Heimskringla - 29.11.1933, Page 6

nEI WSKRINOI.A
6. SlÐA.
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
: Kristján Sigurðsson, þýddi
“Líður þér vel hérna?’’
“Þú ert heldur spurul, eg er búin að leysa
úr nógu mörgu fyrir þig, nú ætla eg að lesa.
1 því bili var hringt til miðdegisverðar og
þá var haldið til matar salar, þar stóðu tvær
trébyttur, lagðar tini að innan, fullar af kart-
öflum og mauksoðnu keti, þar af var hverri
skamtað á disk, sæmilega nóg. Eg borðaði
eins og eg hafði lyst til og undraðist með
sjálfri mér, hvort mataræðið væri altaf þessu
líkt.
Að lokinni máltíð var haldið til skóia stofu
og kenslu haldið áfram til kl. 5. sem áður
segir, en það bar til tíðinda, að stúlkan sem
mér hafði úrlausn veitt, var tekin fyrir í sögu
tíma hjá Miss Scatcherd og skipað að standa á
miðju gólfi í kenslu stofunni, en sú hegning
fanst mér mjög smánarleg fyrir stúlku á henn-
ar aldri, komna nndir fermingu. Eg bjóst við
að sjá á henni sáran vott eymdar og hrygðar,
en það þótti mér undarlegt, að á henni sá
hvorki feimni né hrygð, hún var róleg og
stilt, þó allra augu hvíldu á henni. Eg hugs-
aði með mér, að ef eg’væri í hennar sporum,
þá mundi eg óska mér, að jörðin gleypti mig,
en hún sýndist vera að hugsa um alt annað
en hegninguna, eða það sem var frammi fyrir
henni eða í kringum hana. Vökudrauma
hafði eg heyrt nefnda—ætli hana dreymi núna
vakandi? Hún horfir ofan á gólf, en eg er
viss um, að hún sér ekki gólfið — hennar
sjón vendir inn á við, inn í hjartað, hún er að
horfa á eitthvað sem hún man eftir, held eg,
en ekki á það sem nærri er. Mig furðar hvern-
ig stúlka þetta er — hvort hún er væn stúlka
eða slæm.”
Rétt eftir að kenslu stundum var lokið
fengum við bita, hálfa sneið af rúgbrauði og
lítinn kaffi bolla, sem mér þótti gott að fá, en
fegin hefði eg þáð meira — mér fanst eg vera
jafn svöng eftir sem áður. Þar á eftir var
hálfrar stundar hlé til upplyftingar, svo lestur
til undirbúnings undir næsta dag þangað til í
vökulok að vatnsbollinn kom og fjórði partur
úr haframéls köku, eftir það var haldin bæn-
argerð og svo farið í rúmið.
6. Kapítuli
Næstu nótt snerist veðrið til kólgu með
stormi, svo við vöknuðum skjálfandi í rúm-
unum og um morguninn var þykt svell á vatn-
inu í þvotta könnunum; mér fanst þann
morgun, eg ætla að krókna undir bænum og
biblíú lesti, sem stóð í hálfa aðra klukkustund,
þann morgun sem aðra. Máltíðar stundin
kom seint og síðar meir, grauturinn óskemd-
ur, og hvað hann var góður! eini gallinn var
að eg þóttist ekki fá nærri nóg.
Hingað til hafði eg staðið hjá og horft á,
en nú var eg tekin í lægsta bekk og sett
fyrir lexíur að læra og verk að vinna eins og
öðrum í þeim bekk. Mér þótti lexíurnar fyrst
í stað langar og torsóttar, því eg var óvön að
læra utan bókar, það truflaði mig líka hvað
oft var skift um; því varð eg fegin um nón-
bilið, að Miss Smith fekk mér nál og enda og
fingurbjörg og borða úr þunnu klæði, þann
skyldi eg falda; þetta sama voru allar settar
við nema einn bekkur, sem hópaðist um Miss
Scatcherd til sögu náms, þeirra frammistöðu
heyrði gerla um salinn, svo og hvað kennarinn
sagði um hverja til lofs og ámælis, meðal þess-
ara var stúlkan, sem mér var málkunnug, hún
var efst sett af öllum, en skyndilega var hún
sett neðst, fyrir einhverja ávirðing og síðan
stöðugt aðgætt með áminningum, þessu líkt:
“Burns (stúlkur voru ávalt nefndar ættar
nafni en ekki skírnarnafni í þessum skóla) þú
stendur á jörkunum, snúðu strax út tánum.”
“Burns, þú setur út hökuna, það fer mjög illa
á því, réttu úr hálsinum.” “Burns, eg er
margbúin að segja þér, að þú stingur út hök-
tunni, eg vil ekki sjá þig fyrir mér í 'svona
Stellingum,” o. s. frv. Lexían hafði verið
tvílesin og þegar kom að því, að spyrja út úr
henni, strönduðu flestar á tiltölu búlka og
punda og skipagjalds sem þá var siður að
læra í sögu Charles 1, þangað til kom að
Bums, hún leysti úr hverri spumingu fljótt og
vel; eg bjóst við þá og þegar, að kennarinn
hrósaði henni fyrir afbragðs frammistöðu, en
ekki varð af því, heldur ávarpaði kennarinn
hana alt í einu höstugt:
“Mikill sóði máttu vera, stúlka, ekki
hefirðu einu sinni skafið undan nöglunum á
þér í morgun!”
Bums svaraði engu, sem mér þótti und-
arlegt. “Því segir hún ekki eins og er, að hún
gat ekki þvegið sér, hvorki framan í né um
hendurnar í morgun, af því vatnið var gadd-
að?” hugsaði eg.
Hér kallaði Miss Smith til mfn, að koma
o ghalda í þráðarhespu hjá sér, og spurði mig
margs á meðan, hvert eg hefði verið í skóla
fyr, hvort eg kynni að sauma stafi eða aftur-
sting eða prjóna og þar fram eftir. En er
eg hvarf aftur til sætis míns, þá heyrði eg
Miss Scatcherd segja eitthvað, sem eg skildi
ekki hvað var, og í sama bili tók Bums sig
út úr og gekk til klefa þar sem bækur voru
geymdar og kom aftur að vörmu spori með
tága knippi í hendinni, en tágunum var hald-
ið svo saman, að strengur var bundinn utan
um þær, nálægt öðrum endanum. Það áhald
þótti mér vita á ilt. Burns rétti það kennar-
anum með hnébeygingu, losaði svo um háls-
málið en kennarinn lét sóflinn þegar í stað
ganga snarplega á beran hálsinn á henni.
Stúlkunni vöknaði ekki um augu og sýndist
ekki bregða, en eg var svo hrygg og .reið, að
eg gat ekki beitt nálinni fyrir handa skjálfta.
“Þú ert forhert stúlka,” sagði Miss Scat-
cherd snúðugt,” þína ósiði er ómögulegt að
uppræta: láttu sóflinn á sinn stað.” Hún
hlýddi, en þegar hún kom aftur út úr klefan-
um sá eg að hún var að stinga niður hjá sér
klútnum sínum og að henni hafði vöknað um
augu.'
Bezt líkaði mér rökkur stundin sem fór
til frjálsra leikja; brauðbitinn og kaffisopinn,
að lokinni kenslu, hresti fjörið þó ekki fengi
sulturinn svölun, og það var gott að ganga
laus eftir hnappsetuna allan daginn; kenslu
stofan var hlýrri, því að eldar voru gerðir
glaðari í hlóðunum til að spara kerti, roða sló
á rökkrið, allar voru sjálfráða hvað hátt þær
h’öfðu, hávaðinn og lætin — alt þetta gerði
stundina glaða, fjörlega og frjálsa. Eg hvarfl-
aði einsömul hjá hópum sem skröfuðu og
hlógu, út að glugga, lyfti tjaldinu og leit út, þá
var kominn bylur; eg lagði eyrað við glerið og
gat heyrt hvort tveggja greinilega: gaman-
lætin inni og óhuggandi kvein í vindinum úti
fyrir.
Ef eg hefði skilið við gott heimili og ást-
úðuga foreldra, þá hefði eg fundið sárt til
skilnaðarins þá stundina; vindurinn hefði
hrygt hjarta mitt, hið orðlausa glamur raskað
ró minni, en nú espaði mig hvorttvéggja til
andvara lausrar ofkæti: eg óskaði að vindur-
inn vildi hvína hærra, rökkrið verða að niða
myrkri, jarmurinn að giymjandi glaumi.
Eg stökk yfir bekki og smaug undir borð
til hlóðanna, þar húkti Burns á hnjánum,
þögul og öllu afhuga nema bókinni sem hún
var að ljúka við þegar mig bar að. Eg sett-
ist á gólfið hjá henni og hugsaði með mér að
nú skyldi eg taka hana tali.
“Hvað heitir þú að skírnar nafni?”
“Helen.” “Og hvaðan ertu?” “Að norð-
an, mitt heimkynni er rétt við landamæri
Skotlands.”
“Heldurðu að þú farir nokkurn tíma þang-
að aftur?”
“Það er eg að vona, en enginn veit mfi
sína fyrir.”
“Þig langar víst burt frá Lowood?”
“Nei, af hverju skyldi mig langa til þess?
Eg var hingað send til að ná þeirri mentun og
þroska sem auðið væri og það væri gagnslaust
að fara fyr en því takmarki er náð.”
“En þessi kennari, Miss Scatcherd er svo
vond við þig.”
“Vond? Langt frá. Hún er ströng: henni
fellur illa við mína ágalla.”
“Og ef eg væri í þínum sporum, þá mundi
mér falla illa við hana, eg mundi taka á móti
henni; ef hún legði sóflinn á mig, þá skyldi eg
taka hann af henni; eg skyldi slíta hann í
sundur fyrir augunum á henni.”
“Það múndirðu varla gera, en ef þú gerð-
ir svo, þá ræki Mr. Brocklehurst þig úr skól-
anum og það væri mikil mæða fyrir þá sem
að þér standa. Þolinmæði við sviða, sem eng-
inn kennir til nema þú sjálf, er miklu æski-
legri en bráðlæti, sem mæðir á ölíum þér
vandabundnum; svo kennir biblían okkur líka,
að gjalda gott við illu.”
“Já, en það er óttaleg smán að vera
flengd, og vera sett á mitt gólf til athlægis
fyrir alla, og þú svona stór stúlka. Eg er
langt um yngri en þú en samt, ekki gæti eg
afborið það.”
“Eigi að síður, að þola það væri skylda
þín, ef þú gætir ekki hjá því komist; sá sem
segist ekki geta afborið það sem forlögin
heimta af honum að afbera, er vesæll og aula-
legur.”
* Nú var eg hissa. Þessi þolinmæðis kenn-
ing skildist mér ekki, því síður gat eg orðið
samhuga eða jafnvel skilið vorkunn við þann
sem leggur á mann refsingu. Eg þóttist finna.
að Helen Burns liti hagi og hluti við birtu. sem
hulin væri mínum sjónum. Mig grunaði, að
hún sæi vel en eg illa, en ekki fýsti mig að
kanna það efni, heldur fresta því, líkt og Felix,
til hentugri tíma.
“Þú segist hafa bresti, Helen, hverjir eru
þeir? Mér sýnist þú vera reglulega góð.”
^ “Lærðu þá af mér, að dæma ekki eftir
því sem sýnist, því að eg er, eins og Miss
Scatcherd sagði: óþrifin, eg raða hlutum aldrei,
held þeim aldrei saman; eg er hirðulaus,
gleymi reglum og boðum; þegar eg á að læra
lexíurnar, les eg eitthvað annað; eg hefi ekk-
ert lag, og stundum segi eg eins og þú, að eg
geti ekki afborið, að vera kúguð til að haga
mér eftir settu fyrirlagi. Miss Scatcherd er
illa við alt þetta, af því að hún er hreinleg,
stundvís og hirðusöm.
“Og fúllynd og skaphörð,” bætti eg við, en
Helen tók ekki undir það með mér, hún var
ekki á sama máli og þagði við.
“Er Miss Temple eins hörð við þig og
hin?”
Þá brosti hún blíðlega og svaraði:
“Miss Temple er gæzku full, hún kvelst af
að vera hörð við nokkra stúlku, jafnvel þær
verstu í skólanum. Hún sér vel mína bresti
og segir mér til þeirra með góðu; ef eg geri
eitthvað hrósvert þá dregur hún ekkert af því
lofi sem eg á skilið. Það sýnir sig hvað breyzkt
mitt eðli er, að jafnvel hennar aðfinningar, svo
hógværar og viturlegar, orka ekki að losa mig
við bresti mína; jafnvel hrós hennar getur
ekki örfað mig til stöðugrar aðgæzlu og for-
sjár.”
“Þetta er skrítið,” sagði eg, “það er svo
hægt að vera aðgætin.”
“Fyrir þig er það vafalaust hægt. Eg sá
til þín í bekknum í dag, þú tókst vandlega
eftir, þinn hugur virtist aldrei hvarfla frá því
sem Miss Miller sagði, meðan hún skýrði lexí-
una og spurði út úr. En minn hugur er sífelt
á reiki, stundum fell eg í eins konar leiðslu og
heyri ekki það sem fram fer. Stundum finst
mér eg vera heima og hávaðinn í kringum
mig vera niðurinn í læknum hjá bænum —
svo þegar að mér kemur að svara, verður að
vekja mig, en þá hefi eg ekki fylgst með því
sem fram hefir farið og veit ekki hverju svara
skal, af niði lækjarins í huga mér.”
“Þú svaraðir þó svo vel út úr í dag.”
“Það kom til af því að eg hafði áhuga á
sögu fyrsta Karls, mig dreymdi ekki nið lækjar
ins í Deepden heldur hugsaði eg um, að undar-
lega hefði skipast fyrir þeim konungi: vilja
gera rétt, ráðvandur maður og samvizkusamur,
breyta þó óréttvíslega og óviturlega og sjá ekki
lengra en réttindin náðu. Bágt var, að hann sá
svo skamt,x og alls ekki hvert tíðarandinn
stefndi. Eg hefi virðingu og hlýjan hug til hans
og vorkun líka; aumingja myrti kóngurinn, að
þeir skyldu dirfast að vega hann. Hans ó-
vinir voru miklu verri en hann.”
Helen talaði við sjálfa sig, gleymdi að
eg var þessu ókunnug; eg sneri talinu að því
seip var við mitt hæfi:
“Og þegar Miss Temple kennir þér, eru
hugsanir þínar þá á reiki?”
“Nei, það kemur ekki oft fyrir, því að
Miss Temple fer vanalega með eitthvað sem er
nýrra en mínir hugarburðir, eg hefi yndi af
hennar tali og hún fer oft og tíðum með það
sem mig langar til að vita.”
“Jæja, þú ert þá góð hjá Miss Temple?”
“Já, en aðgerðalaus, eg neyti engrar orku
heldur hallast þangað sem mér þykir fýsileg-
ast og það er ekki mikils virði, að vera góður
með því lagi.”
“Stórmikils virði: þú ert þeim góð, sem
eru góðir við þig. Eg vil ekki öðru vísi vera.
Ef maður væri altaf hlýðinn og góður við þá,
sem eru harðir og ranglátir, þá mundi vonda
fólkið alla tíð hafa sitt fram, það hefði aldrei
beyg af neinu, mundi þess vegna aldrei breyt-
ast nema verða verra og verra. Ef við erum
barin saklaus, þá ættum við að gjalda högg
við barsmíð og þau vel úti látin, það er eg
alveg viss um, svo vel úti látin, að manneskj-
an sem barði hann læri að gera það aldrei
oftar.”
“Þú breytir þeirri skoðun, vona eg, þegar
þú eldist, þú ert ung ennþá og hefir fátt verið
kent.”
“En mér finst þetta mega ekki öðru vísi
vera, Helen, eg má til að hafa harðan hug til
þeirra, sem láta illa við mér, hvernig sem eg
reyni að gera þeim til hæfis; eg má til að veita
viðnám þeim sem leggja hegningu á mig sak-
lausa. Það er mér eins náttúrlegt eins og að
elska þá sem eru ástúðlegir við mig og að
þola refsingu þegar eg veit, að eg á hana
skilið.”
Þetta er heiðinna háttur og grimmra ætt-
bálka hjá villimönnum, en kristnar þjóðir og
siðaðar hafna þeim hugsunar hætti.”
“Hvernig þá? Eg skil það ekki.”
Ofbeldi er ekki lagið að yfirbuga heipt —
né hefnd að bæta úr meinum.”
“Heldur hverju?”
“Lestu Nýja Testamentið og gáðu að hvað
Kristur segir og hvernig hann breytir. Farðu
eftir því sem hann segir og taktu dæmi af
hans háttalagi.”
“Hvað segir hann?”
“Elskið yðar óvini, blessið þá sem yður
bölva, gerið gott þeim sem yður hata og á-
reita.”
“Þá ætti eg að elska Mrs. Reed, sem eg á
ómögulegt með og blessa son hennar, sem eg
get enn síður.”
Nú kom að Helen að spyrja, svo eg sagði
henni söguna af mínum raunum og reiðihug,
WINNIPEG, 29. NÓV. 1933
afdráttarlaust eins og mér fanst vera. Hún
hlýddi til og þagði við, þegar eg var búin.
“Nú, finst þér ekki Mrs. Reed vera harð-
úðug?” spurði eg, nokkuð bráðlát.
“Mannúðleg hefir hún að vísu ekki verið
við þig og það kemur til af því, að henni
líkaði ekki þitt lundarfar álíka og Miss Scat-
cherd er mitt innræti þvert um geð. Mér þykir
mikið hvað þú manst að tilgreina orð og at-
vik, alt hvað hún sagði og þér fanst særa þig»
hefir fest djúpar rætur hjá þér. Eg man ekki
til, að mínar tilfinningar hafi verið særðar
svo. Ætli þér liði ekki betur, ef þú reyndir að
gleyma hvað hörð hún var við þig og þarmeð
þeim sáru tilfinningum, sem vöknuðu í þér af
hörku hennar. Mér finst æfin of stutt til þess
að henni sé varið til að halda við óvild eða
muna rangindi. Við erum öll brestum hlaðin
og breyzkleika í þessari veröld, en eg trúi að
sá tími komi bráðum, að við losumst við þá,
þegar við losumst við okkar forgengilega ham,
þegar synd og saurgun hrynur af oss með
þessu klunnalega holdsgerfi, og aðeins andans
neisti verður eftir — lífs og sálar upptök sem
enginn getur þreifað á, hrein sem þá af skap-
aranum útgengu til að innblása hans skepn-
ur; til hans hverfa þau aftur, ef til vill til
þess að verða í té Iátin einhverri veru, sem er
manninum æðri, ef til vill til þess að njóta
einnar dýrðar annari meiri, frá bleikri manns-
sál til skærrar birtu himneskra engla. Sann-
arlega verður guðs lífs neisti aldrei látinn
spillast svo að hann fari frá manni til fjanda.
Sú ér mín trú og sú trú gefur öllum von, snýr
Eilífðinni í hvíld, gerir hana að stóru heimilí
en ekki kvalastað og djúpri gjótu. Með þeirri
trú get eg skýrt og greinilega skilið að synd og
þann sem synd fremur, innilega fyrirgefið
syndara og hrylt við synd hans, með þeirrí
trú angrast hjarta mitt aldrei af hefndarhug,
hrellist ekki um of af minkun, bælist aldrei of
langt niður af ranglæti. Eg horfi róleg til
leiks loka.”
Þegar hér var komið eintali hennar, kom
að stúlka stórvaxin, sem hafði umsjón á hendi
og segir snúðugt:
“Helen Burns, ef þú ferð ekki strax og
brýtur saman saumana þína og tekur til í
skúffunni þinni, þá skal eg sækja Miss Scat-
cherd til að líta á dótið þitt.”
Helen varpaði öndinni mæðilega, stóð upp
og gerði eins og henni var sagt, umtals og
tafar laust.
7. Kapítuli
Fyrsta hálfa misserið sem eg var í Lowood
fanst mér langt og strangt, lærdómar og nýjir
siðir næsta torsóttir. Kvíðinn fyrir að duga
ekki til þess náms hreldi mig miklu meir held-
ur en líkamlegar þrautir, sem eg þoldi þar, þó
ekki væru óverulegar.
Eftir hátíðir lögðust að snjóar, sem héld-
uts allan þorrann, svo að umferð teptist og
okkur var aldrei hleypt út fyrir skóla gerðið
og slíkt hið sama eftir að blotar hófust á gó-
unni, nema til kirkju ferðar, en í gerðinu
vorum við skyldaðar til að vera eina stund á
dag undir beru lofti. Víð vorum ekki nógu vel
klæddar til útiveru í kujda, sízt til fótanna,
höfðum aðeins rista skó, sem æfinlega fyltust
af snjó og enga vetlinga, fengum af þessu
frostbólgu og síðan kulda polla á hendur og
fætur. Vel man eg hvað eg tók út af sárri
óværð í þessum þrimlum á kveldin og þá ekki
síður kvalirnar á morgnana, þegar eg var að
troða á mig skónum. Þar til kom að við
tókum út neyð af þvf hvað lítið var skamtað;
maturinn var svo naumlega úti látinn, að varla
hefði hrokkið til að halda lífinu í rúmfastri
manneskju, hvað þá til að fullnægja ungling-
um, sem voru að vaxa. Af þessum alt of rýru
útlátum leiddi þann óvana, að hvenær sem
stóru stúlkurnar sáu sér færi, þá gintu þær eða
kúguðu matinn af þeim sem voru yngri og
minni máttar. Oft varð eg af rúgbrauðs bit-
anum mínum á kveldin, með þessu móti, varð
að skifta honum milli tveggja, sem settust að
mér og láta mér nægja botnhyl úr kaffiboll-
anum til að sefa hungrið, sem angraði mig,
ekkí síður en þær.
Helgir dagar voru, að vetrinum, miklu
þungbærari en rúmhelgir, kirkju leiðin tvær
mílur til Brocklebridge, þar sem skóla skjólið
okkar messaði. Við fórum kaldar af stað.
kaldara var okkur þegar kom í kirkjuna og
undir morgun messunni urðum við nærri að-
fram komnar af kulda. Það þótti of langt fyrir
okkur að fara aftur til skólans, þegar úti var,
svo Við vorum Iátnar bíða eftir seinni mess-
unni og gefið brauð með köldu keti, álíka ó-
ríflegan skamt og við vorum vanar við; undir
kveldið var svo keifað eftir hálsi og heiðar
brun móti norðan vindi svo nöprum, að líkt var
því sem við værum sviðnar f framan.
Minnisstætt er mér frá þeim tímum, að
Miss Temple fetáði Iétt og hratt meðfram
okkar Iotlegu fylkingu, með pilsin flaksandi í
storminum og eggjaði okkur með orðum og
eftirdæmi að halda kjarkinum og skálma okk-
ar leið “eins og röskir soldátar”, að hún sagði.
Hinir kennararnir voru of vesalir, aumingjarn-
ir, til að örfa aðra.