Heimskringla - 16.01.1935, Qupperneq 1

XLJX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 16. JANUAR, 1935
NÚMER 16.
UTVARPSRÆÐA
Flutt af Rt. Hon. R. B. Bennett
2. janúar 1935
Það er nú komið að þeim
tíma, sem eg hefi hugsað mér
að ræða nokkuð við yður um
landsmálin. Það er ekki aðeins
skylt, að eg geri yður grein fyr-
ir minni afstöðu til þeirra, held-
ur veltur velferð landsins á
skilningi yðar á þeim.
Tímamir eru einir hinir al-
varlegustu í sögu' landsins. Ótal
brýn vandamál bíða úr-lausn-
ar. — Við verðum nú að geft
upp huga vom um hvað gera
skuli.
Það er aðeins ein stefna, sem
eg hjartanlega trúi, að geti orð-
ið þjóðinni til heilla. Og það er
í yðar valdi, að hafna henni eða
samþykkja. Eg vantreysti því
ekki að niðurstaða yðar verði
hin rétta, er þér hafið gaum-
gæfilega athugað allar máls-
ástæður og að hver sem hún er,
ef á r^kilegri íhugun er bygð,
verði þessari þjóð og þessu landi
til framtíðarheilla.
Miklar breytingar krefjast
nýrra aðferða
Það hafa orðið miklar breyt-
ingar og byltingar í heiminu'm
á síðast liðnum fimm árum. —
Gamlir lifnaðarhættir hafa
kvatt oss. Og þeir eiga ekki
afturkvæmt. Við eigum við á-
stand að búa, sem oss er bæði
nýtt og kemur ókunnuglega
fyrir sjónir.
Velferð yðar á þessum nýju
eða breyttu tímum krefst breyt-
ingar á hinu gamla hagsmuna-
fyrirkomulagi voru. Það verður
að sníða stakkinn eftir vexti
þess, sem á að klæðast honum.
Tímarnir vitna um þörfina á
breytingu fyrirkomulagsins. —'
Veruleg breyting til bóta, er
ekki hugsanleg án þess.
Raunsæisþjóð
Til þess að komast að í
hverju breytingarnar skulu
fólgnar, verða menn að kynna
sér raunverulega hag þjóðarinn-
ar. Og til þess að geta það,
verður að hafa sí og æ í huga,
það sem skeð hefir á síðast
liðnum fimm árum; dæma um
hvað hefir orðið til framfara og
hvað ekki. Ef þér gerið það,
þá verðið þér færir u’m að
dæma af sanngimi um þær
ráðstafanir, sem stjómin hefir
gert til þess að afstýra hættum
og tjóni, er svo að segja úr öll-
um átt bar að höndum, og sem
þrátt fyrir alt hafa haldið
#starfsrekstri í þjóðfélaginu í
horfinu og jafnframt greitt veg-
inn fyrir umbótum þeim sem
óhjákvæmilegt verður nú að
færast í fang.
Canadiska þjóðin er ekki
þannig að skapgerð, að leyna
þurfi * hana sannleikanum, þó
hann sé ekki sem sætastur á
bragðið. Hún er fædd bjartsýn.
En hún þorir einnig að horfast í
augu' við veruleikann í hvaða
mynd sem er. Og veruleikinn
er nú alt annað en geðfeldur
Viðhorfið í heiminum er ísjár-
vert. Merkin sem vott bera um
viðreisn eru hvorki mörg né
sérlega ábærileg. En fjrrirboð-
ar erfiðleikanna eru gleggri og
fleiri, og þeir hverfa ekki ofan í
jörðina.
Leit þjóðanna í heiminum eft-
ir öryggi og betri afkomu, er
átakanleg. En þessar óskir
verða ekki uppfyltar, fyr en
augu þeirra opnast fyrir því, að
þær þurfi að vinna meira saman
en þær gera og bróðurlegar og
viðurkenna hver fyrir annari, að
jafnvel hin voldugasta af þeim
sé ekki hagsmunalega á neitt
öruggari grundvelli en hin
smærsta. Mig hefir verið að
dreyma um það, að þjóðir
beimsins ættu eftir að koma
saman í slíkum anda og eg
trúi því, að þær eigi það eftir
þrátt fyrir þó ekki sé sem bjart-
ast til lofts að sjá.
Málið skýrt síðar
En sá tími er nú ekki kom-
inn. Og óvissan og öryggis-
Ieysið kveður alls staðar við.
Ykkur kann nú að finnast
langur tími fara í þennan ræðu-
flutning. En fyrir mér vakir, að
gera landsmálunum sem bezt
skil. Eg vildi ekki þurfa að
ganga fram hjá neinu atriði,
sem í nokkru verulegu áhrærir
stjórnmálin.
Eg hefi ákveðið að halda
nokkrar ræður í útvarpið. Eg
bið yður um áheyrn og að í-
huga sjálfir málin sem rækileg-
ast. Hve eg óska þess, að eg
umar sem henni eru samfara,
svo að úrskurður yðar verði á
sönnu gildi hennar bygður.
Að því búnu mun eg leita á-
lits yðar um hvort endurbæt-
urnar séu í raun og veru nauð-
synlegar og hvort stefnuskrá
mín, sem að þeim lýtur, sé vit-
urleg. Ef þér eruð henni sam-
þykkir, verður hún tafarlaust
Framtíð landsins liggur við.
Tímarnir eru of alvarlegir til
þess, að láta persónulega for-
dóma eða dutlunga blinda augu
sín. Þér skuluð virða fyrir yður
ástandið eins og það er með
stillingu og rólegri yfirvegun;
velja síðan þá stefnu og þann
manninn, sem þér álítið að
mestu góðu komi til leiðar. Og
framkvæmd. En ef þér eruð, fylkið einhuga liði með honum
henni ósamþykkir, ef þér sættið °S hans st6fnu’ 1 stríðinu barð-
ist þessi þjóð, sem einn maður.
Hún ætti að gera það eins í
viðreisnarstarfi landsins. Það
yður við hlutina eins og þeir
eru, ef ætlun yðar er sú, að
engra endunbóta sé þörf, ef yður
finst að engin þörf sá fyrir
stjómina að gera neitt meira,
þá er eg ófús að skipa stjónnar-
formensku lengur. Ef það er
skoðun yðar, að hlutimir séu
beztir eins og þeir eru komnir,
þá eigum við ekki samleið skoð-
analega, því umbætur eru að
minni skoðun óumflýjanlegar.
Um afskifti stjórnarinnar
Og eftir því sem eg lít á, eru
umbæturnar fólgnar í afskiftum
og eftirliti stjórnarinnar á fjár-
mála- og iðnaðarrekstri lands-
ins. Það felur í sér að stjómin
ráði og reisi skorður við því er
henni þykir við þurfa. Af því
leiðir að dagar “laissez faire”
(að láta reka á reiðanum) em
taldir. En breyting sú á stjórn-
arskipun, sem hér er farið fram
, , á, boðar viðreisn. Án hennar er
hefði nu ekki nema goðar frétt- ekk_ varanl6grar viðreisnar að fcl1
krefst einingar og staðfestu
yðar engu síður en stríð.
Hagur Þjóðanna lék á
reiði skjálfi 1930
Þegar stjórn mín kom til
valda 1930, riðaði hagur þjóða
heimsins á barmi glötunar. Fjár-
hagskreppa, sem með öllu var
bæði óþekt og óviðjafnanleg í
sögu menningarþjóðanna, hafði
skollið á. Það var engin smá-
ræðishætta sem yfir vofði. Til
þess að veita henni viðnám
ir að segja ykkur. Sá sem hefir
verið leiðtogi stjórnarinnar í
þessu landi í full fjögur ár og
gert hefir alt sem hann orkaði
og í hans valdi stóð til þess að
efla öryggi, hann hlýtur að
finna sárt til þess að verða að
segja yður það, sem eg nú verð
að gera.
En staðreyndir, hversu ógeð-
feldar sem eru, hefi eg aldrei
skirst að horfast í augu við. Og
eg geri það ekki enn. Þó eg
neiti því ekki, að eg sé á-
hyggjufullur, hefi eg aldrei get-
að fengið mig til að trúa öðm
en því, að þetta land eigi eftir
að sigrast á núverandi erfið-
leikum, ef þjóðin er samtaka
um þær framfarir og þær end-
urbætur á fyrirkomulaginu, sem
eg hefi í huga og ætla að ræða
um við hana í þessum erindum.
Fyrst af öllu ætla eg að fara
fáeinum orðum um hag landsins
eins og hann var 1930 og hefir
verið síðan. Að því búnu mun
eg segja yður frá hver stefna
stjómarinnar hefir verið á þeim
þrautatímum. Eg mun og benda
á hvað að baki því starfi liggur
sem stjórnin hefir aðhafst. Þér
munuð komast að raun um, að
eins og á stóð, var ekki um
margar leiðir að velja, aðrar en
þær, er farnar voru. Eg væri
ekki hissa á, þó þið telduð hana
það eina vituHega.
Endurbætur tímabærar
Því næst mun eg sýna fram
á að róttækar breytingar á
stefnu í stjómarfari þessa lands
séu tímabærar. Veit eg að þér
munuð mér sammála bæði um
þörfina og að hún sé í réttan
tíma framborin. — Eg ætla
að skýra yður nákvæmlega frá
hver stefna mín er og hvernig
hún verði framkvæmd. Eftir að
þér hafið íhugað hvað orðið
hefir og hvemig öllu er hát-tað
nú, er eg viss um, að þessi
stefna mun öðlast fylgi yðar.
Án yðar fylgis, verður hún ekki
framkvæmd. Og ,þegar þér
hafið rannsakað stefnnna sem
rækilegast með hliðsjón á á-
stæðum öllum, verður úrskurð-
ar yðar eða dóms æskt. Þið
verðið ekki beðin að flýta dóm-
inum. Það verður nægur tími
veittúr til að íhuga stefnuna sem
gaumgæfilegast og endurbæt-
vænta. Framfarir eða engar
framfarir. Það er efnið sem
um er að ræða. Eg vona að
það sé öllum ljóst. Og eg geng
að því sem vísu, hvar hugur
þjóðarinnar er í því efni.
Að mínu' áliti er lítil ástæða
til að mótmæla þessum fram-
fara-áformum. En má þá eiga
von á að það verði ekki gert?
Eg býst við öðru. Mér virðist
ekki óeðlilegt, að flokkur sá
geri það, sem styður laissez
faire stefuna; sem ekki vlil sjá
né heyra stjómareftirlit á við-
skiftarekstri; sem segir að ríkið
eigi ekkert með slíkt hversu al-
varlegir sem tímar eru. —
Verði sú raunin samt sem
áður, að flokkurinn skifti um
skoðun, er hann verður þess á-
skynja, hvað margir verða með
viðreisnar-áformum mínum, og
ákvæði að vera með þér og
mér, hvað þá? Afneiti flokk-
urinn erfðagózi sínu, sem er
kyrstaða, og leggi hann niður
átrúnaðinn um að stjómir séu
er þessu sem eg þakka það fyrst
og fremst, að Canada er betur
á vegi statt nú, en fyrir tveim
árum.
Aðrar þjóðir hafa auðvitað
einnig strítt og staðið straum
kreppunnar vel af sér. En eng-
in þjóð, sem við aðra eins
kreppu átti að stríða og við,
hefir gert betur en Canada-
þjóðin. Og þegar maður lítur
til baka til þessara þrauta ára,
þá vaknar traust hjá manni og
von um bjartari daga framund-
an.
Batnandi hagur
En við erum komnir yfir hyl-
dýpi kreppunnar. Og á hvaða
mælisnúru, sem hagu'r Canada
er nú mældur, mun sýna sig,
að hann er að nokkm betri en
hann var fyrir tveim árum.
Eins og á var minst, eru þeir
fleiri, sem nú hafa arðvænlega
atvinnu. Viðskiftaskýrslur bera
greinilegan vott um aukin við-
skifti. Og um iðnaðarrekstur
landsins, er sömu sögu að segja.
þurfti til ýmsra ráða að grípa, Og akuryrkjan, sem bæði var
sem ekki hafði áður verið gert. • lömuð af óárani og viðskifta-
Þjóðlífið var gagntekið af sýki. kreppunni, á eftir að sjá betri
En það tórði það af. Með daga, eftir öllum eyktamörkum
góðri lækningu, ætti það aftur að dæma.
að komast til fullrar heilsu. Eg þykist ekki vera að fara
Árið 1930, var atvinnuleysið með neinar öfgar eða halda
orðið háalvarlegt. Og á tveimur neinni staðleysu fram er eg
árunum næstu á eftir jókst það segi, að tímar hafi breyzt til
muna. Á síðast liðnú ári batnaðar og kreppan sé í rénun.
hlaut fjöldi manna stöðuga arð- En eg teldi mig hafa á tæpu
berandi atvinnu og má það máli að halda ef eg segði að
þrekvirki heita. Það er góð kreppan væri horfin og úr sög-
byrjun, en ekki þó nema byrj- unni og alt sem nú þyrfti að
un. Eg sagði 1930, að eg ætl- gera, væri að krossleggja hend-
aði að leitast við að ráða bætur ur í skauti sér og vera þolin-
á atvinnuleysinu. Það var ó- móður og bíða og vænta hins
rjúfanleg ákvörðun mín, og er bezta. ViS*því megum við ekki.
enn.
Atvinnuleysið í Canada er ein
afleiðingi-n af hinni skæðu al-
heimskreppu. Vegna þess að
viðskiftalífið hefir verið í kalda
koli um allan heim, hefir ekki
Við erum komin af stað, en
brautin til algerðrar viðreisnar
er brött framundan. Ótal lítt
yfirstíganlegir þröskuldar eru í
vegi. Skuldabyrði þjóðarinnar
er mikil. Hún hefir ekki lézt.
ekki til þess kosnar, að gera j elílíert hissa ^ einskis hall-
neitt, en ákveði að helga^krafta j ærisstyrks þyrfti við. Mundi
hvorki eg né aðrir harma það,
greiðst fram úr atvinnuleysinu Fjöldi manna á við örbirgð að
eins verulega og æskilegt væri.
Eg bendi ekki á þetta sem af-
sökun, heldur sem hverja aðra
ómótmælanlega staðreynd. En
þar sem kreppan vírðist nú
heldur í rénum, ætti engum
tíma að vera eytt án þess, að
hafist sé handa heima fyrir með
að ráða bætur á atvinnuleysinu
Og þar kemur ekki sízt til
greina breyting sú á fyrirkomu-
laginu, sem eg hefi gert ráð
fyrir. Og þegar því hefir til
vegar verð súnið öllu', væri eg
sína framförum og starfi, þá
bjóðum við hann velkominn,
ef hugur lians fylgir máli. Því
fyrir mér vakir aðeins eitt með
umbótastarfi mínu og það er að
koma sem mestu af því í fram-
kvæmd. Hvern sem af einlægni
vill vinna að því með oss bjóð-
um við velkominn, hvað sem
skoðunum hans í stjórnmálum,
trúmálum eða öðrum málu'm
líður.
Sameinaðir stöndum vér
Þjóðin verður að keppa ein-
huga að því marki, sem hún
hugsar sér að ná, til þess að
bæta hag sinn. Ef eg hygði,
að hún væri ekki einhuga með
stefnu minni, áliti eg rangt af
mér, • að takast á hendur þá
miklu ábyrgð, sem því er sam-
fara, að stjóma á þessum afar
erfiðu tímum. En vegna þess
að eg geri mér hugmynd um
annað, hefi eg ákveðið að bjóða
þjónustu mína við í höndfarandi
kosningar. Hafi þjóðin augá-
stað á öðrum, er hún álitur að
leysi verkið betur af hendi, vík
eg glaður úr sessi fyrir honum.
Og það er skylda yðar að styðja
þann mann fremur en mig.
stríða. Þar í er fólgið fyrsta
verkefni hverrar stjómar og
hvers einstaklings. Þá er hag-
ur jámbrautakerfisins. í augu
við þessa hluti eigum við fyrst
um sinn að horfast. Og þeir
krefjast óskiftra starfskrafta
vorra
og berið það saman við önnur
lönd. Eg hugsa, að þið verðið
öll á eitt sátt úm, að við hjálp-
uðumst ibetur en aðrir vegna
þess að stjórnin ykkar reynd-
ist fólkinu trú og ömgg, í þess
hraustlegu baráttu við krepp-
una.
Stjórnarbót frestað
Þessi stjóm var ekki lengi í
embættum, þegar farið var að
heimta af henni stjórnarbót. —
Þær kröfur voru eðlilegar. En
yðar þarfir kölluðu harðara að,
svo að kröfúnum var þá ekki
hægt að sinna skipið stakst á
endum í stórsjó. Þá var ekki
tími til að smíða það upp. Fyrst
var að bjarga skipinu og stýra
því á kyrrari sjó. Eg hugsa, að
jafnvel sá af mínum mótstöðu-
mönnum, sem sízt lætur vitið
ráða, muni ekki neita því, að
þetta væri vel og viturlega ráð-
ið.
Vér fastréðum að standa í
móti hverjum breytinga þyt,
þar til vér vissum fyrir víst að
breytt væri til batnaðar og
breytingin væri háskalaus. Og
engar breytingar á kerfinu vild-
um vér styðja nema vísar væru
til að bæta það. í þann tíð
voru vandræðin mikil. En verri
hefðu þau sannarlega orðið, ef
tekið hefði verið til vanhugs-
aðra og hóflausra aðgerða.
Varúðar þörf
Ekki skal eg neit því, að
freistingin var mikil. Vér horfð-
um daglega á raunir kreppunn-
ar; iðjulaust fólk, bláfátækt.
fólk, illa haldið af skorti, við-
skifti í voða, Þúskapur í beygju.
Eg má fullyrða, að það var
ekki neitt gaman að neita. Eg
varð að herða hug minn og
hjarta. Eg gerði svo, en þá
kendi eg meiri sárinda og sorg-
ar, en eg hafði nokkúrntíma
fundið til fyr, á allri æfi minni.
Eg má segja ykkur, og satt
er það líka, að ef við hefðum
látið undan og veitt þær bænir,
sem stundum voru ákafar, þá
væri Canada öðruvisi stödd
en hún er nú. — Vér hlut-
um að fresta stjórnarbót þang-
| að til tími var kominn til stjóm-
Skattar eru háir. Og tekjur arbótar' Skylda vor °S yöar vel*
þjóðarinnar eru ekki þær, sem 1 gengni Sekk rétt eftir ÞV1\ Að'
æskilegt væri. Viðskiftin bæði
heima fyrir og út á við verður
að efla, bæði með öflun mark-
aðar og breytingu á framleið-
siu. Stjóm mín hefir unnið
sieitulaust að því að leita uppi
markað. Henni hefir talsvert
orðiö ágengt. En það verkefni
á engin takmörk í öðru eins
framleiöslu landi og Canada og
á því má engin hvíld verða.
því ef nokkuð er ósamboðið
þessu unga nægta landi, þá era
það atvinnuleysismeðlög (dole).
Og í raun og veru hrópar engin
rödd hærra um breytingu á fyr- j
irkomulaginu í þá átt, sem eg Ve.pdræðin og stjórnin
hugsa mér hana, en böl at- Þegar stjórnin tók völd, varð
vinnuleysisins. hún að gefa sig alla við þeim
vanda, sem þá stóð sem hæst.
Þrekvirkið Það kerfi, sem fjárreiður fylgja,
I næstu ræðu minni mun eg | var í molum. Ótti og óvissa
fara ítarlegar út í atvinnuleys-1 réði alstaðar. Vér vomm á
ismálið. ! stórsjó í stórviðri. Skjótra að-
Þegar núverandi stjórn tók gerða og öruggra var þörf, ef
við völdum, var viðskiftakreppa ekki átti að reka í strand.
orðin gífurleg. Og eftir því Vandræðin heimtuðu aðgerðar
sem tímar liðu', varð hún þó , við sitt hæfi. Þá var ekki tími
ennþá ægilegri. Árið 1932 var ( til breytinga eða umbóta á
hún óneitanlega orðin hættuleg. kerfinu. Eina ráðið sem vit var
Það er margt skemtilegra en að í, var það, að beita kerfinu og
rifja upp fyrir sér fyrstu tvö ár baslast við það, þangað til ó-
kreppunnar og skal eg því ekki! veðrinu slotaði.
fjölyrða um þau. Aðeins læt j Þetta gerði stjórnin. Vér
eg nægja að segja, að ástandið
1930, var slæmt, en þó ennþá
verra 1932.
En kjarki og þrautseigju þjóð-
arinnar, öryggi fjárhags lands-
ins og ýmsum athöfnum stjórn-
arinnar, má þakka það, að eld-
raun kreppunnar 1932, gerði
ekki út af við þjóðina. Og það
gætið, hvað orðið hefði, ef
skakt hefði verið farið að, í
þeim vanda. Eg bið yður að
dæma um þessi atriði. Eg bið
yður að segja til, hvort viðlaga
ráð stjórnarinnar voru vel ráð-
in. Þegar þér hafið það gert,
mun það verða borið undir yður,
að skera úr, hvort stjómarbótar
áform stjórnarinnar er líka vel
ráðið og fram borið á hæfileg-
um tíma.
Stjónarbætur
Viðlaga ráðstafanir gera enga
breyting á viðskifta kerfinu;
þær eru hjálp í viðlögum, til
þess gerðar, að styðja kerfið
meðan kreppan helzt, en láta
kenfið afskiftalaust að öðru
leyti. Hæfilegar viðlaga ráðstaf-
anir draga úr hættunum og því
harðrétti, sem kreppunni fylg-
ir. Þær örva líkn til viðreisn-
ar. Þannig löguð hjálp er stund-
um kölluð “að hella ofan í
pu'mpuna.”
En þær ráðstafanir, sem
horfa til stjórnarbótar, miða til
að breyta núverandi fyrirkomu-
studdum fast þá sem starfa að I lagi. Til þeirra er tekið, þegar
fjárreiðum. Vér vomm bak-
hjarl þeirra sem iðnað reka. Vér
hjálpuðum búskapnum með öllu
móti, sem vér máttum. Yður er
kunnugt, hvað við gerðum. Það
dugði afbragðs vel. Aðgætið,
hvernig fram fór í voru landi,
þegar kreppan var sem verst
víst þykir, að sú tilhögun sem
notuð er, sé gölluð að meira
eða minna leyti, svo að ekki sé
viðunandi, nema gallarnir séu
lagfærðir. Þessar umbreytingar
geta verið mjög mismunandi, en
hvort sem ániklar eru, /feða
Frh. á 5. bls.