Heimskringla - 21.02.1934, Side 2

2 SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. FEB. 1934.
KIRKJAN OG
ÁRÁSARLIÐ HENNAR
lagsleysi hinna úrkynjuðu auð-
valdsríkja, yfir spillingardíki því,
sem flestir íslenzkir blaðaskrif-
finnar eru sokknir í, yfir blygð-
u'narleysi manna, að gera eng-
an mismun á réttu og röngu,
sönnu og lognu! yfir rökfölsun-
um, ómerkilegum sálarþroska,
ótilhlýðilegri metnaðargimd,
blekkingum, óheilindum og upp-
skafningshætti lærðra og leikra;
yfir ósannsögli, óhreinskilni og
óeinlægni; yfir ótta, fákænsku,
hugsanasljóleik, trúgirni, hug-
sjónaörbirgð, monti, smásálar-
legri lyganáttúru, ófyrirleitnu
okri, lævísu prangi, hégómlegu
skrautprjáli, dómgreindarlausu
Á hvítasunnudag 1933 endur-
urtekst hið sama undur og iyrir
nítján öldum síðan. Þórbergur
Þórðarson fyllist heilögum anda,
finnur sig knúinn postullegum
eldmóði og stendur upp eins og
Pétur og heldur ræðu. Reynd-
ar skrifar hann ræðuna og birt-
ir í Iðunni, en það skiftir engu
máli. Iðunn er þá ekki farin
að kema út og Þórbergur kom-
inn þetta lengra en Pétur, að
kunna að skrifa. Aðalatriðið er
þetta: að alveg sams konar
vandlæting knýr Þórberg af; hatri, valdagræðgi, skemtana-
stað og aðra spámenn, sem and- j æði, drykkjusvalli, trúhræsni og
inn hefir ónáðað að fomu og(fleiri löstum, sem hér yrði of
nýju. Og hann prédikar á mjög i langt upp að telja [hvar af
svipaðan hátt. Pétur sagði: | flestir þektust einnig og voru
“Gerið iðrun og látið skírast til ^ átaldir í tíð eldri spámannanna,
fyrirgefningar syndanna! Látið(sbr. Jesaja, 5, 14 nn.: Esekiel
frelsast frá þessari rangsnúnu 13, Jeremia 7 og ótal fleiri spá-
kynslóð!” Hinn sama boðskap menn].
hafði lærimeistari hans, Jesús, j Og Þórbergur er líkur hinum
flutt. Hinn cama boðskap flutti sanntrúuðu fyrirrennurum sín-
Jóhannes skírari á undan hon- um í því, að honum blöskrar að
um og þar á undan þeir Amos, sjá menn sóa sínum óendur-
Mika, Jesaja, Jeremia, Esekiel | kræfu æfidögum í þessar ó-
og allir spámennirnir. Þeir j dygðir; siðavitund hans, mann-
hrópuðu allir af hinni sömu | úð cg brennandi þrá til fegurra,
brennandi sannfæring og Þór- j göfugra, sannara og æðra lífs,
bergur: Gerið iðrun! j knýr hann til að hefja upp kall
1 hverju skyldi sú iðrun vera sitt í þessari Sódóma viður-
fólgin? j stygðarinnar, eins og hrópand-
Hún átti fyrst og fremst að ans r°dd 1 eyðimörkinni.
vera fójgin í sinnaskiftum, j En hann rekst líka á sömu
breytingu hugarfarsins, leið hins örðugleika og aðrir kennendur
innri þroska. Allir spámennirnir og spámenn. Eins og Páll,
neita gildi hinna ytri fórnarsiða Ágústínus og Lúther rekst hann
og guðsbjcnustu varanna. Þeir á sjálfan erki-óvininn — vald
þreytast ekki á að ávíta hræsni, dauðans og djöfulsins. Sam-
kúgun, svall og dykkjuskap og kvæmt hans skoðun eru menn-
hrópa vei! yfir siðspilling þeirra, irnir ekki að eins vesælir og ó-
sem kalla hið illa gott og hið þroskaðir. Með þeim þróast
góða ilt, gera myrkur að ljósi beinlínis hinn illi vilji (erfða-
og Ij 'sið að myrkri, gera beizkt syndin). Hugarfarið er rang-
að sætu og sætt að beizku. Þeir snúið og óráðvant frá móður-
hrópa vei yfir þeim, sem etið kviði. Mennirnir vilja láta
hafa upp víngarðinn, rænt fjár- blekkjast, þrá að láta ljúga að
munum fátæklinganna, fótum sér. Þeir eru alt af að reyna
troða lýðinn og sundur merja falsa hina gullnu mynt til-
andlit hinna snauðu; yfir þeim, verunnar til að tryggja höfuð-
sem selja saklausan mann fyrir stól eiginhagsmunanna, efna-
silfur og fátæklinginn fyrir eina hag, álit og völd. Þeir flýja
ilskó; þeim, sem tala lygar og þess vegna undir verndarvæng
hlusta á lygar og deyða þá, sem falsspámanna, en grýta þá rétt-
eiga að lifa; þeim sem hið innra látu. Þeir verða ánauðugir þræl-
eru fullir af hræsni og lögmáls- ar alls konar kennivalda, í stað
brotum, en uppskafnir eins og þess að hugsa og álykta sjálfir.
kalkaðar grafir hið ytra. — Og Þeir verða að sauðheimskri,
þeir áminna lýðinn látlaust um! tröllriðinni, hjátrúarfullri hjörð,
það, að taka, í stað þessara sem fellur fram í nekt einfeldni
vondu verka, að ástunda rétt- sinnar og tilbiður kúgara sína
vísi, sannleika og góðvild og ems og frelsara og guði.
fullvissa menn um, að guðsríki Að lokinni þessari refsiræðu
sé í nánd, ef þeir að eins iðrist yfir hvers konar múgheimsku og
og trúi. siðspilling, hefst hið sáluhjálp-
Nú framgengur alveg á sama lega orð, vísbending Þórbergs
hátt hinn þrettándi spámaður: um það, í hverjum iðrunin skuli
Þórbergur Þórðarson, fullur vera fólgin.
heilagrar vandlætingar og hróp- Hún er fólgin í einstaklings-
ar vei! yfir óheiðarlegri blaða- þroska, hugsanafrelsi, athafna-
mensku (Morgunblaðið var frelsi og sjálfstjórn. Sérhver
heldur ekki farið að koma út í maður á að leggja sem mesta
tíð pcstulanna), yfir rangsleitni stund á að ala sjálfan sig upp.
hvers konar, heimsku og skipu- Það er uppeldið, sem mest ríður
a og sjálfstamningin, en því'
næst þetta, að leita sér þekking-
ar í ríkum mæli, rannsaka og
íhuga, læra að hugsa skýrt, rök-
rétt og óhlutdrægt — í einu orði
sagt: leita sannleikans. Alt böl
sprettur af því að falsa sann-
leikann. Sannleikurinn er ó-
sigrandi, og honum verða menn
fyr eða síðar að lúta. Leitið
sannl$eikans! [sbr. kver Frið-
riks Hallgrímssonar, bls. 63 og
víðar, Sakaria 8, 16; Jóh. 8, 32;
14, 6.]
»
II-
Þegar Þórbergur Þórðarson
hefir á þennan hátt, fullur heil-
Byggist ekki mikið af þekkingu
og rökvísi nútímans einmitt á
því, að vér höfum fyrir milli-
göngu uppfræðara vorra og
kennenda átt kost á að tileinka
oss margt af samansafnaðri
þekkingu og reynslu liðinna
kynslóða með auðveldara móti
en ella væri unt? Og hví skyldi
ekki einnig vera svo háttað um
ýms andleg eða siðleg verð-
mæti? Eða hvers vegna er
Þórbergur t. d. svo viss um
sannleikann? Munu það ekki
vera leifar af trúararfli hans:
áttunda boðorðinu í barnalær-
dóminum; kenningu Jóhannes-
ar: guð er sannleikur; kenningu
agrar vandlætingar, lokið upp Seneca: veritas nunquam perit?
augun opnast einnig fyrir and- “Umboðsmenn kirkjunnar,
legum verðmætum: fegurð, sem eru kallaðir prestar, hafa
sannleika og kærleika; þegar auk þess þann starfa á hendi
hann fer að trúa á þetta, ekki að viðhalda þeirri trú hjá þegn-
að eins sem stundarprjál eða unum, sem þeim var innrætt í
þægindi, heldur sem dýrmæta bernsku. Þeir eiga að túlka þær
perlu, sem alt annað sé gefandi kennisetningar, sem stofnunin
fyrir; eilíft líf, sem heimarnir byggir tilveru sína á, og sjá um,
voru skapaðir fyrir, lögmál eða að hver einföld sál hafi hennar
guðdóm, íbúandi í sjálfri heims- not. í stuttu máli: Þeir eru
rásinni. Þá fyrst er kirkjan meöalgangarar milli þegnanna
sannfærð um, að mennimir læri annars vegar og hinna ósýnilegu
að fullnægja sínum frumrænu máttarvalda hins vegar.” — Alt
þröfum í bróðerni og á göfug- með tilhlýðilegum athugasemd-
legan hátt, þeir læri að fara um.
með völd lýðnum til blessunar,
sinum munni og kvatt rang-
snúinn og þverúðarfullan lýð
til iðrunar í anda allra biblíunn-
ar spámanna fyr og síðar, er
í öðru lagi reynir kirkjan að
hafa áhrif á lýðinn með kenn-
ingum sínum og áminningar-
ræðum, oft áþekkum þeirri, sem
maður með sjálfum sér farinn 1 Þórbergur hefir látið á þrykk út
að óska eftir, að hann væri orð-1 SanSa>. en ,alveS eins °S hann
inn dómkirkjuprestur í Reykja- orðið vor við hið sama. sja-
vík, þrumandi sitt kröftuga andi auSu- sem sía ekki- °«
guðsorð út yfir landslýðinn. En heyrandi eyru- sem he3^ ekki,
þá kemur alt í einu frá honum' erfðasyndina verstu> að menn
furðulega ilt olnbogaskot í garð i faisa viljandi fyrir sér hina
kirkjunnar, þeirrar stofnunar, | Sniinn mynt tilverunnar til að
sem einmitt á uppruna sinn í tryssja sér höfuðstól eiginhags-
starfsemi þessarar tegundar, munanna> efnahaS> álit °S völd’
stafar frá mönnum, sem predik- En kirkjan sér og skilur það,
uðu á líkan hátt og Þórbergur sem ekki verður séð af grein
og er haldið uppi af mönnum, Þórbergs að hann skilji — og
drekka vín sitt eins og sakra-
menti og bera skart sitt allri
fegurð til sóma.
III.
Þórbergur Þórðarson er mað-
Það mætti vera blindur mað-
ur, sem ekki gæti lesið háðið og
óvildina út úr þessari stuttorðu
lýsingu og ekki sér, að hér er
beinlínis gerð tilraun til að
draga upp skrípamynd af kirkj-
unni. En slíkt er auðvelt að
ur svo vel gáfaður, að hann Sera< um hvaða málefni sem er.
skjlur það, að k^-kjan sem Her er iíkt a komið og ef maður
stofnun verður ekki ás>ökuð eða se&ói um jafnaðarmenskuna, að
dómfeld af þeim verkum, sem hun vmri { Þvi fólgin, að nokkr-
þjónar hennar hafa gert léleg- ir bolshevikar flygust á, með
ust, svo sem galdrabrennum, iiium munnsöfnuði, við síldar-
trúarbragðastyrjöldum, andúð kerlingar niðri á bryggju. —
gegn vísindum, fastheldni við Hverju málefni má hæglega
misskildar kreddur og skoðana- Sefa þá óvingjarnlegu yfirborðs-
kúgun. Allir þessir lestir stafa lýsingu, sem setur það í skop-
af vanþroska mannlegs eðlis og le&t eða fráhrindandi ljós. En
hafa komið í Ijós og koma í ljós me<5 því móti er aldrei stutt að
næstum því í hverri stofnun og heppilegri lausn neinna mála,
á hvaða sviði lífsins sem er. og þannig hafa aldrei fram
sem hafa líkar hvatir og hann Þvi síður Skúli Guðjónsson, sem sérhvert málefni getur fengið komið viturlegar tillögur, því að
til brunns að bera — sannfær- ritar í sama hefti Iðunnar — af fánýta. talsmenn: skólar lélega óvijdin grefur aldrei djúpt til
1 ing fyrir trúar- og siðgæðis- hverju hinn vondi vilji kemur og | kennara, vísindin óvirðulega skilnings eða tekur mörg sjón-
hugsjónum, sem almenningur sinnuleysið gagnvart boðskap jtúlkendur og stjórnmál lygna, armið.
oft og tíðum forsmáir og ein- spámannanna. Hann kemur af öfgafulia og ómerkilega starfs- “Allir hlutir eiga orsök”, og
skisvirðir. vantrú manna eða trúleysi á öll menn, Enginn neitar fyrir því svo virðist einnig vera með ónot
Frá honum kemur það því úr önnur verðmæti en höfuðstól stórnauðsynlegu og merkilegu þessa Skúla í garð kirkjunnar.
hörðustu átt að kalla kirkjunn- eiginhagsmunanna. Hann kem- hlutverki þessara málefna. Eða Hann er svo kurteis að gera
ar aðferð glæpsamlega og for- ur af trúleysi manna á guð, sem hver myn(ji fara ag gera gyS ag grein fyrir þeim, og eru ástæður
heimskandi, því að kirkjunnar er kærleikur og sannleikur, lif- stjörnufræði nútímans, þó að hans þær, sem nú skal greina:
aðferð er meðal annars þessi. andi og starfandi í heiminum. ^ stjörnuspeki miðaldanna úði Og í fyrsta lagi virðist hann, eins
að leggja fyrst og fremst alúð Hann kemur af trúleysi manna grúði af fáránlegustu vitleysum og áður er vikið að, líta á alla
' við uppeldið, kenna hinum unga á guð, sem er réttlæti, óhaggan- ^ Dg hjátrú, eða efnafræðinni, þó trú kirkjunnar á æðri hluti en
þann veg, sem hann á að ganga, legt og eilíft, og ekki verður ag alkemían væri undanfari munn og maga sem skilyrðis-
þ. e. að reyna að innræta í komist í kring um að lokum. hennar, eða læknisfræðinni, þó lausan hégóma og firru. Þar af
barnssálirnar þær hugsjónir, Hann kemur til af trúleysi ag margt væri kyndugt í skottu- leiöandi sé öll starfsemi kirkj-
sem hún veit beztar, og þar á manna á eilíft líf sálnanna oghækningum 17. aldar? Þeir, sem unnar rugl og fásinna, sem
meðal t. d. þessar, sem Þór- vegsamlegt og fagurt takmark kirkjunni eru illviljaðir, leggja kosti ríkið mikils til of mikla
bergur leggur einnig áherzlu ú, lífsins. Viljinn er að eins fálm æfinlega dóm á hana frá þessu peninga.
að astunda sannleika, rettvis’ mannsins eftir þvi, sem hann .sjonarmiði. Þeir leita að öllu í öðru lagi þykist hann sjá og
eS góðvild og temja ser í einu girnist. Se girnd hans að eins þvi hraklegasta, sem þeir geta sanna þennan vísdóm fyrir sér
orði sagt ýmsar siðlegar dygðir, J nógu sterk, skortir ekki vilj
sem spámenn allra alda hafa! ann að uppfylla hana. En mað-
talið fegurstar og beztar. ' urinn getur ekki girnst það, sem
Hér er það, sem Þórbergur af hann sér ekki og hefir aldrei
sjálfu verkinu lendir í mótsögn
við sjálfan sig, og dómkirkju-
presturinn og prestahatarinn í
honum vitna hvor á móti öðr-
um. Sjálfur leið þú sjálfan þig,
er góð lífsregla. En það er para-
dox. Hvernig geta menn orðið
sjálfstæðir og fullkomnir í þekk-
ingu og rökvísri hugsun, nema
fyrir ágæta uppfræðslu og skól-
un? Hvers vegna þarf Þórberg-
ur að ganga upp í predikunar-
stól og áminna lýðinn og benda
honum á veg hjálpræðisins? Er
það ekki af því, að menn eru
ekki, a. m. k. fyrr en þeir kom-
ast á vist þroskastig, fsérir uha
að rata óstuddir og án leiðbein- j
lokið upp augunum fyrir. Hinar
frumrænu þarfir, mat og drykk,
sjá og finna allir og girnast
vilja til að öðlast, enda er ekkert
við það að athuga í sjálfu sér.
En alt þetta girnast einnig dýr
merkurinnar, svo að maðurinn
stendur á þessu stigi málsins
ekkert framar þeim, þó að
Skúla Guðjóssyni finnist mikið
til um og telji, að með þessum
staðreyndum sé slegið striki yfir
þýðing kirkjunnar.
Kirkjunni finst, að maðurinn
inga inn á veg hins eilífa lífs? ,sé þá fyrst orðinn maður, þegar
Safnið Poker Hands
og fáið Betri
Vindlinga Pappír
OKEYPIS
Allir eru sammála um það að “Vogue"
og “Chantecler’’ er bezti vafninga papp-
írinn—þér fáið fimm stór bókarhefti—
ókeypis fyrir aðeins eina samstæðu af
Poker Hands, í næstu Poker Hand
verðlauna búðinni eða með pósti.
Þér hagnist á 3 vegu
. . . Betri Vindlingar
. . . Fleiri Vindlingar
. . . Poker Hands, ad auki
úr TURRET FINE CUT
Fylgið fordæmi fjölda hinna tóbaks-vitru—“Vefjið
yðar eigin” úr Turret Fine Cut—og látið peningana
kaupa meira og betra tóbak. Þér fáið Poker Hands
að aúki—sem þér getið skift ókeypis fyrir hinn
bezta vindlinga pappír—“Vogue” eða “Chantecler”
eða aðrar nytsamar gjafir. Því að reykja nokkurt
annað Fine Cut, þegar þér fáið svo mikið meira
með Turret!
Það borgar sig að“Vefja sínar sjálfur,,
úr
TURRET
FINE CUT
VINDLINGA TOBAKI
GEYMIÐ POKER HANDS
Imperial Tohacco Company of Canada, Limited
fundið í hjátrúarfullri villi- með því að enginn kæri sig í
mensku miðaldanna og segja: raun og veru um kirkjuna af
Þetta er kirkjan. Slík mála- beinum andlegum þörfum. Bet-
færsla er ekki rökvísum eða sið- ur stæðu stéttirnar séu sælar
uðum mönnum samandi. Hver án hennar, fátækari stéttirnar
stofnun, hver maður og hvert fyrirlíti hana af tveim ástæðum:
málefni á ekki að dæmast eftir Þeim þyki ekkert varið í fyrir-
þess vegna og hafa fullkominn því lakasta sem hægt er að finna heit hennar og kenningar um
vilja á að öðlast. Mátt og völd,' að því, heldur eftir hinu bezta andlega hluti, þegar þær hafi
skraut og þægindi kunna menn | starfi, sem leyst hefir verið af hvorki í sig né á. Kirkjan í
og að meta og hafa þess vegna hendi, og eftir þeim frumsann- held sé fátæklingunum og bar-
indum, sem liggja því til grund- áttu þeirra fyrir bættari kjörum
vallar. andvíg.
Það er auðvitað engin von til, Tveir hópar manna styðja
að rithöfundar eins og Skúli samt sem áður kirkjuna, segir
Guðjónsson skilji þetta. Ritgerð Skúli: Heimskasti hluti hinnar
hans, Kirkjan og þjóðfélagið, fátækari stéttar, sem þó einung-
sýnir svo bera andúð og ger- is af vanafestu og steinrunninni
samlegt skilningsleysi á mál- skyldutilfinningu, fremur en
efni kirkjunnar, að manni með nokkurri trúarsannfæringu,
Þórbergs upplagi gæti orðið það heldur trygð við hana, og svo
á að hugsa, að hér kæmi bein- yfirstéttirnar, auðvaldið, sem
línis í ljós hinn illi vilji og vondi styður kirkjuna, á meðan hún
ásetningur. reynist því vikaliðugur þjónn
Hann segir, að viðskiftasaga fil þess að vefia heðni. blekkinga
kirkjunnar og einstaklingsins sé °s falsloforða að^ höfði öreig-
í fáum orðum þessi: anna og með því að halda að
“Þegar maður fæðist inn í fýðnum Þeim kenningum, sem
þennan heim, er hann frelsaður gera,hann deigan, óframfærinn
undan oki erfðasyndarinnar og °s tómlátan um baráttuna fyrir
valdi hins vonda með því að ein- hættum hag.
hver af þjónum kirkjunnar dýf- þessum orsökum telur svo
ir fingrum sínum í vatn og læt- hofundur. að kirkjunni fari
ur nokkra dropa drjúpa á höfuð hniSnandi og eigi að fara hnign-
hins ómálga borgara. . . i andi’ Hin jákvæða tillaga hans
<f , er sú, að ríkisvaldið sparki
Þegar svo þegninn er kom- kirkjunni út úr sinni umsjá og
inn til vits og ára, svo að hann skeri niður prestana eða láti þá
skilur nokkurn veginn mælt týna tölunni jafn-óðum og þeir
mál, lætur þjóðfélagið kenna þurtkallast á kristilegan hátt;
honum talsvert hrafl af goð- gerj ait, sem unt er> til þess að
sögnum þeim og játningum, sem fiýta fyrir því, að kirkjan logn-
kirkjan byggir tilveru sína á. . . jSt út af.
Síðan er hann látinn játa í heyr-,
anda hljóði trú sína á þau mátt- j jy
arvöld, sem kirkjan hefir að j Eins og áður hefir verið bent
bakhjarli. á, liggur eins nærri að álykta,
“Þegar þegninn hefir ákveðið að orsakirnar til hnignunar eða
að velja sér maka, telur kirkjan lítils raunverulegs gildis kirkj-
sér nauðsyn að löghelga það unnar á öllum öldum stafi af
fyrirtæki. . . . Að lokum eru náttúrlegum óþroska mann-
það ófrávíkjanleg réttindi kirkj- kynsins og þar af leiðandi rang-
unnar, að fá að kasta svolítilli snúnum vilja, fremur en heim-
agnaróru af mold á líkamsleifar skulegri eða þýðingarlsuri kenn-
hvers einasta þjóðfélagsborgara ingu kirkjunnár. Eins og Þór-
að honum látnum.” j bergur veit, leggja menn ekki
J