri og við glætuna af því fetuðum
við niður tröppurnar og mölborna braut, vota
af nýafstöðnum þey; svo hráslagalegt var úti
þennan vetrar morgun, að hroll setti að mér,
svo eg fór að skjálfa. í kotinu við hliðin var
ljós í glugga, húsmóðirin þar var að blása í
hlóðin, þegar okkur bar að, þar stóð kistan
mín, bundin með snærum, hafði verið flutt
þangað kveldinn áður. Eftir litla stund heyrð-
ist hófdynur og marr í hjólum og þvínæst
kom kerran.
“Á hún að fara ein?” spurði konan í kot-
inu.
“Já.”
“Og hvað er langt þangað?”
“Fimtíu mflur.”
“Hvaða ógnar vegalengd. Mig furðar að
Mrs. Reed er ekki hrædd, að senda hana eina
svo langt.”
Vagninn, með fjórum hestum fyrir, nam
nú staðar, og vagnstjóri kallaði hátt, að haska
sér. Kistunni minni var svift upp og mér
líka úr faðmi Betu.
“Eg bið þig lengstra orða, að hafa góðar
gætur á henni!” hrópaði Beta á vagnstjórann
þegar hann skotraði mér upp í neðri sætfli, því
að uppi var fult af farþegum.
“Já, já!” var svarið, hurð var skelt, raust
kvað við: “All right!” og með það var hleypt
á stað. Með þessum hætti skildi eg við Betu
og við Gateshead og þyrlaðist áleiðis til ó-
kendra, fjarlægra og dularfullra sviða, eftir
því sem mér þá þótti svo vera.
Dagurinn fanst mér fjarska lengi að líða,
mér þótti sem við færum mörg hundruð míl-
ur, um sveitir, þorp og nokkrar borgir, í einni
var staðið við, farþegar fóru út úr vagninum,
að fá sér mat og eg var borin inn í gestastofu
og matur settur fyrir mig, en eg hafði enga
lyst, þá skildi farar stjóri við mig í stórum sal
með hlóðum í báðum endum, Ijósa hjálmi og
rauðmáluðum svölum uppi undir lofti, þar
skein á lúðra og önnur hljóða tól. 1 salnum
reikaði eg lengi og var smeik, að einhver kæmi
að taka mig, því að barnarán kom oft fyrir í
sögum Betu og þeim trúði eg. Loks kom vemd-
ari minn aftur, setti mig í kerruna, blés á lúð-
ur sinn og síðan var lagt á stað og haldið á-
fram það aem eftir var dagsins. Undir rökkr-
ið fórum við niður skógi vaxnar brekkur ofan
í djúpan dal, skógar laufið þaut fyri vindi og
við þann nið sofnaði eg, vaknaði litlu síðar
við það að vagninn stóð kyr og sá að kven-
maður, áþekk vinnukonu, stóð í birtunni frá
kerruljósunum; sú spurði:
“Er h'ér lítil stúlka, sem heitir Jane Eyre?”
Eg játaði því, var kipt út og kistunni minni
gerð sömu skil, því næst skrölti kérran sína
leið.
Eg var stirð af að sitja lengi í sömu skorð-
um og hálf ringlirð af skrölti og hristingi far-
tólsins, og vissi varla í þennan heim né annan,
rigning var og myrkur; hár steinveggur var á
aðra hlið og járngrindur í, þar fór eg inn með
mínum nýja leiðtoga og þá blasti við langt hús
og mikið, með ljós í gluggum á víð og dreif,
þar fórum við inn, síðan eftir gangi til stofu,
þar brann eldur á árni, frá glæðunum brá roða
á fóðraða veggi, ábreiðu á gólfi, glugga tjöld og
fágaða muni úr mahogany og myndir sem eg
fór að reyna að skoða. Þá kom inn kona,
með kertaljós í hendi, há og bein, dökkhærð
með hátt enni, alvarleg á svip og fyrirmannleg,
með sjal um herðarnar; önnur kom á eftir
henni. Konan virti mig fyrir sér og segir:
“Barnið er helzt til ungt að vera ein á
ferð svo langa leið.” Eftir litla stund bætti
hún við: “Það er bezt hún fari í rúmið sem
fyrst, hún lftur út fyrir að vera þreytt. Ertu
þreytt góða mín?” segir hún og leggur hend-
ina á öxlina á mér.
“Svolítið,” svaraði eg.
“Og svöng líka, á eg von á; gefðu henni
kveldskatt, Miss Miller, áður en hún fer í
rúmið. Er þetta í fyrsta sinn, að þú ferð úr
foreldrahúsum, barnið gott?”
Eg sagði, sem satt var, að eg ætti ekki
foreldra á lífi. Hún spurði hve Iangt var síð-
an þau féllu frá, síðan hve gömul eg væri,
hvort eg kynni að lesa og skrifa og nokkuð
að sauma, brá mjúklega fingri á kinn mína og
sagðist vonast til að eg yrði gott barn, sagði
mérsvo að fara með Miss Miller.
Konan, sem hafði talað við mig virtist
tæplega þríbug, mér þótti hún fyrirmannleg að
útliti, í fasi og í tali. Hin virtist lítið yngri,
rjóðleit, með áhyggju svip, hvatleg líkt og
hún hefði í mjög mörgu að snúast, hún leit
út fyrir að vera und'irkennari, og svo var. Við
gengum um langan gang og hljóð herbergi
þar til heyrði óm af máli margmennis, kom-
um þá í víðan sal og langan, tvö borð úr plönk-
um voru sitt í hvorum enda, tvö kertaljós á
hvoru borði og á bekkjum kringum þau sátu
stúlkur á ýmsum aldri, frá tíu til tuttugu ára;
sá hópur sýndist nær óteljandi í fyrsta áliti,
þó ekki væru fleiri en áttatíu; allar voru eins
klæddar í mórauðan alklæðnað, skrítilega
sniðinn, og síðar erma svuntur. Þær voru að
búa sig undir næsta dag, þuldu lexíurnar
hver í kapp við aðra, meir en í hálfum hljóð-
um og þaðan stafaði hávaði lífeur sífeldum
jarmi.
Miss Miller lét mig setjast á bekk nærri
dyrum, gekk að salar gafli og kallaði hátt:
Verðir! takið saman bækur og látið á
sinn stað!”
Fjórar stórar stúlkur stóðu upp og gerðu
sem hún sagði. Þarnæst kallaði hún: “Verðir!
Sækið matar trog!” Stóru stúlkurnar fóru
sína leið og komu aftur að vörmu spori hver
með sitt trog, krukka með vatni stóð á miðju
trogi og bitum af flatköku úr haframéli hrúg-
að utan um, hver fekk sinn skamt og vatn
eftir vild; eg svalaði þorstanum en hafði ekki
lyst á bitanum, vegna þreytu og geðshrær-
ingar. Að aflokinni máltíð fór Miss Miller
með bæn og þarnæst fóru allar í halarófu,
tvær og tvær saman upp stiga í langan svefn
sal, þar brann eitt Ijós, í því rökkri háttuðum
við, tvær í hvert rúm; eg var látin sofa hjá
Miss Miller þá nótt og datt útaf í þann mund
sem Ijósið var slökt, við þyt af stormi og
slökkvandi rigningu.
Eg vaknaði, að mér þótti skömmu síðar
við að bjalla hringdi hátt, stúlkurnar voru
komnar fram úr og voru að klæða sig, við tvö
kerti með sefkveik, því þetta var fyrir dag.
Eg fór líka að klæða mig, skjálfandi af kulda
og beið þess að vaskafat losnaði, sex stúlkur
voru um hvert fat, svo biðin var löng. Þegar
frá leið hringdi bjalla enn, stúlkur gerðu hala-
rófu og tifuðu niður stiga, tvær og tvær/til
skóla stofu sem var dimm og-köld, Miss Miller
las bæn og kallaði, að henni lokinni:
“Gangið í flokka!”
Nú varð mikill þys í nokkrar mínútur,
hópurinn skiftist í fjóra hálfa bauga frammi
fyrir fjórum borðum, stóll stóð fyrir hverju
borði, hver stúlka hafði bók í höndum og
þykk bók, lfk biblíu lá á hverju borði, undan
stólunum. “Þögn!” og “Kyrrar í röðum!” kvað
við frá Miss Miller; þá hringdi bjalla álengd-
ar, gengu þá þrjár konur í stofuna og settust
í stólana. Miss Miller settist á þann fjórða,
næst dyrum, þar stóðu smæstu stúlkurnar og í
þann lægsta bekk var mér skipað, neðst af
öllum.
Nú byrjaði dagsverkið, dagsins collekta
var þulin og síðan biblíu kaflar í eina klukku-
stund; um það þeim lestri lauk var kominn
bjartur dagur. Hin þolna bjalla gall nú við í
fjórða sinn, var þá liðinu fylkt upp á nýtt og
leitt í aðra stofu til morgunverðar, og þá var
eg farin að hlakka til að fá að borða, þvi að
eg hafði varla bragðað mat daginn áður, og
orðin svo innan tóm, að mér lá við magn-
leysi. í matar skála var dimt og lágt undir
loft, tvö borð löng voru þar og byttur á með
heitum graut, ærið þefsterkum. Þegar reyk-
inn af þeim rétti lagði fyrir vitin á þeim sem
ætlað var að láta hann í sig, sá eg sama svip-
inn á öllum, ein af fullorðnu stúlkunum kvað
upp úr:
“Svei aftan! Grauturinn brunninn við rétt
einu sinni!”
“Þögn!” gall við frá lágum kvenmanni,
skarpleitum og dökkum í bragði, hún settist
við einn borðs endann, önnur gildari kom og
settist við hinn, sú þriðja var útlendingaleg og
skrítin, kendi frönsku; við fjórða borðs end-
ann settist Miss Miller og nálægt henni var
mér valið sæti. Eftir mjög langa borðbæn
kom vinnukona með tevatn og brauð handa
kennurunum, en við tókum til við grautinn.
Eg gleypti nokkur spónblöð, en undir eins og
mesti sulturinn var af, gafst eg upp, mjög
sangur grautur er á borð við skemdar kartöfl-
ur: sjálft hungrið hafnar þeirri fæðu. Eg sá að
spænirnir hjá hinum stúlkunum gengu séint
og voru brátt hvíldir til fulls. Máltíð var lok-
ið en enginn hafði matast. Þakkargerð var
þulin fyrir það sem við höfðum ekki móttekið
og sálmur sunginn á eftir og síðan farið til
skóla stofu. Eg var meðal þeirra síðustu út
og sá einn kennarann taka skál og drepa
tungu í grautinn; hún gretti sig og sagði við
stöHu sína: “Tarna er auma matseldin.”
Nú var stundarfjórðungs hlé og þann tím-
ann var ólátast, öllum sýndist heimilt að hafa
hátt og tala frjálslegar en annars, og sú
heimild var ósleitanlega notuð. Allar töluðu um
morgunmatinn og drógu ekki af. Vesalingar,
það var eina huggunin sem þær höfðu. Miss
Miller var ein viðstödd af kennurunum og
kringum hana hópuðust stórar stulfeur með
önugum svip og tali. Eg heyrði Mr. Brockle-
hurst nefndan, þá hristi kennarinn höfuðið, en
ekki reyndi hún að þagga niður í stúlkunum,
heldur virtist vera á þeirra máli.
Klukkan í skóla stofunni sló níu, Miss
Miller gekk í miðja stofu og kallaði:
“Þögn! Til sæta!” Hópurinn skipaðist til
sæta með ys og þys unz allar sátu á bekkjum
eftir endilöngum sal og kennarar á- sínum stól-
um, allar hreyfingarlausar og þráðbeinar; það
var srítinn hópur, allar voru eins kembdar,
hárið slétt aftur fyrir eyrun, svo hvergi sá
hrokkinn lokk, allar í mórauðum kjólum, sem
náðu upp á háls, með mjóum kraga, allar með
tuðru framan á sér, festa á linda, í ullar sokk-
um og klunnalegum skóm með látúns sylgju
á ristinni; meir en tuttugu af þessum stúlkum
voru fulltíða, mér varð starsýnt á þær, annan
eins klæðaburð hafði eg aldrei séð áður á
uppkomnu kvenfólki.
Nú sem eg sat og starði risu allar á fætur
skyndilega settust aftur og horfðu til dyra,
þar gekk inn konan sem eg hafði séð kvldinu
áður, nam staðar frammi fyrir eldi, fyrir slaar
gafli, og leit stillilega yfir hópinn; Miss Miller,
sem sýndist hafa alla snúninga, gekk til henn-
ar og pískraði, hvarf aftur til sætis og kallaði:
‘“Verðir efsta bekkjar! Sækið hnettina!”
Meðan því fór fram gekk kona þessi hægt eftir
salnum, hún var í hærra lagi, þrekleg, björt
yfirlitum, móeygð, með löngum augnahárum,
tillitið góðmannlegt og fjörlegt, hárið hringað
í tvo skúfa yfir gagnaugum, eins og þá var
hefðarkvenna siður, fötin úr blárauðu klæði,
lögð svörtu flosi; við belti hennar hékk gullúr,
sem þá voru fágæt; hún hafði skæran hör-
undslit, skýrt yfirbragð og prúðmannlegt fas.
Þetta var konan sem stjórnaði skólanum og
allar virtu og var vel við; til hennar fekk eg
lotningar hug, sem mér var af náttúrunni
laginn; hún hét Miss María Temple.
Að henni hurfu nú stærstu stúlkurnar að
læra fræði um lönd og höf, svo um nótur og
tóna, lægri bekkirnir sneru hvor til síns kenn-
ara og nú skiftust á saga, málfræði, skrift og
reikningur þar til klukkan sló tólf. Þá var
stundar hlé, sem hófst með miklum þys þar til
skólastýra stóð upp.úr sæti sínu og mælti:
“Eg ætla að ávarpa nemendur nokkrum
orðum.” Þá gerðist þegar hljótt, hún hélt á-
fram: “Þið fenguð óætan mat í morgun og er-
uð víst svangar, eg hefi lagt svo fyrir að ykkur
verði gefið brauð með osti í aukabita.”
Kennararnir litu til hennar undrandi og til
þeirra mælti hún: “Það skal gert á mína á
byrgð,” hvarf svo strax burt.
Bitanum voru gerð beztu skil með fögnuði
og síðan kom skipunin: “Út í garð!” Hver og
ein fekk stráhettu með böndum úr lituðu sirsi
og gráa yfirhöfn, eg fekk sama skrúða og
fylgdi straumnum út úr dyrum. Garðurinn var
víður með grjótgarði í kring svo háum að ekki
sást yfir hann nema í heiðan himininn, og með
víðum gangbrautum umhverfis mörg beð og
smá, er nemendum voru úthlutuð til ræktun-
ar, svo að eigandi var að hverju beði; þau
hafa sjálfsagt litið vel úr á úthallandi sumri,
en nú, um miðjan vetur, var gróðurinn visinn
og gulur sem sina; kalt var úti og hráslagalegt
af þoku úða, svo eg fór að skjálfa. Þær hraust-
ari af stúlkunum léku sér á hlaupum en hinar,
fölar og teknar, hnöppuðust saman til skjóls
og hlýju á svölum er að grundunum vissu, frá
þeim heyrði tíðan hósta, þar sem þær norpuðu
í kalsanum.
Eg ávarpaði ekki neina og engín vék sér
að mér, en þessu var eg vön og kiptí mér ekki
upp það. Eg stóð upp við svala stoð, hélt að
mér gráu flíkinni ,reyndi til að gleyma kuld-
anum og sultinum og aðgætti það sem fyrír
augun bar. Eg vissi varla hvað mér leið,
Gateshead og undanfarin æfi mín virtist næsta
fjarlæg, þar sem nú dreif á daga mína óskírt
og torkennilegt, hið ókomna með öllu hulið.
Eg sá á garðinn, klaustri líkan og á skóla
húsið; sumt af þeirri byggingu var fomt, en sá
hluti nýlega gerður, þar sem skóla stofa var
og svefnloft, með uppmjóum gluggum og rúðu
grindum eins og í kirkju. Á stein töflu yfír
dyrum var þetta letrað: “Lowood kenslu stofn-
un. Þessi hluti var endurreistur árið .— af
Naomi Brocklehurst frá Brocklehurst Hall í
þessari sýslu. — ‘Látið yðar ljós lýsa svo fyrir
mönnum að þeir megi sjá yðar góðgerðir og
dýrðlegan gera Föður yðar á himnum.’—Matt.
v. 16.”
Þetta letur glímdi eg við en skildi það
ekki vel, sízt sambandið milli fyrra hlutans og
ritningarinnar; þá varð mér litið á stúlku, sem
sat á grjótbálki með bók í hendi og hóstaði
við og við; eg sá nafnið á bókinni þaðan sem
eg stóð, ‘Rasselas’, og þótti skrítið og þar af
leiðandi lokkandi. stúlkan sneri við blaði og
leit upp um leið og þá segi eg við hana:
“Er þetta skemtileg bók, sem þú ert að
lesa?” Eg hugsaði mér strax að biðja hana
að lána mér hana þegar fram liðu stundir.
Stúlkan leit við mér þegjandi litla stund og
svaraði: “Það þykir mér.”
“Um hvað er hún?” Eg veit ekki hvar eg
fekk dirfsku til að byrja tal við ókunnuga
manneskju, alveg mót venju minni og náttúru,
líklega af því hún hafðist að það sem mér
líkaði vel, en það var að lesa í bók, þó minn
smekkur væri léttúðugur og barnalegur; það
sem alvarlegt var eða verulegt, kunni eg ekki
að skilja.
“Þú mátt líta á hana,” sagði stúlkan og
rétti að mér kverið. Eg blaðaði í því, alt var
það eins þétt prentað og tilbreytinga laust,
ekkert sá eg þar um huldu fólk né anda, svo
eg fekk henni bókina aftur, afhuga, og spurði
nú:
“Geturðu sagt mér um letrið yfir dyrum,
hvað ‘Lowood Kenslustofnun’ á að þýða?”
“Þetta hús, þar sem þú ert komin til
dvalar.”
“Því er það kallað stofnun? Er það öðru
vísi en aðrir skólar?”
“Það er fyrir þær sem eru að einhverju
leyti munaðarlausar, góðgerða eða guðsþakka
skóli; eg býst við að þú sért ein, hafir mist
föður eða móður?”
“Þau dóu bæði fyrir mitt minni.”
“Jæja, stúlkurnar sem eru hér hafa mist
annað foreldrið eða bæði, og því er þetta kall-
að munaðarlausra stofnun.”
“Fáum við að vera fyrir ekki neitt?”
“Við eða einhver fyrir okkur, borgum
fimtán pund um árið, hver okkar.”
“Því er þá Iátið sem þetta sér góðgerða
stofnun?”
“Af því að fimtán pund nægir ekki til
kenslu og viðurværis og það sem á vantar er
haft saman með samskotum.”
“Hverjir skjóta saman?”
Góðviljaðar konur og menn í þessum
sveitum og í London.”
“Hver var Naomi Brocklehurst?”
Hún lét reisa nýja skólann, eins og letrið
segir til og sonur hennar lítur eftir og ræður
hér öllu.”
“Af hverju?”
Hann geymir sjóðinn og kaupir matinn
handa okkur og í fötin.”
“Er hann vænn maður?”
“Hann er prestur og gerir mikið gott, eftir
því sem sagt er.”
Þessi hægláta stúlka Ieysti svo fljótt og
vel úr spurningum, að eg Iét eina spurn annari
fylgja, en aldrei stóð á svari. Eg frétti að
stutti kennarinn með svarta hárið hét Miss
Scatcherd, “farðu varlega að við hana, því að
hún er bráðlynd,” sú með vasaklút hangandi
í gulu bandi við beltið hét Miss Pierrot, var
frönsk, “ekki svo afleit,” en bezt af öllum var
Miss Temple að gæðum og gáfum, “kann
langt um meira en allar hinar.” Stúlkan sjálf
var búin að dvelja í skólanum tvö ár.