Heimskringla - 21.02.1940, Síða 5

WINNIPEG, 21. FEBR. 1940
HEIMSKRINGLA
5. SíÐA
ÞAÐ VIRÐIST AÐ VERA
ALDURINN SEM
MUNINN GERIR
(Grein þessi birtist í fréttaritinu
“Time’’, 5. sept.)
Árni S. Mýrdal þýddi
Allir fiðluleikarar vita hvað
Stradivarius eða Guarnerius1)
er, vita, að þessar frægu fiðlur
voru smíðaðar í Kremóna (Cre-
mona) fyrir rúmum tvö hundruð
árum síðan og að þær eru álitnar
allra fiðla beztar. Álitið er, að
leyndardómur smiða þessara sé
ómögulegur uppgötvunar —
hvort sem hann kann að liggja í
smiðisaðferðinni, sniðinu, efn-
inu eða gljákvoðunni. Fredrick
Albert Saunders, kennari í eðlis-
fræði við Harvard háskólann,
hefir nú um alllangt skeið verið
að rannsaka á vísindalegan hátt
tóneðli Stradivarius og Guar-
nerius fiðlanna og sérkennt þau
er koma í Ijós þegar á þær er
leikið, miðað við nútíðarfiðlur af
beztu gerð. Vikuna sm leið, í
“Journal of the Franklin Insti-
tute’’, birti prófessor Saunders
árangur ransókna sinna.
Með þar til gerðu áhaldi að-
skildi Dr. Saunders alla auka-
tóna, sem fylgdu grunntónum
gamalla og nýrra fiðla, og fékk
nákvæm línurit af sveiflum
þeirra. Línurit þessi sýna ekki
neinn mun, hvað framleiðslu tón*
anna snertir, á tóneðli hinna fyr-
nefndu hljóðfæra og nýrra fiðla
af beztu gerð. Vísindamaður
þessi lét svo fiðlara leika á
Stradivarius og tvær nýjar fiðl-
Ur á bak við skýlitjald, og bað
áheyrendurna — margir þeirra
lærðir söngfræðingar — að
nefna sérhvert hljóðfæri, sem þá
og þá var leikið á. Aðeins einn
Þriðji gizkaði rétt á, hlutfall,
sem vænta mætti þó tilviljun ein
réði svörum.
En Dr. Saunders fann gilda
ástæðu fyrir því hvers vegna að
fiðluleikarar vilja helzt leika á
gömul hljóðfæri. Ástæðan er
sú, að það er auðveldara að leika
á þau — þau eru auðsveipari
viðfangs. Af einhverjum óút-
skýranlegum breytingum, sem
gömlun hljóðfæranna hefir í för
með sér, láta þau betur að spili
— svara örlítið fyr, þegar bog-
inn er dreginn yfir strengina.
Dr. Sounders gerði tilraunir með
rafhreyfilknúðri vél, sem boga-
dró fiðlurnar með sveigjanlegum
eða fjaðurmöguðum celluloid
skífum á slíkan hátt, að auðvelt
var að mæla þungann sem þurfti
til að framleiða söngtóna. Gömlu
fiðluranr þurftu eilítið minni
hunga.
Samkvæmt þessum staðreynd-
um, virðist sú ályktun ekki of
langsótt, að hljóðfæri þau, sem
fremstu fiðlusmiðir vorra daga
búa til, muni að tveim öldum
liðnum í alla staði jafnast við
Kremóna fiðlurnar, eins og þær
eru í dag.
THE SCANDINAVIAN
TRADITION
By Watson Kirkconnell
In our modern age of speciah
ization, there is an unfortunate
tendency to view life and litera-
ture in a piecemeal fashion, di-
vided into isolated compart-
ments of epoch or of nationality.
It is therefore a stimulating ex-
perience to encounter a volume
which takes within its purview
the whole historical development
of the Scandinavian tradition in
literature. The History of the
Scandinavian Literatures (Dial
Pre&s Inc., New York, 1938, pp.
407) undertakes to present “a
survey of the literatures of Nor-
|way, Sweden, Denmark, Iceland
'and Finland from their origins
i down to the present day, includ-
ing Scandinavian-American au-
j thors and select bibliographies”;
and the reader cannot help being
profoundly impressed by the col-
lective record of these Northern
Á V A R P
forseta Sambandssafnaðar
peoples.
x) Til skýringar fyrir al-
úienningi má geta þess, að fiðlu-
úöfn þessi eru dregin af nöfnum
hinna frægu fiðlusmiða, er
bjuggu þær til—Antonio Stradi-
vari (framb. stra-di-va-rí, aðalá'
herzlan á þriðja atkvæðinu) og
Diueppe Antonio Guarneri
(framb. gvar-nei-rí, aðaláherzl-
an á öðru atkvæði). Báðir þess-
snillingar voru fæddir í Kre-
bióna'borg í Langbarðalandi í
^orðurhluta ftalíu. Borgin stend-
Ur við ána Pó, er rennur austur í
Ádriahaf.—Þýð.
Ræðumaður: Það vildi eg að
a^ar brennivíns og viskíflöiskur í
tessu landi lægju niður á hafs-
botni.
Ködd í salnum: Bravó, heyr!
Kæðumaður: Það gleður mig
orð mín hafa fallið í gróður-
111 °ld í hjörtum ykkar, áheyr*
ondur góðir. Hver var það sem
kallaði: Heyr?
Köddin: Eg er kafari.
Asi is perhaps natural with a
literary enterprise on so broad
a front, the project is a collec-
tive one. The core of the work
is a treatise on Norwegian,
Swedish and Danish literature
by Dr. Giovanni Bach, which has
been translated and adapted by
the editor of the volume, Dr.
Frederika Blankner, of Western
Reserve University. To this
have been added sections on Ice-
lándic and Finnish literature by
Dr. Richard Beck, of the Uni-
versity of North Dakota, and
sketches of Scandinavian litera-
ture in North America by Dr.
Beck, (Norwegian-American and
Icelandic-American), Dr. Adolph
B. Benson (Swedish-American),
Georg Strandvold (Danish-Am-
erican), and George Sjöblom
(Finnish-American). The editor
mentions in her Foreword at
least twenty-four other dis-
tinguished scholars who have
eontributed in one way or an-
other to the completeness and ac-
curacy of the record. The re-
isult is a volume unusually full
and satisfactory in its treat-
ment, so far as that is possible
within a limited space. One
might wish, however, that the
attempt at generalized charac-
terization, made in Dr. Blank-
ner’s brief six-page Introduc-
tion, had been considerably am-
pliflied and illustrated. There
is surely soope here for a full'
length essay.
Icelandic-Canadians will take
special interest in the contribu-
tions of Dr. Richard Beck, whose
indefatigable scholarship and
creative work as essayist and
poet have won for him high and
well deserved honors. His sketch
of Icelandic literature (pp. 233-
280) is an admirable piece of
compression, concentrating in
less than fifty pages the most
significant features of the Ice-
landic achievement, from the
Poetic Eda down to the latest
novel by Guðmundur Kamban.
The limitation of his sketch of
Icelandic literature “Vestan um
haf” to little more than six pages
is not out of proportion to the
rest of the volume, although a
Canadian could have wished that
the space had been at least trebl-
ed. Most of the important names
are included, however, and a fuil
paragraph apiece is assigned to
the late Stephán G. Stephánsson
and to that fine old veteran, Jó-
hann Magnús Bjarnason. He
also pays due tribute to Mrs.
Jakobína Johnson, Mrs. Laura
Goodman Salverson, and Dr.
Vilhjálmur Stefánsson. A cop-
ious bibliography contains seven
full pages (prepared by Profess-
or Beck) on the Icelandic tradi-
tion.
This is a valuable volume, to
be prized both by libraries and
by individual readers.
Frh. frá 1. bls.
mikið verk og hafa þeir Ingi
Stefánsson féhirðirinn og Davíð
Björnsson skrifarinn algerlega
séð um þetta starf. Nokkur önn-
ur mál, sum mikilsvarðandi fyr-
ir framtíðarstarfsemi félags-1
skaparins, hefir nefndin haft
með höndum á árinu. En mer
finst ekki rétt að skýra frá þeim
enn sem komið er, þar sem eng-
inn fullkomin úrslit eða ályktan-
ir hafa verið gerðar. Þó skal
eg minnast á eitt þeirra, og það
er að þeir söfnuðir sem hér
starfa í þessari kirkju geti orðið
að einni heild undir einu og,
sama nafni. Nefndin hefir
starfað að þessu á árinu og orðið
mikið ágengt og er það von mni,
að það mál verði farsællega til
lykta leitt áður langt um líður.!
f útbreiðslumálum skal eg kann- |
ast við að nefndin hefir verið
frekar atorkulítil, en slíkt starf |
er ekki unnið í neinu hasti. Þó j
hafa 16 meðlimir skrásett sig íj
söfnuðinn á árinu.
Þetta fólk vil eg bjóða hjar'c-
anlega velkomið í hópinn til sam-
vinnu og vináttu.
öll félög innan safnaðarins
hafa starfað á árinu og verða
skýrslur þeirra lesnar hér i
kvöld.
í nafni safnaðarnefndarinnar
langar mig til að þakka embættis
mönnum hinna ýmsu félga innan
safnaðarins, starfið á árinu,
söngstjóra og organista og Lóu
Davíðson sólóista kirkjunnar,
sem með ósérplægni og vinar-
þeli hefir unnið í þarfir söng-
flokksins. Einnig vill nefndin
þakka gæslumanni kirkjunnar
fyrir starf hans, marga auka
kvöldstund og aukavik sem að
sjálfsögðu útheimtist þar sem
eitthvað fer fram nálega á
hverju kvöldi, en sem hefir ver
ið gert af fúsum vilja. Og síð-
ast en ekki sízt vill nefndin
þakka presti safnaðarins. Það
er ekkert létta verk að flytja um
80 messur á árinu, svo að aliar
séu góðar. Presturinn okkar er
ungur enn, og eg veit að hann er
þeim eiginlegleikum gæddur að
hann vex við torfærur og hon-
um fer fram með hverju ári. Ef
til vill höfum við engan prest
haft sem á þá einlægni, hrein-
skilni og göfugmensku í daglega
framferði sem hann. Fyrir þetta
þökkum við honum, og við get-
um enn betur þakkað honum með
því að sækja betur kirkjuna á
komandi ári.
íslendingar yfirleitt hafa
aldrei verið mjög kirkjurækmr,
en það ætti engum að vera of-
raun að eyða einum klukkutíma
á viku í andlegum hugleiðingum
og hlusta á það sem er göfgandi
bæði í söng og ræðu.
Á starfsári þessu höfum við
þurft á bak að :sjá okkar áhrifa-
mesta og göfugasta starfsmanni
Dr. Rögnvaldi Péturssyni. Eg
þarf ekki innan þessara veggja
og í þessum félagsskap að fjöl-
yrða um kosti hans og hæfileika,
við ykkur sem störfuðuð með
honum að þessum sameiginlegu
málum í mörg ár, við ykkur,
mörg sem tölduð hann kærastan
allra vina, og velkomnastan allra
gesta er að garði sóttu. Við
göngum ekki gruflandi að því
hvílíkt skarð er fyrir skildi, en
eins og hann sagði svo oft sjálf-
ur þá hverfa mennirnir einn og
einn af veginum en hugsjónin og
málefnið lifir, starfið heldur á-
fram og merkið verður að standa
óhaggað. Slík verður hugsun
okkar að vera í kvöld. Frjáls-
trúarstefnan og þessi kirkju-
starfsemi var hans helgasta
mannfélagsmál og svo best höld-
um við minningu hans lifandi að
við séum trú því starfi og höld-
um merkjum þess á lofti. Braut-
in hefir að miklu leyti verið rudd
og örðugustu torfærurnar yfir-
unnar og það fyrir drengskap og
ötulleik þessa manns. Það er
þrent í lífistarfi hans sem eg vil
VERZUN ÞJÓÐVERJA ER
AÐ VERSLAST UPP
skilja eftir hjá ykkur í kveld.
Fyrst, að frjálstrúarstarf hans
bygðist á þeirri sannfæring og
vissu að enistaklingsfrelsið og Ameríska verzlunarmálaráðu-
rétturinn að nota það samkvæmt neytið hefir birt skýrslur, sem
viti og samvizku er það sem sína, hve mikið hefir dregið úr
göfgar manninn og lífið öllu viðskiftum Þjóðverja og Banda-
öðru framar. Annað, að við ríkjamanna síðan styrjöldin
hverja baráttu, hverja torfæru byrjaði.
óx hann að vizku og manndómi • útflutningur til Þýzkalands í
þar til hann var viðurkendur nóvember nam aðeins 3,000 doll-
jafnt af mótstöðumönnum sem urum, en í nóvember 1938 1 milj.
isamverkamönnum, og þriðja, að 618 þús.
ef til vill enginn úr okkar ís- Innflutningur frá Þýzkalandi
lenzka hópi hefir átt eins marga í nóv. s. 1. nam 2,656,000, en í
og eins trygga vini sem hann. nóv. í fyrra 6,922,004.
Þessi eru eftirdæmin sem hann j Sýna þesgar tölur ]jós]ega
hefir látið okkur í té, sem eiga hver áhr]f hafnbann Breta hefir
að vera grundvöllur okkar i haft
starfinu og hvetja okkur áfram! _______________
og einnig grundvöllurinn í okkar
hversdagslega lífi; einstaklings-
frelsið, að vaxa að manndóm ogl
göfgi við hverja þraut og bar-
áttu og vináttan sem fullkomnar
og eykur lífsgleðina. Mig lang-
ar nú að biðja ykkur öll að hafa
ÍSLAND
eina landið á Norðurlöndum með
hagstæðum verzlunarjöfnuði
Danska blaðið Finanstidende
birtir yfirlit, sem sýnir að ís-
einnar mínútu þögn til minning- ^and er hið eina af Norðurlönd-
ar um manndómsmanninn,
frelsishetjuna og vininn Dr.
Rögnvald Pétursson.
27 ÍSLENDINGAR
SÆMDIR FÁLKA-
ORÐUNNI
í fyrradag sæmdi konungur
vor eftirtalda menn og konur
Fálkaorðunni, samkvæmt tillögu
orðunefndar:
Stórriddarakrossi með stjörnu:
Gunnar Gunnarsson, skáld og
sjálfseignarbóndi á Skriðu-
klaustri í Fljótsdal.
Stórriddarakrossi:
Ágúst H. Bjarnason, próf. dr.
phil., Reykjavík.
Gísli Sveinsson, sýslum. Vík í
Mýrdal.
Gunnar ólafsson kaupm. og
konsúll, Vestmannaeyjum.
Jón Hermannsson, tollstjóri,
Reykjavík.
Steingrímur Jónsson, fyrv.
sýslum. og bæjarfógeti, Akur-
eyri.
%
Riddarakrossi:
Erlendur Pétursson, forstjóri
og form. K. R. Reykjavík.
Eyjólfur Jónsison, bæjarftr.
og konsúll, Seyðisfirði.
Guðmundur Bergsson, fyrv.
póstfulltrúi, Reykjavík.
Gunnar Marel Jónsson, skipa-
smiður, Vestmannaeyjum.
Halldór Jónsson, prestur,
Reynivöllum, Kjós.
Haraldur Sigurðsson, yfirvél-
stjóri, Reykjavík.
Ingólfur Gíslason, héraðs-
læknir, Borgarnesi.
Jón Guðbrandsson, skrifstofu-
stjóri, Kaupmannahöfn.
Jón Halldórsson, skrifstofu-
stjóri, Reykjavík.
Jón Þorsteinsson, leikfimis-
kennari, Reyjkavík.
María Markan, söngkona,
Wareham, Dorset, Englandi.
Páll ísólfsson, tónskáld og
organleikar, Reykjavík.
Pétur Ingimundars., slökkvi-
liðsstjóri, Reykjavík.
Sigurður Halldórsson, húsa-
smíðameistari, Reykjavík.
Sigvaldi Guðmundss., sjálfs-
eignarbóndi, Sandnesi, Stranda-
sýslu.
Stefán Guðmundsson, óperu-
söngvarl, Kaupmannahöfn.
Stefán Þórarinsson, hrepp-
stjóri, Mýrum í Skriðdal.
Þórdís Carlquist, frú, ljós-
móðir, Reykjavík.
Þórhallur Sigtryggsson, kaup-
félagsstjóri, Húsavík.
—Vísir, 18. jan.
unum, sem flutt hefir út meira
vörumagn en innflutningnum
nemur á fyrstu þrem mánuðum
stríðsins.
Verzlunarhalli Danmerkur
hefir á þessum tíma numið 46
miljónum króna, verzlunarhalli
Noregs 172 miljónum króna og
Svíþjóðar 202 miljónum kr.
—Alþbl. 5. jan.
Hversvegna grætur þú, snáði
litli?
Eg viltist frá henni mömmu.
Hversvegna hélztu ekki í pils-
ið hennar?
Eg náði ekki upp.
* * *
Hún: Afsakið, en eruð þér
eki skyldur hr. Brown?
ekki skyldur hr. Brown?
Hún: Þá er ekki að furða þótt
þið séuð líkir.
* * *
Hún: Nei, ef satt skal segja,
þá geðjast ykkur karlmönnunum
alveg eins vel að málóðum kon-
um eins og hinum.
Hann: Hvaða hinum?
fslendingar!
Þér sem eruð bókamenn og
bókavinir! Munið eftir því, að
þér aukið þægindi yðar, og
prýðið alt í kring um yður, með
því, að láta binda og gylla bækur
yðar. Þá þurfið þér ekki annað,
en að renna augunum yfir kjöl-
inn á bókunum, til þess að finna
bókina, sem þér þurfið á að
halda. Sendið því bækur yðar,
sem fyrst, í band eða viðgerð,
til Davíðs Björnssonar að
“Heimskringlu”. — Stafirnir
þryktir í gull eða silfur á kjöl-
inn, eftir því sem óskað er. —
Miklu efni úr að velja í mörgum
litum. Verkið vel af hendi leyst.
Þér sem notiS—
TIMBUR
K.AUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO.. LTD.
BlrifBlr: Henrj Ave. Bs*l
Sími 95 551—95 552
Kkriffttofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
ÞJóÐFÉLAGS
FRAMÞRÓUN
Framh. frá 3. bls.
óðfluga mótspyrnu, undanhald-
inu, til að verja og viðhalda hin
svonefndu “réttindi sín”.
Það er athyglisvert, að í lönd-
um svo sem hinum skandinav-
isku löndum og Nýja Sjálandi,
þar sem samvinna og þjóðnýting
hafa komist á hærra stig en í öðr-
um löndum, að íbúar þar njóta
hlutfallslega betri lífskjara en
annarstðar. Hér í Canada mæi-
ir C. C. F. flokkurinn með þjóð-
nýtingu, er sérstaklega á við
þarfir vorar, og er vonast eftir
að hún reynist Canada jafn hag-
kvæm.
Hér er gerð tilraun til að sýna
að auðvaldsskipulagið hefir átt
sitt starfstímabil í heiminum, en
er nú um það bil að láta undan
síga fyrir einskonar þjóðnýting-
ar skipulagi, sem nú á betur við
til að fullnægja þörfum allra í-
búa þjóðarinnar.
Á meðan að þetta er ritað,
barst yfir útvarpið lát hins elsk-
aða og mikilsvirta landstjóra
Canada, Tweedsmuir lávarðar. f
niðurlagi þessarar greinar myndi
verða vandhæfi á að finna
nokkuð, sem ætti betur við en
endursögn úr ræðu, er hann
flutti skömmu eftir að hann
hafði tekið við ríkisstjórn árið
1935. Það eru spámannleg um-
mæli: “Canada er á tímamótum
þjóðfélagslegrar framþróunar í
víðtækum skilningi.
Það er altaf eitthvað viðburða-
ríkt við það að vera sjónarvottur
að, þegar stórþjóð sækir fram í
kyrlátri þjóðfélagsbyltingu að
nýju takmarki. Að eiga ein-
hverja þátttöku í því, jafnvel
sem áhorfandi á bak við leik-
sviðið, því að það mun, verða
hlutverk mitt, eru þau einkarétt-
indi, sem eg er stoltari af en eg
get með orðum lýst.”
J. J. Swanson
Gleyminn maður spurði sorg-
mæddan ekkj umann, hvernig
konunni hans liði. Fám dögum
síðar spurði hann um það sama
og þá svaraði ekkjumaðurinn:
Þakka þér fyrir hugulsemina, en
hún er enn dauð.
Hann: fólk segir að þú hafir
gifst mér vegna peninganna
minna?
Hún: Einhvernveginn verð eg
að afsaka mig.
* * *
Hún: Mér geðjast bezt að gift-
um mönnum. Eini gifti maður-
inn sem mér er lítið um, er —
maðurinn minn.
H. F. EIMSKIPAFÉLAG ISLANDS
AÐALFUNDUR
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélag íslands
verður haldinn í Kaupþingssalnum í húsi félagsins í
Reykjavík, laugardaginn 8. júní 1940 og hefst kl. 1 e. h.
DAGSKRÁ:
I. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og fram-
kvæmdum á liðnu starfsári, og frá starfstilhög-
uninni á yfirstandandi ári, og ástæðum fyrir
henni, og leggur fram til útskurðar endurskoð-
aðarekstursreikninga til 31. desember 1939 og
efnahagsreikning með athugasemdum endur-
skoðenda, svörum stjórnarinnar og tillögum til
úrskurðar frá endurskoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um
skiftingu ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins, í stað
þeirra sem úr ganga samkvæmt félagslögunum.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá
fer, og eins varaendurskoðanda.
5. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál,
sem upp kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöf-
um og umboðsmönnum hluthafa á skrifstofu félagsins í
Reykjavík, dagana 5. og 6. júní næstk. Menn geta fengið
eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fundinn á aðal*
skrifstofu félagsins í Reykjavík.
Reykjavík, 10. janúar, 1940.
STJÓRNIN.