Heimskringla - 24.11.1937, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 24. NÓV. 1937
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
frjálsærði varðveittust í heimin-
um. Þessvegna fanst mér, að
fá orð eiga betur við en þau, er
töluð voru af Sydney E. Smith,
forseta Manitoba-háskólans, er
hann sagði s. 1. fimtudag: “Sex-
tíu Þúspnd og fleiri Canada-
menn, blóm þjóðarinnar, buðu og
gáfu líf sín í ófriðnum, sem átti
að enda öll stríð. Trú þeirra og
fórn þeirra veitti ekki heimin-
um sem þjáðist af skæðri drep-
sótt, — frið. Maður væri blind-
ur ef að maður sæi það ekki eða
skyldi að þeir voru sviknir í trú
sinni, og að fórn þeirra hefir ekk-
ert gert til að efla bróðurhug
þjóða á milli”. (Trib. 11. nóv.)
Lík skoðun og þessi hefir einn-
ig verið látin í Ijósi af varnarliðs-
fulltrúa landsstjórnarinnar, —
(Minister of Defence) Mr. Ian
McKenzie í ræðuy er flutt var
vopnahlésdaginn. Hann sagði:
“Ef að hinir dauðu frá Canada
gætu stigið upp úr gröfum sín-
um í dag, yrðu þeir fyrir miklum
vonbrigðum af að sjá heimsá-
standið. Þeir börðust og dóu til
þess að tryggja lýðstjórnar fyr-
irkomulagið í heiminum, en í
stað þess hefir lýðveldishug-
myndin aldrei verið í meiri hættu
stödd. Menn tilbiðja annarlega
guði, vald er látið ráða í stað
skynsemi, og hatur í stað góð-
vilja eða kærleika. Þeir myndu
finna heiminn skiftan milli ein-
ræðisvalda, sem grundvölluð eru
á valdi og kúgun og algjörri fyr-
irlitningu fyrir frelsishugmynd-
inni.”
Þessar skoðanir, sem þessir
tveir háttsettu menn hikuðu ekki
við að láta í ljósi, eru meira og
meira farnar að láta til sín taka í
hugsunum og orðum margra
annara hér í þessu landi og í
öðrum löndum, þar sem vopna-
hlésdagurinn er haldinn helgur í
þeim tilgangi að minnast þeirra
sem dóu til að varðveita frið
heimsins og sjá um að hann yrði
stofnaður á öruggum grundvelli.
En nú, eru menn farnir að
finna til ósamkvæmninnar í
heiminum. Þeir eru að öðlast
skilning um tómlæti orða og
gerða þeirra — viðhafna, skrúð-
ganga, skrauts og mikilmensku,
sem eiga sér stað á hverjum
vopnahlésdegi víðast hvar í
heiminum. Þeir eru famir að
skilja það, að í heiminum eins og
hann nú kemur mönnum fyrir
sjónir, getur alt þetta ekkert
annað verið en tómlæti, fyrir-
sláttur, uppgerð, hræsni og til-
raun til að sefa eða að stilla sam-
vizkuna.
Einu sinni sagði dr. Samuel
McChord Crothers, sem var
prestur í Cambridge í Mass. í
meira en 30 ár, að á löngu liðn-
um dögum hafi það komið fyrir
eins og seinna meir, að heimur-
inn fórnaði sonum sínum, á alt-
ari herguðsins, eða á altari fá-
fræði og ofsa. “Þá, er tímar
liðu, og skilningurinn um hvað
hann hafði gert varð heiminum
Ijósari, hrylti hann við því, sem
hann hafði gert, og hann'iðfað-
ist mjög. Þá fóru menn að
reyna að sefa samvizkuna, eða
að sættast við hana, og gerðu
það með því, að lofa þá og ágæti
þeirja, sem dánir voru. Seinna
hófu þeir þá upp sem frelsara
heimsins. Þeir gerðu nokkurs-
konar dýrðlinga úr! þeim, sem
æðri voru en vanalegir menn. —
Menn sögðu að þeir væru ekki
líkir öðrum mönnum, og að lok-
um féllu þeir á kné fyrir þeim
og dýrkuðu þá.”
Eg man eftir því, sem dreng-
ur, að fyrstu árin eftir stríðið,
þegar eg sat enn í skóla, að oss
var sagt að vér ættum að standa
á fætur í eina mínútu í kyrþey,
vopnahlésdaginn. Sumir kennar-
ar fylgdu þessari reglu en aðrir
ekki. Seinna voru þakkargerð-
ardagurinn og vopnahlésdagur-
inn sameinaðir, og var hald-
ið upp á báða sama daginn. —
En svo fanst mönnum eitthvert
ósamræmi vera í því, og
þakkargerðardagurinn var færð-
ur. Þá var farið að reyna að
halda hálfan vopnahlésdaginn
helgann í minningu um þá, sem
féllu. Sumir fylgdu þeirri reglu
en sumir ekki. En þá kom
krafa um að allur dagurinn
yrði helgaður þeim og minningu
þeirra, og er það nú gert. Skól-
um og búðum og skrifstofum
er lokað, og meira er um að vera
við athafnir þær sem haldnar eru
nú en áður. En samt var minn-
ing þeirra föllnu alveg eins kær
á fyrstu dögunum eftir stríðs-
lokin eins og nú. Þá dugði ein
mínúta í kyrþey, en nú vilja
menn heilan dag. Getur það
verið, eins og Dr. Crothers sagði,
að menn séu að sefa samvizkuna
eða að sættast við hana, eða að
reyna það með þessu hátíða-
haldi, að sættast við hana ?
Margir hyggja að svo muni
vera. Vér segjum að þeir hafi
gefið líf sitt til að varðveita
frelsið, en frelsið hefir sjaldan
verið í meiri hættu. — Vér
segjum að þeir hafi dáið til
að tryggja frið, en ófriður og
ófriðarandi ríkja nú umhverf-
is mest allan heiminn. — Sagt
er að þeir hafi fórnað lífi sínu
til þess að lýðveldishugmyndin
mætti standa, en hún er í eins
mikilli hættu eða meiri nú en
nokkurntíma á síðustu öld. Þess-
vegna eru menn farnir að segja,
og með ástæðu, að fórn þeirra
hafi verið til einskis, að heimur-
inn hafi svikið þá, og að nú liggi
tíu miljónir manna í grafreitum
á Frakklandi og víðsvegar ann-
arstatiar um heim, vegna ofbeld-
is, haturs, tortryggni, skamm-
sýnis og fávizku manna, sem nú
hyggja að þeir geti sæzt við
samvizku sína með því að halda
heilan dag helgan og syngja
þeim og minngu þeirra lof, sem
heimurinn hefir svikið.
Er eg að lasta minningu þeirra
með þessum orðum? Er eg að
lasta eða að rógbera nokkurn
einstakling eða einstaklinga sem
nú lifa ? Ef það skilst af orðum
mínum, þá er það misskilhingur,
því til þess er alls ekki ætlast;
og hefir það aldrei verið tilgang-
ur minn eða ætlun. En eg tek
undir það, eins og eg hefi áður
VERIÐ VELKOMIN
A LAUGARDAGS-SPILAKVÖLDIN
í SAMBANDSKIRKJUSALNUM
Næsta spilaskemtunin verður laugardagskveldið 27.
nóv. Byrjar á slaginu kl. 8!
Takið eftir: Spilaðar verða 16 hendur. Þeir »em
of seint koma, tapa þeim höndum, sem búið er að spila:
fá engan uppbótarvinning. Frá þessari reglu verður
ekki vikið.
Verðlaun verða veitt á hverju kvöldi ofurlítil (door
prize) og svo aðalverðlaun eftir hver fimm kvöld.
Að bridge-spiluninni lokinni, verður kaffidrykkja og
ýmsar skemtanir.
Munið þér eftir hve vel þér skemtuð yður s. 1. vetur á
þessum spilakvöldum!
Inngangseyrir 25c Byrjar á slaginu 8 e. h.!
Umsjón þessara skemtana hefir
deild yngri kvenna í Sambandssöfnuði
gert, og geri enn, sem mönnum
er alstaðar ljóst, að þessar at-
hafnir og hátíðahöld eru lítið
meira en hégómi og blekking,
þar sem að alt, sem hinir dauðu
börðust fyrir, allar þær vonir og
hugmyndastefnur, hafa ekki að-
eins brugðist en eru ekki vitund
nær því að verða að veruleika, en
þegar þeir gengu á vígvöllinn til
að verja þær fyrir fjandmönn-
um og óvinunum.
Ekkert samræmi er á milli
veruleikans og formsins sem að
minningarathafnirnar birtast í.
f einu dagblaðanna til dæmis
birtist fregn um það, að á Eng-
landi væru menn farnir að spyrja
í fullri alvöru og einlægni hvort
að það væri nokkuð vit í því, að
halda áfram með þessi hátíða-
höld með sama hætti og hing-
að til, að öll athöfnin, sem end-
aði með því, að standa í kyrþey
í tvær mínútur, væri orðin af-
káraleg og þýðingarlaus í heimi,
sem væri að búa sig til ófriðar.
Sagt er að eitt blað á Englandi,
Manchester Guardian, hafi birt
myndir af vinnumönnum í her-
gagnaverksmiðjum, standandi
með hneigt höfuð, á meðal
sprengikúlna sem þeir voru ný-
búnir að framleiða, í minningu
um þá, sem dóu af völdum ófrið-
ar fyrir örfáum árum.
Winston Churchill, fyrverar.di
forsætisráðherra Englands,
mælti: “Dag og nótt ganga
smiðjurnar, sleggjur rísa og falla
stöðugt og hin djöfullegu morð-
tól eru stöðugt send út til her-
manna við æfingar sínar. Stjórn-
arskipulag er þrotið. Þetta eru
hugsanir fyrir vopnahlésdag-
inn.” Eða, eins og Mr. Churchil!
sagði á sínu máli: “Night and
day the forges roar, the ham-
mers descend, the hellish imple-
ments of slaughter pour out to
troops in training. Statecraft
is bankrupt. These are thoughts
for Armistice day.”
Ritstjóri einn á Englandi rit-
aði: “í tvær mínútur er friður,
og menn hætta að framleiða
vopn. Smiðjur standa iðjulaus-
ar. En þá byrjar framleiðslan
aftur á ný á sama hátt og á und-
an þögninni.”
Hér í Winnipeg á líka ósam-
kvæmni sér stað. Eitt blað, Wpg.
Tribune, sem minnist hinna
dauðu í ritstjórnargrein með fyr-
irsögninni: “Hinir dauðu”, hef-
ir aðra ritstjórnargreni á sömu
blaðsíðu með fyrirsögninni:
“Gasgrímur fyrir ungabörn”. Og
þar að auki, á meðan að vér vor-
um að minnast hinna dauðu hér.
og um alt landið, með ræðum og
hljóðfæraslætti, lúðraþyt og
söng, með því að leggja blóm við
minnisvarða og standa í tveggja
mínútna kyrþey, var verið, eins
og eg gat um, að ferma skip á
vesturströndinni með járnarusli,
“scrap iron” með mesta ákafa,
og að taka úr jörðinni í Ontario
ný-silfur “nikkel” í ótakmörkuð-
um mæli til að flytja til Japa,
sem nú eru að herja lard Kín-
verja, og taka þar af lífi, ekki
aðeins hermenn, en konur og
börn og gamalmenni. Getum vér,
sem minnumst þeirra, sem dóu
til að efla frið og kærleika í
heiminum, kallast lilutlausir, eða
saklausir í dauða þeirra, sem nú
eru að missa lífið? Hvað erum
vér, (og eg tel aðrar þjóðir með),
einlæg í viðleitni vorri við að
minnast hinna dauðu! Minnir
ekki afstaða vor í þessu efni á
Kvæði Stephans G. Stephansson-
?r, “Fariseinn í hlutleysinu”?
Eg vildi að allir, þegar þeir koma
heim til sín, litu í það kvæði og
Iresv. það. Margt rr þar sem er
íhngunarvert.
En hvað sem því líður, hvoit
sem vér erum einlæg eða ekki,
hver er árangurinn af öllu há-
tíðahaldi voru? Vér getum
ekkert gert fyrir hina dauðu, og
ekkert sem vér gerum bætir við
eða dregur frá því, sem þeir
gerðu. Þeim er engin þægð í
neinu, sem vér nú gerum, og
framtíðar sagan ein, sker úr því,
hve þýðingarmikill eða þýðingar-
laus dauði þeirra hefir verið. Vér
höfum látið lotningu vora fyrir
þeim í Ijósi, vér höfum minst
þeirra með því, að reisa minnis-
varða, sem minna einnig á annað
en aðeins dauða þeirra, og hvað
getum vér meira gert?
Mér finst vér ættum nú að
hugsa dálítið um hina lifandi, þá
sem enn eru á lífi og sem vér
gætum hjálpað á einhvern veru-
legan og gagnlegan hátt. Eða
er það betra að bíða þangað til
að þeir eru líka fallnir í valinn,
og reisa þeim þá minnismerki
og syngja þeim lof?
Getum vér í raun og veru ekki
minst hinna föllnu bezt með því,
að minnast hinna lifandi? Hinna
ungu og ágætu drengja, sem enn
lifa og hrærast á meðal vor, full-
ir af fjöri og þrótt, eins og hinir
voru einnig fyrir örfáum árum
síðan ög sjá um það, að eins
miklu leyti og kraftar vorir og
hæfileikar leyfa, að sá tími komi
aldrei aftur að sagan endurtakist
sem svifti heiminn tíu miljón
manna lífi?
Eg virði minningu þeirra sem
létu líf sitt í síðustu styrjöld, og
eg virði þá fyrir það sem þeir
hugðu að þeir gætu gert og væru
að gera.
En heimurinn hefir svikið þá,
og mér finst að meira ætti nú að
vera gert af alþýðunni en hefir
verið gert, til að afstýra ófriði
og að verja hina lifandi gegn því,
sem ófriði fylgir, svo að vér
svíkjum þá ekki einnig.
Stjórnarvöldin hlýða á hróp
alþýðunnar, og alþýðan getur
látið til sín heyra á margvíslegan
hátt, og hún hefir það í valdi
sínu að sjá um það, að athöfn
vopnahlésdagsins verði ekki
lengur, eins og hún nú er orðin
vegna afstöðu lands vors, og ann-
ara þjóða, tómlæti, stærilæti,
uppgerð og blekking, eins og
bent hefir verið á. Vér getum
séð um það, að hún verði veru-
lega þýðingarmikil með því,
fyrst og fremst að minnast hinna
lifandi, og láta ekki leiða okkur
afvega með hernaðarglamri og
hávaða, sem blindir augu manna
fyrir veruleikanum og réttum
skilningi.
Réttur skilningur getur ekki
verið annar en sá, sem leiðir til
friðar á friðsaman hátt.
í dag liggja bein tíu miljón
ungra manna í dauðadalnum. —
Ekki vil eg vera valdur að því, að
fleiri bætist við þann aragrúa, og
eg er viss um það að fáir vilja
vera til þess. En svo lengi sem
hernaður og alt sem honum til-
heyrir er dýrkaður, eins og á sér
enn víða stað, þá er verið að
stofna heiminum í hættu, því
eins og dr. Harry Emerson Fos-
disk sagði einu sinni, leiðir hern-
aðar og ófriðarandinn aldrei
neitt annað af sér en það sem
ilt er.
Látum oss því hugsa um þá,
og minnast þeirra sem eru enn á
lífi.
Hinir dauðu þurfa enga hjálp-
ar með, og þeim er engin þægð í
neinu sem vér gerum til að sefa
rora eigin samvizku.
THORSTEINN BJÖRGVIN
BORGFORÍ), B.Sc. (C.E.)
Verkfræðingur
Brynjólfur Bjarnason í Þver-
árdal í Húnavatnssýslu var
kunnur maður um alt land.
Var hann ákaflega gestrisinn
og góður heim að sækja, eins og
eftirfarandi saga ber vitni um.
Eitt sinn átti Brynjólfur von á
Hannesi Hafstein í heimsókn til
sín við Þverá. Vildi hann nú
hafa sem fullkomnastar móttök-
urnar, þegar slíkan stórhöfð-
ingja bar að garði.
Vinnumaður var á búi Brynj-
ólfs, sem kunni allvel að leika á
harmoniku. Þegar sást til ferða
Hafsteins sendi Brynjólfur
vinnumanninn út á vallargarð
með dragspilið og skyldi hann
spila Hafstein í hlaðið.
Reið svo Hannes í hlaðið og
gekk vinnumaður á eftir honum
og þandi dragspilið, en Brvnjólf-
ur stóð á hlaðvarpanum með
húfuna í hendiani.
Það virðist stundum líta svo
út, eins og oss íslendingum sjáist
yfir eða gleymist að geta þeirra
yngri manna af þjóðflokki vor-
um, sem hvað líklegastir eru til
að verða sér og þjóð vorri til
hvað mestrar sæmdar, enda eru
það oftast yfirlætislausir menn,
sem vinna í kyrþey með festu og
stillingu að settu marki. Einn
slíkra manna er hinn ungi og
mannvænlegi vefkfræðingur hr.
Thorsteinn Björgvin Borgford.
Hann er sonur hinna velþektu
sæmdarhjóna Thorsteins bygg-
ingarmeistara Borgford og konu
hans.
Hr. T. B. Borgford hefir lagt
fyrir sig sem sérstaka sérfræði,
hreinsun og mýkingu neyslu
vatns og mun hann meðal hinna
fyrstu verkfræðinga hér um slóð-
ir, er lagt hefir þá sérfræðisgrein
fyrir sig. Hann hefir þegar unn-
ið sér mikið álit sem sérfræðing-
ur á því sviði, enda sýnir það
bezt, það traust og tiltrú er hann
hefir unnið sér, bæði með lær-
dómi sínum, samvizkusemi og
vandvirkni. Honum hefir þegar
verið falin á hendur forusta og
framkvæmd margra vandasamra
starfa, er lúta að hreinsun og
mýkingu neysluvatns á ýmsum
stöðum.
Rétt um þessar mundir er
hann að ljúka við neysluvatns-
stöð (water purifying and soft-
ening plant) fyrir bæinn Portage
La Prairie hér í fylki. Stöð
þessi er með öllum nýjustu
vatnshreinsunar tækjum, og
hreinsunar aðferðin er það sem
kallað er Lime soda ash process.
Stöð þessi er sú fyrsta þeirrar
tegundar er bygð hefir verið í
Vestur Canada.
Hr. Borgford hefir gert alla
uppdrætti og útreikninga þessa
mannvirkis, og séð um byggingu
vélanna og hreinsunarstöðvar-
innar að öllu leyti. Stöðin er
áætlað að kosti fullgerð, sextíu
þúsund dollara. Þessu vanda-
sama verki er þegar lokið, og
tekur stöðin til starfa 1. des. n.k.
Það ætti að vera íslendingum
hér í Winnipeg og víðar, sannur
þjóðræknislegur metnaður að
fara til Portage La Prairie og sjá
þetta fyrsta mannvirki sinnar
tegundar hér í Vesturlandinu,
sem íslenzkur verkfræðingur
hefir þann heiður af, að hafa
staðið fyrir, og leyst svo vel af
hendi, að bæði honum og þjóð
hans er til stór sóma.
Auk þessa hefir hr. Borgford
verið skipaður verkfræðingur
fyrir bæinn Watrous í Sask., við
byggingu nýrrar vatnshreinsun-
ar stöðvar, sem áætlað er að
kosta muni þrjátíu þúsund doll-
ara. Hann hefir þegar gert verk-
samning um lagningu á vatn3-
leiðslupípum á tveggja mílna
svæði, fyrir hina fyrirhuguðu
stöð í Watrous. Honum hefir og
verið falið á hendur að gera upp-
drætti og kostnaðar áætlun nýrr-
ar neysluvatnsstöðvar fyrir bæ-
inn Humboldt í Sask. Hann hef-
ir og verið kjörinn til að gera
uppdrætti og kostnaðaráætlun á
sementsteypu lokræsi, fyriir
bæinn Transcona hér í fylki. —
Þetta fyrirhugaða lokræsi á
að liggja alla leið frá Transcona
vestur í Rauðará, sem mun vera
um 9 mílur vegar.
Þetta er mikil byrjun til stórr-
ar og umfangsmikillar framtíð-
ar starfsemi og munu fáir, ef
nokkrir íslenzkir verkfræðingar
hafa farið betur af stað, og á-
unnið sér meira traust og tiltrú,
en þessi hógværi og yfirlætis-
lausi landi vor.
G. E. Eyford
ATHS.: Skrifstofa Mr. T. B.
Borgford er að 120 Fort St. Win-
nipeg. G. E. E.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Flensborgarskólinn
í Hafnarfirðj var settur í
fyrradag klukkan 16. Skráðir
nemendur eru 110. Til viðbótar
við kennara skólans hafa komið
tveir stundakennarar, þeir Þórð-
ur Edilonsson héraðslæknir, sem
kennir líkams- og heilsufræði, og
Guðmundur Árnason sem kennir
bókfærslu. Að öðru leyti verður
kennaralið sama og áður. í
heimavist verða 18 nemendur.
Ráðskona heimavistar verður
Margrét ívarsdóttir.—15. okt.
♦ ♦ ♦
Frá ísafirði
Fjórir kennara bústaðir hafa
nú verið reistir í fsafirði. —
Standa þeir ofanvert við Tang-
ann við Úrðarveg. Eru þeir hin
mesta bæjarprýði. — Reisti Páll
Kristjánsson, byggingarmeistai'i
bústaðina í ákvæðisvinnu — 15
þúsund krónur hvert hús.
—14. okt.
Drekkið vín með mat!
Hafið pláss á borðinu yðar í
kvöld fyrir flösku af HERMIT
PORT og HERMIT SHERRY .. .
og búist við að hafa ánægjulega
máltíð. Bragð þessara vína
segir þau “innflutt”, en verð-
ið gerir þér kleift að hafa
þau með hverri
máltíð.

Concord
WINES
Hermit
Sherry
Catawba
THE FAMILY WINES FOR ALL THE FAMILY
Hermit Port artd Sherry—26 oi. bottle 60c. Carton of six 26 oi. $3.00
Concord and Catawba—26 oz. bot. 50c. Carton oí six $2.50. 1 gal. jar $2.00
Produced by T. G. Bright & Co., Limited, Niagara Falls
This advertisment is not inserted by the Govemment Liquor Control Commlssion. The
Commission is not responsible for statements made as to quality of products advertised.