Heimskringla - 25.09.1940, Síða 5

WINNIPEG, 25. SEPT. 1940
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
Vals hefk váfur helsis;
váfallr em ek skalla;
blautr erum bergis fótar
borr, en hlust er þorrin.
Merkingin er þess: Eg hefi riðu
í hálsinum; mér er hætt við að
detta á skallann; eg er hættur
að vera kvenneytur, og heyrnin
er þrotin.
Egill varð með öllu sjónlaus.
Þat var einhvern dag, er veðr
var kalt um vetrinn, at Egill fór
til elds at verma sig, matseljan
ræddi um, at þat var undr mikit,
slíkr maðr sem Egill hafði verit,
at hann skyldi liggja fyrir fót-
um þeim, svá at þær mætti eigi
vinna verk sín. “Ver þú vel
við”, segir Egill, “þótt ek bök-
umk við eldinn ok mýkjumst vér
við um rúmin”. “Statt þú upp”,
segir hon, “ok gakk til rúms
þíns ok lát oss vinna verk vár”.
Egill stóð upp ok gekk til rúms
síns ok kvað.
Vísan var um muninn á fyrri
æfi hans, er konungur sæmdi
hann gulli og hafði gaman að
orðum hans, og nú, er hann
hvarflaði blindur við eldinn og
varð að biðja konuna að amast
ekki við sér. Sagan heldur á-
fram:
“Þat var enn eitt sinn, er
Egill gekk til elds at verma sik,
þá spurði maðr hann, hvárt hon-
um væri kalt á fótum, ok bað
hann eigi rétta of nær eldinum.
“Svá skal vera”, segir Egill, “en
eigi verðr mér nú hógstýrt fót-
unum, er ek sé eigi, ok er of
daufligt sjónleysit”. Þá kvað
Egill:
Langt þykki mér,
ligg einn saman,
karl afgamall,
án konungs vörnum;
eigum ekkjur
allkaldar tvær,
en þær konur
þurfa blossa.
Hér er orðaleikur. Ekkja var
líka kölluð “hæll”. Egill segir
því að sér sé kalt á hælum.
Álíka raunaleg er vísan, sem
Hólmgöngu-Bersi kveður í elli
við Halldór fósturson sinn, son
Ólafs pá;
Liggjum báðir
í bekk saman
Halldór ok ek
höfum engi þrek;
veldr æska þér,
en elli mér,
þess hatnar þér
en þeygi mér.
f þessum tveimur smámyndum
frá elliárum þessara tveggja af-
reksmanna sjáum vér raunir ell-
innar: annars vegar söknuðinn
yfir því, að fyrri þróttur er horf-
inn, hins vegar skilningsleysi
þeirra, sem hjá eru og finst
gamla fólkinu ofaukið, þegar það
er ekki lengur sjálfbjarga. Og
þá vík eg aftur að bæninni: Gott
ey gömlum mönnum. Hún get-
ur að líkindum lítið hamlað elli-
mörkunum, en á hitt kynni hún
að hafa einhver áhrif, hvernig
menn eru við gamla fólkið. Og
böl ellinnar verður að sama skapi
léttara sem gamalmennin eiga
meiri samúð og skilningi að
mæta. Góðir menn og vitrir hafa
nú að vísu á öllum öldum skilið
skyldurnar við gamla fólkið og
gefið reglur um breytnina við
það. f 3. Mósebók stendur: Þú
skalt standa upp fyrir hinum
gráhærða og heiðra gamalmenn-
ið. Og Hávamál segja:
Að hárum þul
hlæ þú aldrigi,
oft er gott þat er gamlir kveða.
Alkunnugt er, að Spartverjar
báru mikla virðingu fyrir göml-
um mönnum og fræg er sagan
um það, ej margir spartverksir
sendiherrar voru staddir í leik-
húsi í Aþenuborg. Inn kom
gamall maður, en hvergi var
sæti. Enginn Aþenungur stóð
upp og bauð honum sæti, en
Spartverjar spruttu allir á fæt-
ur og buðu honum sæti. Þá var
klappað mikið í leikhúsinu, en
einn Spartverjinn sagði: “Aþen-
ingar vita hvað rétt er, en þeir
vilja ekki gera það”. Og það er
eftirtektarvert, að gríska orðið
geraios merkir bæði gamall og
æruverður og líkt er um latneska
orðið antiquus. Það sýnir, að
menn töldu skylt að heiðra ell-
ina.
Eg held af það væri ekki sísti
mælikvarðinn á hvert þjóðfélag,
hvernig staða gamla fólksins er
þar. Markmið þjóðfélagsins á að
vera það, að samstilla þarfir og
kjör allra þegna sinna þannig,
að hver maður njóti sín sem best
og vinni þar með að velgengni
annara. Æskuárin eru og eiga
að vera fyrst og fremst þroska-
skeiðið og undirbúningurinn
undir lífið, fullorðinsárin starfs-
ár, og elliárin hvíldin að loknu
aðalstarfi æfinnar. Vér mund-
um segja, að það þjóðfélag væri
best, þar sem æskuárin veittu
mönnum bestan þroska líkama
og sálar, starfsárin væru best
notuð til þarflegra starfa og
elli árin yrðu kærkomin og þol-
1 anleg hvíld eftir erfiði starfsár-
anna. En hér bindur hvað ann-
að. Því betur sem æskuárunum
er varið til þroska, því heilla-
drýgri verða að jafnaði starfs-
árin, og elliárin fara mjög eftir
því, hvernig æsku- og starfsár-
unum hefir verið varið. Það eru
gömul máltæki, að “hvað ungur
nemur gamall fremur” og að
“lengi man það, er ungur getur”.
Og það mun vera almenn reyn-
| sla, að þeir sem hafa einhver and-
leg áhugamál, sem þeir eru gagn-
teknir af, eldast að jafnaði bet-
ur og líður betur í ellinni, en
hinum, sem hugsa lítið og hafa
ekki áhuga á öðru en hversdags-
legum hlutum. Því kveður Stein-
Grímur Thorsteinsson:
Oflof valið æsku þrátt
elli sæmd ei skerði:
andinn getur hafist hátt,
þó höfuð lotið verði.
Elli, þú ert ekki þung
anda guði kærum;
fögur sál er ávalt ung
undir silfurhærum.
En um föður Steingríms, Bjarna
Thorsteinsson amtmann, sem var
blindur á efri árum, kvað Matt-
hías Jochumsson:
En sál varð sól
í sjónar-myrkri,
mannvit máni,
minni stjörnur;
Var hans hugar-hof
sem hallar-salur
ljósum lýstur
um lágnætti.
Sem eldgneistar
út úr myrkri
komu bráðskörp
hins blinda orð;
hafði og enginn
hans undirmanna
skarpsýnni þótt,
skygn eða blindur.
Ef við hugsum aftur til Egils
Skallagrímssonar í ellinni, þá
getum við rent grun í, að það
hafi gert honum ellina þolan-
legri, að orðspeki hans var enn
söm við sig, eins og hin til-
greindu orð hans og vísur sýna.
Andans afl hans var óbilað, þó
að honum væri ekki hógstýrt
fótunum.
Margir munu hafa átt því láni
að fagna, að þekkja eitthvert
gamalt fólk, karla eða konur,
sem voru full af fróðleik, sögum
og ljóðum, sem þeim var yndi að
miðla öðrum, einkum börnum
og unglingum. Þegar börnin
sátu við hné þeirra og teyguðu
fræðslu og lífsréynslu, þá var
þar fegursta dæmi þess, sem ætti
að vera reglan, að ellin rétti
æskunni þroskaðan ávöxt hugs-
unar sinnar og reynslu og lifi
þannig upp æskuna á ný. Betra
hlutskifti getur ellinni ekki
í hamingjuleit
Eg lagði af stað að leita að hamingjunni
lengi gekk og víða að dyrum barði.
En leitina oftast bar að sama brunni
og bljúgur eg í óvissuna starði.
Eg fór með vörðum unz að allar þrutu
ótal fagrar vonir bar í hjarta,
Sem á voðans skerjum bát sinn brutu
og bláu í djúpi minninganna skarta.
Úr fátæktinni fékk eg veganesti
festu, þrek og ódrepandi vilja.
Á ferðum mínum forðinn varð hinn bezti
við fátækt vil eg ei að öllu skilja.
Leitaði eg löngum meðal blóma
ljúfur söngur fugla kvað í eyra,
en náttúran öll leyst úr dauða dróma
er dásamleg, en svo er ekki meira.
Með “höfðingjum” eg hafði dvöl til ama
hringiðunnar barst með voða straumi,
þar sem gull og gleði er eitt og sama
glitrar sjaldan ljós í alda flaumi.
Mér “Bakkús” rétti sína hægri hönd
og hjálp mér bauð á örðugleika stundum.
En eg kaus án hans sigla sorgarlönd
og sjálfur þerra blóð úr hjartans undum.
f kirkjur manna kom eg oft og tíðum
en kærleik fann þar aldrei nógu mikinn.
Á tímans hafi löngum lenti í hríðum
loks mér virtist von í brjósti svikin. —
En sorta él um síðir öll þó stytti,
sá eg bjarma fyrir nýju hnossi.
Loksins þá eg hamingjuna hitti
að hurðarbaki, í yndislegum kossi.
Hamingjunni ei hreykt er út í geiminn,
hún er ekki á hverjum vegamótum.
Það á síðast samleiðis við heiminn,
sem er sprottið upp af kærleiks rótum.
Þeir eru sælir sem að lifa og vinna
og sjá til lands úr öllum voða og þrautum.
Þeir eru sælir sem að leita og finna
sólar yl og ljós á æfi brautum.—
Kristján Einarsson frá Djúpalæk.
hlotnast.
En þetta getur því miður ekki
veitst öllum gamalmennum, og
þar sem enginn veit, hver kann
að verða gamall, væri það for-
sjálni að láta alla menn læra í
æsku eitthvað til handanna, er
þeir gætu stundað í hárri elli sér
til afþreyingar, þó að þeir jafn-
vel mistu sjón og heyrn.
Mest er þó um það vcrt, að
ofan á þau óþægindi, sem ellinni
oft fylgja, bætist ekki áhyggjur
um afkomuna og skortur á þeim
lífsnauðsynjum og þeirri aðbúð,
sem allir menn þurfa til þess að
þeim geti liðið sæmilega. Áhugi
á því, að bæta kjör gamalmenna í
þessum efnum hefir farið vax-
andi hér á landi í seinni tíð, og
komið fram í löggjöf um elli-
styrk, lífeyrissjóð o. s. frv. og í
samtökum um að reisa elliheim-
ili og gera þau sem best úr garði.
Starf Blindravinafélagsins miðar
líka að því, að gera þeim göml-
um mönnum, sem blindir eru,
ellina léttbærari.
í allri þessari viðleitni kemur
fram samúð með gamla fólkinu,
og án slíkrar samúðar getur
þjóðlífið ekki verið heilbrigt.
Það væri undarlegt og ómannúð-
legt skipulag, að búa þannig í
haginn, að þeir, sem hafa borið
hita og þunga æfidagsins, slitið
kröftum sínum til þess að koma
yngri kynslóðinni á legg og
goldið skatta og skyldur til
þjóðfélagsnis, ættu svo að lokum
að líða skort á æfikvöldi sínu.
f viðhorfinu til ellinnar kem-
ur fram sambandið milli ungu
kynslóðarinnar og gömlu kyn-
slóðarinnar, milli nútíðar og for-
tíðar. Mér hefir altaf fundist
ræktarsemin við fortíðina vera
dygð. Hún sprettur af meðvit-
undinni um það, hvað hinir
yngri eiga hinum eldri að þakka,
og reynslan mun vera sú, að þeir
séu að jafnaði þakklátastir öðr-
um^ sem gjöfulastir eru sjálfir.
Sú kynslóð, sem þakkar sjálfri
sér mest og þykist lítið hafa
þegið frá fyrirrennurum sínum,
hefir naumast mikla samúð með
ellinni. En hún verður þá að
sama skapi grunnfær og ófrjó í
anda og athöfnum. Því að sann-
leikurinn er sá, að alt nýtt verð-
ur að sama skapi þroskavænlegra
og frjórra, sem það á sér dýpri
rætur í fortíðinni og dregur
þaðan næringu og styrk.
Lengi er að vaxa vegleg björk,
sem vermir um aldir hólinn,
en kalt er að byggja bera mörk
þá burt eru gömlu skjólin.
Og því endurtek eg gömlu bæn-
ina að lokum:
Gott ey gömlum mönnum!
Gott ey ærum mönnum!
—Lesb. Mbl.
HAUSTSKUGGAR
Svanir á tjörn þar sungu
sviplega hljótt nú er,
með listræn ljóð á tungu,
þá lengur engin sér.
Ó, syngið svanir á tjörn
og svæfið fjallkonu börn.
Þótt lífsins daprist logi
og langir komi skuggar,
brestur ei himins bogi,
blessuð sólin oss huggar.
Syngi svanir á tjörnum,
sólblítt íslands börnum.
Á jörð — í himnahöllu —
heyra má lífsins spil,
því lífið er alt í öllu
og enginn dauði er til.
Syngið svanir á fjöllum,
sólaryl og ljós oss öllum.
M. Ingimarsson
JOHN S. BROOKS LTD.
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og “Sea Island Cotton”
Þér megið treysta bæði vörugæðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta.
milli handanna. Þess mætti
geta í þessu sambandi að sumir
dulspekingar til dæmis Em-
manuel Swedenborg, segir að
Jobsbók sé mörgum öldum eldri
en allar svokallaðar Móses bæk-
ur, því hún sé til vor komin frá
hinum forna heimi sem ritningin
talar um að verið hafi fyrir Nóa-
flóð, sem nokkrir nútíma fræði-
menn nefna “Atlantis þjóðir”.
Þetta er aðeins smá fróðleikur
um þrumuguðinn.
M. I.
OLD NIAGARA
PORT og SHERRY
w w • f • f * Gert úr beztu
HVPITíiGtlZt Nia9ara Grapes og
valið af meisturum
ww’ .• Agœtt á bragð af
fVPÍÍIIMí'lan9ri geymslu í
eikartunnum.
Styrkur
hér um bil 28 %
vinandi.
Selt i öllum vínbúðum stjórnarinnar,
CANADIAN WINERIES LTD,
Aðal skrifstofa: Toronto
BRANCHES NIAGARA FALLS. ST. CATHARINES. LACHINE. QUE
This advertisment is not inserted hy the Govemment Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements made as to quality of products advcrtised.
‘ÞÓRSHAMARINN”
Hver halda menn að sé frum-
mynd “Þórshamarsins”? Hug-
mynd sú að hann sé táknmynd
snæljóssins — eldingarinnar er
afar forn. En ef sú skoðun væri
rétt þá er þruman og eldingin
hinn raunverulegi Þórshamar. —
Þessi trú eða skoðun er í fullu
samræmi við Jobsbók. Þar er
sagt að guð haldi eldingunni á
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
Amaranth .............................J. B. HaUdórsson
Antler, Sask........................,K. J. Abrahamson
Árnes...............................Sumarllði J. Kárdal
Árborg...............................G. O. Elinarsson
Baldur...............................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont..................................G. J. Oleson
Bredenbury.............................H. 0. Loptsson
Brown..............................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge-------------------------H. A. Hinriksson
Cypress River...........................
Dafoe................................. S. S. Anderson
Ebor Station, Man..................K. J. Abrahamson
Elfros------------------------------J. H. Goodmundson
Eriksdale.............................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask.....................Rósm. Ámason
Foam Lake.............................H. G. Sigurðsson
Gimli.................................. K. Kjernested
Geysir.................................Tím. Böðvarsson
Glenboro..................................g. J. Oleson
Hayland..............................Slg. B. Helgason
Hecla...............................Jóhann K. Johnson
Hnausa................................Gestur S. Vídal
Húsavík...............................John Kernested
Innisfail..........................Ófeigur Sigurðsson
Kandahar............................. S. S. Anderson
Keewatin.........>....................Sigm. Björnsson
Langruth..............................—B. Eyjólfsson
Leslie..............................,.Th. Guðmundsson
Lundar..........................................d. J. Líndal
Markerville........................ Ófeigur Sigurðsson
Mozart...............................s. S. Anderson
Oak Point.............................Mrs. L. S. Taylor
Otto............................................BJörn Hördal
Piney...................................s. S. Anderson
Red Deer...........................ófeigur Sigurðsson
Reykjavík................................
Riverton........................... Björn Hjörleifsson
Selkirk, Man...........Mrs. David Johnson, 216 Queen St.
Sinclair, Man......................K. J. Abrahamson
Steep Rock.......................................Fred Snædal
Stony Hill........................................Björn Hördal
Tantallon..............................O. G. Ólafsson
Thornhill...........................Thorst. J. Gíslason
Víðir..................................Aug. Einarsson
Vancouver......................... Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.................. Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beach.........................John Kernested
Wynyard................................S. S. Anderson
f BANDARÍKJUNUM:
Bantry.................................E. J. BreiðfjörB
Bellingham, Wash.................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier and Walsh Co.................Th. Thorfinnsson
Grafton..............................Mrs. E. Eastman
Ivanhoe............................Miss C. V. Daimana
Los Angeles, Calif....
Milton-------------------------------------S. Goodman
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain.............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif.....John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts.........................Ingvar Goodmaa
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Upham..................................E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba