Heimskringla - 14.03.1934, Side 6

6. SÍÐA
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
Mr. Rochester hvarf frá þeim sem hann
var á tali við og nam staðar öðru megin hlóða,
Blanche Ingram færði sig að hinum enda
hlóða syllunnar og segir við hann:
“Mr. Rochester, ekki vissi eg, að þú værir
hændur að krökkum.’’
“Ekki er því fyrir að fara.”
“Hvað kom þá til, að þú tókst að þér
brúðu kornið?” (hér benti hún á Adelu) Hvar
fanstu hana?”
“Þurfti ekki að leita. Hún var skilin eftir
hjá mér.”
“Þú hefðir átt að koma henni burt, í
skóla.”
“Hafði ekki ráð á því, skólar eru svo
dýrir.”
“Jæja, eg býst við þú haldir stúlku til að
kenna henni, eg þóttist sjá manneskju með
henni hér, áðan, — er hún farin? Nei, hún er
þarna enn, bak við gluggatjaldið. Þú borgar
henni kaup, vitanlega, hefir báðar í kosti, og
mér þykir líklegt, að það geri meira en vega
upp á móti skólagjaldinu.”
Eg óttaðist — eða á eg að segja, vonað-
ist til? — að Mr. Rochester mundi líta þangað
sem eg var, og hrökk ósjálfrátt lengra inn í
skýli mitt en hann horfði beint framundan sér
og svaraði eins og þetta væri ekki umtals vert.
“Það hefi eg ekki athugað,”
“Nei, þið karlmennirnir athugið aldrei
hvað spara má né hvað heilbrigð skynsemi
heimtar. Þú ættir að hlusta á móður mína
halda ræðú um kenslukonur. Eg býzt við, að
við Maré höfum haft heilan tug og vel það, af
kvenkyns kennurum, um dagana, helmingur-
inn var afleitur, hinar kjánalegar, allar hræði-
legur ábaggi — var ekki svo, móðir min?”
“Varstu að segja nokkuð, væna mín?” Og
þegar sú kynstóra ekkjúfrú vissi umtals efnið,
svaraði hún:
“Gæzkart rtiín góð, nefndu ekki kenslu-
konur á nafn við mig, mig hryllir við þeim.
Píslar vætti hefi eg þolað, vegna þess hve
ónýtar þær voru og óstöðugar. Eg þakka for-
sjóninni, að eg þarf þeirra ekki við framar.”
Ein af viðstöddúm konum laut að henni
og hvíslaði, væntanlega til að láta hana vita,
að ein af hinni bannfærðu stétt væri viðstödd,
eftir því sem mér skildist af svarinu:
“Eg ætla að vona, að henni verði gott af,”
sagði lávarðs ekkjan, bætti svo við í lágum
rómi, þó eg heyrði vel til hennar: “Eg tók
eftir henni; eg sé á fólki, hvað í því býr, hún
hefir öll lýti stéttar sinnar.”
“Hver eru þau, madame?” spurði Mr.
Rochester, upphátt.
“Það skal eg segja þér undir fjögur augu,”
svaraði hún og kinkaði kollinum í þrígang,
svo að skuplan tók dýfur, líkt og stór tíðindi
væru í vændum.
“Þá verður minni forvitni lokið; nú vill
hún svölún fá,” svaraði hann.
“Spyr þú Blanche, hún er nær þér en eg.”
“Ó, vísaðu honum ekki til mín, mamma!
Eg hefi ekki nema eitt um þá stétt að segja:
þær eru bara til skapraunar. Ekki svo að
skilja, að eg hafi þolað þeim mikið, eg hafði
vaðið fyrir neðan mig.” Eftir það sagði hún
fjörlega frá því, hvernig hún hafði leikið
ýmsar af þeim stúlkum, sem fengnar höfðu
verið til að kenna henni í uppvextinum, fann'
sitt að hverri með fyndni og heldur gráu gamni
og vísaði til systkina sinna um ýmsa kátlega
atburði og bernsku brek, er þau höfðu í
frammi, við þessa lærimeistara, sem voru
víst ekki ofsælir af sínú embætti. Hin göfuga
móðir þeirra áréttaði með ræðustúf um, hvílík
ósvinna það væri, ef slíkar persónur færu að
draga sig saman, en komst skamt áleiðis, því
að Blanche sagði stutt og skörulega frá því,
sem hún vildi sagt hafa og spurði að lokum:
“Fer eg rétt með, baronessa Ingram af Ingram
Park?”
“Þú ferð rétt með, yndið mitt, nú eins og
altaf annars.”
“Þá þarf ekki fleiri vitna við. Látum oss
taka aðra ræðu.”
Amy Eshton heyrði ekki, eða lét sem hún
heyrði ekki, þessa tilskipan og hóf máls með
mjúkri raust og barnalegri: “Við Lovísa höfð-
um brek í frammi líka, við okkar kennara, en
hún var svoddan gæðablóð, að hún leið okkur
alt. Hún varð aldrei vond við okkur, ekki
satt, Lovísa?”
“Aldrei. Við fórum í allar hennar hirzlur
og settum dót hennar á tjá og túndur, en sama
samt, hún leið okkur alt.”
Hér tók Miss Ingram fram í og segir
kuldalega:
“Það lítur út fyrir, að allir ætli að fara til
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 14. MARZ 1934
og segja sínar endurminningar um kenslukon--
ur. Sú skriða hleypur, ef ekki er hafður var-
inn við. Eg legg til, að annað efni sé tekið til
umræðu. Mr. Rochester, viltu ekki styðja þá
tillögu?”
Hann kvaðst svo gera vilja og hverja
aðra, sem henni líkaði.
Með kátlegu orðalagi spurði hún, hvernig
hljóðum hans liði og kvaddi hann til að
hressa upp á lungun og setja raddfærin í
stellingar. Hún settist við hljóðfærið, föngu-
leg og fyrirmannleg, breiddi úr sínum fann-
hvíta skrúða og hélt uppi talinu, þangað til
það barst að Maríu Skota drottningu og henn-
ar karlmönnum, gerðist þá ör og heldur hvat-
skeytleg í orðum. Hún lét sem sér líkaði
Bothwell bezt, af þeim hóp, og mælti að lok-
um:
“Ó, mér dauðleiðast ungir karlmenn, eins
og þeir gerast nú á dögum, aumingja peð sem
duga ekki til lengri ferða, en í landareign
pabba síns og fara varla svo langt, nema
með lofi og leyfi mömmu sinnar. Þeir hugsa
helzt um að vera fríðir í framan, hafa hvítar
hendur og smáa fætur, eins og fegurð sé karl-
mönnum samfara! Eiins og kvenfólkið eigi
ekki að vera eitt sér um þá hitu, fríðleikur og
fegurð er þeim lagin af náttúrunni, þeir kostir
fylgja því kyni og er þess óðal og lífeyrir, að
erfðum tekinn! Eg mótmæli því ekki, að
ófrýnilegur kvenmaður er dapur díll á dá-
semdar verki sköpúnarinnar, en karlmenn
eiga að sækja eftir kröftum og hreysti og
engu öðru,—veiða, skjóta, berjast, og virða alt
annað vettugi. Svona mundi eg hugsa, ef eg
væri karlmaður.”
Og enn mælti hún: “Þegar eg giftist, þá
skal maðurinn minn ekki keppast við mig,
heldur vera vopn til skylminga, í minni hendi.
Keppinaut um öndvegið skal eg ekki þola,
hugur hans skal ekki skiftast milli mín og
þeirrar myndar, sem hann sér í sínum spegli.
Mr. Rochester, syngdu nú, eg skal leika
undir.”
“Eg er af tómri hlýðni gerður.”
“Hér er víkinga lag. Víkinga söngvar
eru mitt uppáhald, svo gættú þess vel, að
syngja örugt og fjörlega.”
Og Mr. Rochester tók að syngja gildum
rómi og mjúkum, svo unun var að heyra. Eg
beið á meðan, gat ekki slitið mig frá þeim
Ijúfu tónum, en undir eins og úti var og sam-
ræður tókust á ný, stóð eg upp og skauzt út
um hliðar dyr á salnúm. Áður en eg fór upp
stiga, stóð eg við, til að binda skóþveng minn,
þá heyrði eg að einhver kom úr matstofu, í
forsalinn, eg snerist við og stóð augliti til aug-
litis við Mr. Rochester.
“Hvernig líður þér?” spurði hann.
“Mikið vel, herra.”
“Því komstu ekki til mín inni, og talaðir
við mig?”
Eg þóttist mega spyrja eins, en lét það
ekki eftir mér, heldur svaraði:
“Eg vildi ekki trufla þig, þú sýndist hafa
nóg með annað, herra.”
“Hvað hefirðu aðhafst, meðan eg var í
burtu?”
“Ekkert sérlegt, segja Adelu til, eins og
vant er.”
“Og verða tekin í framan — það sá eg
strax. Hvað er að?”
“Alls ekkert, herra.”
“Fekstu kvef upp úr nætúrslarkinu, þegar
þú varst nærri búin að drekkja mér?”
“Öðru nær.”
“Komdu aftur til gestanna, þú fórst of
fljótt.”
“Eg er orðin þreytt, herra.”
Hann leit á mig litla stund og segir:
“Og dáltið hnuggin. Útaf hverju? Seg
mér það.”
“Nei, hreint ekki. Ekkert hnuggin.”
“En eg segi, að svo sé, svo illa haldin
ertu, að bráðum ferðu að tárfella, augun í þér
eru farin að synda og sindra af söltu flóði og
eg sé perlúdropa falla úr þeim. Ef eg væri
ekki lafhræddur við kjöftuga spjátrunga
meðal vinnufólksins, þá skyldi eg ekki hætta
fyr en eg veit, hvað til kemur. Jæja, þú skalt
vera afsökuð í kveld, en hér eftir skaltu koma
og vera með gestunúm á hverju kveldi. Farðu
nú og sendu Sophíu eftir Adelu. Góða nótt,
væn —” Hann beit á vörina, snerist á hæli og
hvarf burt.
XVIII. Kapítuli.
Næstú daga var kátt og mikið um að
vera í Thornfield Hall og næsta ólíkt þeim
kyrsetum og einveru, sem eg átti áður við að
búa. Ókunnugt fólk í öllum stofum, göngum
og forsölum, höfðingjarnir eða þjónar þess, alt
prúðbúið, frísklegt og framlegt. í eldhúsi,
vistabúri, vinnufólks skála og í forsal, var fólk
á þönum og í skrautsölum var mannlaust þá
aðeins þegar sólskin og blíða vordaganna
heimti gestina út úr húsum. Þegar rigningar
dagar komu, varð ekkert hlé á kætinni, þá
• var farið í leiki og efri loftin rannsökúð, þar
fann kvenfólkið forna búninga, forkunnar
skrautlega og gamaldags, bróderaða, gömlum
kniplingum setta og suma svo gerða, að pils-
unum var haldið út með víðum gjörðum. —
Þessi klæði báru þernumar til húsmæðra
sinna, er kusu sér þá búninga, sem þeim þótti
sér bezt hæfa, eða því hlutverki, sem þeim var
ætlað í leikjunum. Þetta vorú gátuleikir, með
þeim hætti, að þrent eða fett hugsaði sér orð
eða orðtak og tóku sig saman um, að sýna
það með leik sínum, en þeir sem á horfðu,
áttu að geta upp á, í leiks lokin, hvert orðið
var eða máltækið. Vinnufólkið var tilkallað,
borðsalurinn ruddur, sætum skipað í hálfhring,
leikpalli skotið upp, fram af hinum hvelfdu
saldyrum og þar sýndu sig meðal annars Mr.
Rochester og Miss Ingram, hún með blóm-
sveig um höfuðið og hvíta slæðu, síða, þau
leiddust þangað sem maður stóð fyrir altari og
krupu á kné. Ráðning þeirrar gátu var brúð-
ur. í annaö sinn komú þau á leikpall, hann í
gerfi serkneskra yfirmanna, sem átti forkunn-
ar vel við hans dökka yfirbragö og svörtu
augu, hún með hárautt sjal, bundið um mittið,
marglitað klæði, bróðerað, snúið um höfuðið,
með bera handleggi, íturskapaða; hún bar
könnu á höfðinu, og fór það vel, hélt um
hana með' annari hendinni, en bæði sköpulag
og útlit, litarháttur og framkoma hæfði sem
bezt konungsdóttur á Gyðingalandi til forna.
Þau hittust og töluðust við þar til hann tók
upp armbauga og eyrna lokka, dró hringi á
handleggi hennar og hengdi lokka í eyru
hennar, en hún sýndi, að henni varð dátt við.
Sú gáta var og ráðin og nú tók annar hópur
við leikjum, en hin settust fyrir meðal áhorf-
anda. Hún hrósaði, heyrði eg var, hve vel
honum færist að leika.
“Ó, ef þú hefðir lifað nokkrum árum fyr!
Mikið hefði þér farið vel, að vera ræningi!”
mælti hún.
“Er eg nokkuð sótugur í framan?” spurði
hann og sneri andlitinu við henni.
“Æ nei, því er miður! Ekkert fer þér
betur, en ræningja gerfið.”
“Útilegumenn og stigamenn eru . þér að
skapi?”
“ítaiskir stigamenn þykja mér beztir, þar
næst enskir, en bezt af öllum víkingar í Mið-
jarðarhafi.”
“Jæja, einu gildir hvað eg er, mundu það,
að þú ert konan mín, við vorum vígð saman,
frammi fyrir altari, rétt nýlega, að öllum þess-
úm vitnum hjáverandi.” Hún smiltraði og
roðnaði við.
Fkki hor?ði eg á leiksviðið úr þessu, held-
ur á þau. Eg sé hvernig þau snúa sér hvert
að öðru, þegar kom að því, að ráða gáturnar
sem sýndar voru hvernig hún hallar sér að
honum þar til hennar svörtu lokkar nema við
öxlina á honum og nærri snerta andlitið,
hvernig þau pískra saman og líta hvert á ann-
að, og enn þann dag í dag finn eg til, er eg
minnist þessa, hvernig eg kendi þá til.
Eg hefi sagt þér, lesari minn, að eg var
hætt að elska hann vegna þess, að hann hætti
að taka eftir mér, að hann var, svo tímum
skifti, í sama herbergi og eg, og leit ekki við
mér, að stórættuð mær hafði náð huga hans
til sín, svo mikillát, að hún áleit mig of smáa
til að snerta klæðafald sinn, ekki gat eg hætt
að elska hann fyrir það, að hann mundi bráð-
iega giftast þeirri stúlku, eg þóttist sjá á henni,
að hún ætti vísa athygii hans og eftirgangs-
muni, né fyrir það, að eg sá til hans á hverri
stúnd, hvernig hann gaf henni undir fótinn,
lét alt laust og bundið, að vísu, en því átak-
anlegra var hans fas og framferði, og svo
þótta mikið, að ekki mátti í móti standa.
: Þegar þannig fór fram, varð ekkert til að
útrýma elsku eða kæla hana, en því meira til
að skapa örvænting. Mikið líka til að kveikja
afbrýðissemi — ef stúlka í minni stöðu gat
hugsað svo hátt, að bera eljuhug til eins tigins
kvenmanns og Miss Ingram var. En eg fann
aldrei til afbrýði — eða sjaldan; sú kvöl, sem
eg leið, gat ekki kallast því nafni. Miss Ing-
ram náði ekki svo hátt, að geta kveikt þá
tilfinning. Þetta tvent sýnist standa hvað
öðru í mót, en svo er samt, sem eg segi. Hún
var glæsileg en ekki einlæg, hún var fögur á
að sjá og hafði margt til að bera, sem gekk í
augun, en hugur hennar var fátækur, hjartað
ófrjótt að upplagi og hrjóstugt; í þeim jarð-
vegi blómgaðist ekkert af sjálfsdáðum, þar
spruttu engir ávextir, óþvingaðir og eðlilegir,
svo að yndi væri að. Hún var ekki væn, hugs-
aði ekki neitt né fann upp á neinu sjálf, heldur
hafði upp úr bókum hljómfagrar klausur, en
sagði aldrei til sinnar meiningar, því að hún
átti enga til. Hún hélt á lofti göfugum til-
finningum en sjálf kendi hún hvorki samúðar
né vorkunar, með henni fundust hvorki hrein-
skilni né blíða. Hún lét þetta of oft f ljós með
meinlegum illvilja til Adelu, hratt henni frá
sér, ef barnið kom að henni, með höstugu
ávarpi, eða rak hana jafnvel út, var altaf köld
við hana og beizk. Fleiri augu en mín höfðu
gát á þessum innrætis vott. Já, brúðguminn,
tilvonandi, hafði sífelt góðar gætur á brúðar
efninu og frá þessari stöðugu, hvössú, klók-
indalegu aðgæzlu var það, að kvöl mín stafaði.
Hann sýndist vera á verði, sjá ljóslega galla
konu efnisins, en alls ekki bera til hennar
ástarhug, og af þessu kvaldist eg, óaflátan-
lega.
I Eg sá, að hann ætlaði að eiga hana vegna
þess, að honum kom vel að mægjast ættmenn-
um hennar, eg skiidi að ást sína hafði hann
ekki fest við hana og að hún var ekki svo
gerð, að geta það hnoss af honum. Þetta
( féll mér þungt — þar hófst kvöl mín og hélzt,
með áköfum og óaflátanlegum óróa: hún gat
ekki komið honum til við sig.
Ef hún hefði sigrað strax, hann gefist úpp
| og lagt hjarta sitt fyrir fætur hennar, þá
, hefði eg hulið andlit mitt, snúið mér til veggjar
og horfið þeim. Ef Miss Ingram hefði verið
góð manneskja o.g göfug, haft til að bera
þrótt, sterkar tilfinningar, gæzku og gott vit,
þá hefði eg orðið að fást við tvö óargá dýr:
hræðslu um hann og örvænting, þar næst,
þegar hjarta mitt var úr barmi mínum útrifið
og að engu gert, þá hefði eg dást að henni,
viðurkent yfirburði hennar og aldrei kent óróa,
það sem eftir var æfinnar; og því ágætari sem
liún var, því sterkari hefði.verið mín aðdáun
og því dýpri mín ró. Enn nú varð eg að
horfa upp á hvernig Miss Ingram reyndi til að
heilla Mr. Rocliester, vera vottur að hvernig
henni mistókst hvað eftir annað, og það
meira, að liún vissi ekki af, að henni mis-
tókst, heldur gekk upp í þeirri dul, að hvert
skeyti hefði markið hitt og hreykti sér með
fordild af happi sínu, þegar hroki hennar og
sjálfsálit hrakti á brott það sem hún vildi laða
að sér — eg var vottúr að þessu, og lilaut sí-
felda æsingu og látlausa þvingun af því.
“Af liverju nær hún ekki traustara taki á
honum, úr því að hún fær að vera svo nærri
honum?” spurði eg sjálfa mig. “Vissulega
getur henni ekki þótt vænt um hann eða elskað
hann með sannri ást! Ef hún gerði það, þá
þyrfti hún ekki að vera svo ör á brosum,
skotra augum í sífellu, gera sér læti svo vand-
lega né svo margar laglegar og líflegar til-
gerðir. Mér finst, að ef hún gerði ekki annað
en sitja kyr við hlið hans, segja fátt og láta
minna, þá hefði hún komist nær hjarta hans.
Eg sé svip hans harðna, þegar hún ávarpar
hann með fjörlegu yfirlæti; alt annan svip hefi
eg séð á honum, og koma af sjálfú sér líka,
en hvorki af lokkandi látum né úthugsuðum
ráðum; og ekki þurfti annað en veita því við-
töku — að svara því sem hann spurði, tilgerð-
arlaust, ávarpa hann, þegar svo bar að, grettu-
látalaust, þá óx það og varð mildara og glað-
legra, þar til það vermdi mann eins og blíður
geisli sólar. Hvernig fer hún að gera honum
id geaij, þegar þau eru gift? Eg hugsa, að
hún geti það ekki, og þó er það hægt, og eg
er alveg viss úm, að kona hans mætti verða
sú sælasta manneskja, sem sólin skín á.”
Eg þarf varla að geta þess, að mér hnykti
við, þegar mér skildist, að Mr. Rochester ætl-
aði sér, að giftast í hagsmuna skyni og vegna
stórra mægða; eg hugsaði, að hann væri alt
annar maður, en þeir sem hugsa til hjúskapar
af svo hvundagslegum ástæðum. En eg sá,
við nánari íhugun, að hvorugu var um að
kenna, heldur var það stétt þeirra og uppeldi
samfara, að gera svo; sá hugsunarháttur var
þeim vafalaúst innrættur frá blautu barns-
beini. Alt fólk í þeirra stétt hugsar svo og
hagar sér svo, og eg hugsaði þá, að til þess
lægju ástæður, sem eg kynni ekki að meta. Eg
leit svo á, að ef eg væri karlmaður í hans
stöðu, þá mundi eg umfram alt reyna að
eignast konu, sem eg gæti elskað; mér fanst
sæla bóndans undir þessu komin og það svo
auðsjáanlega, að ef öðru ráði væri fylgt, þá
kæmi það til af nokkru, sem eg hefði ekki vit
á, ella þóttist eg viss um, að allir mundu gera
eins og eg vildi breyta.
En nú var eg farin að dæma húsbónda
minn væglega, í öðrum efnum en þessu; þeim
lýtum hans, sem eg alt til þessa hafði veitt
góðar gætur, var eg farin að gleyma. Eg
reyndi áðurfyr að kynna mér alt hans eðlis-
far, það sem mér féll miður, ekki síður en
hitt, og gera mér sem sannastan dóm um
hann. Nú var eg hætt að sjá nokkur lýti á
honum. Þau kaldyrði og vorkunarleysi, sem
mér komu áður svo illa, þóttu mér nú lík
bragðbeizku kryddi í dýrindis krás, sem er til-
tölulega bragðlaus, ef kryddið vantar. Og það
sem í auga hans sást öðru hvoru, ef vel var
aðgætt — var það ferlegt eða harmi blandið
eða þá nokkuð harmi gerfað? — og hvarf
aftur, áður en það undarlega hyldýpi varð
kannað til fulls, það sem mig hrylti við og
hræddist, líkt og eg hefði ratað á eldgíg,
fundið jörðina skjálfa og séð hana rifna, —
þetta sá eg enn, við og við, og þá skalf í mér
hjartað, en hugstola varð eg ekki. Þetta vildi
eg ekki flýja framar, heldur ganga á móti
því og rannsaka það; og sæla taldi eg Miss
Ingram af, að mega lifa þann dag, að horfa
ofan í það hyldýpi, í góðu næði, kanna þess
leyndardóma og súndurliða alt þess eðli.