Heimskringla - 09.10.1940, Side 1

The Modem Housewife Knows
Quality That Is Why She Selects
“CANADA
BREAD”
"The Quality Goes in
Before the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Order
PHONE 39 017
ALWAY8 ASK FOR—
‘‘Butter-Nut
Bread”
The Finest Loaf In Csuiada
Rich as Butter—Sweet as a Nut
Made only by
CANADA BBEAD CO. L.TD.
LV. ÁRGANGUR WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 9. OKT. 1940 NÚMER 2.
HELZTU FRÉTTIR
Einræðisherrarnir and-
vígir Roosevelt
Á fundi sem Roosevelt for-
seti átti með blaðamönnum s. 1.
föstudag, benti hann þeim á
frétt er stóð í blaðinu “New
York Times” um það, að Hitler
og Mussolini hefðu viðurkent
það fyrir fregnritum í Evrópu,
að þeir ætli að gera alt sem
þeim sé unt til þess að Roose-
velt tapi í kosningunum, sem
fara fram í Bandaríkjunum í
byrjun nóvember-mánaðar.
Um áreiðanleik sögunnar í
“New York Times” kvaðst Mr.
Roosevelt ekkert vita. Hann
segist aðeins draga athygli að
henni.
Þegar blaðamenn spurðu
hvort hann gæti bent á nokkra
ástæðu fyrir því, að Þýzka-
land og talía væru á móti kosn-
ingu hans, las hann upp úr
fréttinni:
“Hvað Bandaríkin áhrærir,
er það öxulþjóðunum áhuga-
mál, að þau fari ekki í stríðið.
Það væri svo mikill stuðningur
Bretum, að háskalegt væri fyr-
ir einræðisþjóðirnar. Þrívelda-
samningurinn var eitt sporið í
þessa átt að stöðva Bandarík-
in.”
Og fréttin heldur áfram:
“Það er ekkert vafamál, að ein-
ræðisherrunum er ant um að
Roosevelt tapi, ekki svo mjög
vegna þess, að þeir láti sig póli-
tík Bandaríkjanna beinlinis
skifta, heldur vegna stefnu nú-
verandi forseta í utanríkismál-
um. Að því leyti, varðar kosn-
ing þessi öxulþjóðirnar geysi
mikið.
Hafnarháskóli lokaður
í blaðinu “Dannevirke” sem
gefið er út í Cedar Falls, Iowa,
stendur að blaðinu hafi verið
símuð sú frétt, að Kaupmanna-
hafnar-háskóli yrði ■ lokaður í
vetur. Stúdentar geta samt
komið saman á öðrum stöðum
í borginni til náms hver í sinni
grein. Eldiviðarskorti er um
þetta kent. En blaðið álítur þó
hitt muni valda, að þýzkarar
séu smeykir við afleiðingarnar
af því að námsmennirnir komi
ofmargir saman.
Júðum fjölgar í Berlín
Það mun furðulegt þykja, en
er þó eigi að síður satt, að
Gyðingum hefir talsvert fjölg-
að síðustu virkurnar í Berlín.
Ástæðan fyrir því er sú, að
nokkur skortur er í Þýzkalandi
á verkamönnum til að vinna í
verksmiðjum. Þeir hafa verið
kallaðir í herinn. En Gyðingar
eru betri til verksmiðjustarfa,
en bændalýður og auk þess er
ekki neitt amast við því af
nazista stjórninni, þó þeim sé
goldið 10—15% lægra kaup en
“Aríum”. En Gyðingar hafa
reynst samkepnisfærir í flestu
og afleiðing af þessu er, að
hver Gyðingur sem um vinnu
kærir sig nokkuð, getur fengið
hana í Berlín. Sækja þeir því
þangað úr öllum áttum.
Spönsk stjórn í útlegð?
Með aðstoð Breta mun vera
í ráði að mynda spánska stjórn
í útlegð. Tilgangurinn er auð-
vitað sá, að vinna á ^ móti
Franco. Hafa öflug samtök
myndast í þessu skyni í Mexi-
co, undir forustu Juan Asensio,
sem var einn af herforingjum
lýðræðishersins og með fylgi
ýmsra annara merkra manna
úr lýðræðisstjórninni. Bretar
hafa samt látið á sér skilja, að
þeir taki ekki virkan þátt í
þessari hugmynd meðan Fran-
co gangi ekki í öxulsamband.
En undir eins og hann heitir
Hitler og Mussolini samvinnu,
lofast Bretar til að aðstoða við
þessa stjórnarmyndun. Aðset-
ur þessarar “stjórnar í útlegð”'
yrði til að byrja með í Mexikó,
en mundi síðar flytja til Eng-
lands.
Tékkneskur greifi spáir
að Róm leiti friðar
“Itali fýsir að hætta stríð-
inu og munu að öllum líkind-
um reyna að semja sérstakan
frið á komandi vetri; ástæðan
er að Hitler brást að taka
England.” Svo sagði Edmond
Zernin greifi, er ræðu hélt á
fundi í Canadian Club, á Fort
Garry hótelinu í Winnipeg s. 1.
föstudag.
“Árásirnar, sem búist er við í
Afríku, verða háðar af Hitler
með aðstoð ítalíu,” segir greif-
inn. Hitler fýsir enn mjög að
ná í nýlendur í svörtu álfunni,
og það verður hans her, en
ekki ítala, sem árásina gerir —
þ. e. a. s. ef hann kemur hon-
um suður yfir Miðjarðarhaf.
Ástæðuna fyrir friðar-um-
leitan Mussolinis, segir greif-
inn þá, að samband milli
Þýzkalands og Italíu sé óeðli-
legt af trúarlegum ástæðum.
Alt öðru máli sé að gegna með
^amninginn milli Rússlands og
Þýzkalandi sem gerður var fyr-
ir þremur árum, vegna þess, að
þessar þjóðir eigi meira sam-
eiginlegt.
En hjá hinu fari varla, að
stríðið breiðist út til Balkan-
rikjanna; telur greifinn það
stafa af því að Stalin og Hitler
komi sér ekki saman um
hvernig brytja skuli Rúmaníu
upp milli þeirra. Með þessu er
ekki átt við, að Rússland verði
sambandsland Bretlands, held-
ur að það sé sjálfs síns vegna
nauðbeygt til að berjast á móti
Þýzkalandi á Balkan-skagan-
um.
Hitler sá þetta fyrir og því
yrði samningur við Rússa
nauðsynlegur. Hann var altaf
æskjandi þess að úr stríðinu
yrði alheimsstríð, en með
Rússa þar á móti sér, gat ekki
af því orðið. Þetta var ein
ástæðan fyrir samningnum við
Rússa.
Að síðustu sagði greifinn, að
þegar Mussolini hefði ákveðið
að fara í stríðið, hefði hann
verið undir andlegum áhrifum
Hitler. — Hann sannfærði
Mussolini ennfremur um, að
England yrði unnið innan
þriggja mánaða.
“Jerry kominn tjóður-
bandið á enda”
H. G. Wells, rithöfundurinn
heimsfrægi, kom til New York
s. 1. fimtudag. Við fregnrita
sagði hann um leið og hann
sté á land: “Eg held að Jerry
(Nazi-Þýzkaland) sé nú kom-
inn tjóðurbandið á enda og
hringurinn sem hann fer í því
eigi ekki eftir að stækka.”
“Sumir flugbátar Þjóðverja
sem skotnir hafa verið niður,
eru spónnýir,” sagði hann. —
“Nokkrir af flugstjórunum
hafa verið ungir og lítt reynd-
ir. Einn vélamaður kvaðst
ekki fyr hafa komið upp í flug-
bát.”
Ef það yrði flokksmál Banda-
ríkjanna hvort þau færu í
stríðið eða ekki, ráðlagði H. G.
Wells þeim að fara ekki, því
þegar til friðarsamninga kæmi,
gæti svo farið, að það spilti að-
eins fyrir.
Scythía, skipið sem hann
kom með vestur, hafði 808 far-
þega, þar af 260 börn frá Eng-
landi.
Wells er kominn vestur í fyr-
irlestra-ferð og gerir ráð fyrir
að dvelja hér 10 vikur. Hann
sagði nú á Englandi veðjað 10
á móti 1 um að Þjóðverjar
mundu ekki reyna frekar til á
þessum vetri, að koma liði yfir
til Englands.
Hann lagði áherzlu á að
Bandaríkin aðstoðuðu England
á allan mögulegan hátt í stríð-
inu, þó þau ekki færu í það
sjálf.
Um Halifax, utanríkismála-
ráðherra Breta, fór Wells hörð-
um orðum. Hann kvað óviður-
kvæmilegt, að hafa hann í
stjórninni. Ef hann ætti að
gera friðarsamninginn að stríð-
inu loknu gæti hann ekki,
vegna þröngsýni í trúarskoð-
unum samið við Rússa, sem ó-
hjákvæmilegt yrði, til varan-
legs friðar.
Bregða sér til Englands
Hon. J. L. Ralston, hermála-
ráðherra tekur sér senn ferð á
hendur til Englands. Hann
ætlar að finna Churchill for-
sætisráðherra að máli áhrær-
andi hernaðar-athafnir. Enn-
fremur fer Hon. J. G. Gardiner,
akuryrkjuráðherra, á fund
Breta til að ræða við þá um
kaup á matvöru.
Þing — til hvers?
Sambandsstjórnin tilkynnir,
að Þing verði kvatt saman í Ot-
tawa 5. nóvember, aðeins til
eins dags. Annað slíkt þing á
að halda snemma í janúar, en
aðalþingið hefst einhverntíma
í þeim mánuði.
King, forsætisráðherra, seg-
ir hlutina ganga ágætlega og á
bráðabirgðaþingunum sé ekk-
ert sérstakt að gera. En þá er
spurningin til hvers eru þau
þing? Nóvember-þingið ber
upp á Guy Fawkes daginn, en
það er nú aðeins tilviljun, því
fyrir Kíng vaka engin stórræði,
hvorki kosningar né að
sprengja upp þingið. 1 stjórn-
málunum er alt í lagi, eins og
sagt er í Reykjavík og King
telur sjálfur minni þörf þings
nú, en verið hefði, er þingi var
slitið á s. 1. sumri.
Það kostar þjóðina skilding-
inn, að tosa öllum þingmanna-
skaranum að austan og vestan
til Ottawa oft á ári. Eitt eins
dags þing eins og á s. 1. vori
ætti að nægja á ^iverjum 12
mánuðum.
Nýtt þingkjörtímabil byrjar
að vísu, en það kemur þessu
ekkert við.
Chamberlain víkur
Neville Chamberlain, forseti
stjórnarráðsins, bað s. 1. fimtu-
dag um lausn frá stjórna,rstarfi
sínu, vegna vanheilsu.
Eins og menn muna, var
Chamberlain stjórnarformaður
Englands er stríðið braust út.
En eftir ósigurinn í Hollandi,
kom fram mjög almenn krafa
á Englandi um að hann léti
öðrum stjórn í hendur. Tók
þá Churchill við.
Chamberlain var því í ónáð
fallinn. Einkum voru það þó
Munich-samningarnir, sem
gremju alþýðu vöktu á móti
honum.
Innan hans eigin flokks lýsti
það og óánægju, er þeir Eden
og Cooper sögðu stöðum sinum
lausum, vegna stefnu stjórnar-
innar í Blálands og Spánarmál-
unum.
Forseti stjórnarráðsins verð-
ur nú Sir John Anderson, inn-
anríkisritari.
Ennfremur hætti Chamber-
lain að vera foringi íhalds-
flokksins. Við því starfi hefir
Churchill tekið. Er hann þó
sagður alt annað en sammála
flokksmönnum sínum um alt.
Nokkrar aðrar breytingar
hafa átt sér stað í ráðuneytinu.
Starfsmenn hermálaráðuneyt-
isins eru nú 8 í stað sex. í því
er nú Ernest Bevin, hinn stál-
slegni verkamanna frömuður;
er hann í raun og veru næstur
Churchill um völd og líkastur
honum um dugnað og hug-
rekki. Pólitískar deilur hafa
fáir háð skarpari, en þessir
tveir menn. Nú eru þeir sam-
herjar. í herráðuneytinu eru
nú þrír verkamenn.
Eftir hina margvíslegu spila-
stokkún í ráðuneytinu, verður
nú nýlendumálaráðherra Cran-
borne lávarður. Hann sá um
kaupgreiðslu áður (paymast-
er). Úr ráðuneyti Chamber-
lains fór hann er Chamberlain
var að reyna að gera samninga
við Mussolini um að fara ekki
í stríðið.
Ráðuneytið brezka hefir því
að nokkru annan lit nú, en
þegar stríðið braust út. Ekk-
ert hefir þó orðið af því að
Lloyd George yrði í stjórnina
kvaddur, sem lengi hefir þó
verið talað um.
Þingið kvað sér þykja fyrir
að Chamberlain, sem við
stjórnmál Englands hefði
meira og minna verið riðinn
síðan í fyrra stríði væri að
hætta opinberum störfum og
óskaði honum skjóts heilsu-
bata.
Lúterska kirkjufélagið
sameinast kirkju syðra
íslenzka lúterska kirkjufé-
lagið, með sínum 36 söfnuðum
aðallega í Manitoba og Sask-
atchewan hefir ákveðið að
sameinast United Lutheran
Church of America. Fer sam-
eining þessi eða innlimun, því
lút. kirkjufélagið íslenzka
hættir að vera til sem sjálf-
stætt trúfélag með þessu, fram
10. október á fundi er United
Lutheran Church heldur í
Omaha í Nebraska-ríki. Verða
þar bæði leikir og lærðir full-
trúar frá íslenzka lúterska
kirkjufélaginu, til að undir-
skrifa öll ákvæði þessu við-
komandi.
Lúterska kirkjufélagið ís-
lenzka var stofnað 1885 og á
því um 55 ára starfssögu sér að
baki.
Útlitið í Asíu versnar
Af fréttunum að dæma frá
Asiu, í gær, er mjög líklegt að
til stríðs sé að draga milli Jap-
ana annars vegar, en Banda-
ríkjanna, Breta og ef til vill
Rússa hins vegar.
Bretar lýstu því yfir, að
Burma-vegurinn yrði opnaður
17. október fyrir flutning til
kínverska hersins. Þetta var
tilkynt japönsku stjórninni. I
ræðu sem Churchill hélt í þing-
;inu i gær, kvað hann ástæðuna
Ifyrir þessu spori samninga Jap-
ana við Hitler. Japanir hefðu
með þeim snúist gegn öllum
samningum sínum við Breta og
hefðu enga ástæðu gefið fyrir
því. Samningurinn um flutn-
inga eftir Burmá-veginum væri
útrunninn 16 okt. og yrðu ekki
endurnýjaðir við Japani.
Bandaríkin hafa sent út boð
til allra þegna sinna í Kína, að
flytja viðstöðulaust burtu úr
landinu.
Bandaríkin telja Japani hafa
stigið einu spori lengra en góðu
hófi gegnir með því að ætla að
hrifsa án þess að spyrja nokk-
urn að því eignir Frakka og
Hollendinga í Kína eða eystra.
Kínverjum veittu þeir nýlega
25 miljón dollara lán.
í þriðja lagi er sendiherra
Rússa í London í sífeldum sam-
ræðum við fulltrúa Breta og
Bandaríkjanna. Það hefir lengi
verið skoðun ýmsra, að Rúss-
ar mundu skjótt snúast á móti
einræðisþjóðunum eftír að
Bandaríkin færu í stríðið.
Japanir eru sjáanlega æstir
út af öllu þessu. Þeir hafa
verið með hótanir til Banda-
ríkjanna út af banni þeirra á
járnvöru til Japan. Það bann
kom að vísu seint, en það get-
ur samt komið sér illa í löngu
stríði eins og vissulega bíður
Japana, því Bandaríkin taka
þeir ekki í einni svipan. Þeir
hafa verið að reyna að taka
Kína í 3y2 ár og eiga þar eitt-
hvað enn eftir ógert.
Flytur ræðu í útvarp
Næstkomandi sunnudag
flytur Elizabeth prinsessa rík-
iserfinginn brezki ræðu í Lon-
don, er útvarpað verður um
alt brezka ríkið.
Prinsessan er nú 14 ára og
ræða hennar er ávarp til barna
og unglinga innan Bretaveldis.
Hér heyrist hún kl. 10.15 að
morgni á sunnudaginn.
Þetta er í fyrsta skifti að
prinsessan flytur ræðu í út-
varp.
Stærsta árásin á Berlín
Á þriðjudagsnóttina flugu
brezk flugför yfir Berlín. Svifu
þau nokkuð mörg í röð og hver
röðin af annari eins og bylgjur
sjávar. Stóð á þessu í 5 klukku-
stundir. Sáust eldar til og frá
um borgina. Blað Göbbels gat
um fréttina sem hina svæsn-
ustu árás, sem Berlin hefði
orðið fyrir, en frekar ekki. En
á þrem orkuverum og flugstöð,
spítala og mörgum íveruhús-
um, sagði erlendur fregnritari,
að sprengjurnar hefðu bulið og
ollað miklu mann- og eigna-
tjóni, sem að likum lætur.
Árásirnar voru háðar á ótal
stöðum þessa sömu nótt í
Þýzkalandi, Hollandi og á
ströndinni.
Brenner-f undurinn
Fyrir helgina áttu þeir Hitl-
er og Mussolini fund með sér í
Brenner Pass, á norðurlanda-
mærum talíu. Erindið var auð-
vitað að tala sig saman um á
hvaða smáþjóð nú ætti að ráð-
ast, þar sem árásin á England
mistókst. Þetta mun þeim í
hug hafa komið: Að hrúga her
til Rúmaníu til þess að ðgna
Tyrkjanum með. ítalía mun
hafa átt að taka herstöðvar í
Sýrlandi til þess að slá Pale-
stínu skelk í bringu með því og
Egyptalandi. Spánn vildu þeir
að tæki Morokko Frakkanna.
Af þessu er ekkert enn komið
fram nema að mikill þýzkur
her kvað kominn til Rúmaníu
og ráða þar öllu. I sumum
fréttunum er sagt, að sá her
sé þar eigi síður til að verja
Rússanum suður með Svarta
hafinu, en að ná í Tyrkjann.
Eitt er víst, af ferð Ribben-
trops til Rússlands hefir ekk-
ert enn orðið, sem þð var á-
kveðið eftir þríveldasamning-
inn.
Úr ræðu Churchills
Winston Churchill, forsætis-
ráðherra, hélt ræðu í þinginu
í London í gær og greindi þjóð-
inni frá hvernig horfurnar
væru þessa stundina í stríðinu.
Þjóð sína taldi hann nú bet-
ur búna að flugher en nokkru
sinni áður. Þakkaði hann það
aðstoð Bandaríkjanna. Sagði
hann án hennar mundi Eng-
land ekki hafa getað gert bet-
ur en að verja sig. Nú væri að
því að koma, að sótt yrði á.
Þrívelda-samningana, milli
Japans, Þýzkalands og Italíu,
kvað hann aðallega beint að
Bandaríkjunum og Rússlandi.
En hernaðar-flutningur sagði
hann að senn byrjaði til Kína
eftir Burma-veginum.
Hitler kvað hann enn
hrúga liði til strandarinnar og
fljóta-bátana hefði hann þar
viðbúna til að skjóta 500 þús-
undum af því til Englands. En
að það reyndist nú auðveldara
en fyr, væri eftir að vita.
Árásir Þjóðverja kvað hann
fara rénandi. Nú síðustu tvær
eða þrjár vikur, hefðu helm-
ingi færri dauðsföll af þeim
leitt, en áður.
Á Englandi kvað hann í alt
upp til síðasta laugardags 8,500
manns hafa dáið og 13,000
meiðst af sprengju-árásum
Þjóðverja.
Mr. Churchill gaf í skyn, að í
tvennum skilningi væri breyt-
ing eða nýjar aðferðir fundnar
upp í stríðinu, sem mikilvægar
væru. Önnur aðferðin er vörn-
in gegn flugförum óvinanna.
Lýsti hann henni ekkert, en af
því, sem í fréttum hefir af því
verið sagt, eru það sprengjur,
sem springa sjálfkrafa uppi í
loftinu og mynda vegg af eldi
hættulegan flugförum. Hin
uppgötvunin áhrærir sókn í
sprengjuhernaði, en í hverju
kostir hennar eru fólgnir, höf-
um vér hvergi séð sagt frá.
Þessi ræða Churchills lýsti
meiri bjartsýni en ræður hans
hafa áður gert.
Kvenmenn í vopnasmiðjum
Ein stærsta vopnasmiðja i
Toronto, er farin að æfa stúlk-
ur í járnsmíði (welding job).
Ástæðan er sú, að þeir er
vopnasmíðina annast, þykjast
sjá fram á, að það verði senn
fátt um karlmenn til þessarar
iðju.
Iðjuhöldarnir ætla, að á
næsta ári einhverntíma, verði
um 400,000 menn í loft-, sjó-
og landher Canada. Þá verði
minna orðið um menn til verk-
smiðju-starfs.
Vinnufærir menn á opinber-
um styrk eru nú taldir 75,000.
Séu ekki fleiri en það vinnu-
hæfir menn fáanlegir, fullnæg-
ir það ekki þörfum verksmiðj-
anna framvegis.
Mrs. Steinunn Kristjánsson
frá Winnipeg lagði af stað vest-
ur til Vancouver s. 1. sunnudag.
Með henni fór Mrs. Sigurjón
Björnsson frá Blaine, er dval-
ið hafði hér eystra um 3 eða
4 mánuði.
4