Heimskringla - 20.01.1937, Page 5

WINNIPEG, 20. JANÚAR 1937
HEIMSKRINCLA
5. SIÐA
heyrði nokkurt hljóð, en heyrði
ekkert, nema minn eigin hjart-
slátt.
Kraftaverk
Nú fór eg að hugsa um, hvaða
líkur væru til þess að eg mundi
komast lífs af; eg hugsaði um
allar þær hættur, sem höfðu ver-
ið á leiðinni að ofan, og komst að
þeirri niðurstóðu, að það hefði
verið reglulegt kraftaverk, að eg
skyldi komast lífs af og ómeidd-
ur, og að það væri nú eiginlega
ekki líklegt, að guð léti það verða
svo endaslept að láta mig deyja
þarna niðri.
Eg vissi, að eg var undir jökli,
hvað langt vissi eg ekki, en
bjóst við að vera að minsta kosti
nokkra faðma undir honum, og
sennilega væri allmikill snjór á
milli mín og opsins. Að mín yrði
leítað, var eg ekki í vafa um, en
bjóst ekki við, að það yrði fyr en
í myrkri ,og sennilega ekki fyr
en næsta morgun. Um kvöldið
fanst mér því lítil líkindi til þess,
að eg myndi finnast.
En ef eg lifði til morguns,
fanst mér ekki ólíklegt, að eg
myndi lifa af.
Eg vissi, að menn höfðu oft
lifað alls lengi í fönn. En hitt
vissi eg líka, að jökullinn myndi
reynast köld yfirsæng, miklu
kaldari en snjórinn.
Vel búinn
En eg var vel búinn, og var
það dálítið einkennileg tilviljun,
vegna þess, að eg hafði verið í
göngum undanfarna daga, og þá
altaf verið létt klæddur. Eg var
í tvennum nýjum sokkum, þykk-
um ullarnærfötum, í milli-
skyrtu úr þykku khaki-taui, ull-
arpeysu, nankins-samfesting, og
yst í stormjakka, sem var nokk-
uð vatnsheldur, með þykka húfu,
fóðraða með kiðlingaskinni. En
á bringunni innan undir jakkan-
um hafði eg dálítið af heyi.
Það var annars einkennilegt.
þegar við Gunnar vorum að fara
af stað og vorum komnir á móts
við hlöðu, sem er austast í húsa-
þorpinu, datt Gunnari í hug, að
við höfðum verið að tala um að
fara með tuggu handa sauðun-
um. Eg nenti ekki að snúa aftur
að ná mér í poka, og tróð því
heyinu undir jakkann.
Nóttin
Eg bjóst við, að það myndi
kólna með nóttunni, en var satt
að segja ekki of heitt. Reyndar
var mér ekki beinlínis kalt. Eg
bjóst einnig við, að eg myndi
blotna úr snjónum, um leið og
hann bráðnaði í kringum mig. En
eg vonaði samt, að eg myndi
geta^haldið á mér dálitlum hita
uieð því að hreyfa mig eftir því
sem eg gat, og með því að
syngja.
Eg gætti þess þó að reyna
ekki svo mikið á mig, að eg
þreyttist verulega, því að eg
mintist þess, að dr. Vilhjálmur
Stefánsson segir, að óþreyttum
manni sé ekki hættulegt að sofna
úti á víðavangi, jafnvel þótt all-
mikið frost sé, en þreyttum
manni, sem sofni úti í frosti, sé
venjulega bani búinn.
Máske aldrei
En væri eg nú langt undir
jöklinum, og mikill snjór milli
mín og opsins, þá var óvíst, að
eg fyndist fyr en eftir marga
daga, eða máske aldrei. Og þá.
— En var nokkur ástæða til þess
að kvíða? Eiginlega ekki. —
Sennilega myndi það vera kvala-
íaus dauðdagi, það myndi smá
draga af mér, þangað til eg sofn-
&ði út af, tilfinningalaus af
kulda. Því myndu sennilega
engar þjáningar fylgja, því að
eg vissi, að kal er tilfinninga-
laust, og hvað var þetta hjá því
að deyja úr langvinnum veikind-
um?
En fólkið heima? Vonandi
tæki það því einnig með still-
iugu. En ef eg fyndist ekki lif-
andi, vildi eg helst, að eg fynd-
ist aldrei, eða að minsta kosti
ekki fyr en það, að öll merki
um það, að eg hefið komið lif- heiman um sexleytið. Bjóstekki
andi niður, væru horfin, því eg við, að fyr yrði farið af stað,
vissi, að mömmu myndi þykja vegna þess, að allir myndu telja
leitt til þess að vita, að eg hefði mig af. Eg var með úr, en gat
lifað lengi þarna niðri. , ekki náð í það, og varð því að á-
ætla tímann.
“Nú legg eg augun aftur”
Það er ekki dimt í kring um
mig, því að jökullinn sleppir all-
vel ljósi í gegn um sig, en þarna
var aftur á móti sama sem ekk-
ert rökkur. Það dimdi svo að
segja alt í einu, og varð þá svo
dimt, að alveg var sama, hvort
eg hafði augun aftur eða opin.
Þegar myrkrið datt á, var dá-
lítið farið að bráðna frá mér.
Snjórinn var alveg farinn af and-
litinu, og hægri handleggurinn
var orðinn dálítið laus. Eg gat
því stungið báðum höndum inn
á mig. Að vísu herti bandið á
baksekknum nokkum á vinstri
handleggnum, en við því gat eg
ekki gert. Eg var með beltis-
hníf, en hafði ekki svigrúm til að
ná í hann, og því síður að beita
honum.
Eg var nú orðinn sifjaður og
söng nú það vers, sem eg hafði
lært einna fyrst: “Nú legg eg
augun aftur”, og blundaði síðan,
í raun og veru eins áhyggjulaus
og eg væri í rúminu mínu heima
á Kvískerjum.
“Kom þú sæll, þegar þú vilt”
En rúmið reyndist heldur kalt.
Eg vaknaði eftir skamma stund,
og sá þá bjartan geisla í jöklin-
um. Mér datt í hug, að þetta
væri fyrirboði dauðans, og flaug
í hug orð séra Haallgríms Pét-
urssonar: “Kom þú sæll, þegar
þú vilt”. Ef eg átti að deyja
þarna, þá var best að það yrði
sem fyrst. En þegar eg fór að
hugsa mig betur um, fanst mér
þetta alls ekkert geta átt skylt
við dauðann. Það var
Eg var altaf að syngja, söng
mest sálma, en ýms góð kvæði
flutu þó með. Eg bjóst við, að
klukkan myndi vera 10—11 og
var að syngja “Lofið vorn drott-
inn”.
Eg var einmitt að hugsa um,
að nú myndu leitarmennirnir
vera að koma, er eg heyrði nafn
mitt kallað, en heyrði það þó
ekki g'reinilega, að eg væri viss
um það, en rétt á eftir heyrði
eg að kallað var sterkum rómi:
“Siggi”. Eg þekti, að það var
Palli bróðir minn, sem kallaði, og
kallaði eg strax: “Já”. — “Þú
ert þá lifandi?” kallar Palli. —
“Já, og meira að segja ómeidd-
ur”, svaraði eg. Eg býst við, að
flestir geti skilið hugsanir mín-
ar, er eg endurtók með dálítið
lægri röddu: “Lofið vorn drott-
inn”.
hin látlausa
Þannig hljóðar
frásögn Sigurðar.
Er nú skemst frá að segja.
Páll bróðir Sigurðar hafði verið
látinn síga niður í jökulgeilina.
Hann heyrði óminn af söng Sig-
urðar og leiðbeindi það honum
til að finna, hvar hann var. —
Hann mokaði snjóinn frá bróður
sínum, og síðan setti hann band
undir hendur Sigurði og var
hann síðan dreginn upp úr geil-
inni — 28 metrar voru upp á
brún. Svo þröng var geilin, að
rétt var hægt að skríða á fjórum
fótum. Segir Sigurður í skýrslu
sinni, að þegar hann sá, hve geil-
in var þröng sá hann best, hví-
líkt kraftaverk það var, að hann
líta farið I skyldi aldrel rekast í á leiðinni
að draga af mér, en mér var far- jn‘dur ekki meiðast.
ið að kólna.
Eg bylti mér nú til eftir því
sem eg gat nokkra stund, og
söng af öllum mætti, énda hitnað
mér fljótt dálítið. Eg sofnaði
nokkrum sinnum um nóttina og
datt tvisvar eða þrisvar í hug,
að þetta væri draumur, en áttaði
mig þó strax á, að þetta var
svellkaldur veruleiki.
Það fer að biría
Undir morgun, eg held um
sexleytið, fór ískaldur andvari
alt í einu um kinnar mér, og
gerði hvorttveggja í senn, að
kæla mig og færa mér von um,
að ekki myndi vera mikill snjór
á milli mín og opsins.
Nú fór að birta. Þetta kalda
rúm hafði tekið nokkurri breyt-
ingu frá því kvöldið áður. Snjór-
inn hafði bráðnað ofan af and-
litinu á mér. Eg sá nú, að eg
var austast í þessum helli, alveg
út við vegginn, og var svolítil
geil niður með honum, þó ekki
stærri en svo, að eg náði með
hægri hendinni um hana alla.
Eg hafði sigið dálítið niður og
var njlum það spönn milli mín
og jökulsins. En nú var hvöss
nybba undir annari öxlinni á
mér, sem eg hafði .sigið niður á.
Mér tókst eftir nokkurn tíma að
ná henni undan öxlinni, og sá þá
að þetta var hnefastór steinn,
sem borist hafði með snjónum.
Eg hafði rótað nokkuð frá mér
með fætinum, og sá nú, að vind-
urinn kom inn um dálitla glufu,
sem eg hafði gert, eða að minsta
kosti stækkað með fætinum. —
Glufan var það stór, að eg hafði
von um að geta komist út um
hana, ef eg gæti losað hægri fót-
inn, sem ennþá var rígfastur. Eg
var þessvegna altaf að reyna að
losa hann, allan tímann, sem eg
átti óverið þarna, en sa samt
fljótlega, að það myndi aldrei
takast, vegna þess, að eg gat
ekki sest upp, og eiginlega ekk-
ert beygt mig á neinn veg, vegna
þrengsla.
Mér var öllum hálf kalt, nema
á höfðinu. Á því var mér altaf
nægilega heitt. Eg var ekki í
neinum vafa um, að mín yrði
leitað þá um daginn, og bjóst
helst við, að farið yrði af stað að
Þegar upp úr geilinni kom,
eftir að hann var færður í þur
föt, bjóst hann við að geta setið
á hesti sínum. En það gat hann
ekki, er til kom. Var hann flutt-
ur á skíðasleða. Frostbólgu
fékk hann í hendur og fætur, en
náði sér tiltölulega fljótt, gat
gengið óstuddur eftir viku.
25 klukkustundir var hann í
snjónum, sem fyr segir. Sann-
ast hér áþreifanlega hið forn-
kveðna, að eigi verður ófeigum
í hel komið.
Þess s&al að lokum getið, .að
kunnugir menn hafa skýrt blað-
inu frá, að Sigurður Björnsson
sé mjög gáfaður piltur, fróð-
leiksfús, og fjölfróður af óskóla-
gengnum sveitapilti að vera. En
lyndiseinkennum hans, skapfestu
gætt bæði sigra og ósigra. Mér
kemur í hug endurminning um
nokkra slíka sigra, í afskektu og
lítt þektu héraði.
í öræfunum er gömul og frem-
ur óásjáleg torfkirkja, ein af
þeim fjórum, sem enn eru til í
landinu. Presturinn býr 65 km.
frá kirkju sinni og kemur þang-
að einu sinni í mánuði, til að
messa.
En öræfingar eiga sér aðra
kirkju, hina mestu og stórfeng-
legustu sem til er í landinu. ör-
æfajökull rís í allri sinni dýrð
bak við sveitina. Hann skýlir
henni við norðangjósti. Hann
heldur henni svo að segja í faðmi
sínum. Frá hjartarótum hinna
miklu jökla renna tvær voldug-
ustu * elfur landsins sín hvoru
megin bygðarinnar út til sævar.
Og framundan sveitinni er haf-
ið, stundum blátt og hlýlegt,
oftar órótt og kvikt með hvítum
brimfaldi niður við sandana.
öræfingar búa á einskonar
eyju. Ulfær vötn á tvo vegu,
haf og mestur jökull álfunnar til
hinna hliðanna. í þessari um-
gerð, og við þessi skilyrði hefir
þróast sambúðarhæfileiki, sem
myndi þykja merkilegur í mörg-
um þeim söfnuði, þar sem mess-
að er á hverjum sunnudegi.
Fólkið í öræfunum finnur að
það er ein heild. Því þykir und-
urvænt um sína fögru sveit. Það
vill ógjarnan fara burtu. Dreng-
ur úr Reykjavík, sem var settur
þangað í fóstur, strauk austur
þangað með fyrstu póstferð, eft-
ir að hann átti að setjast aftur
að í höfuðstaðnum og bað fyrri
húsbændur sína að mega vera
lengur. Á flestum jörðum er
margbýli. Sumstaðar eru 3 eða
4 bændur á jörð, en í tveim
hverfum eru heimilin 8 eða 9 í
hvoru. Túnin liggja saman, og
stundum eru fleiri bæir sam-
þygðir. Nábýlið reynist vel. —
Menn vinna í félagi, hjálpa hver-
ir öðrum, og þegar meininga-
munur kemur fram, þá er stilt
í hóf og hlýtt föstum og prúð-
Mrs. Sigurborg Gottfred
Eins og þegar hefir verið sagt
frá í blöðunum, andaðist hún hjá
tengdasyni og dóttur, Sigurði og
Hansínu Anderson, að Baldur,
Man., föstudaginn 20. nóv. Rúm-
um tveimur árum áður varð hún
fyrir því slysi að mjaðmar-
brotna. Þótt hún fengi nokkurn
örskamt frá tveimur dætrum
sínum, var þar sívinnandi og
undi hag sínum hið bezta í ró og
næði elliáranna í nálægð ástvina
sinna. Það voru henni friðsæ!
og fögur ár. Viðkynningin við
nágrannana var þar eins og ann-
arsstaðar yndisleg.
bata af því, komst hún samt ekki j Eftir meiðslið, sem áður er
eftir það á fætur, og leiddi þetta minst, var hún fyrst í Langruth
til hinnar algerðu hvíldar.
og naut allrar aðstoðar dætra
mannlegum reglum, næstum því
eins og í enska parlamentinu.
öræfingum er ljóst að þeir verða
að standa saman, og að gott ná-
býli helzt ekki við nema fyrir at-
beina allra, sem hlut eiga að
máli.
Mér kemur í hug ein jörðin.
Þar er þríbýli. f einum bænum
eru fjórir bræður, sem hafa fé-
lagsbú. Á næsta bær eru þrír
bræður. Einn þeirra er giftur.
En þeir hafa sameiginlegan f jár-
öðru hverfi voru þrír bræður,
Fyrst kyntist eg henni, þá ný- sinna þar sem þeim var unt að
komin drengur frá íslandi árið , veita, en síðasta árið var hún hjá
1883. Þann vetur dvaldi eg með dóttur sinni, Hansínu að Baldur.
foreldrum mínum og bróður í Gerði hún hið ítrasta til að lið-
litlu húsi á “Eyjólfsstöðum” á sinna móður sinni með ágætri
Young St., í Winnipeg, svo var aðstoð Miss Jóhönnu Abrahams-
það heimili oft nefnt þá. Hús- son, sem áður er getið. Hjúkraði
ráðendur voru þau hjónin Eyj- hún Sigurborgu því nær allan
ólfur Olson og Signý Pálsdóttir. veikindatímann, með mestu
Til þeirra hafði frændi minn snild.
séra Jón Bjarnason, sem þá var þau hjónin, Jóhann og Sigur-
á Seyðisfirði á íslandi vísað okk- borg, eignuðust sjö dætur. Þrjár
ur, því hann taldi þau sérstak- þeirra eru dánar: Sigríður er dó
lega hjálpfús, enda mun það ung, Þorbjörg (Mrs. Magnússon)
vera satt, að ekkert vestur-ís- að Tantallon, Sask., og Þóra
lenzkt heimili hafi staðið því (Mrs. Watts) að Langruth. Á
framar í gestirsni og hjálpfýsi lífi eru: Mrs. Pálína Magnússon,
við framandi fslendinga í þessu að Tantallon, Mrs. Lína Thorleif-
landi. son, að Langruth; Mrs. Sigrún
Á þessu heimili, “Eyjólfsstöð- Oddson, að Langruth og Mrs.
um” á Young St., voru, þegar eg Hansína Anderson að Baldur. —
var þar, þrjár systur: Signý, Barnabörnin eru 15.
Hún var jarðsungin í Lang-
ruth, sunnudaginn, 22. nóv. —
Hennar nánustu og f jöldi annara
voru þar við viðstaddir. Séra
flutti
og stillingu hafa lesendurnir'allir ó*iftir’ en b-iu^u með móð’
kynst af ofanritaðri frásögn. |ur sinnL Þeir höfðu húsað bæ
—Mbl.
(húsmóðirin), Guðbjörg og Sig-
urborg. Þær voru frá Dagvarð-
argerði, Hróarstungu í Norður-
Múlasýslu á íslandi. Foreldrar
þeirra voru þau hjónin Páll Ás- Rúnólfur Marteinsson
mundsson og Þóra Eiríksdóttir. kveðjuorðin.
, Hann dó á fslandi, en Þóra kom Sigurborg náði háum aldri,
hag. Ut a við er heimilið eitt. i með fólki sínu vestur og var til varð 79 ára og þeim árum var
dauðadags á Eyjólfsstöðum, ynd- vei varig_ Æfidagsverkið henn-
isleg gömul kona, sem öllum vildi ar var samvizkusamlega af hendi
JÖKULKIRKJAN
Eftir Jónas Jónsson
ur sinm.
j sinn prýðilega, höfðu ágæta raf-
stöð og margháttuð þægindi.
vegna hugkvæmdar og atorku.
ÍÁ einni jörðinni búa tveir bræð-
jur í félagi. Annar er giftur og
| á nokkur hálfstálpuð börn. Hinn
í meir en 19 aldir hefir mann-| er ó2iftur’ vinnur í heimilinu og
vænlegasti hluti mannkynsins! fyrir sveitina alla, án þess að
glímt við að samþýða hinar j huf sa u^ ^erha5sinuni
hörðu og kröfumiklu sambúðar-
reglur kristindómsins við sína
meðfæddu sjálfselsku. Það er
ekki auðvelt að vera að öllu leyti
bjartsýnn um þessa þróun. Um
þessi jól er heiftarleg innan-
landsstyrjöld í því landi Norður-
álfunnar, þar sem kirkjan hefir
náð mestu valdi yfir hugum
manna. í öðru landi, þar sem
fólkið gerði fyrir fjórum öldum
mikið þrekvirki til að geta arf-
leitt eftirkomendur sína að and-
legu frelsi, er’helmingur þjóð-
arinnar í grimmilegri ánauð,
harðari og réttlausari en nokkur
þrældómur fyr á öldum.
Sem betur fer er þetta ekki
nema hálf sagan. Hugsjónin um
bræðralag mannanna hefir líka
dafnað. Samtíðin er eins og ald-
ingarðar þar sem fagrar og
þróttmiklar skrautj urtir vaxa
við hliðina á banvænum eitur-
gróðri.
IJér á íslandi hefir baráttan
um hina réttu sambúð mann-
anna verið örðugt viðfangsefni
kirkjunnar mönnum
Einn
bóndinn hafði verið í nánu sam-
j býli við mág sinn í nokkur ár, en
i í vor sem leið hafði mágurinn
jfengið aðra jörð í öræfum og
J flutt burtu. Þegar bóndinn, sem
býr eftir á jörðinni, er spurður
um umbæturnar, sem gerðar
hafa verið, þá segir hann: Þær
eru allar að þakka mági mínum.
Ef hann hefði ekki verið hér,
myndi mitt heimili líta næsta fá-
tæklega út.” —
öræfingar eru að hugsa um
að byggja sér nýja og fallega
gott gera eftir því, sem henni
var framast unt.
Nú eru allar systurnar dánar,
sú yngsta síðast.
Sigurborg var fædd 31. jan.
árið 1857 og kom vestur um haf
árið 1876. Fyrstu árin var hún
í Nýja íslandi, en eftir það all-
mörg ár í Winnipeg.
Hinn 7. júní, 1884, giftist hún
Jóhanni Gottfred, góðum og göf-
ugum manni. Heimili þeirra var
fyrst um sinn í Winnipeg, en
áður langt leið fluttu þau til Ar-
gyle-bygðarinnar íslenzku. Það-
an fóru þau til Pipestone-bygðar,
námu þar land og bjuggu þar
það sem eftir var æfi hans. —
Hann dó árið 1898. Hún hélt bú-
inu áfram og annaðist barnahóp
þeirra, þó það væri ekki laust
við erfiðleika, þar sem sum börn-
in voru ung. Hún mintist þess
ávalt, með miklu þakklæti, hvað
kirkju niðri í bygðinni. Þeim bygðarfólkið var henni gott. —
mun vafalaust takast það. En
Kristján heitinn Abrahamsson
þeir geta aldrei keppt við jökul- bauð henni að flytja húsið sitt
kirkjuna miklu, sem gnæfir yfir yfir á land hans. Hún þáði boð-
bygð þeirra og skýlir þeim. 1
skjóli hennar hafa þeir á mörg-
um öldum tamið sér sambúðar-
hæfileika, sem alstaðar geta
verið til fyrirmyndar.
—Jólablað Nýja Dagbl.
Enskur vísindamaður heldur
því fram að mjög sé holt að
gráta. Táravökvi drepur sótt-
Þar hefir kveikjur, segir hann.
ið, og var hann og dóttir hans,
Jóhanna, henni og litlu börnun-
um einstaklega hjálpsöm. Eftir
nokkur ár, fluttu Kristján og
dóttir hans til Winnipeg. Gerði
þá bróðir hans Friðrik henni
samskonar tilboð. Var þar sama
drenglyndinu að mæta.
Síðustu 22 ár æfinnar átti Sig-
urborg heimili að Langruth,
Man. Hún bjó þar ein í litlu húsi
leyst. Það var einstaklega bjart
yfir sálarlífi hennar. Hún var
sérstaklega geðgóð, kom sér vel
og var glaðlynd. Hún var frá-
bærlega iðjusöm og annaðist öll
störf sín með prýði. Atorka,
dugnaður, og sparsemi fylgdu
henni alla æfi. Hún rétti fúslega
hjálparhönd, bæði mönnum og
málefnum. —
Stöðu sína sem eiginkona, hús-
móðir, og móðir annaðist hún
með sóma. Elskan til ástvinanna
var einlæg og heit. í sálu henn-
ar og yfir öllu lífi hennar var
hinn fagri bjarmi lifandi, krist-
innar trúar. Frelsara sínum var
hún trú “alt til dauðans”. Hún
lifði “glöð og hjartahlý”, gekk á
guðs vegi alla æfi. Með henni er
gengin til moldar ein af vorum
göfugu landnámskonum í Vest-
urheimi.
“Trufasta hreina, sæla sál,
svifin til ljóssins stranda,
Guðs orð var hér þitt hjartans
mál
í hverri neyð og vanda.
Svali nú ljúfast lífsins orð
á lifandi manna sælustorð
um eilífð þínum anda.”
Aðstandendur hinnar látnu tjá
öllum þeim sem liðsintu henni í
veikindunum, og auðsýndu henni
margvíslegan kærleika á lífs-
leiðinni innilegt hjartans þakk-
læti sitt. R. M.