Heimskringla - 24.11.1937, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. NÓV. 1937
EKKI MYRKUR 1 MALI
Þegar einhver íslendingur læt-
ur til sín taka og sýnir veruleg-
an manndóm á einhverju sviði
þá er það ekki einungis skylda
gagnvart manninum sjálfum
heldur gagnvart öllum fslending-
um að viðurkenna hann opinber-
lega og láta hann vita af því að
verk hans séu virt og að vér sé-
um stoltir af framkomu hans.
Eg hefi nýlega verið að lesa
lítið blað sem ungur fslendingur
gefur út austur í Halifax — já,
vernd sína og viðhald undir því er óhjákvæmilegt ef þessu kappi
að friður og lýðræði megi ráða
lögum og lofum; að þau megi
aukast og útbreiðast ekki ein-
ungis sem loftkastalar eða hug-
sjónir einar sem flaggað sé með
á að halda áfram.
Stríðin eru ekki háð til vernd-
ar lýðyæði eða friði
Margir eru þeir, sem lent hafa
í lífshættu og fáheyrilegum
mannraunum í rekísnum. Menn
það hefði skulu aðeins minnast þess, er
“Hansa” og “Teddy” bárust með
ísnum meðfram endilangri aust-
urströnd Grænlands, eða leið-
angurs Nansens á “Fram”, sem
oss átt að skiljast fyrir löngu. —
Stríð eru háð af ágirnd og stór-
við hátíðleg tækifæri, heldur j gróðaskyni og oft til þess að fita
sem veruleiki, sem skapi í raun og auðga sérstakan flokk.
og sannleika himnaríki hér á | Einmitt nú þessa dagana varaði í þrjú ár. Nú er þessu síð
jörð, þar sem mennirnir geti flytja blöðin þær fréttir að asta fífldjarfa æfintýri, sem ekk-
notið sannrar sælu í sambúð og brezkir stjórnmálamenn segi að ert fordæmi á sér fylgt með ó
sérbúð og tekið saman höndum sér standi á sama hvað gerist á skertri athygli um gervallan I
hverir öðrum til aðstoðar. Um Spáni, en að brezki flotinn muni hinn siðmentaða heim. Nansen j
allmörg ár hefir heimurinn j vernda brezka verzlun á heims- tengdi allar sínar vonir við skip- j
rambað á hyldýpis gjáarbarmi höfum. Rétt skilið þýðir þetta ið, sem hann af ráðnum huga lét
ki xx i'f* , » , °g horft með skelfing og ótta ekkert annað en það að hvort i frjósa inni í ísnum, svo sjávar-
. ,ð . e.r. lltlð’_en Pað er^gætt njður j <jjúpið þar sem framin lýðræðið á Spáni sé í hættu eða straumar gætu flutt það um hið
voru og eru óútmálanleg grimd- ekki, um það varði brezka stjórn- ókunna haf, en Rússarnir treystu
arverk í því dýrsæði sem stríðum endur alls ekkert, eins lengi og | á flugvélina, og flugu í sumar á
og styrjöldum er samfara. Á ; verzlunarágóðinn sem Bretar á- j örfáum klukkustundum til heim-
sumum svæðum hafa lönd og lýð- j skilja sér ekki skerðist eða rýrni.! skautsins, takmarksins, sem
ir hrapað niður í gjána en öll (Fögur hugsjón! dálagleg menn- j Nansen áldrei náði. En þegar
stöndum vér á gjáarbarminum ing!) Þannig er íiugsað og til heimskautsins kom, gáfu Pap-
og horfum með skelfing niður í jafnvel talað á Englandi í dag. amni og félagar hans sig á vald
hans; hamentaður maður og vel djúpjð
eins og þrumulostin — Á morgun verðum vér ef til vill
horfum á þá sem þar engjast dregnir út í stríð til þess að
sundur og saman í miljónatali verja brezkan prangarahagnað.
lega einskorðaðan og þröngvan deyjandi, særðir og sundurtættir. En ef það skyldi eiga fyrir oss
verkahring,, en hér er greinileg gf fjj vj]j erum vér að hugsa um að liggja, þá hljótum vér sjálfir
Verið um jólin
Ættlandinu!
heitri sál og fleygum anda og
ræðir þau mál, sem það höndlar
blátt áfram og hispurslaust.
Ritstjóri blaðsins er prestur
og heitir Ingólfur Borgfjörð, son-
ur Thorsteins Borgfjörðs bygg-
ingameistara í Winnipeg og konu
gefinn.
Kirkjublöð marka sér venju-
undantekning. — Blaðið heitir
“ The Universalist News” og
tekur til athugunar — auk trú-
málanna — öll helztu mannfé-
lagsmálin ræðir þau frá róttæku
sjónarmiði og fylgir ákveðnum
skoðunum. Ritstjórinn logar af
æskuf jöri eins og allir heilbrigðir
ungir menn eiga að gera. Hann
er snortinn djúpum mannúðar-
hugsunum og Sér nauðsyn al-
gerðra breytinga að því er fjár-
hagshlið mannfélagsins snertir.
Hann gæti tekið undir með
Hannesi Hafstein og sagt:
“Eg fyrir mitt leyti játa það
glaður
að eg er niðurskurðarmaður.”
Mér finst? það einkennilegt að
ekki skuli hafa verið rækilega
minst á þennan unga og efnilega
það hvenær vér sjálfir drögumst að líkindum ekki svo mikið sem
niður í þennan óskapnað.
Séralítið er aðhafst til þess að
koma í veg fyrir þessi glötunar-
verk. Og hvers vegna er svona
lítið aðhafst? Sökum þess að all-
ur fjöldi fólks — og sérstaklega
skorpu af minstu ágóðasneiðinni,
hvað þá heldur að vér ávinnum
frið og lýðræði.
“Fasismi þýðir stríð” er stað-
hæfing sem flestir viðurkenna
rétta. Að auðvaldsstjóm verði
þeir, sem fyrir ráða og forustu að breytast í fasisma ef hún á
skipa — getur ekki eða vill ekki
beita skynsemi sinni í rétta átt
þegar um mannfélagsmál eða
heildarheill er að ræða.
Stríð nú á dögum er verkfæri
í höndum þjóða sem menningar-
lega standa nokkurn veginn hver
annari jafnfætis; verkfæri í
höndum þjóða sem telja sjálfar
að geta haldist er mönnum ekki
eins ljóst. Vér getum með sanni
sagt að augvalds fyrirkomulag
— það er framleiðsla f gróða-
skyni — er sama sem stríð eða
leiðir óhjákvæmilega til stríðs.
Er. vér þráum frið og lýðræði.
Vér verðum því að reyna að
vakna úr dvala áhugaleysisins,
velta um hinu skaðlega og óhæfa
Skipaferðir um jóla-
leytið til EVRÓPU
•
Frá MONTREAL
25. nóv.—“AURANIA’ ’ til
Plymouth, Havre, London
Frá HALIFAX
4. des.—“ANDANIA” til
Plymouth, London
11. des.—“AUSONIA” til
Plymouth London
Frá NEW YORK
8. des.—“AQUITANIA”
til Cherbourg, South-
ampton
15. des.—‘QUEEN MARY’
til Plymouth, Cherbourg,
Southampton
/ii
WM
<tgk 'W"“'
Að vera heima á ættjörðinni
um jólin á meðal skyldmenna,
æskuvina og fyrri ára minninga, er
það sem þér hafið lengi haft í huga
. . . hvi að fresta því lengur . . •
fargjöld eru lág og siglingum sér-
staklega hagað svo um jólaleytið,
sem þægilegast er fyrir hvern og
einn og samband fengið um flutning
til hvaða staðar á Islandi sem er.
Cunard White Star hefir einn
stærsta skipaflota á Atlanzhafinu
með “Queen Mary” í broddi fylk-
ing-ar. Skip þess eru fræg fyrir
hve stöðug þau eru, gott og mikið
fæði, hreinlæti og loftræstun í
svefnklefum og skemtilegar stofur
fyrir ferðafólk.
Leitið upplýsinga hjá agent vortim
420 MAIN ST.,
Winnipeg, Man.
CUKARD WHLTE stab
sifirsiðaðar. Herbúnaður sá sem þjóðskipulagi og byggja nýtt
vér hér í landi nú erum að fram-
leiða sannar það að vér viður-
kennum stríð sem verkfæri er
mann í íslenzku blöðunum, en til v®r séum reiðubúnir að beita
þess að landinn geti fundið hvaða
bragð er að þeirri andlegu fæðu
sem blað hans ber á borð fyrir
lesendur sína leyfi eg mér að
þýða hér stutta grein eftir hann,
sem í blaðinu birtist nýlega. —
Greinin heitir “Friður og lýð-
ræði” og er sem fylgir:
“Friður og lýðræði eru ipeira
en orðin tóm. Þau tákna hug-
sjónir þeirra manna, sem þetta
land byggja; þeir halda dauða-
haldi í þessar hugsjónir og þeir
unna þeim hugástum.
Þessar hugsjónir eru dimmar
og óákveðnar í sálum sumra
manna, en himinbjartar og
glöggar í hugum annara.
Friðarhugsjónin og lýðræðis-
hugsjónin eru áaðskiljanlegar;
þar sem aðra brestur þar er
einnig hin í hættu.
Og ekki nóg með það að þessar
Orsök stríðanna er þessvegna
það þjóðskipulag, sem vér höf-
um stofnað og virðumst halda í
dauðahaldi.
Stríð eru tíðust og skelfileg-
ust með þeim þjóðum, sem eru
eða vilja láta telja sig forustu
þjóðir; það er: þjóðirnar sem
reyna að hrifsa sjálfum sér til
handa sem allra stærstan skerf
af öllum gæðum þessa heims —
sérstaklega verzlunarhagnað í
öllum efnum; það er verzlunar-
prangarinn sem stærstu sneið-
ina hrifsar. Sú stjórn og það
fyrirkomulag þar sem hægt sé
að lifa sönnu lífi; nýtt fyrir-
komulag, sem ekki haldi öllum
vorum helgustu hugsjónum í
hlekkjum.”
Þetta er lausleg þýðing af
einni stuttri grein eftir séra
Ir.gólf Borgfjörð; hún gefur ís-
lendingum örlítið bragð af því
sem hann ber á borð fyrir !es-
endur sína.
Sig. Júl. Jóhannesson
ÆFINTÝRALEG VETUR-
SETA Á REKÍS NORÐUR
VIÐ HEIMSKAUT
óvissunni og örlögunum, sem
þeirra kunna að bíða þarna á
ísnum.
Þessir fjórir menn hafa nú
þegar gist norðurheimskautið 1
marga mánuði. Daglega hefir
umheimurinn fengið útvarps-
skeyti um tilveruna í hinu ytza ______________________________
norðri. Enn hefir alt gengið langa heimskautsnótt legst yfir.
svipað til og gert hafði verið ráð Nú er helst útlit fyrir> að þeir
fyrir, en hitt veit enginn, hvar muni losna út úr sjálfri ísbreið.
þessir menn kunna að vera nið- unni norðaustur af Qrænlandi.
urkomnir að nokkrum mánuðum Hingað til hafa þeir borist um
liðnum, nó hvort þeir muni þrjár sjómílur á sólarhring og
nokkru sinni ná til hafnar eða eru þvf líkjndi til> að það verðj
líta heimaland sitt augum fram- j eftir tvo eða þrjá mánuði> eða á
ar- I myrkasta tíma ársins. Það er
Papanini og félagar hans voru mesta vafamál, að hinum rúss- ]enzku svo að eg tók að nema
skildir eftir í litlu hreysi á ís- nesku hjálparskipum, sem send hana
breiðimni yfir sjílfu heimskant- verða á vettvang, lánist, þrátt Sem stendur er J6n sveinsson
mu. Þetta skyl. er ellefu fet að fyrir öll nýtísku tæki, að finna , Japan að halda fyrirlcstra. -
lengd og sjo fet að breidd og sex ( ísjakann, sem þeir hafa bækistöð Hefir bann verið á einlæffU ferða-
að hæð. Veggirnir eru þaktir ( sína á, áður en hann hefir mulist ]a j síðan 1932
gúmmíbelgjum, fyltum lofti, en Upp við árekstra og í sjógangi.
fjörður norðan lands.
Til Danmerkur kom hann
heiman af íslandi 13 ára gam-
all. Hugði hann snemma á að
komast til Avignon á Frakklandi
til náms.
Það var á jólum 1931, sem eg
kyntist fyrst Jóni Sveinssyni.^
Hann dróg athygli mína að is'
yfir þá er lagður pappi, hrein-
dýrafeldir, silkisvæflar fyltir
æðardúni og loks pappi yzt.
Þetta er heimili þeirra og
vinnustofa, svefnherbergi og
eldhús. Mat sinn tilreiða þeir
á olíuvélum.
Tilgangurinn með þessu er að-
— Leiðangursmennimir sjálfir
eru við öllu hinu versta búnir og
hafa þegar skift vistum og far-
angri á milli sín, ef þeir skyldu
skyndilega neyðast til að skiljast
að. En hitt má líka vel vera, að
ísinn taki að reka hægar og ber-
ast lengra til
allega sá, að kanna til hlítar fjær dregur heimskautinu. Þá
sjávarstraumana á þessum slóð- j ætti alt að geta farið eins og
f hálfan fimta mánuð hafa
fjórir rússneskir vísindamenn
æði, sem knýr menn áfram íj hafst við á isjaka, sem þeir ætla
kapphla,upinu eftir stórgróða og að láta berast með frá heim-
hagnaði er stærsta atriðið í því skautinu á suðlægari slóðir. Við-
sem vér köllum auðvald nú á
dögum.
Á þroskaárum auðvaldsins
fangsefni þeirra er að rannsaka
sjávarstrauma og veðurfar með
tilliti til ráðgerðra flugferða
þegar hægt var að hrifsa og milli Rússlands og Ameríku. —
hremma alskonar gæði takmarka ^lt er mjog j óvissu um afdrif
þeirra, en um allan heim er
þessu fáheyrða og fífldjarfa upp-
tvær hugsjónir séu samtvinnað-1 laust; þegar hægt var að kúga
ar og óaðskiljanlegar heldur eru og þvinga hálfviltar þjóðir Og
þær einnig samfara heill og vel- leggja undir sig ónumin lönd, þá átælíi gefinn hinn mesti gaumur
líðan allra þjóða í heild sinni og gekk alt nokkurn vegin vel; þá,
allra einstaklinga þeirra. j var mótstaðan tiltölulega lítil.
Allar framfarir sem maðurinn En nú er sá tími um garð geng-
hefir náð síðan hann lyfti höfði, inn. Nú eru allir í kapphlaup-
mót himni, sagði skilið við for- i inu eftir ágóða og ekki nóg til af
feður sína — hin önnur dýr og auðsuppsprettunni til þess að
lagði út á þá braut, sem stjórn- j fullnægja græðginni í öllum átt-
ast af skynsemi og rannsóknum; um. Af þessu leiðir það að bar-
já, allar þær framfarir eiga 1 átta milli græðgisaflanna sjálfra
GOÐ BÆJARSTORN
Greiðið atkvæði með þessum umsækjendum:
DEILD TVÖ
BÆJARRÁÐSMÖNNUM
PATTINSON BARDAL
SKÓLARAÐSMÖNNUM
BLACK
BECK
Tilnefndir af:
CIYIC ELECTION COMMITTEE os:
HOME & PROPERTY OWNERS ASS’N.
GREIÐIÐ ATKVÆÐI 26. NóVEMBER
Kjörstaður opinn kl. 9 f. h. til kl. 8 e. h.
Hið síðasta skip þeirra, er í
sumar héldu til vísindarann-
sókna lengst norður í höf, er
komið heim. Eftir miklar hættur
er “Gustav Holm” laus úr hafísn-
um og sigldur suður á bóginn ó-
hindraður um úfinn sjó. Þeir
einir, sem komist hafa í náin
kynni við hafísinn, þegar hann
læsir köldum og hvítum faðmi
um skipið og ætlar alt að nísta
sundur geta skilið tilfinningar
um og kynnast veðurfari á
nyrsta hjarta veraldarinnar. —
Eins og kunnugt er, hafa Rúss-
ar á prjónunum stórfeldar ráða-
gerðir, um reglubundnar flug-
ferðir yfir íshafið, milli Rúss-
lands og Ameríku. Þrír flugleið-
angrar Rússa á þessum leiðum í
sumar, tókust giftusamlega, en
hinum fjórða og síðasta lyktaði
gert var ráð fyrir og ísbrjótur-
inn Krassin að verða sendur til
móts við æfintýramennina um
það leyti, sem vorsólin byrjar að
sýna sig á þeim slóðum.
Enn sem komið er, hefir ísinn
rekið með nokkru meiri hraða en
búist var við. Prófessor Otto
Schmidt, yfirmaður hinna rúss-
f bréfi sem Jón Sveinsson rit"
aði mér 29. des. 1934, frá Köln-
segir hann: “Eg hefi oft og \etig1
verið á Bretlandi hinu mikla, eíl
ekki rétt núna. Á Skotlandi var
eg líka, þar sem Þorsteinn hvíti
féll. Eg er altaf að halda fyi"ir'
, lestra og er nú í Köln. Fer eg Þa
aus urs, þegar tjj ^acben> verð þar nolílíra daga
og svo bæ frá bæ fram með Ri°'
arfljóti------”
Og alls staðar fór Jón SveinS'
son þarna sigurför. Má og sVð
segja um ferðir hans til Vín 1
Austurríki og þessar um Þýzha'
land. Hann skrifaði 3. maí l^a
úr Bonn:
“Eg er altaf að halda fyrir'
lestra, mest á Þýzkalandi, en
ninum ijoroa og sioasia lyxtaoi nesku heimskautarannsókna, og „ . , „ kk.
á sorglegan hátt. Hinn frægi aðstoðarmenn hans fylgjast með n 0 an J’ 5 f 'n
í útlöndum t. d. í Sviss, Austur'
flugmaður Levanevsky, hvarf
eftir að hafa flogið yfir heim-
skautið og hefjr ekkert til hans
spurst né hans orðið vart, þrátt
fyrir mikla leit. Þar eð flug-
mennirnir höfðu ekki vistir
r.ema til fimm vikna, er nú með
öllu örvænt um líf þeirríf. Auk
allra þessara flugleiðangra, eru
athuganir á skilyrðum til fastra
flugsamgangna gerðar af ýms
um sérfræðingum, sem hafast
við á ísbrjótum á hinum nyrstu
sjóleiðum.
f þjónustu þessa málefnis hef-
ir Papanini lagt sig í hættu. Þeir
félagarnir hafa tekið það hlut-
verk að sér, að rannsaka haf-
straumana og veðurfarið að vetr-
arlagi, og á alveg einstæðan hátt
gefið sig á vald þeim örlögum.
þessum atburðum öllum af, landi. Eg er nú í Bonn.
mestu eftirvæntingu og hugleiða ! Þessi ferð hans var óslitin si
og bollaleggja á hvern hátt þeir url?ör. 12. júní 1935 skri a
geti farsællega bjargað þessum N°nni mér og var þá á ferð m
hugdjörfu mönnum frá voveif- Jarnl)raut 1 Pýzkalandi:
legum dauða.—N. Dbl.
Eg er ávalt á ferð og flúlí1’
en hvíli mig nokkra daga a
mannanna, er að nýju höfðu vald | sem hunna að bíða fjögurra
á farkosti sínum og gátu siglt til
manna á ísjaka mörg þúsund
þeirrar áttar, sem þá sjálfa fýsti. kílómetra frá mannabygðum.
Hinna, sem eftir hafa orðið í f tímaritinu “Polar Record
hinum nyrztu löndum jarðarinn-1 hafa þegar birst fyrstu niður-
“NONNI” ÁTTRÆÐUR
1857 — 1937
mig
I Monnenwerth eyjunni,
Eftir vin hans
Walter Leifer,
Dringenberg, Þýzkalandi.
ar, veiðimanna og vísindamanna
í Grænlandi, Síberíu og Canada,
bíður heimskautsveturinn, —
margra mánaða óslitin nótt. —
Þessa dagana njóta þeir bjarm-
ans af síðustu geislum sumars-
ins, áem er á förum.
Á komandi vetri munu nokkrir
Rússar búa lengst mót norðri
allra mannlegra vera. Það eru
þektur veðurfræðingur, Papan-
ini og þrír félagar hans, sem í
sumar flugu til norðurheim-
skautsins, og nú hafa ísbreiðu á
reki að bústað sínum.
stöðurnar af þessum rannsókn-
um. Fyrstu dagana, sem menn
irnir höfðust við á ísnum, var
rekið nokkuð jafnt. Á þeim
tíma bárust þeir um 45 sjómílur
til suðausturs, frá heimskautinu.
En síðan hefir ísinn ýmist rekið
til austurs eða vesturs og eftir
að þeir höfðu hafst þarna við
fjóra mánuði, voru þeir staddir í
230 sjómílna fjarlægð frá heim-
skautinu eða álíka norðarlega og
“Fram” komst lengst árið 1893.
En hvað mun nú í skerast,
þegar harðnar að og hin vetrar-
við
Gnípaheiði, þar sem Sigurðl,r
i Fafnisbani feldi Fafnir . . •”
Síðan hinn 19. marz 1937, hef'
ir Jón Sveinsson verið í Japan 1
fyrirlestra-erindum. Hann er
þar góður fulltrúi ísafoldar>
lands skáldanna og hugsjóna'
íslendingar hafa eignast mörg mannanna.
skáld, sem óhætt er að skipa á | t
bekk með fremstu skáldum ann- ATHS.: Grein þessi ar
ara þjóða. blaðinu ekki nógu snemma til a
Einn af þeim er Jón Sveinsson
(sem kallaður er Nonni) höf-1 , r
undur Nonna bókanna, sem eru ^ess mættl °S gota, að höfun
. ----í__•____________ 1__O ÍS"
gimsteinar í
æskunnar.
Jón Sveinsson átti áttugasta
afmælisdaginn sinn 16. nóv. á
þessu ári.
Hann hefir dvalið mestan
birtast fyrir 16. nóv. eins
æskt var í bréfi er henni fylg^1.
heimsbókmentum Kreinarinnar skrifar hana á
lenzku þó Þjóðverji sé.
Ritstj. Hkr-
Aldurinn hefir ekkert að segja
Þegar Verdi var 47 ára gam
all
hluta æfi sinnar á meginlandi gerði hann meistaraverk S1 '
Othello, þegar hann var 85 ára
Ave Maria, Stabat Mater og Te
Deum.
Þegar Cato hinn gamli var á*
ræður fór hann að læra grísku-
Goethe var áttræður er hann
fullgerði Faust. ,,
Titian var 98 ára er hann ma^
aði hið heimsfræga sögule^‘
málverk “Orustan við Lepantð .'
Vanderbilt hinn ameríski bæ
„ , ____ „ . ___ __ 100 milj. dollara við auðæfi S1
við Eyjafjörð, sem er frægur ! á aldrinum 70—83 ára.—Vísir’
Evrópu.
Auk Akureyrar, þar sem hann
var í æsku, hefir hann, dvalið
mikið í Kaupmannahöfn, Avign-
on (Frakklandi) Lowen (Belg-
íu), Feldkirch, (Austurríki), —
Emmerich (Þýzkalandi) o.s.frv.
Nonni er fæddur á Möðruvöll-
um (Akureyri) á íslandi.
Hann segir í Nonni og Manni:
“Eg átti heima á minni kæru
Akureyri, litla fallega bænum