Heimskringla - 18.11.1936, Page 7

HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
WINNIPEG, 18. NÓV. 1936
NÝLENDUMALIN
Eftir Victor Mogens
Við friðarsamningana 1919
neyttu sigurvegararnir ekki að-
stöðu sinnar til að greiða úr ný-
ienduiþörf ítala, en vöktu til lífs-
ins annað mikilvægt og við-
kvæmt vandamál: nýlendumál
Þjóðverja, sem enn ibíður lausn-
ar. Og fyrr en báðum |þessum
málum er vel borgið, er ekkert
öryggi fyrir innbyrðis friði í
Evrópu.
Nýlendustríðið gegn Þýzka-
landi var álíka mikið samnings-
rof og eyðilegging Þýzkalands á
hlutleysi Belgíu.
t Kongósamningnum frá 26.
febrúar 1885 (3. Ikapituli, 2.
málsgrein) er ákveðið að
Kongófljótið, ásamt nærliggj-
andi sveitum þess, s'kuli á frið-
artímum vera hlutlaust og frið-
helgt land á ófriðartímum —
(under the rule of neutrality).
Og (þeir, sem í deilum eða styrj-
öldum eiga, eru iskyldaðir til að
fara iþar ekki með iheri sína eða
á einn eða annan hátt að neyba
aðstöðu þessa lands í hernaðar-
legri þýðingu. Landflæmi Iþað,
sem hér um ræddi, var aðallega
þýzku nýlendurnar Kamerun og
Tanganyiku, er þá náðu frá
Indíahafi suður til Sem,besi-
fljótsins. Tilgangurinn með
samningnum var fyrst og frems^
sá, að útiloka að til ófriðar
kæmi í nýlendunum, ef til styrj-
aldar drægi milli hinna ráðandi
ríkja heima í Evrópu.
Bismarck, er stóð fyrir ráð-
stefnu þessari, fórust þannig
orð í úrslitræðu sinni:
“Nú hafið þið, góðir Hálsar,
forðað miklum hluta Afríkuný-
lendaána frá iþví að verða að
pólitísku þrætuepli og með því
lagt undirstöðuna að aúkinni
frjálsri verzlun og meiri iðnaði.
Þetta hefir okkur orðið ágengt
í þágu verzlunarinnar, framfar-
anna og menningarinnar.”
En Iþessum glæsilegu áform-
um þ.urfti að hnekkja, því í
fyrsta sinni og til þess kom, að
á samning þessum þyrfti að
halda, kom það brátt í Ijós, að
hann var ekki annað né meira
en hver önnur óskráð pappírs-
örk.
Belgía, er óttaðist um Kongó-
ríki sitt, skoraði á frönsku
stjórnina 8. ágúst 1914 um að
Kongófljótið og nálæg ihéruð
skyldú' vera friðlýst, samkvæmt
samningnum 1885. Prakkar
kváðust því samþykkir og báðu
spönsku stjórnina að stinga því
að Þjóðverjum, að Kongósamn-
ingurinn mundi látinn standa
óraskaður, ef það væri vilji
Þýzkalands. Sextánda ágúst
skýrði svo sendiherra Belgja í
París beigisku stjórninni frá því,
að Frakkar hefðu ekkert svar
fengið frá iSpánverjum, og þar
eð frönsku stjórninni var ekki
kunnugt um afstöðu lEnglend-
inga til þessara mála, þá mundi
verða gengið á snið við tillögur
Þjóðverja. Frakkar ihöfðu skift
um skoðun, því hér sáu þeir sér
leik á borði til að ná aftur þeim
hluta af Kamerun, er þeir höfðu
orðið að láta af hendi 1911. Og
svo var um að gera að láta ekk-
ert tækifæri ónotað til að hrella
Þjóðverja. 17. ágú&t tilkynti
i,svo sendiherra Belgja í London
að Bretar mundu ekki fallast á
tillögu Belgíu um að treysta
hlutleysissamning Kongóríkj-
anna — og slíkt væri líka á-
stæðulaust, úr því þýzkar her-
sveitir ihefðu þegar hafið árás á
nýlendur Breta í Mið-Afríku. En
þetta var ekki satt.
Aftur á móti höfðu breskar
hersveitir, þ. 8. ágúst, sezt um
hafnarborg Þjóðverja í Austur-
Asíu, Dares-Salaam, og fimm
dögum síðar gerðu Bretar á-
hlaup á landamæralínuna að
sunnan. En það var ekki fyr en
15. ágúst, sem Þjóðverjar gripu
til vopna og þá eingöngu með
það fyrir augum að iverja
Kongó-samninginn. Viku islíðar
gerðu Þjóðverjar Bandaríkjun-
um aðvart og fóru þess á leit,
að þau létu álit sitt í ljós við-
víkjandi þessum hlutleysis
samningi. Eftir sex vikur svör-
uðu Bandaríkin, að isér kæmu
þessi mál ekkert við.
Þangað til Evrópuófriðnum
lauk 1918 var barist í nýlend-
unum og sú barátta var háð af
hvítum mönnum gegn innfædd-
um íblökkumönnum. Og það að
það væru þýzku hersveitirnar,
undir forystu Lettow-Vorbeck,
sem algerlega höfðu yf'irhönd-
ina við ófriðarlokin 1918, þá
voru, þrátt fyrir alt, nýlendurn-
ar samt dæmdar af Þjóðverjum |
Og jafnvel þó að sú ráðstöfun
bryti í bága við vopnahléð og
friðarsamningana, m. a. væri
móti hinum margumræddu f jór-
tán stefnuskrár-atriðum Wil-
isons Bandaríkjaforseta, sem
hann hafði lagt fyrir friðarfund-
inn í Versaille. Þar er kraf'ist
algerlega hlutlausrar niðurskip-
unar á öllum, nýlendumálum og
sagt að þar skuli jafnt tekið til-
lit til óska innfædds fólks í ný-
lendunum og hlutaðeigandi
valdsstjórnar. En við friðar-
samningana var hvorki tekið til-
lit til óska þýzku þjóðarinnar
eða þeirra, sem í nýlendum
hennar bjó. Nýlendum Þjóð-
verja var bara skift bróðurlega
jafnt á milli sigurvegaranna.
Þar með var því máll lokið!
En með þessu var gengið á
snið við stefnuskrá Wilsons for-
seta, og til að sefa hann og svo
til að fela lausn þessara vanda-
mála fyrir almenningsálitinu,
var umboðsfyrirkomulaginu
komið á stofn. Þjóðabandalagið
tók nýlendur Þjóðverja í eins-
konar umboðssölu og skifti
þeim niður milli sigurvegaranna,
er áttu að stjórna þeim í umboði
Þjóðabandalagsins og undir eft-
Have the Business
POINT OF VIEW
T
•
Dominion Business College students have the advantag*
of individual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
No matter how thoroughly you know the details of
office work, you must be able to sell your servjces,
and this is now just as much a part of Dominion
training as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. Jámes, St. John’s
irliti þess. Af þessu leiðir, að
yfirstjórn þeirra nýlendna, er
áður tilheyrðu Þýzkalandi, er í
höndum Þjóðabandalagsins. t
sambandi við Þjóðabandalagið
var einnig komið á fót sístarf-
andi umboðsskrifstofu, og um-
boðshafarnir voru skyldaðir til
að gefa henni árlega skýrslu um
stjómina í hverju umboðssvæði.
Ákvæðin um þessi umboð eru að
finna í Versaille-samningnum
1919, — 127. málsgrein, og í,
reglugerð Þjóðabandalagsins, |
22. og 23. málsgrein.
í raun og veru var umboðs- •
starfsemin aðeins dulbúin hjá- j
leiga (að undanteknum A-um-
boðunum, en af Iþeim hefir eitt,
Irak, þegar fengið sjálfstæði, en
hér er aðallega átt við hinar
fyrri tyrknesku nýlendur). —
Þessu hefir Japan opinberlega
yfirlýst, með því að vilja ekki
gefa frá sér sjö hundruð Kyrra-1
hafseyjarnar, þegar það var þó
gengið úr Þjóðabandalaginu. — j
Andstætt ákvæðum umboðs- *
reglanna hefir Japan einnig sett
á fót flotastöðvar á nokkrum
eyjanna og vígbúið, án þess að
Þjóðabandalagið, sem þó héfir
fengið skýrslu oim málið, hajfi
gert nokkuð.
Á þennan hátt var þýzkum j
landítökuni deilt þannig, að
England fékk Tanganyika, einn
þriðja af Kamerun, Togo og
Nauru (ey í Kyrrahafi, sunnan
við Equator) og þar að auki
Tyrknesku nýlendurnar Irak og
Palestina, Frakkland, § af Kam-
erun (auk þess yfirstjórn yfir
Syria, sem áður tilheyrði
Tyrkjaveldi), Belgía: Ruanda-
Urundi, hluta af Tanganyika,
sem var lagt við Kongóríkið;
Suður-Afríka: Þýzka hluta Vest-
ur-Afríku, Ástralía: Nýja-Guin-
eu, Nýja-fíjáland; Vestur^Samoa
og Japan: Sjö hundruð þýzkar
eyjar í Kyrrahafinu, norðan við
miðjarðarlínu.—Vísir.
HUGLEYSI
Hugleysinginn flýr þó enginn
elti hann. Þetta mun þykja
hæpin staðhæfing og ótrúleg,
við lauslega yfirvegun. Að nofck-
ur maður sé svo huglítill að
hann hræðist það sem ekkert er
annað, en hans eigin ímyndun,
bygð á misheyrn, missýning eða
tómum hugarburði. Átakanlegt
dæmi má finna í annari Kon-
ungabók Gamla Testamentisins
því til sönnunar að margur flýr,
þó enginn elti. Eitt sinn er
Samaria var umsetin af Sýr-
lands konungi, kvartaði kona
ein í Samaríu við konung sinn
um hungursneyðina á þessa
leið: “Sel fram son þinn og skul-
um vi^ éta hann í dag, á morg-
un skulum við éta minn son. —
Suðum við síðan minn son og
átum hann, þá fal hún sinn
son,” Þetta er átakanlegt dæmi'
upp á þær hörmungar sem fólk
í hersetnum borgum hefir orðið
að líða
1 Konungabók er ennfremur
svo sagt frá: “En fjórir menn
líkþráir voru þar úti fyrir borg-
arhliðinu. Sögðu hver við ann-
an: Hví erum vér að sitja hér
þangað til vér deyjum? Ef vér
segjum: Vér skulum fara inn í
KILSHAW
for 'MAYOR
T. W. Kilshaw
THE
PEOPLE’S CANDIDATE
Nonpartisan— »
no political affiliations
NEW DEAL FOR
W I N N I P E G
“HUMANITY FIRST’’
DUTY—Without Fear or Favor
One Man, Ope Job, means
FULL TliVlE JOB FOR
MAYOR
FOH MAYOR VOTE
Kl LSH AW, T7w. n
The man who understands
Committee Rooms:
Headquarters—
Canada Bldg.........Ph. 27 709
Ward One—
193 Osborne St......Ph. 45 112
Ward Two—
408 Notre Dame .....Ph. 28 997
Orris Block ........Ph. 29 275
Ward Three—
1198 Main St........Ph. 55 277
það að fara eftir hveirar teg-
undar sjúkdómarnir eru.
Og enn segir í annari Kon-
ungabók: “Því að Drottinn hafði
látið heyrast í herbúðir Sýr-
lendinga vagna gný og jódyn,
gný af miklu herliði. Svo að
þeir sögðu hver við annan: Sjá,
Isreals konungur héfir leigt
gegn oss, konunga Helita og
Egyptalands, til þess að ráðast
á oss, þá hlupu þeir upp í rökkr-
inu og flýðu, og létu eftir sig
tjöld sín, hesta og asna, — her-
búðirnar eins og þær voru, og
flýðu til að forða lífinu.”
Hér er skýrt dæmi þess að
menn flýja stundum upp á líf og
dauða, þó enginn elti þá, því þó
Elísa spámaður hafi fhamleitt
misheym með hugarorku og
fjarhrifum, þá var hún samt
auðvitað ekki annað en blekk-
ing.
En hversu oft kemur það ekki
fyrir en í dag að belssað fólkið
lætur blekkjast af eintömum
misskilningi sem róleg íhugun
og haldgóð dómgreind mundi
virða að vettugi. Til dæmis kom
það fyrir einu sinni, að eg var
staddur í byggingu þar sem all-
margt fólk var samankomið, þá
vildi það til að lítilsháttar eidur
kviknaði út frá ljósi. Jæja, það
þurfti ekki meira með, það var
alt í einu engu líkara en að
allur mannfjöldinn væri orðinn
að bandóðum vitfirringum.
Heilbrigð skynsemi, róleg og
köld yfirvegun og ígrundun, er
oss dýrmætari en vér að jafn-
aði gerum oss grein fyrir.
Stígandi.
borgina, þá er hungur í borg-
inni, og þá munum vér deyja
þar, og ef vér sitjum hér kyrrir
munum vér og deyja. Skulum
vér því fara yfir í herbúðir Sýr
lendinga. Ef þeir láta oss lífi
halda þá lifum vér, en drepi þeir
oss þá dey/am vér. Stóðu þeir
síðan upp í rökkrinu til þess að
fara yfir í herbúðir Sýrlendinga.
En er þeir komu út að herbúð-
um Sýrlendinga þá var þar eng-
inn maður.” Það er mjög eft-
irtektavert og jafnframt aðdá-
unarvert hvað þessir líkamlega
voluðu höfðu skýra, heilbrigða
og rökrétta hugsun, að taka
einmitt viturlegasta ráðið sem
til var undir kringumstæðunum
sem þeir voru í. Er það slá-
andi dæmi um það, að heilbrigð
sál geti búið í hrumum og sjúk-
um líkama. Vitanlega hlýtur
HVAÐ ER SKÁLDSKAPUR?
Lífsins myndir, lifandi dæmi,
ljós er andans göfgi ræmi,
fyrir vorri sálar sjón
—sveiflur af blíðum orgel-tón.
og þar vekja yndi og yl
hjá öllu sem að finnur til.
v,
Margir yrkja máttarvana
mentabrautina út á flana,
oflátar að öllu falli
ávalt sem má teljast galli.
Fordómanna fyltir hroka,
forgyllingu á sig moka.
I \
Skáldskapur er andans orka,
—í efnisheimi klettastorka,
fjöll í mörgum mótum steypt,
—meginhaf, um löndin greypt.
Lyrisk öfl, sem einlægt vinna,
í upphafsdráttum lffið finna.
\
NAFNSPJÖLD
Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrtfstofusími: 23 674 Stundar sérstaklega lucgnasjúk- dóma. Er að finni á skrifstofu kl. 10—1: í. h. og 2—6 e. h. Heimill: 46 Alloway Ave. . Talslmi: 33 158 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. Lögfrceðingur 702 Confederation Life Bldg. Talsími 97 024

Jacob F. Bjarnason —TRANSFER— Baggage and Furniture Xoving 591 SHERBITRN ST. Phone 35 909 Annast allskonar ílutninga fram ok aftur um bteinn. W. J. LINDAL, K.C. BJÖRN STEFÁNSSON ÍSLENZKIR LOGFRÆÐINOAR á öðru góVfi 335 Matn Strcet Talsími: 97 621 Hafa etnnlg skrifs.ofur eð f f>8 Olr.ilt 'M eru þar að hitta, fyrsta m:ðvikud,a« i hverjum mánuði.
I
Dr. O. BJORNSSON
764 Victor St.
OFFICE & RESIDENCE
Phone 27 586
Goðamögnuð grísku ljóðin
gullaldar sem átti þjóðin
sótti þau í lífsins lind.
Lýðsins svo að fyrirmynd
yrði á jörðu aldrei blind.
Þar var ljóssins ljóðagerð,
er lýsir enn á jarðarferð.
Nefna má að Norðurlanda
‘Njóla’ Björns mun lengi standa,
loga skær þar ljós frá hæðum
lífsins byr í instu ræðum
með íslenzkt blóð í æðum.
Stjórnfræðinga stærstur var’ann
stærðfræðinga lofsemd bar ’ann.
Skáldskapur er sköpun ný,
skilningsljós og andi frí,
er um hallir æðri heima
er með hugans valdi að sveima
dýrðleg lönd að dreyma,
aflgjafi frá eilífð er,
andi lífs er hljótum vér.
Miljón sólna mergð í geimnum
miðlar vetrarbrauta sveimnum.
Almáttugur alheimsandi
efnir ljóðin sílifandi
og oss gefur — altsjáandi.
Fyrirmyndin fraumstæðasta
fyllir strauma skáldarasta.
Skáldgáfan er undraafilið
á sem byggist lífsins taflið.
Máttur andans mikill er
megin reglu ef fylgjum vér,
yfir lífsins úthöf ber
eldur sá frá himinhæðum
heilagur andi í skáldsins kvæð-
um.
—UrÖarbrunnsins blessuð lindin
blíöheims æðsta fyfirmyndin,
—sá kafar djúpt er slíku nær
sorann allan burtu þvær,
elur gleði og unun ljær.
—Afl á bák við tímans tjöldin
traustast hefur—orð og völdin.
M. Ingimiarsson
Hjón voru á ferðlagi og komu
inn í veitinga'hús, sem stendur
við veginn. Veitingaþjónninn
var Negri og hann spyr, hvað
gestimir vilji borða: Eg vil fá
tvö linsoðin egg, segir konan.
— Eg líka, segir maðurinn, en
þau verða endilega að vera ný.
— O. K. segir negrinn, Ýindur
sér fram í eldhúsið og segir: 4
linsoðin egg og 2 af þeim verða
að vera ný.—Alþbl.
M. HJALTASON, M.D.
ALWEHNAR LÆKNINOAR
Sérgrein: Taugasjtlkdómar
I.œtirr útl meBöl < viðlögum
Viðtalstímar kl. 2—4 e. h.
7—8 kveldinu
Síml 80 357 665 Victor St.
A. S. BARDAL
selur likklftur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaður sá beetl. —
Enníremur selur haim allskonar
mlnnisvarða 0£ legstelna.
843 SHERBROOK3 ST.
Phone: SC 107 WINNIPBQ
Dr. S. J. Joharmesvon
218 Sherbum Street
Talsíml 30 877
ViOtalstími kl. 3—5 e. h.
Rovatzos Floral Shop
206 Notre Dume Ave. Phone 04 954
Fresh Cut Flowera Daily
Plants in Season
We specialize in Wedding- &
Concert Bouquets & Funeral
Destgns
Icelandlc spoken
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watches
Marriage Ucenses Issaed
699 Sargent Ave.
Dr. A. V. JOHNSON
ISLENZKUR TANNLÆKNIR
212 Curry Bldg., Wlnnlpeg
Qegnt pósthúsinu
Slmi: 96 210 Heimilii: 33 323
J. J. Swanson & Co. Ltd.
■Rir.Aí.ro.«s
Rental. Insvrance and Financial
Agenti
Siml: 94 221
600 PARI3 BÍjDO.—Wlnnlpeg
Office Phone Res. Phone
21 834 72 740
DR. J. A. BILDFELL
216 MEDICAL ARTS BLDG.
Offtce Hours
4 P.M.—6 P.M.
and by appointment
Residence: 238 Arlington St.
Orricz PnpNK Rks. Phon*
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MKDICAL ARTS BUXLDINO
OrricK Hovrs:
12 - 1
4 r.n. - 6 p.m.
AWD BT APPOINTMKNT
J. WALTER JOHANNSON
U mboðsmaður
New York Life Insurance
Company
I