Heimskringla - 14.03.1934, Blaðsíða 1

r
XLVIII. ÁRGANGUR.
WXNNIPKG MIÐVIKITDAGINN 14. MARZ 1934
NÚMER 24.
Sveinn Thorvaldson
l>eir munu fáir meðal íslend-
Inga hér í landi, er ekki hafa
lieyrt getið Sveins kaupmanns
Thorvaldsonar við íslendinga-
fljót í Nýja íslandi. Hann hefir
staðið svo framarlega í flestum
athafna og þjóðfélagsmálum er
snert hafa þjóðflokk vorn hér
megin landamæranna að hann
©r fyrir löngu orðinn þjóðkunn-
ur maður.
Sveinn er eitt hið bezta dæmi
gáfu og athafnamanns er vér
lækkjum, hvort skygnst er um
meðal þjóðar vorrar eða annara
þjóðflokka er búsettir eru hér í
Yesturlandinu. Atorka hans,
dugnaður, framsýni og félags-
hyggja á ekki sinn líka hjá
l>eim er við opinber mál hafa
fengist og sízt af öllu að alt
J>etta fari saman og hald-
ist í hinu sama jafnvægi og
fram hefir komið í starfi hans.
Einmitt fyrir það hvað hann
hefir verið mjög fram á sjón-
arsviðinu og er mikill afkasta-
mundarhlíð Jónssonar, og Helgu
Jónsdóttur prests Reykjalíns.
Bjuggu þau Þorvaldur og
Þuríður fyrst á Dúki í 9 ár,
fluttust þaðan að Rein í Hegra-
nesi, er þá var í eyði, en Þor-
valdur bygði upp, og síðast á
íslandi bjuggu þau á Ytri Hof-
dölum í Blönduhlíð upp að vor-
inu 1887, að þau fluttu alfari
með börn sín til Nýja íslands.
Þorvaldur var hinn mesti elju j
og verkmaður, og hvert sitt j
verk vann hann með hagsýni og j
fyrirhyggju og tilgangi er hon-
um varð eigi þokað frá. Ungur
lærði hann til smíða og þótti
smiður góður, stundaði hann þá
iðn öðrum þræði alla æfi er
stund gafst frá úti verkum. —
Meðan hann bjó í Rein sótti
hann sjó af miklu kappi en eftir
að hann flutti að Hofdölum
lagði hann aðallega fyrir sig
búskap og komst þar í sæmileg
efni. Mjög var hann mótfallinn
Ameríkuferðum lengi framan af.
og umsýslumaður mætti hann Hann var engin yfirlætismaður,
aðkasti og andspyrnu, einkum fastur í lund og harðger. Heilsu-
á fyrri árum, en flest er það nú hraustur var hann alla æfi.
horfið og orðin gömul saga, en
SVEINN KAUPMAÐUR THORVALDSON
sem oddviti í 17 ár. Árið 1914
var hann kosinn fulltrúi bygð-
arinnar á fylkisþing, en sat að-
eins stuttan tíma á þingi sökum
þess að stjórnin sagði af sér er
þá var við völdin og var þá
gengið til nýrra kosninga. Sótti
hann að nýju en tapaði við þær
kosningar. Hefir hann eigi gef-
ið kost á sér til þingmensku
síðan.
Með stofnun rjómabúsins,
verzlunar fyrirtækisins og sög-
unar mylnunnar var að nokkru
leyti þeim tilgangi náð er hann
hafði sett sér, að bæta markað
og atvinnuvegi í nýlendunni, en
eftir var þó eitt. Nýlendan var
enn afskekt, samgöngur erfið-
ar og allur flutningur að og frá
erfiður og dýr. Eftir mikið
stapp og fyrir milligöngu Sveins
og annara fekst að lokum járn-
braut að Gimli árið 1906. Var
þá nýlendan 30 ára. gömul. —
Hófst nú bardagi að fá brautina
lengda norður að Fljóti, er stóð
yfir í 6 ár. Hafði hann forustu
fyrir þeim málum og bar að
lokum sigur úr býtum. Vega-
gerð um nýlenduna hefir löng-
lum verið erfið, sneri hann sér
Iþá næst að þeim málum og er
nú svo komið að ágætur bíl-
Yeturinn 1886 7 breyttist 96 er hann af og til á skóla, fylgjandi vanaskipuðum trúar-jvegur liggur nú eftir endilangri
allir meta^hann nú að^verðug- hugur hans gagnvart vestur- t{ma og tíma f bili, en stundaði lærdómi en fram til þessa hafði; bygðinni.
mesta jafnframf vinnu að sumrinu, en l'": 1 e :~i! 1 *
síðari árin skóla kenslu, sem
leikum.
manna
Eftir því sem hynni ferðum, var þá og hið
hafa vaxið af honum'04ran. Hefir Sveinn svo
hefir traust þeirra vaxið á hon-
nm, og viðurkenning á hinum
mörgu og miklu kostum hans
og hæfileikum. Andstaðan sem
oss að hann hleraði oft til á
margir námsmenn þá gerðu. En
hljóðskraf foreldra sinna, er þau fremur mun honum hafa þótt
ræddu um það sín á milli hvort sjálfstæðis baráttan sækjast
.. .. . . , . . . . ,Þau ættu að fara að dæmi seint. Hvarf nú hugur hans að
lysti ser emkum á fyrn árun- ýmsra vina sinna og nágranna þvf hvergu efla mætti atvinnu.
um, var sprottin að miklu leyti ;og leita af landi burt eða sitja nýlendunnar Q_ efnahag
frá þeim höfuð ókosti, sem of kyr Áttu þau f erfiðri baráttu bæSnda yfirleitt Flostar búgS
mjög auðkenni,. OSS íslendinga meg að gera upp huga sl„„, e„ a(urðir yoru . en verg, sk
og virðist hafa venð fylgi- h„„S! vetur mun að nokkru hafa . .
. pessi veiur mun du uuk.k.i u ua u unnn yar verðlaus og framfarir
þeirri freistingu verið bægt frá
þeim Fljótsbúum er leitt gat þá
til þess að hugsa út fyrir eða
jafnvel um það sem þeim hafði
verið kent. Þeir höfðu tekið við
Er vér rennum augum yfir
sögu bygðarinnar yfir síðastlið-
in 35 ár, verður eigi þess varist
að finna, að þó framfarir hafi
eigi verið skjótar hafa
eiga þau 5 börn á lífi, er öll eru
enn í æsku. Sem af þessu má
sjá, hefir heimili Sveins jafnan
verið fjölment, en á því hefir
jafnan verið hinn mesti rausnar
bragur og er enga betra að
heimsækja en hann. Skortir
þar aldrei glaðværð né góðar
viðtökur.
Nokkuð hefir Sveinn þótt ein-
ráður, er því hefir verið að
skifta og um framkvæmdir hefir
verið að ræða, en aldrei ólipur
eða önuglyndur. Má það telj-
ast kostur á honum, því að lík-
indum hefði minna orðið úr
ýmsum fyrirtækjum ef þetta
hefði verið á aðra lund. Stend-
ur og líka óhaggaður sá stafur
að bezt fer jafnan á því að
þeir hyggnustu ráði. Engum er
það hróður að láta berast af
réttri leið, fyrir þá sök að ein-
hverjum öðrum kann eitthvað
annað að virðast að óhugsuðu
máli.
Þó Sveinn nyti eigi háskóla-
mentunar á uppvaxtarárunum
er hann afar fróður maður,
hefir hann alla æfi lagt stund
á að kynna sér hvert mál og
verið sílesandi og munu fáir
kunna betri skil á almennum
þjóðfélagsmálum en hann. Sæt-
ir þetta því meiri furðu, sem
hann hefir haft meira að hugsa
um en flestir aðrir.
Eigi má ljúka svo þessum
orðum að ekki sé minst á stað-
festu og trygð Sveins við ætt-
ingja og vini. Þekkja þeir það
virðist hafa
draugur vor alla
verið
tíð, fölskum
má vera
skorið ur.
vorið
sinn inn
Það var einn dag
að þau kölluðu soní
fáar og óverulegar. Með stöð-
metnaði, að enginn nm
öðrum meiri og öfundsýki yfir'inn inn m sín> var bann þá
öðrum eÍEUmbefsrbáStekbketUeræU !að"ÍnS 15 °S SÖsðUnh°n- sfila haldið. Stafaði þetta nokk-
r Þ Þá 6 1 S ’ um Þá fyrirætlan sma, að flytja- uð &f markaðsleysi> en þó ollu
ugum þrældómi fæddu menn sig
en þá var
öðrum
hvað sá hinn sami hefir í sölur
til Vesturheims, skýrðu fyrir meira &f vankunnáttu
því sem hverjum öðrum hlut og i verið jafnar og stöðugar um
varðveitt það óflekkað af skyn- þenna tíma unz að nú er komið
seminni. Voru honum nú send- svo að óhætt má fullyrða að
ar nokkrar kaldar kveðjur í Nýja ísland sé einhver farsæl-
blöðunum, þar sem á hvor- ast íslenzka bygðin hér í landi.
tveggja var ráðist, fyrirtæki
hans, rjómabúið, er gera átti
hlægilegt þótt á skömmum
tíma það yrði vísir til þess að
efla kvikfjárrækt nýlendunnar
og gera hana að arðvænlegri
atvinnugrein og skoðanir hans
á landsmálum og kirkjumálum.
framgangi athafnamannsins.
Saga Sveins er að öllu sam-
og hefir Heimskringlu oft lang-
að til að geta hennar að nokkru,
þó eigi sé til annars en að varð-
veita nokkrar minningar er
aldrei verða taldar ómerkar, frá
fyrsta aldarhelmingi þjóðar
vorrar hér í álfunni Af þessu
hefir þó ekki orðið fyrr en þá
nú, með þessum fáu orðum er
birtast í þessu blaði.
Sveinn er af alkunnum og á- Nýja íslands. Meðan staðið var
gætum ættum Norðurlands. —
Hann er fæddur á Dúki í Sæ-
mundarhlíð í Skagafjarðarsýslu
3. marz, 1872, og er elztur
„x < i— , uicua ai vo.uivuuiuu.Lu, að gera
orðið að leggja, né gegnum honum hvað fyrir gæti legið i vorun á ðj ð hú
hvaða eld hann hefir orðið að ,. iaTldi snurðu hann T a r g í að hun yrði _ - “
ganga, er hinir hafa hliSrað Sér'Svort ha„„ vildf Ma Þvi a5 Utf n?Ues> ?s ‘Sf1 samanburð ^ mest l>essn lét tonn
hjá, er látið hafa makindi sí.i „kki ef hau hyrftn v,ð v“rur ur ,oðrum sve,tum'
mestu ráða en séð ofsiónir vfir'7 /S í I «P w Lagði Sveinn nÚ fyrir sig’ vetur-
mestu ráða, en _seð ofsjomr yfir hjálpar hans með> en efla hag ^ nema tilbúning á
heimilisins að því er hann Sæt* smjöri, meðferð mjólkur og
og leitast við á allann att a lfleira er að rekstri rjómabúa
anlögðu einhver allra myndar- verða þar sem nytastur maður. ;lýtur> yið búnaðarskola er þá
legasta sagan, er gerst hefir í Hét hann þessu af ollum huga.1^ nýstofnaður { Winnipeg. —
æfi þjóðflokks vors hér í landi, Lögðu þau þá hendur á hofuð Kvæ tigt hann þá um yorið 13
---------------- honumogþökkuðuhonum fynr ,apríl ^ kona ^ Margrét
þessa skuldbindingu ans. ar gdlmundard5ttir borgfirzk að
honum atburður þessi minnis-1 t stofnað. hann um það
stæður og mun frá þeim s un u!leyti verzlun á Gimli í félagi félagsskap, Jóhannes og Stefán
hafa haft ahnf a stefhu ha„S v.g mág ^ Jóhann p S4I. | Sisurðssynlr er verzUm „ofðu
og iðjusemi ram í þessa, aSy j mundsson og ráku þeir þá verzl- i rekið í stórum stíl við Hnausa
Strax og sumraði var buist til un ■ tvo ár> að gveinn seldi sinn og keypti Jóhannes verzlunar
farar og komið til Winnipeg ihlut Birni Björnssyni Olson, er hlut Jóns Sigvaldasonar félaga
ágúst 1887, haldið þaðan rak- s{ðar varð lögregludómari á Sveins. Var Jóhannes hinn
leiðis til Selkirk og áleiðis t^iGiinU. Vorið áður setti hann á ötulasti og gáfaðasti maður og
stofn rjómabú í félagi við Jón
við í Selkirk og beðið flutnings, Sigvaldason við íslendingafjót.
bauðst Sveini vinna, norður áJFr þag fyrsta rjómabúið er ís-
Winnipeg vatni, hjá fiskifél^gi lendingar hafa komið á fot( ekki
og tók hann því þó ungur væri. eingongu { nýlendunni, heldur
systkina sinna; eru aðeins tvö|Vann hann nu hin næstu tvö austan og vestan hafsins. Byrj-
sem vind um eyrun þjóta en
hélt fast við þær stefnur er
hann hafði sett sér, enda hlóð-
ust á hann störf svo hann hafði
öðrum efnum að sanna. Jukust
og vinsældir hans með ári
hverju og leið eigi á löngu þang-
að til að flestir fóru að finna til
þess að hann var fremsti maður
bygðarinnar.
Árið 1903 skyldu þeir bræður
á lífi, Guðrún, ekkja Sigurjóns
Jónssonar í Odda í Árnesbygð
og dr. Þorbergur Thorvaldson
ár viö fiskiveiðar og skógar-
högg, milli þess sem hann var
uðu þeir á smáverzlun.
að sama skapi hagsýnn og á-
reiðanlegur í orði og öllum við-
skiftum. Gengu þeir nú í félag
hann og Sveinn og stofnuðu
verzlunarfélagið Sigurðsson,
Thorvaidson Co., Ltd. Var* fé-
____________ heima að hjálpa föður sínum, er(Verzlun sina á Gimli færði hann jmikla fiskiútgerð
prófessor við fylkisháskólann í jnam land í Árnesbygð. Var land.gig norður þangað og veitti þájmylnu er starfandi var í mörg
Saskatoon og forseti efnafræð- lietta skógi vaxið og afar erfút hvortveggja forstoðu verzluninni ár og upp til skamms tíma og
lagið löggilt nokkru seinna. —
Er nú Sveinn losaði sig við | Hafði það um tíma umfangs-
sögunar-
í
isdeildar háskólans. Er hann
talinn hinn ágætasti sérfræð-
ingur í sinni vísindagrein sem
nú er uppi í Canada. Faðir
Sveins var Þorvaldur Þorvalds-
son Þorsteinssonar og Maríu
Egilsdóttur á Hafragili í Ytri
Laxárdal í Skagafjarðarsýslu,
af hinni harðfengu og alkunnu
Skiðastaðaætt, en hún er rakin
til Hrólfs Bjarnasonar sterka á
Víðivöllum. Þorvaldur andað-
ist fyrir 2 árum síðan (6. marz.
1931) 89 ára gamall, á heimili
sonar síns í Riverton. Móðir
Sveins var Þuríður dóttir hins
þjóðkunna gáfumanns, Þor-
bergs hreppstjóra á Dúki í Sæ-
til ræktunar. Voru bræður
Sveins þá enn of ungir til þess
og rjómabúinu er blómgaðist j þrjár búðir, að Gimli, Árborg
með ári hverju. Eigi þurfti hann j o* við Fljótið. Var Gimli búðin
að leysa þau verk af hendi, en nú ]engur að ]{ta til með for- j seld nokkrum árum seinna, en
þeir voru, prófessor Þorbergur, eldrum s{num> bv{ Þorvaldur, j félagið rekur nú auka verzlanir
er áður er nefndur og Þorvald- faðir hans> var þá kominn í(að Hnausum og Bissett.—Þetta
einn hinn mesti efnis og viðunanleg efni> var bá og j>or_ i sama ár var Sveinn kosinn
valdur bróðir hans að byrja há- j sveitarráðsmaður í Gimlisveit erjinni er geysaði þann vetur hér
skólanám, og þótti þá sumum þá náði yfir alt Nýja fsland. Tók I { landi. Eignuðust þau 13 börn
ur
námsmaður er hingað he’fir
fluzt, — andaðist 25 ára gam-
all við Harvard háskóla í Cam-
bridge, Mass. í febr. 1904, þá
nýbúinn að ljúka meistaraprófi
í náttúruvísindum.
Haustið 1889 var barnaskóli
reistur í Árnesi. Fyrsti kenn-
arinn var skáldið góðkunna J.
Magnús Bjarnason. Naut Sveinn
að einhverju leyti tilsagnar hjá
Má þakka Sveini það, fremur en
nokkrum öðrum einum manni,
og skýrir það betur, en alt ann-
að hvað í manninn er spunnið
og hvernig honum hefir auðn-
ast að efna vesturfarar heit sitt.
t landsmálum hefir Sveinn
jafnan fylgt sjálfstæðis stefn-
unni (Conservative) og í and-
legum málum skoðuirum Unit-
ara. Unitarisk kirkja hefir ver-
ið reist í Riverton, hið vandað-
ast hús, og er það honum að
mestu leyti að þakka.
t öllum félagsmálum hefir
hann verið hinn starfsamasti
og hjálplegasti. Stafa þaðan
að miklu leyti hinar almennu
vinsældir hans. Hefir aldrei svo
samskota verið leitað, til hjálp-
ar nauðstöddum að Sveinn hafi
ekki lagt þar til djúgastan skerf.
Hann er að upplagi örlátur og
höfðingi { lund. Er ótalið það
sem hann hefir lagt fram til
slíkra mála, en sem dæmi þess
má geta þess að margar eru þær
fjölskyldur bæði { Riverton og
víðsvegar í sveitinni er hjálpar
hans hafa notið í einni eða ann-
ari mynd og er þeim kunnugt
um það, er þetta ritar. Almenn
fyrirtæki hefir hann ávalt verið
reiðubúinn að styrkja og þjóð
ræltinn maður hefir hann ætíð
verið þó eigi hafi “heiðrað hið
sama og allir alt”. Tvær ferðir
hefir hann farið til íslands 1913
og 1930 og öflugur styrktar-
maður var hann hlutasölu Eim-
skipafélagsins 1914.
Margrétu konu sína
Sveinn vorið 1919. Andaðist
hún 17. marz, úr spönsku veik-
Þær bezt er átt hafa þeirri ánægju
að fagna að hafa kynst honum
um lengri eða skemri tíð. Er
>ar sannast frá að segja að
ekki vitum vér til að hann hafi
brugðið vináttu við nokkum
mann og manna beztur hefir
hann verið að leita til, ef vanda
eða erfiðleika hefir að höndum
borið. Hefir þá höfðingsskapur
hans, örlæti og drenglund kom-
ið jafnan til greina. Munu vinir
hans bera honum það, að fáa
hafi þeir þekt í hópi samferða-
mannanna, er tryggari hafa
reynst mönnum og málefnum
en Svein Thorvaldson.
R. P.
FRÉTTIR
CANADA NÁMSSJÓÐURINN
nog um uppgang þeirra Þor-
valdssona. Menn höfðu ekki
átt svo skjótum framförum að
venjast sem þeir sýndu. Það
var ekki laust við að sumir á-
litu þetta ganga einhverskonar
uppreist næst er orðið gæti
háskaleg fyrir nýlenduna. Varð
það og skjótt hljóðbært er norð-
honum þenna vetur. Árin 1890- ur kom að þau hjón væru lítt
'hann þá svo að segja við for-
ráðum bygðarlagsins og hefir
beinlínis og óbeinlínis haldið
þeim síðan. 1905 var hann
kosinn oddviti sveitarinnar, og
endurkosinn ár eftir ár, fyrst í
sameinuðu sveitinni, og síðar,
eftir að sveitinni var skift, í
norður sveitinni, svo að alls
hefir hann setið í sveitarráði
og eru 12 á lífi er öll hafa verið
sett til menta og mörg lokið
háskólanámi. Meðal þeirra má
telja G. S. Thorvaldson hinn
unga og efnilega lögfræðing héi
í bæ og Þorvald búnaðarskóla
kandidat í Riverton, er báðir
eru hinir efnilegustu gáfumenn.
30. marz 1921 kvæntist Sveinn
í annað sinn, Kristínu Olson og
sem Canadastjórn veitti sem
minningargjöf til íslands út af
þúsund ára afmælishátíð Al-
þingis, hefir nú verið skilin frá
ríkissjóðnum, sem sérstakur
sjóður, með frumvarpi sem
stjórnarformaður Right Hon.
R. B. Bennett flutti og samþykt
var í ríkisþinginu 2. þ. m. Er
nú sjóðurinn stofnsettur sem
sérstakur sjóður undir stofn-
skrá þeirri sem stjórnir íslands
og Canada samþyktu síðastliðið
sumar. Sjóðurinn, að upphæð
$25,000.00 er nú óhreyfanlegur
úr þessu. Er honum nú kom-
ið fyrir á mikið tryggara hátt
en ef hann hefði legið inn í
ríkissjóði og á hverju ári þurft
að leita samþykkis þingsins á
vaxtagreiðslu lians. Tilkynningu
um þetta sendi þingmaður Mið-
Winnipeg oss í vikunni sem leið,
misti Major W. W. Kennery, K.C., er
látið hefir sér ant um að sem
tryggast yrði frá þessu gengið.
Á hann þakkir skilið, vor ís-
lendinga fyrir hin happasælu af-
skifti sín af þessu máli.
MONTREAL AÐ VERÐA
GJALDÞROTA
Gjaldþrot vofir yfir stórborg-
inni Montreal í Quebec fylki. Er
því hispurslaust haldið fram í
blöðum þaðan, að innan nokkra
Frh. á 5. bls.