Heimskringla - 31.03.1937, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 31. MARZ 1937
ISLANDS-FRETTIR
f nótt féll snjóflóð á Álftamýri
í Arnarfirði og reif þar burtu
í Rrnarfirði og reif þar burtu
túngirðinguna á nokkru svæði,
braut þakið af kúahlöðunni, tók
þakið af fjósinu og fylti fjós
tóftina fönn. Krýnar náðust þó
lifandi, en Lvö lömb, sem voru í
fjósinu, voru dauð, er til þeirra
náðist.—Vísir, 26. febr.
* * *
Hermannaskór veiðast
við Vestmannaeyjar
Bátur einn í Vestmannaeyjum
fékk á öngul s. 1. sunnudag er
hann var að draga línuna, 6 pör
af reimuðum hermannaskóm.
Einn skórinn var mektur töl-
unni 450.
Skórnir virtust hafa legið
skamman tíma í sjó.
—Mbl. 2. marz.
* * *
13 þjófar handsamaðir
Lögreglan handsamaði 13
þjófa í vikunni sem leið. Eru
þetta alt unglingar, sá elsti að-
eins 23 ára gamall.,
Þessir 13 menn hafa játað á
sig alskonar þjófnaði og inn-
brot.
Frá því hefir áður verið sagt,
að þjófnaðir færu mjög í vöxt í
bænum (Reykjavík).
Rannsóknarlögreglan er að-
eins skipuð einum manni. Hefir
Jiann svo að segja unnið bæði
nótt og dag undanfarið við að
upplýsa þjófnaði.—Mbl. 28. feb.
* * *
Byrjað á byggingu
barnaheimilis í Vesturbænum
BarnaVinafélagið ‘Sumargjöf’
hygst að koma upp fullkomnu
dagheimili fyrir börn úr Vestur-
bænum á “Grund” og er fastlega
búist við að dagheimili þetta geti
tekið til starfa í vor.
Bæjarstjórn hefir látið félag-
inu Sumagrjöf eftir rústinar af
gamla elliheimilinu “Grund” og
lóðina sem því fylgdi. í gær voru
undirritaðir samningar um bygg-
ingu dagheimilisins. — Rituðu
undir samningana, borgarstjóri,
Pétur og Steingrímur Arason f.
h. “Sumargjafar”. Verður nú
strax hafist handa á bygging-
unni.
Grund er einkar hentugur
staður fyrir barnaheimili og er
búist við að hægt verði hafa þar
jafnmörg börn og í “Grænu-
borg”, eða um 100 börn á dag.
—Mbl. 26. feb.
* * *
“Flest tilkomulítið”
samanborið við sögurnar
Khöfn, 1. marz
í tilefni af útgáfu Hjálmar AI-
vings af íslenzkum fornsögum á
sænsku, en af þeirri útgáfu er
annað bindi nýlega komið út,
flytur Svenska Dagbladet í dag
langa og ítarlega ritgerð um ís-
lenzkar fornsögur og frásagnar-
list íslendinga til forna. Höf-
undur ritgerðarinnar heitir Se-
lander. Ritgerðinni lýkur með
þessum orðum:
“íslenzkar fornsögur eru
þannig lagaðar bókmentir, að
mest af öðru því, sem heims-
bókmentirnar hafa að geyma,
verður tilkomulítið við þeirra
hlið.—Mbl. 2. marz.
■ * * *
Séra Bjarni Jónsson
tilnefndur vígslubiskup
Samkvæmt lögum nr. 38, 30.
júlí 1909 um vígslubiskupa, er
nýlega um garð gengin tilnefn-
ing vígslubiskups fyrir Skál-
holtsbiskupsdæmi hið forna, í
stað vígslubiskups Sigurðar Sí-
vertsen prófessors, sem fengið
hefir lausn frá þeirri þjónustu.
— Þegar talning atkvæða fór
fram í gær, höfðu 44 tili^efning-
ar borist biskupi, en 74 hafa
kösningarrétt. Féllu atkvæði
svo sem hér segir:
Bjarni Jónsson dómkirkju
prestur og prófastur hlaut 26 at-
kvæði.
Ásmundur Guðmundsson próf.
hlaut 6 atkv.
Að öðru leyti dreifðust at-
kvæðin milli 7 andlegrar stéttar
manna.—Vísir, 26. febr.
* * *
Kallio tekur við embætti
Osló, 1. marz
Kallio, hinn nýkjörni forseti
Finnlands, tók við embætti sínu
í dag. Athöfnin fór fram í dag
í þinghúsinu í Helsingfors, og
voru viðstaddir sendiherrar er-
lendra ríkja.
Kallio flutti síðan ræðu, sem
alment er talin nokkurskonar
stefnuskráræða fyrir kjörtíma-
bil hans.
Hann sagði meðal annars, að
Finnar vildu vinna að því, af öll-
um mætti að styðja Þjóðabanda-
lagið og að þeir vildu eiga vin-
áttu við allar sínar nágranna-
þjóðir.
Þá sagði hann að Finnar vildu
fylgja þeirri þróun í félagsmái-
um, sem orðið hefir ríkjandx á
Norðurlöndum.—Mbl. 2. marz
* * *
Próf. Guðbr. Jónssyni
boðið til Hollands
Það eru nú nokkur ár síðan
próf. van Hamel frá háskólanurn
í Utrecht kom hingað með fyrsta
hollenska stúdentahópinn. En
síðan hefir áhugi fyrir fslandi
farið sívaxandi í Hollanldi. f
hitteðfyrra höfðu þeir próf. Ai-
exander Jóhannesson og próf.
van Hamel skifti á störfum, svo
að van Hamel kendi misseri við
Háskóla íslands, en próf. Alex-
ander misseri við Háskólann í
Utrecht. Auk þess hélt próf.
Alexander fyrirlestra utan Há-
skólans, sem var tekið ágætlega.
Nú hefir háskólinn í Nijmegen
boðið próf. Guðbrandi Jónssyni
að flytja þar fyrirlestra um ís-
lenzk fræði nú á þessu ári og
vera gestur háskólans á meðan.
Have the Business
POINT OF VIEW
?
•
Dominion Business College students have the advantagi
of individual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
No matter how thoroughly you know the details of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
. training- as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. Jiames, St. John’s
Það er enn vafasamt, hvort
próf. Guðbrandur sér sér fært
að þiggja boðið, en það væri
skaði, ef það gæti ekki tekist,
því ísland hefir ekki ofmörg
tækifæri til að vekja á sér eftir-
tekt. Háskólinn í Nijmegen er
háskóli kaþólskra manna, en
rúmur þriðjungur Hollendinga
játar kaþólska trú.
—Vísir, 25. febr.
* * *
íslenzkar fornsögur á sænsku
Nýlega er komið út í Svíþjoð
hjá Albert Bonnier annað bindi
af íslenzkum fornsögum í
sænskri þýðingu. Hefir Hjálm-
ar Alving þýtt sögurnar og séð
um útgáfuna. í fyrra bindi var
Eyrbyggjasaga og Laxdælasaga,
en í þessu síðara bindi er Gísla
saga Súrssonar og Grettissaga.
— Sögunum fylgir formáli og
ýmsar skýringar og kort af
sögustöðum. Fyrirhugað er að
þessi sænska útgáfa af íslend-
ingasögum verði í fimm bindum.
— í þremur síðustu bindunum
verða meðal annars þessar sög-
ur: Njálssaga, Egilssaga
Skallagrímssonar, Vígaglúms-
saga.Hrafnkelssaga, Hænsna-
Þórissaga, Gunnlaugssaga Orms-
tungu, og Bandamannasaga. —
Hjálmar Alving hefir valið sög-
urnar í samráði við prófessor
Sigurð Nordal og fékk hug-
myndina að þessu útgáfuverki er
prófessor Nordal hafði flutt er-
indi sín í Stokkhólmi fyrir
nokkrum árum. Nokkru fyiúx
aldamót komu út örfáar af is-
lendingasögunum á sænsku, en
þýðingarnar þóttu stirðar og
náðu sögurnar minni útbreiðslu
en vænta mátti.—Vísir, 25. feb.
RÆÐ A
flutt á fylkisþingi Manitoba
26. febr. 1937 af Salome
Halldórsson þingfulltrúa
fyrir St. George
kjordæmi.
Herra þingforseti!
Þar sem eg er nýr og óreynd-
ur meðlimur þessa þings vi'
byrja þátttöku mína í umræðum
þess með því að árna þér heilla í
hinu virðulega embætti, og láta
gleði mína í ljós yfir þeim heiðri
er þú hefir hlotið í sambandi við
það. Sama vil eg segja í garð
hins háttvirta foringja conserva-
tíva flokksins. Þess var getið í
gær í fjölmenni að hann hefði
verið lærisveinn minn þá er
hann var í ellefta skólabekk. Eg
hafði vonast eftir að þetta kæm-
ist ekki í hámæli en úr því sem
komið er vil eg taka það fram að
ekki vil eg bera neina ábyrgð á
orðum hans eða athöfnum. Ef
hann vildi nú taka tilsögn hjá
mér svo sem eins árs tíma mætti
vel vera að kenslan bæri betri
árangur. Um leið og eg minn-
ist þessa vil þó þakka bæði hon-
um og móður hans fyrir hve vel
þau komu fram gagnvart mér
meðan eg gengdi því þýðingar-
mikla starfi að vera kennari
hans.
Foreldrar mínir voru í flokki
frumbyggja þessa lands, fluttu
hingað fyrir hálfri öld síðan, frá
fslandi — landi hinna fornu vík-
inga. — Forfeður mínir voru
hraustir og harðgerðir, og frels-
isástin var þeim í blóð borin, þeir
urðu fyrstir manna til að setjá á
stofn þjóðkjörið fulltrúaþing í
landi sínu. Fyrir sjö árum síðan
sendi þetta þing tvo fulltrúa til
íslands til að heiðra þúsund ára
minningu þessa elzta löggjafar-
þings heimsins. Annar fulltrú-
inn var Ingimar heitinn Ingjald
son, sem þá var hér fylkisþing-
maður. Kær og mikilsvirtur vin-
ur. Hinn var núverandi dóms-
málaráðherra Mr. Major. Eg
hafði mikla ánægju af að heyra
þá báða ávarpa mannfjöldann á
Þingvöllum við það tSekifæri.
Eg hefi haft þennan formála
vegna þess mig langar að til-
einka mér sjálfri sögu og hug-
sjónir forfeðra minna. Eg er
einn af þessum frelsiselskandi
frumbyggjum, með sterkum
vilja til að leita nýrra og betri
heima.. Og eg vona að eg mæti
örðugleikunum með sama hug-
rekki og fr^umbyggjarnir, for-
eldrar mínir, og forfeður mínir
víkingarnir.
Þar sem eg er eina konan
á þessu þingi, skoða eg það
stóran heiður og sérréttindi fyr-
ir mig að vera fulltrúi allra
kvenna fylkisins. Eg hefi mikið
traust á kvenþjóðinni. öldum
saman hafa þær varðveitt heim-
ilissjóðinn og stjórnað heimilun-
um, og að öllu saman töldu hax'a
þær stjórnað vel. Stjórn er ekki
annað en stórt heimilishald. Ef
þeir karlmenn sem hafa haft
landstjórnina með höndum hefðu
stjórnað eins vel, værum við nú
ekki stödd í efnalegu öngþveiti,
sem forustumenn vorir virðast
ekki sjá neinn færan veg út úr.
En það er góðs viti að nú eru
konurnar farnar að gera hávæx-
ar kröfur til umbóta. Mathew
Arnold segir: “Ef einhvern tíma
kemur sú stund að konurnar
fylki liði til að vinna að vel-
ferð mannkynsins, þá verður
það slíkt afl að heimurinn hefir
aldrei þekt annað eins”. Og Sam-
uel Crowther segir: “Meðan
nógir eru peningar er þetta
heimur karlmannanna, þegar
peninga skortir er það heimur
konunnar. Þá kemur kveneðliö
fram. Þá fær hún að ráða fram
úr, og það er ástæðan fyrir því
að þrátt fyrir alt sem fram hefii
komið stendur þó heimurinn
enn.”
Eg er fulltrúi fyrir St. G^orge
kjördæmi, landið milli vatnanna.
Þetta kjördæmi er ekki eins auð
ugt að náttúrugæðum eins og
sumir aðrir hlutar fylkisins. —
Blandaður búskapur og fiski-
veiðar eru aðal atvinnuvegirnir.
Þar sem allar afurðir búanna eru
nú í lágu verði og markaður
stopull bæði fyrir fisk og hey.
hefir þessi hluti landsins lítið
séð af því góðæri og vellíðan sein
blöðin eru sífelt að guma af. —
Samt eru viðfangsefnin þau
sömu hér og annarstaðar í fylk-
inu. Og vil eg nú drepa á nokk-
ur af þeim. Skal eg þá fyrsl
nefna skólamálin. Hvei'gi í kjör-
dæminu eru laun kennaranna
sambærileg við ábyrgð og þýð-
ingu þess starfs sem kennurun-
um er ætlað að leysa af hendi.
Eg hefi heyrt að sumstaðar fái
kennarar aðeins 30 dali um mán-
uðinn. Og mér er persónulega
kunnugt um nokkra sem er borg-
að 35 dalir á mánuði 9 mánuði úr
árinu. Herra þingforseti, kenn-
ara stéttin á að byggja upp kom-
andi kynslóð og búa hana undir
l’fið. En við borgum þeim ekki
svo þeir geti lifað sæmilega. Méx
þótti vænt um að heyra að eitt-
hvað á að auka fjárframlög ti!
kenslumála. En verður sú aukn-
ing svo að hægt verði að gjalda
kennurunum sæmilegan lífeyri?
Sumir af kjósendum mínum hafa
stUngið upp á því við mig að
fylkið ætti að taka að sér inn-
heimtu skóláskattsins og bera
ábyrgð á greiðslu kennaralaun
anna. Hvaða aðferð sem höfð
verður, er þetta málefni, sem
krefst úrlausnar. Fátækra hjaip
sú er sveitafélögin eru fær um
að veita er bæði mjög af skorn-
um skamti, og erfitt að fá hana.
Eg átti nýlega tal við verzlunar-
mann, sem var þá nýbúinn að
láta af hendi 30 dala virði af
vörum til manns, sem var als-
laus, vegna þess að hann gat
ekki vitað til þess að fjölskyldan
væri látin svelta. Eg er sann-
færð um að það lendir oft á kaup-
mönnunum að bæta þannig úr
bágindum manna, og bera byrð-
ar sem sveitin eða fylkið ætti að
bera. Ýmsir hafa hreyft því við
mig að bændasynir, sem vilja
byrja búskap ættu að fá sams-
konar styrk eins og alslaust fólk
úr bæjunum, sem styrkt er til að
flytja út í sveitir. 1
En það mundi taka afar langan
tíma að minnast sérstaklega á,
hvert eitt þeirra vandamála sem
nú liggja fyrir. Þau eiga öll rót
sína að rekja til hinnar sömu or-
sakar. Og það er sú megin or-
sök sem við verðum að snúa okk-
ur að, og ráða fram úr.
Það sem öll okkar fjárhags
vandræði snúast um er það að
við kunnum ekki að notfæra okk-
ur framleiðsluna. Við höfum
ært að framleiða svo mikið
vörumagn að nægja mætti öllurn
:>örfum en ekki að dreifa því
eða útbýta meðal neytendanna.
Herra þingforseft! Þetta er
mikilvægasta málefnið, það
snertir alla íbúa fylkisins. Og
ætti því að vera höndlað með
einbeittum umbótahuga og
djarfleik af löggjafarþinginu. —
Við stöndum nú á þeim vegamót-
um, þar sem engar bráðabirgða
úrlausnir duga lengur. Við verð-
um að gera eitthvað sem varan-
leg uppbygging er í. Við vitum
öll að fjöldi fólks lifir við sár-
ustu neyð og fátækt þrátt fyrir
það að vaxandi þekking og vís-^
indi hafa margfaldað framleið-
slu magnið. Og við verðum,
hver og einn, sem eigum sæti á
þessu þingi að vinna saman í
einlægni og með samúðarríkum
skilningi, að því að bæta hag
þeirra sem við höfum verið kosin
til að þjóna. — Látum okkur
gleyma öllum smákriti, og at-
huga hve slík deiluefni eru lítil
sigld sama nborið vað þá líís-
baráttu sem þeir verða að ganga
í gegnum, sem hafa trúað okkur
fyrir málum sínum.
Eg veit að hver og einn ykkar
væri viljugur að hefjast handa
til að bæta úr neyð fólksins, ef
hægt væri að sannfæra ykkur um
að einhver leið væri út úr vand-
ræðunum. Þessvegna vil eg nú
virðingarfylst leggja fram fyrir
ykkur hvern og einn, til alvarleg-
ustu íhugunar, athugasemdir og
útskýringar á því skipulagi, sem
við nú höfum á útbýting fram-
leiðslunnar. Og eg ætla að láta
ykkur sjálfa dæma um það hvort
þetta skipulag er bygt á heil
brigðum grundvelli og líklegt til
að bera þann árangur, sem það
ætti að gera: að dreifa vinnu-
arðinum meðal þeirra sem að
framleiðslunni starfa.
Hver sem vill veita eftirtekt
þeim staðreyndum, sem fyrir
hendi eru, hlýtur að sjá það að
hverju því landi sem á yfir að
ráða náttúrugæðum, svo sem
frjósömum jarðvegi, námum og
vatnsafli, og hefir þar að auki ó-
notaðan mannafla, hlýtur að
vera það í lófa lagið að fram-
leiða það sem þarf til lífsfram-
færslu, enda er það viðurkent,
af flestum, að menningarlöndin
svonefndu, hafi ráðið fram úr
framleiðslumálunum. En að örð-
ugleikar þeir, sem nú eru á fé-
lagsmálum, stafi af því einu að
við höfum enn ekki lært að
dreifa framleiðslunni meðal
þeirra, sem eiga að neyta henn-
ar. Mikill hluti fólks fer nú á
mis við lífsnauðsynjar lífsþæg-
indi og þroskaskilryði, vegna
þess að menn geta ekki gert
kröfur sínar til lífsgæðanna gild-
andi. Þrátt fyrir það að þessi
gæði eru til í ríkum mæli. Með
öðrum orðum, menn hafa nú
þegar framleitt gæðin úr skauti
náttúrunnar en fjöldi fólks hefir
ekki gildandi kröfur í höndum til
þess að fá sinn réttmæta hluta
af gæðunum. Þetta er það, sem
við höfum í huga þegar við töl-
um um að við höfum ráðið fraxn
úr framleiðslu málunum, en ekki
skiftingu framleiðslunnar. Á
frumstigum menningarinnar
voru vöruskifti eina verslunin,
en fljótt lærðu menn að nota
gjaldmiðil, peninga, í einhverri
mynd. Og nú má svo heita að
öll viðskifti sé gerð með gjald-
miðli. Gjaldmiðillinn er því á-
hald til að dreifa félagsfram-
leiðslu meðál félagsmeðlima eða
skifta henni fyrir framleiðslu
annara félagsheilda. Enginn
getur því eignast sjálfstæða
skoðun á því hvernig ráðin verði
bót á efnalegum mannfélags-
meinum nema hann kynni sér
eðli og þýðingu gjaldeyrismál-
anna, fésýsluna. Sérstaklega er
þetta skylda okkar sem kosin
höfum verið til að ráða fram úr
málefnum þessa skuldsligaða
fylkis.
Hér í fylkinu mætti margt
gera til bóta og almennings-
heilla — t. d. eigum við nógan
efnivið, mannafla og annað það,
sem heyrir til húsa og vegagerða
ef ekki væri hið úrelta fésýslu
fyrirkomulag, sem gerir fram-
kvæmdir þessara nauðsynja
verka ómögulegar nema með því
að auka við skuldirnar sem nú
þegar eru vaxnar okkur langt
yfir höfuð.
Stjórn Bandaríkjanna réði ár-
ið 1935 sjötíu sérfræðinga til að
mæla og gera áætlanir um fraxn-
leiðslu og framleiðslu möguleika
þjóðarinnar. Niðurstöður þess-
ara rannsókna hafa nú verið
birtar undir nafninu “The Chart
of Plenty”. Yfirlit þessara sér-
fræðinga er yfir árið 1929 en það
ár stóðu verklegar framkvæmd-
ir á hærra stigi en þær hafa
nokkurntíma náð fyr eða síðar.
Samt sýndu rannsóknir þessar
að nær helmingur þjóðarinnar,
eða 42 af hundraði lifði við ör-
birgð og basl. Það sem þetta
fólk bar frá borði í baráttunni
fyrir lífinu, var langt frá því að
geta veitt þeim heilsu eða
þroska, því síður að fullnægja
þeim kröfum er sæmilega mann-
aður maður gerir til lífsins. —
Þetta virðist sanna það að öi'-
birgðin býr meðal okkar jafn-
vel þegar bezt lætur í ári. f nið-
urlangs orbum sérfræðinganna
má meðal annars lesa þetta:
“Rannsóknir okkar hafa leitt
það í ljós að fólk lifir við skort í
Bandaríkjunum, og hefir altaf
gert. En þær sýna einnig að á-
standið þarf ekki að vera þannig
í framtíðinni. Náttúru auðlegð,
mannafli og verkleg þekking, í
landinu er nægileg til þess að
uppfylla þarfir eða skynsamleg-
ar kröfur íbúanna, væri fram-
leiðslan rekin með það takmark
fyrir augum.”
Leiðin út úr þessu öngþveiti
virðist liggja í augum uppi. Fóik-
ið hefir ekki kaupmagn í hönd-
um svo það geti notfært sér
framleiðsluna, eða möguleikana
til nýrrar framleiðslu. Nú er
kaupmagnið algerlega skapað aí
mönnunum sjálfum og stjórnað
af þeim. Þeir geta aukið það
eða minkað eftir vild. Undir nú-
verandi fésýslu fyrirkomulagi,
er öll útbýting kaupmagnsins i
höndum vissra manna sem haga
henni eftir því, sem þeim sýnist
arðvænlegast fyrir sjálfa sig.
Nú er framleiðslan undir því
komin að hægt sé að selja það,
sem framleitt er. Þegar ekki er
hægt að selja er framleiðslan
stöðvuð. En sölumöguleikar eru
háðir því kaupmagni, sem fólk
hefir í höndum. Framkvæmdirn-
ar verða því að sníða sér stakk
eftir því kaupmagni peningum,
gjaldmiðli, sem fólkinu er út-
hlutað bf þeim sem ráðin hafa.
Það liggur í augum uppi að ekki
er alt með feldu, þegar fésýslan
er látin hindra framkvæmdir
nauðsynlegra verka, þó næg efni
og mannafli sé fyrir hendi og á
þetta engu síður við okkar auð-
uga fylki Manitoba heldur
Bandaríkin. Við þurfum að koma
fésýslunni í það horf að kaup-
máttur fólksins samsvari fram-
leiðslu möguleikum þeim, sem
fyrir hendi eru.
Margir eru að tala um að við
fáum nú bráðum aftur betri
tíma, jafnvel þó að hægt væri að
setja af stað eitthvað líkt því,
sem við höfum áður kallað
“boom” hefir reynsla undanfar-
inna ára sýnt að það útrýmir
ekki örbirgðinni. Þó líðan manna
skánaði í bili mundu eftirköstin
verða önnur verri kreppa en sú
sem við nú erum að fara í gegn
um.
Eg býst nú við að eg hafi sagt
nóg til að gera það Ijóst að þó við
reynum að gera einhverjar um-
i
i