Heimskringla - 21.04.1937, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. APRÍL 1937
Ifeímskrntgla
(StofnuB 1S86)
Kemur út á hverjum. miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
TalíimiB 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
011 viðskHta bréf blaðinu aðlútandl sendist:
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EJNARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
•Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telepihone: 86 537
WINNIPEG, 21. APRÍL 1937
SJÁLFSTJÓRN INDLANDS
í sjálfstjórnarmáli Indlands, var þeim
áfanga náð í byrjun þessa mánaðar, að
11 fylki eru nú að setja á stofn hjá ser
löggjafarþing, sem þau hafa ekki áður
haft og verða fulltrúarnir eða löggjafarnir
kosnir með atkvæði almennings.
Viðburður þessi er merkilegur, þar sem
hann snertir 350 miljónir manna, og getur
haft áhrif á stefnu tímans og söguna er
farm líða stundir.
Fylkjum þessum, sem hvert um sig er
eins mannmargt og heil ríki í Ervópu, var
áður stjórnað af brezku krúnunni. Að
vísu höfðu íbúar þeirra áður talsvert sjálf-
dæmi í málum sínum. Héruðin voru um
600 alls þá og höfðingjar sumir þeirra,
sem voru indverskir gerðu si,g ekki á-
nægða með neitt minna en að vera nokkurs
konar keisarar síns héraðs; hafa ef til vill
ekki verið ólíkir fjallkóngum heima bæði
að tölunni til og valdi og kannske hugsun-
arhætti. Fjallkóngar voru stundum kon-
unglega hugsandi. En drotnanna drottinn
var nú samt Bretinn. úr öllum þessum hér-
uðum á nú að gera 11 fylki. Og hugmynd-
in er að mynda svo sambandsþing fyrir
þau öll, eins og t. d. í Bandaríkjunum. Það
sambandsþing verður stofnsett undir eins
og fylkisþingin eru komin á fót, sem búist
er við að verði innan 12 mánaða.
óháð ríki ér því þarna að rísa upp, sem
er nú þegar helmingi stærra en hið mikla
Rómaríki forðum var, þjóðveldi miklu
voldugra, en sjálfan Akbar nokkru sinni
dreymdi um, mógulinn mikla og mesta
stjórnanda Indlands fyrir daga Breta þar.
Til að byrja með getur verið að vald
þessa þjóðríkis verði ekki fyllilega eins
mikið og sjálfstjómar nýlendur Breta. En
það verður það brátt og ólikt valdi krónu-
nýlendanna, sem stjórnað er beint heiman
frá Bretlandi. í tölu hinna fyrnefndu eru
Canada, Suður-Afríka, Ástralía, Nýja-
Sjáland og fríríkið írland, sem eru sjálfu
sér ráðandi um flest. Krónu-nýlendurnar
eru aftur Uganda, Kenya og Jamaica, sem
stjórnað er frá London. Umboðslöndum
Breta er og stjórnað frá Bretlandi, en á-
byrgð á þeirri stjórn bera Bretar Þjóða-
bandalaginu.
Staða Indlands í Þjóðabandalaginu,
verður nú hin sama og Canada og hinna
sjálfstjórnar nýlendanna.
Að vísu hefir stjóm Breta menn á Ind-
landi, er gæta eiga hvemig sjálfstjórnin
ferst Indverjum úr höndum. Komi eitt-
hvað sérstakt fyrir, svo sem gjaldþrot,
eða önnur óreiða eða sundurlyndi og óeirð-
ir, taka þeir menn í taumana. Utanríkis-
mál og hermálin verða í höndum Breta, um
nokkurt skeið ennþá. En þetta er aðeins tii
tryggingar meðan Indverjar eru að kom-
ast niður í stjómskipulaginu.
Alvarleg tilraun til þess að leggja þenn-
an stjórnskipunar grundvöll, má segja að
fyrst hafi byrjað 1927. Var þá konungleg
nefnd skipuð til að rannsaka hag Indland.s
í öllum greinum. Formaður þeirrar nefnd-
ar var Sir John Simon, nú innanríkisritari
Breta. Meðan á rannsókn þessari stóð
heimsótti þingnefnd frá Bretlandi Ind-
land og til London komu og helztu forkólf-
ar Indverja í þeim erindum að binda ein-
hvern enda á stjórnmálaþjarkið. Og 2.
ág. 1935, voru lög samin er heita var látið,
sem hvorutveggja aðilar væru sáttir og
sammála um. Stofnun fylkis löggjafar-
þinganna nú, er áframhaldið af því.
Stórkostleg rýmkun á lögum um at-
kvæðisrétt fyJgja nýju stjómarskipuninni.
Aðeins um 6 miljónir manna var talið að
áður hefði haft atkvæðisrétt. Nú er búist
við að um 30 miljónir nafna verði á kosn-
ingaskránni. Munu þar eflaust allir er
aldur hafa til og skynsemi að taka þátt í
stjórnmálum taldir. Um 5 miljón konur
eru á kosningaskránni að sagt er.
Allir stjórnmálaflokkar og stéttir, háar
sem lágar, virðast tilraunum þessum í
stjórnarfarinu hlyntar, hvernig sem nú um
samtökin fer, er þeir fara að velja vini sína
og kunningja í þingmanna sessinn. Inn-
byrðis hatur er ríkjandi í landinu, því er
ekki að neita, milli stéttanna, enda eru íbú-
arnir á öllum þroskastigum, alt frá villu-
manni og til helztu frömuða menningar og
vísinda nútímnas. Takist að bræða eina
sameinaða volduga þjóð úr þeim efniviði
í hasti, gengur það kraftaverki næst. En
með aukinni menningu ætla Bretar þetta
ekki ókleift.
Á þeim 150 árum, sem Bretar hafa farið
með stjórn á Indlandi, hefir margt breyzt
þar til batnaðar. Áveitur hafa verið hafð-
ar þar í stærri stíl með höndum en hægt er
að benda á annar staðar. Um 31,600,000
ekra af áður ófrjóu landi, er nú árlega tek-^
in uppskera af svo feiknum nemur. Hveiti
og korn er ekki einungis nóg ræktað t>l
neyzslu í landinu sjálfu, heldur er af því
selt út úr landinu um $100,000,000 virði á
hverju ári. Matvæla-skortur, sem áður
varð oft þúsundum, jafnvel miljónum
manna að bana kemur nú aldrei fyrir og er
það bæði aukinni framleiðslu að þakka og
þó sérstaklega bættum vegum. Þó vitao
væri um að matvæli væru til í fjarliggjandi
héruðum áður, var ekki vegna samgöngu-
leysis nokkur kostur á að ná í þær og
bjarga mönnum með því frá hungurdauða
annar staðar.
Barnaskólar eru nú víðast hvar, þó ef-
laust gætu verið fleiri. Sækja þá um
13,000,000 börn árlega. Háskólar eru 18;
nemendatalan þar er um 100,000.
Þéttbýli er mikið í hinum sameinuðu
fylkjum (United Provinces); í þeim búa
um 50 miljónir manna, en jarðnæðið er þó
ekki meira en það, að þar búa um 542 á
hverri fermílu. Til hliðsjónar má benda
á að á Englandi búa 468 á hverri fermílu;
í Bandaríkjunum 36.
Stjórn Breta á Indlandi hefir verið ó-
dýr; hún hefir kostað um $3 á hvern mann.
Það er um einn tuttugasti af sköttum, sem
hver verður að greiða heima á Bretlandi.
Fyrir Indverjum stendur svo einkenni-
lega á, að þjóðin skuldar ekkert. Lán fyrir
störfum, sem unnin hafa verið, svo ser
áveitum og fleiru eru að vísu einhver, en
þjóðin á arðvæn verðbréf fyrir þeim er
vextirnir af greiða lánin, án nokkurra
frekari skatta.
Til stofnunar lýðræðisins á Indlandi, er
því vel efnt. Er vonandi að. þjóðinni verði
hið fengna frelsi til gæfu og gengis.
GLEÐILEGT SIIMAR
Sumardagurinn fyrsti er á morgun. Að
gömlum og góðum íslenzkum sið, óskar
Heimskringla lesendum gleðilegs sumars.
Þó fátt beri ennþá vitni um komu
sumarsins, mun nú flesta farið að dreym:.
um það. í nöktum trjánum skrjáfar enn.
er norðan næðingurinn fer um þau; og jörð
er ekki vitund farin að grænka. Enskar
konur sem hér eru svo natnar við að sá
pumpkins, tómötum, baunum og spínaki, í
garðinn sinn fyrir aftan húsið og skreyta
framgarðinn margskonar unaðslegum
blómum, sem fslendingar hafa jafnvel
ekki enn fyllilega af þeim lært, eru enn
ekki farnar að láta neitt til sín taka við
þessa vorvinnu. En þær er eflaust farið að
dreyma um þetta alt saman, eins og br'nd-
ann mun nú einnig gera um góða uppskeru,
þó hann sé ekki byrjaður að vinna á akr-
inum að neinu ráði, og eigi ef til vill eftn
að ónáða stjórnina viðkomandi útsæði eða
þessháttar. Guð má vita hvernig það fer
alt saman á þessari gullöld kornbrasksins
en menn dreymir þrátt fyrir það um sól og
sumar.
Síðast liðinn vetur gat ekki heitið harður
hér um slóðir. Framan af eða alt fram á
miðja jólaföstu var frostlítið og veður í
mildara lagi. Og miðsvetrarmánuðirnir
voru ekki neitt úr hófi kaldir. En veður-
gæði fyrra hluta vetrar virðist náttúran nú
vera að láta borga sér. Það hafa verið
undanfarnar sex eða átta vikur svo þrálát-
ir kuldanæðingar, að sumarið er veðurs
vegna litlu nær en fyrir nærri tveim mán-
uðum.
Það eina sem enn hefir mint á sumarið,
er að maður heyrði spóa vella í gærmorg-
un, en þó ekki nema einu sinni og satt að
segja vall hann ekki grautinn sinn nærri
eðlilega.
En þessum kuldum getur naumast hald-
ið lengi áfram úr þessu úr því í Almanak-
inu stendur, að sumar eigi að vera komið
á morgun. Og í fullri von um það óskar
Heimskingla—
GLEÐILEGS SUMARS!
TÍMINN ER PENINGAR
Þeir munu nú til, er rengja vilja þennan
gamla málshátt, að tíminn sé peningar. Og
þeir hafa nokkuð til síns máls. Tímarmr
nú eru ekki öllum peningar. En þess eru
eigi að síður þó nokkur dæmi, að gildi máls-
háttarins sé svipað og fyr. Á eitt af þeim
Skal hér bent.
Frá sambandsstjórninni hefir nýlega
verið birtur reikningur um hvað Turgeon-
nefndinni, eða einstaklingunum, sem í
henni starfa hefir orðið úr tímanum
fyrstu 30 dagana er að rannsókninni hefir
verið unnið.
Reyndar var það nú af happi og hend-
ingu að ljóst varð um þetta. En það at-
vikaðist þannig, að dómsmálaráðherra
sambandsstjórnarinnar gat ekki á sér set-
ið að hrósa stjórninni fyrir að hafa valið
fyrir lö^fræðisráðunaut Turgeon-nefndar-
innar mann, sem Ralston heitir og er
ofursti að nafnbót. Kvað hann manninn
ekki einungis vel hæfan til starfsins heldui
væri almenningi það ánægju-efni, hve valið
hefði vel hepnast.
En með þessu var einum þingmanni (Mr.
Coldwell frá Rosetown) alveg rióg boðið.
Hann ipundi framkomu Mr. Ralstons í
þingnefndinni 1935, sem uppkast gerði a<’
lögum um fyrirkomulag á hveitisölu til
bjargar hveitisamlaginu. Kvað hann
framkomu Mr. Ralstons þar hafa verið þá.
að hann héfði með henni fyrirgert öllum
rétti til að vera í þessari Turgeon-nefnd.
En rétt eftir páskana, þegar farið var
fram á að samþykkja $100,000 veitingu í
viðbót við fjárlögin, grunaði stjórnarand-
stæðinga að hér væri um kaup nefndarinn-
ar að ræða og krafðist sagna stjórnarinnar
um það. f umræðunum um þessa veitingu,
kom í ljós óreiða nokkur og það með, að
kostnaðurinn yrði ekki undir $150,000 um
það er rannsókninni lyki.
Þegar farið var svo að lesa upp laun
þeirra sem í nefndinni voru, upplýstist, að
á 30 dögum sem nefndin hafði starfað,
hafði kostnaðurinn orðið um $41,000 og
skiftist milli starfsfólksins, sem hér segir:
Turgeon dómara voru greiddir, auk
fastra launa, $35 sem nestispeningar á dag.
Dr. Grindley var greiddur ferðakostnaður
er nam $1,216.94. Hann starfar á skrif-
stofu viðskiftamálaráðherra. Þá er R. H.
Foster, aðstoðarritari nefndarinnar; hon-
um hafa verið greiddir $730.32 í vinnu-
laun (kaup hans er $200 á mánuði), og
ferðakostnaður, er nam $497.20. Svo er
Col. J. L. Ralston aðal-lögfræðisráðunaut-
ur; fæðispeningur hans er $20 á dag. Lög-
fræðingslaun $200 á dag. Fæðispeningar
greiddir honum nam $1,105; fyrir lög-
fræðisstarf $13,274. — Ferðakostnaður
$567.05. J. E. Coyne aðstoðar-lögfræðingi
eru greiddir $10 í fæðispeninga og $50 í
vinnulaun á dag. Borgaðir hafa honum
verið í vinnulaun $5,125 og ferðakostnaður
er nemur $51.05. P. H. Shelton, er skýrsl-
ur gefur stjórninni af starfinu fær 33í/2c
fvrir örkina; starf hans hefir kostað
$2916.27, auk ferðakostnaðar, $470.15. —
Joseph L. Donovan er við starfi Shelton3
tók 18 jan. 1937, voru greidd 33i/2c á örk-
ina ; borgað nú $1,488.47. W. W. Buskard,
skvrslu-skrifara, geiddur ferðakostnaður
upphæð $447.05. J. A. Thomson hrað-
rifæra, ráðinn fyrir $100 á mánuði, greidd-
ir 8310 auk ferðakostnaðar $527.21. A. L.
Burtress, ritara ráðinn fyrir $200 á mánuði,
greiddir $400 auk ferðakostnaðar $355.27.
Miss McLaughtry, hraðritara, greidd
vinnulaun $21. Miss McHale hraðritara.
vreiddir $60. Miss M. Hydes greiddir $70
Miss L. Stewart greiddir $20. Miss Hack-
ett. greiddur ferðakostnaður $405.05. Mrs
McPhalen, greiddur ferðakostnaður $280.-
70. Og svo eru þessar greiðslur til vitna:
L. H. Newman $99.56; Charles F. Wilson
$141.25; Dr. H. S. Patton $117.80. Og svo
að síðustu ýmis kostnaður fyrir $916.25.
Tölur þessar eru þær er stjómin gaf þing-
inu.
Þegar þessu 30 daga starfi var lokið,
var hveitirannsóknarnefndin komin til
Winnipeg. Síðan lá leið hennar vestur um
land, til Vancouver, þar sem hún er þegar
þetta er skrifað. Þaðan verður haldið til
Calgary, Edmonton, Regina og loks aftur
til Winnipeg.
Þegar Turgeon-nefndin var skipuð, mót-
mælti Mr. Bennett því að Ralston starfaði
í henni vegna afstöðu hans á þinginu 1935,
sem áður er minst á. Ennfremur krafðist
hann að nefndin rannsakaði viðskifti
Hveitiráðsins, eftir að Mr. Mur-
ray tók þar við stjórn, og kom-
félaganna, sem hveitið fór til, er
hveitiráðið hafði. Einnig hvað af
því hveiti hefði verið í hafnbæj-
unum eystra og hverra eign það
hefði verið. Nefndin vildi hann
að rannsakaði og hveitibirgðirn-
ar nú og hver væri eigandi
þeirra, svo og hvaða gróði hefði
á þeim hveitibirgðum orðið og
hver hans hefði orðið aðnjót-
andi. Mr. Bennett kvað rann-
sókn þessa nauðsynlega jafn-
framt til þess, að vita hvernig á
fullyrðingu fjármálaráðherra
hefði staðið, er hann sagði hveiti
ráðið hafa tapað 15 miljón doll-
urum, en svo sýndi hann aftur
í fjárlögunum síðar að 8 miljón-
ir af þessu fé hefðu oltið ofan í
fjárhirzluna!* Ef þetta yrði ekki
rannsakað nú, yrði það gert síð-
ar; að fresta því, væri ekki til
neins.
Margir þingmanna úr vestur-
fylkjunum héldu því fram, að
Mr. Ralston væri kunnur vestra
sem óvinveittur Hveitisamlaginu
og bændur byggust ekki við
rieinu góðu af starfi hans í
nefndinni.
Eins og kunnugt er, tók
stjórnin þessar umkvartanir
andstæðinga sinna ekkert til
greina, en skipaði nefndina þeim
sem henni gott þótti og í því
skyni, sem flestum er ráðgáta að
öðru leyti en því, er tölur þær,
sem í grein þessari hafa verið
tilfærðar, vitna um.
JÁTVARÐUR
KONUNGUR VIII.
Eftir Sig. Júl. Jóhannesson
Niðurlag
í síðasta kafla var skýrt frá
því að almikill hiti hefði átt sér
stað í enska þinginu sökum þess
að stjórnin hefði lítilsvirt það og
farið með alt þetta mál á bak við
kosna fulltrúa þjóðarinnar. Til
dæmis um það ofbeldi sem
stjórnin beitti má geta þess að
leiðtogi verkamannanna í þing-
inu bar upp tillögu þess efnis að
þingið endurnýjaði hollustu yfir-
lýsingu sína til konungsins og
lýsti trausti sínu á honum hvað
sem fyrir kynni að koma en
Baldwin neitaði tillögumanni
rétti til þess að bera hana fram.
Út af þessu varð svo mikið upp-
þot í þinginu að við áflogum lá.
(Free Press segir frá þessu 7.
des. 1936.)
William Gallacher þingmaður,
lýsti yfir þeirri sannfæring sinni
að óheillaöfl og launráð hefði
unnið á bak við tjöldin í þessum
ástamálum konungsins. “Þingið
— kosnir fulltrúar fólksins —
var aldrei spurt til ráða,” sagði
hann, “og ekkert látið vita frá
byrjun til enda. Þetta var ekki
barátta milli konungsins og
þingsins, heldur milli tveggja
andstæðra flokka og stefna.”
En þegar alt var um garð geng-
ið og konungurinn hafði sagt
af sér kom öllum saman um eitt
(nema prestunum og biskupun-
um); það var sá einróma dómur
að alþjóðlegri, hreinlyndari, vel-
viljaðri og betri konungur hefði
aldrei setið að ríkjum á Eng-
landi. Hér eru tvær umsagnir
leiðandi manna í andstæðum
flokkum þessu til sönnunar. Cle-
ment Attlee leiðtoga verka-
manna farast orð á þessa leið:
“Ertginn enskur konungur hef-
ir verið jafn einhuga elskaður af
þegnum sínum og Játvarður
VIII. Vér þekkjum öll ástúð
hans og Ijúfmensku; hans djúpu
og falslausu samhygð með þeim,
sem líða. Verkamannastéttin
gleymir þyí aldrei hvernig hann
bókstaflega leið með námafólk-
inu í Wales á hörmungartímum
þess; hver'nig hann auðsýndi
mannúð og hluttekningu í sam-
bandi við atvinnuleysið á hörm-
ungarsvæðunum ?
Og Winston Churchill einn
fremsti leiðtogi íhaldsmanna tók
undir á þessa leið:
“Þegar tímar líða fram verður
nafn Játvarðar VIII þjóðinni
kært og hjartfólgið; já, allri
þjóðinni í heild sinni; en þó verð-
ur hans minst með dýpstum
söknuði og mestri eftirsjá á
íeimilum hinna fátæku og líð-
andi. f hreysum og lághýsum
lands vors verða daglega fluttar
Dænir um það að friður og ham-
ingja megi blessa hann og þá
sem honum eru næstir og kær-
astir.”
Mikið hefir verið rætt um það
og spáð hvernig farið hefði ef
konungurinn hefði tekið aðra
stefnu í þessu máli. Fyrir hon-
um lágu fjórar leiðir:
1. Sú sem hann valdi: Að
fórna konungdóminum fyrir
Mrs. Simpson og segja af sér.
2. Að hætta við Mrs. Simp-
son og halda áfram konungs-
stjórn.
.3. Að giftast Mrs. Simpson
og gera hana að drotningu hvað
sem stjórn og kirkja sögðu.
4. Að bera málið undir þjóð-
ina og láta hana skera úr með
atkvæðum.
Allar þessar leiðir voru hon-
um opnar; hann hefir valið og
ákveðið; margir eru þeir sem
spyrja sjálfa sig þeirrar spurn-
ingar hverja leiðina þeir hefðu
valið í hans sporum.
Nú er mörgu spáð um fram-
tíð konungsins og margar spurn-
ingar vakna í sambandi við
hann: Hingað til, eða þangað til
þetta mál hófst, var hann viður-
kendur bezti og merkasti maður.
sem konungstign hefir borið á
Englandi. Verður hann einnig
mikilmenni í sögu framtíðarinn-
ar eða eru dagar hans.taldir sem
stórmennis? Var þessi kona,
Mrs. Simpson, þess virði að
fórna fyrir hana tign og ríkjurfi ?
Verður hún til þess að lyfta hon-
um o^ hvetja hann til heiðurs og
hamingjaverka? eða verður hún
til þess að lama hann og lækka ?
Eitt er víst og það er þetta:
Hingað til hefir hún verið hneigð
til gjálífis og hégóma og meira
hugsað um eigin glys og glað-
værð en það að taka þátt í al-
varlegum málum. Annað er einn-
ig víst og það er að hún er ýms-
um hæfileikum gædd sem að
góðu haldi gætu komið ef hún
sneri við blaðinu og setti sér það
mark að hefja Játvarð til mann-
dóms og hamingju.
Sé henni það eitt gefið að geta
skinið sem sól í léttúðar félags-
skap án nokkurra alvarlegri
hugsana og hafi hún hér eftir
sama vald yfir Játvarði og hún
hefir haft hingað til þá verður
hann eins og hver önnur hröpuð
stjarna, sem aldrei nær afti>’
Ijóma né ljósi, en flyzt með
hverjum líðandi degi nær gröf og
gleymsku.
En sé þessi kona gædd stóru
skapi og stærilæti, eigi hún yfir
að ráða heilbrigðri kappgirni og
sjálfsvirðingu og vilji hún launa
Játvarði það sem hann hefir lagt
í sölurnar fyrir hana þá stígur
hún á stogg og strengir þess hei'
að hún skuli sýna það og sanna
að hún hafi verið því vaxin að
sitja við hlið hans sem drotning
á Englandi. Þá hvetur hún hann
til þess að gerast leiðtogi ein-
hverrar góðrar og göfugrar
menningarstefnu og þá getur
hann orðið einn hinna atkvæða-
mestu manna vorra daga.
VERZLUNARNÁMSKEIÐ
Þjóðræknisfélag íslendinga í
Vesturheimi hefir til sölu nám-
skeið við alla höfuð verzlunar-
skóia bæjarins með vægum
kjörum. Ungt fólk er hefir i
huga að leggja fyrir sig verzl-
unarnám ætti að leita upplýs-
inga um iþetta. Talið við eða
símið: Á. P. Jóhannsson, 910
Palmerston Ave., sími 71 177.
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu