Heimskringla - 27.06.1934, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 27. JÚNÍ, 1934
||eímskring,la
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskifta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
■ Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 27. JÚNÍ, 1934
AÐ SKILNAÐI
Síðast liðinn mánudag lagði Sigurður
söngvari Skagfield af stað í ferð sína til
Englands. Mun hann hafa í huga að
koma við í bæjum í Austur-Canada og
sjá sig þar nokkuð um. Hvort hann fer
til íslands frá Englandi vitum vér ekki, en
hitt er víst, að til fjalla og fossalandsins,
sem hann hefir svo oft sungið um, hvarfl-
ar hugurinn.
Eftir þriggja ára veru meðal Vestur-
íslendinga, og sem þeim verður æ ó-
gleymanleg, heldur nú Sigurður héðan.
Unaðsstundimar, sem hann hefir oss
Vestur-íslendingum veitt, fáum vér aldrei
nógsamlega þakkað.
Við burtför Sigurður finnum við til
þess, að sá er við oss að skilja, er greinileg
og veruleg ítök á í hugum vomm. Og við
finnum einnig til stolts af því, að íslenzka
þjóðin á þann listsöngvara, er fár eða
engi sem þessa borg hefir heimsótt, ber
af. Það er svo mikið af íslendingnum
enn eftir í okkur, að það hressir að vita
til þess.
Ljóðin, sem hvert skáldið af öðru sendir
Hkr. til birtingar, um listsöngvarann Sig-
urð Skagfield, eru einn vottur þess, hvaða
vinsældum söngur hans hefir hér átt að
fagna.
Oss þykir fyrir að Sigurður er að fara.
Því er ekki að leyna. En söngmentinni
skilir hægt áfram í þessum hluta verald-
arinnar. I þessum bæ hafa ekki söng-
gagnrýnendur við stærstu dagblöðin svo
mikið sem komið inn í óperuhallir í Ev-
rópu og vita ekki hvað ópemsöngur er.
Við erum ekki komnir lengra áleiðis en
þetta. En svo er flest hér í æsku enn að
því er listir snertir og stendur vonandi til
bóta. Og þá fáum við að njóta söngvara,
sem þess er hér um ræðir.
Að skilnaði þökkum við Sigurði Skag-
field dvölina hér og unaðsstundinar, sem
hann hefir oss fært með söng sínum. Og
með hugheilum óskum um farsæld á
komandi tímum kveðja Vestur-íslendingar
hann.
UM KOSNINGARNAR
Flest blöð sem minst hafa á kosninga-
úrslitin í Ontario og Saskatchewan fylkj-
um, em sammála um það, að þau séu
eftirtektaverð. En í hverju þetta eftir-
tektaverða er fólgið, eða með öðrum orð-
um, hvemig á sigri liberala stendur, er
fátt eða ekkert sagt um í þeim blöðum,
sem vér höfum séð.
Höfuð málgagn liberala í Vestur-Can-
ada, blaðið Free Press í Winnipeg, getur
þess í ritstjóraargrein fyrir helgina, að út-
koman sé of einhliða í Saskatchewan,
þar sem enginn andstæðingaflokkur verði
á næsta þingi. Auk þess sem það sé var-
hugavert, er á það bent, að kosninga-
fyrirkomulag það sé úrelt, sem það hafi í
för með sér, að flokkur sem fær 178,695
atkvæði hafi 49 þingmenn (eins og liber-
alar) en flokkur sem fái 103,399 atkvæði
(eins og conservatívar) komi engum full-
trúa á þing. (Tölunrar sem hér em til-
færðar em eftir fregnúm er víst var orðið
um 85 prósent af atkvæðunum og breytast
því eitthvað, en varla til stórra muna
hlutfallslega). Þetta er auðvitað dag-
sanna sem blaðið segir. Það mælir ekki
sanngirni með þvT, að sá flokkur hljóti
sem næst alla þingmennina, sem ekki fær
nema 46 prósent allra atkvæða. En við
því verður nú ekki gert að því er þessar
kosningar áhrærir.
En þetta gerir í sjálfu sér enga grein
fyrir sigri liberala. Og það sem blaðið
Winnipeg Tribune fljTur um það mál,
gerir það heldur ekki ,nema að nokkm
leyti. Þar er haldið fram, að flokksfylgis
gæti orðið minna í kosningum en áður
og að einhliða útkoma eins og í þessum
fylkiskosningúm, geti aðeins þessvegna
átt sér stað. Að sjálfsögðu gefur nú bæði
aukinn blaðafjöldi og útvarpið kjósendum
meira tækifæri en áður, að kynnast
stefnum flokkanna í kosningum. Og það
er ekki neitt fjarri að ætla, að þau áhrif,
sem kjósendur verða þannig fyrir, dragi
úr flokksfylginu og aðstaðan til málanna
sem efst eru á baugi, verði þeim mun
eindregnari í þetta eða hitt skiftið. Hinn
stórkostlegri meiri hulti liberal flokksins í
þessum fylkiskosningum og conservatíva í
sambandskosningunum 1930, mún að ein-
hverju leyti eiga rætur til þessa að rekja.
En nú er það svo oft, að málin, sem
mestu skifta í kosningum, eru ekki annað
en smámál og naumast þess verð, að
þeim sé gaumur gefin. I þessum fylkis-
kosningum, var ekki á yfirborðinu um
neitt það að ræða, er sérlega gæti lokk-
að kjósendur til að leggjast á eina sveif,
eins og þeir gerðu. Að ráða fram úr
vandræðum kreppunnar, var auðvitað aðal
efni kosninganna en þar munu fáir kjós-
endur hafa gert sér í hug, að annar flokk-
urinn bæri stórum af hinum. En hvaða
hnossi var þá verið að sækjast eftir, sem
þessi mikli meirihluti og sigur liberala ber
votit um?
Maður vestan úr Saskatchewan fylki
hafði orð á því, að sér hefðu komið kosn-
inga-úrslitin þar á óvart. Á nokkrum
fúndum beggja flokka, sem hann sótti,
virtist honum fundir forsætisráðberra
Ander^ons fjölmennari og betur rómaðir
en fundir andstæðinganna og enda þó
libealar hefðu oft ýmislegt annað en
kosningamálin á dágskrá á fundum sín-
um, svo sem danza rússneskra bama og
ókeypis veitingar. Þetta ásamt árvekni
kvennadeilda flokksins í að hafa kaffi-
ketil á hlóðum dagana fyrir kosningamar
í þorpunum, er eflaust einn hluti hins
gamla kosingasigurverks, er liberalar
höfðu gert sér á þeim nærri 25 árúm,
sem þeir sátu í lotu við völd. Skal ekki
því kosningavölundarsmíði hér frekar
lýst, en enda þótt haglegt væri, urðu
kosningaúrslitin önnur en margir ætluðu.
I dagblöðunum var eftir kosningarnar
frétt af því, að forsætisráðherrann tilvon-
andi Mr. Gardiner, mundi ætla að efna
kosningaloforð sitt um að veita kaþólsk-
um leyfi til að kenna á þeirra máli í
barnaskólum fylkisins. Mr. Anderson, ef
oss minnir rétt, breytti kenslúmálunum í
þá átt, að skólakensla færi fram á einu
máli, ensku. Án þess að mæla með eða
móti þessu atriði, er hitt auðsætt, hver á-
hrif þetta hefir haft á kosningarnar í
fylkinu. Af sjö til átta hundrað þúsund
manns alls í Saskatchewan fylki, eru
nærri 250,000 kaþólskir eða um það einn
þriðji íbúanna. Hvort það eru afleiðing-
ar þessa, að blaðið Free Press skrifar
grein sína um úrslit kosninganna í þeim
anda sem gert er og það þykist sjá, að
liberal flokkurinn hafi gengið fulllangt
með því, að nota þetta mál sér til kosn-
ingafylgis skal ósagt látið. En hitt dylst
ekki, að ef trúmál eða þjóðernismál á að
gera að kosninga beitu hér, getur það
dregið dilk á eftir sér, því einúm þjóð-
flokki, er hér ekki vitund vandara en öðr-
um og gerir minst hvort hann er fámenn
ur eða fjölmennur að minsta kosti frá
siðferðislegu sjónarmiði skoðað.
Það einkennilegasta við kosningarnar í
Saskatchewan er þó líklegast það, að
þær hafa vakið eftirtekt á Englandi, og
hafa þar verið gerðar að blaðamáli. Er
frá því skýrt á fréttasíðu þessa blaðs.
Hér skal því aðeins minna á ástæðurnar
fyrir þessu.
í ræðum sínum flíkaði Mr. Gardiner því,
að Prinsinn af Wales hefði ekki heimsótt
Canada, síðan að Mr. Bennett varð for-
sætisráðherra og sagði hann það stafa af
því, að Prinsinn af Wales sæi, að það
væri ekki til neins fyrir sig, því Canada
eða Mr Bennett vildi engin viðskifti eiga
við Bretland. En komur Prinsins af
Wales áttu allar að vera fólgnar í því,
að efla viðskifti. Skeyti þessú var auð-
vitað beint að Mr. Bennett, en konungs-
fjölskyldan varð fyrir því. Lýsa blöð á
Englandi þetta lúalega aðferð til aJt-
kvæðasmölunar. Taka þau þvert fyrir
að Prinsinn af Wales sé í nokkrum við-
skiftasamningserindum þó hann bregði
sé til Canada, hann komi aðeins til að
uvelja stund og stund á búi sínu í Al-
berta, af því hann hafi skemtun mikla af
því, jafnframt hinu, sem hann telur sér
skylt, að heimsækja þá góðu, vinaþjóð
Bretlands, sem hér búi. Benda ensk blöð
á, að auk þess, sem þessi ummæli Mr.
Gardiners hafi ekki við minstu rök að
styðjast, séu þau óbilgjöm í garð kon-
ungsfjölskyldunnar og geri ennfremur
meira ógagn en gagn í utanríkismálum.
Það var á það minst meðan kosningam-
ar stóðu yfir, að með ýmsum vopnum
væri barist. Þetta síðast talda atriði,
bendir í þá átt.
Spumingunni um það, hvað sigri liber-
ala hafi valdið í Ontariofylki, hefir enn
ekki verið svarað neitt ákveðið, svo vér
höfum orðið varir við. En það eitt er
víst að þar var þó sigur þeirra meiri en í
Saskatchewan. Conservatívar höfðu ver-
ið þar nærri 30 ár við völd og vom í svo
miklum meiri hluta, síðasta stjómartíma-
bilið, að heita mátti að um enga andstæð-
inga væri að ræða á þinginu. Stjómar-
liðið var um 90 þingmenn, en lið liberala,
andstæðinga flokksins aðeins 14 þing-
menn. Ontariofylki hefir verið eins con-
servativ og Saskatchewan hefir veríð
liberal um síðustu tvo til þrjá tugi ára.
I Ontario búa efnuðusttu menn þessa
lands. Og það em menn, sem að jafnaði
láta ekki hlut sinn í stjórnmálum. Ein af
kosningaúrslitunum verður nú ekki annað
séð, en þessir menn hafi snúið yið blaði.
Án þess að forkólfar fjármála og stóriðn-
aðarins gerðu það, hefðú kosningaraar
ekki farið eins og raun varð á. Bankar-
ar og lánfélög hafa þar mikið vald yfir
iðnaði og verzlún og þetta hvortveggja
aftur út á við. Var það kreppan, sem
olli sinnaskiftum þessara manna í kosn-
ingunum í fylkinu ? Það er mjög ólíklegt
og enda þótt að þeim syrfi er ekki hugs-
anlegt að þeir hafi haldið Mr. Hepburn
læknir þeirra meina. Þeir trúa á það
raunverulega, en ekki á mýraljós þessir
menn. En það var annað sem þeir vissu.
Forsætisráðherra Canada er að setja á
stofn yfirbanka, er tvær stærstu tekju-
greinar bankaranna tekúr frá þeim, seðla-
útgáfuréttinn og víxlaviðskiftin erlendis.
Og Mr. Bennett er óþægur ljár í þúfu lán-
félögunum með afslættinum, sem hann
kúgar þau til að gefa á skuldum bænda:
Og auðvitað er hann vargur í véum í aug-
um stórverzlananna og stóriðnaðarins,
sem hann hefir verið að fletta ofan af
og gefa almenningi, þjóðinni sýnishorn af
hvernig störf sín reki. Hér er um vissu
að ræða, en ekki neinn grun eða veika
trú. Auðvaldið í Ontario veit um þetta
og er búið á því að kenna, þó betur eigi
það eftir að gera það. Eins og það liggi
ekki í augum uppi, að þetta verði að
stöðva. Liberalar verða aldrei verri en
þetta. Bankarar og auðvaldið hefir sjálft
sagt, að Bennettstjórnin verði að fara frá
völdum og skuli fara áður langt um líður.
Það sem hægt var að gera í bráðina, var
að reyna að skjóta henni skelk í bringu
með því að fella fylkisstjórnina í Ontario
og vita hvort rannsókninhi með öllu
hennar fári linti ekki við það. Bennett
hafði tekið auðvaldið þeim tökum, er því
var nýtt og harðvítugri en sagan getur
um að nokkur hafi hér áður gert. Vitan-
lega gerði hann það ekki af óvild til
neinna. Það voru bjargráð landsins, sem
óumflýnlegt gerðu það.
Af því sem hér hefir verið tekið fram,
dylst engum hvernig á úrslitum kosning-
anna í Ontario stendur. Það er bjrrjún
þess starfs, sem auðvaldið í Ontario hefir
á stefnuskrá sína ritað, að gera alt sem
unt er til að kollvarpa starfinu, sem Ben-
nett stjórnin hefir hafist handa á. Það
er gamanlaust fyrir viðskifta- og iðnað-
arburgeisana, að vera krufna sagna hvem
af öðrum, af Stevens rannsóknarnefnd-
inni, og birta svo hið fagra sýnishorn af
starfi þeirra í blöðunum. í þvílíkan
gapastokk bjuggust þeir aldrei við, að
vera settir. Og í veg fyrir áframhald á
því á að koma, ef unt er, sem ekki er til-
tökumál, þegar á það er litið frá aúð-
valdsins hálfu.
Forsætisráðherra Quebec-fylkis gat
ekki á sér setið eftir kosningaúrslitin í
Ontario og lét hjartans fögnuð sinn í Ijósi
um það, að Bennett-stjómin hefði bráð-
lega lokið sínu starfi. Um þessar mund-
ir, er verið að rannsaka rekstur iðnaðar-
ins í Quebec-fylki. Sem dæmi af sóm-
anum þar, skal þess hér getið, að í einu
iðnaðarhúsinu unnu 24 drengir, meðal
annara, er hver hafði $2.22 í kaup á vikú.
Það er gamanlaust, að vera að koma slíku
upp um iðnrekendur. Það er ekki aðeins
þeim sjálfum til skammar, heldur öllu
fylkinu og forsætisráðherra þess ekki sízt
fyrir að láta annað eins viðgangast. Það
væri alveg eins sómasamlegt, að sjá slík-
um iðnrekstri lokið, eins og að sjá
stjómarstarfi Mr. R. B. Bennetts lokið.
Skömmu eftir kosningarnar 1930, hitt-
um vér að máli gamlan kunningja í Ár-
borg í Manitoba. Kosningaraar komust
til tals. Spúrðum vér hann hvemig hon-
um lltist á. Jæja — svaraði hann, Ben-.
nett er sagður ríkur maður og honum er
það til foráttu fært. Eg hefi satt að
segja meiri trú á, að hann geti
einmitt þessvegna fremur við
auðvaldið og yfirgangsseggi
okkar glímt en aðrir, ef hann er
þannig slnnaður, en þeir em að
vísu fáir sagðir, en samt eru
þeir til. Vér ætlum það sann-
ast ,að orð þessa getspaka og
glöggskygna bónda séu komin
fram. Út í aðra eins sennu við
aúðvaldið ,hefir enginn stjórnari
þessa lands fyr né síðar lagt. Þá
hefir alla brostið þor og þrek
til þess.
Blaðið Free Press flutti ný-
lega ristjómargrein þar sem al-
menningur er varaður við að
lesa ekki meira út úr fréttunum
af Stevens-rannsókninni, en efni
væri til, því skýrslur þær væru
torskildar. Þessi sami ótti lýsir
sér hjá flestum blöðum við auð-
valdið. Þau biðja auðfélögin af-
sökunar á að þurfa að birta
rannsókanr skýrslumar, en þar
sem Bennett hefir boðið þeim
að hafa fregnrita viðstadda,
geta þau ekki hu’mmað það
fram af sér. Og með aðstöðu
þeirra til að segja frá ástæðum
koSningaúrslitanna í sannasta
skllningi í Ontario, er alveg
eins farið. Þau vilja ekki særa
itilfinningar auðvaldsins með
því. Það er alt og sumt.
Það er óvanalegt, að sam-
bandsstjórnin sé dregin inn í
hverjar einustu fylkiskosningar,
sem fram fara í Canada eins og
gert hefir veirð síðan Mr. Ben-
nett tók við völdum. Fyrir því
hlýtur að vera einhver ástæða.
Og hún höfum vér sýnt hver er
með því sem hér að framan er
sagt. Þegar almenningur hleyp-
ur upp til handa og fóta með
þeim, sem í fylkiskosningum
geta ekki, stilt sig um að hella
reiði sinni yfir Mr. Bennett
mega þeir vita það vel, að þeir
erú með þvf fylgi sínu, að búa i
haginn fyrir auðvaldið, þó þeir
séu sér þess ekki meðvitandi og
dytti það ekki í hug, ef þeim
væri það ljóst. Það hefir ein-
hver sagt, að almenningi væri
oft gjarnt að flétta reipið sjálf-
um, sem ætlast er til að verði
honum snara um háls. Þeir sem
að sannleikanúm vildu komast
um það, geta það á engan hátt
betur en með því, að kynna sér
úrslit síðustu fylkiskosninga,
ekki aðeins á yfirborðinu, held-
ur í insta eðli sínu og kjama.
t fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúk-
dómum, og hinum mörgu lcvilla er stafa
frá veikluðum nýrum. — pæv eru til
sölu i öllum lyfjabúðum á 50c askjan
eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær
beint frá Dodds Medicine Company Ltd.,
Toronto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
HÁLOFTS-FÖR
Skamt frá Rapid Ciity, South
Dakota sem er að finna í fjalla-
klasa þeim í suðvestur homi
ríkisins er Black Hills nefnist,
er dálítill dalur eða réttara sagt
skál í hálendinu. Dalur þessi
hefir brattar hliðar á alla vegu
en botninn er rennslétt engi.
þaðan hefst fyrri part næsta
mánaðar ferð sú upp í háloftið
(starthosphere) sem The Na-
tional Geogarphic Society og
flughersstjórn Bandaríkjanna
eru nú að útbúa í samlögum.
Hafa menn áður farið þvílíkar
ferðir og varð Svisslendingurínn
próf. Piccard fyrstur manna til
þess fyrir fáum árum síðan. —
Komst hann eitthvað yfir tíu
mílur upp frá sjávarmála, en nú
er búist við að komast fimtán
mílur upp eða nærri tíu mflur
upp yfir hæsta tind jarðar
Mount Everest.
Þrír menn hafa verið kjörnir
til fararinnar. Major William E.
Kepner, stýrimaður, Capt. Al-
bert W. Stevens, athugunar-
maður og Liei^tenant Orville A.
Anderson, varamaður. Eru þeir
allir þaulvanir flugmenn. Hafa
þeir flogið aftur og fram um
Bandaríkin Maj. Kepner og Lt.
Anderson til að velja hentugan
stað til að hefja förina og kosið
svo þennan litla dal í S. Dakota
vegna þess að reynslan hefir
sýnt að yfir Black Hills hvflir
óvenju mikil kyrð seinni part
júní og fyrrihluta júlí mánaða.
En lognið er 'bráð nauðsynleg-
ast af öllu, þegar annað eins
bákn og loftfar það sem ætlað
er til þessarar farar er búin út
til flugs.
Loftfars belgurinn sem er sá
stæsti er nokkru sinni hefir
verið gerður og ætlaður til
flugs, er nú fullbúinn og var það
gert í verksmiðju Goodyear fé-
lagsins í Akron, Ohio. Efnið
er bómullardúkur ofinn úr val-
inni (long fibre) bómull. Var
hver vefur 300 feta langur og
42)4 þumlungur á breidd. En
(30 slíka vefi þurfti í belginn
eða einn vef 39,000 feta langan,
sem er meira en sjö og einn
þriðja úr mílu, nóg til að þekja
2^ ekru af landú
Til að styrkja dúkinn enn bet-
.ur, var öllum þessum sjö mílna
vef, rent í gegnum togleðurs vél
30 sinnum og fékk hann á sig
þunna húð af togleðri í hvert
sinn. Til að verja því að ryk
næði til að setjast á vefinn og
veikja hann, var þetta gert í
loftheldum skála þar sem ekk-
ert loft komst að nema gegn
um bómullarsýjur. Þegar hann
svo var breiddur á gólfið og
^byrjað að sníða var vinnufólkið
látið ganga yfir hann á mjúkum
vefnaðar skóm til þess hann
merðist ekki. Hvergi var nálspor
tekið heldur partarnir lagðir
hlið við hlið og teygleður kvoða
(teygleður leyst upp í gasoline)
borin á samskeytin þangað til
þau urðu stekari en sjálfur dúk-
urinn. Til að fylla belginn
þurfa 6 flutningsvagna hlöss af
vatnefnis pípum og hefir sér-
stakur vegur verið bygðúr frá
Rapid City til dalsins til að
flytja þær og annað sem til far-
arinnar þarf. Alt þetta vatns-
efni gerir þó ekki betur en hálf
fylla belginn svo þegar hann rís
upp frá jörðu verður hann í lag-
inu eins og tröllaukin gulrófa.
En eftir því sem hann stígur
hærra þenst hann út og verður
meira og meira hnöttóttur. Er
það vegna þess að í háloftinu er
þrýstingurinn að utan mjög lítill
en hann er 15 pund á flatarmáls
þumlunginn niður við jörð. Ef
því belgurinn væri meira fyltur
í byrjuninni múndi í háloftinu
þrýstingurinn að innan verða
svo afskaplegur að belgurinn
hlyti að springa.
Sjálfur loftbáturinn er ekki
minna furðuverk en belgurinn.
Hann er nú líka fullgerður og
voru smiðirnir Dow Chemical
Company í Mídland, Michigan.
Er efnið það sem kallað er
Dow Metal, það er nærri því
eintómt (95%) magnesium* og
er unnið úr vatni úr djúpum
brunnum þar í boginni. Það er
þriðjungi léttara en alúminum
en fjómm sinnum léttara en
stál. Er kúlann aðeins 450
pund, þynnri en tvær lesmáls-
línur, en þó svo sterk að hún
þolir 10,000 pnuda hleðslu. Auk
mannanna þriggja verða í henni
athugunartæki, sem vigta 2,000
pund og 7,000 pund af blýdufti
fyrir kjölfestu. Meðal annars
verða flugmennirnir að hafa með
sér nægt súrefni (oxygen) í
stálpípum til að halda sé lifandi
meðan þeir eru á ferðinni. En
það er ekki nóg. Loftinú í kúl-
unni verður að halda hreinu,
svo hún er útbúin með hilluröð-
um alt í king en þær þaktar
með krítarmjöli til að taka við
kolsýrunni sem mennimir anda
l'frá sér.