Heimskringla - 08.10.1941, Page 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. OKT. 1941
ISLANDS-FRÉTTIR
íslendingar björguðu lífi 1113
sjófarenda órið sem leið
Islendingar björguðu sam-
tals 1113 sjófarendum úr sjáv-
arháska árið 1940. Skýrslur
um þetta er að finna í Árbók
Slysavarnafélagsins, sem ný-
lega er komin út.
Langflestir þeirra er bjargað
var, voru Bretar, eða samtals
503 og af þeim bjargaði Skalla-
grímur einn 353 mönnum
einu. 400 Frökkum var bjarg-
að af skipinu “Ackha”. Gerðu
það togararnir “Arinbjörn
hersir” og “Snorri goði”.
“Hafstein” bjaj-gaði 62 Þjóð-
verjum af “Bahia Blanca”. 40
Belgíumönnum var bjargað á
árinu, 30 Norðmönnum, 38 Sví-
um og 41 Islending.
(1 skýrslu þessari er talið
með, er enskur hermaður bjarg-
aði dreng frá druknun á
Rvíkurhöfn 10. nóv. 1940.).
“Sæbjörg” veitti 39 sinnum
bátum aðstoð á árinu. — Var
hjálpin oftast fólgin í því, að
draga til hafnar báta, sem orð-
ið höfðu fyrir vélarbilun.
Varðbátar ríkisins veittu sams-
konar aðstoð 25 sinnum á ár
inu.—Mbl. 29. ág.
• • •
Ritstjórarnir dœmdir
Sakadómari kvað í gær upp
dóm í máli því er réttvísin
höfðaði gegn þeim Valdimar
Jóhannssyni ritstjóra “Þjóð-
ólfs” og Gunnari Benediktssyni
ritstjóra Nýs Dagblaðs. Máls-
höfðun þessi var höfðuð vegna
skrifa þessara blaða um bresk-
ísl. viðskiftasamninginn nýja.
Dómsniðurstaðan varð sú, að
Valdimar var dæmdur í 60 daga
varðhald, óskilorðsbundið, en
Gunnar í 200 kr. sekt, en til
vara 15 daga varðhald, ef sekt-
in yrði ekki greidd.
Hinir dómfeldu tóku frest til
að ákveða hvort þeir æsktu að
áfrýja málinu.—Mbl. 24. ág.
* # •
"Kuldi, ef ekki fyrirlitning"
Þýzka útvarpið (Deutsch-
landsender) skýrði frá því í
gær, að amerískir herfræðing-
ar, sem nýlega hefðu verið á
íslandi, hefðu skýrt frá því,
við heimkomu sína til Banda-
ríkjanna, að Islendingar sýndu
bresk-amerísku hermönnunum
kulda, ef ekki blátt áfram fyr-
irlitningu.—Mbl. 26. ág.
• • •
Ríkisstjórnin veitir 10 stúdent-
um styrk til nóms í Ameríku
Ríkisstjórnin hefir ákveðið,
að veita ríflegan styrk til stúd-
enta, sem stunda vilja háskóla-
nám í Ameríku að vetri.
Samkvæmt upplýsingum,
sem Mbl. fékk í gærkvöldi hjá
Ludvig Guðmundssyni skóla-
stjóra, sem er forstjóri Upplýs-
ingaskrifstofu stúdenta, verð-
ur 10 stúdentum veittur 3600
króna árlegur styrkur til náms
vestra.
Síðastliðið ár fengu aðeins
f jórir stúdentar styrk til náms
í Vesturheimi. Var styrkur
þeirra hvers um sig sá sami
sem nú verður veittur, eða kr.
3,600.00 á mann árlega.
—Mbl. 23. ág.
# • •
Athugun ó siðferðislegum
vandamálum Reykjavlkur
Hinn 29. júlí þ. á. skipaði
dómsmálaráðuneytið þriggja
manna nefnd, “til þess að rann-
saka siðferðileg vandamál, sem
upp hafa komið í sambandi við
sambúð hins erlenda setuliðs
og landsmanna í því skyni, að
tilraun verið gerð til þess að
finna einhverja lausn þeirra.”
Nefndin tók þegar til starfa
og lagði til grundvallar fyrir
niðurstöðum sínum rannsóknir
lögreglunnar í Reykjavík, bæði
hinar almennu og rannsóknar-
lögreglunnar. Hefir lögreglan
nú skrásett nöfn yfir 500
kvenna, sem hún telur, að hafi
mjög náin afskifti af setulið-
inu. Konur þessar eru á aldr-
inum 12—61 árs.—Mbl. 28. ág.
• * #
Nœst yngsti sonur
Roosevelts I Reykjavík
Elliot Roosevelt, næst yngsti
sonur Roosevelts forseta, er
í Reyjavík um þessar mundir.
Þrjátíu ára þjónusta
í ÞESSUM mánuði eru þrjátíu ár síðan að byrj-
að var að nota orku frá Pointe du Bois verinu
í Winnipeg. Síðan hafa vonir og hugsjónir
þeirra sem “feður Hydro má kalla”, ræzt, og
meira en það. Kerfið eins og það var 1928,
nægði ekki þörfinni svo 1931 varð að fara að
virkja Þrælafossana.
1 DAG er City Hydro mikilsverð orkulind fyrir
bæinn. Auk tveggja orkuvera, á það tvær
stöðvar aðrar og 7 vara eða aukastöðvar, 34
mílur af járnbraut, 250 mílur af leiðurum
(turnum) og 480 mílur af vírleiðslu. Strætis-
ljós þessa bæjar eru frá Hydro lýst og hita-
leiðslan er og þaðan.
FÉÐ sem í þetta fyrirtæki hefir verið lagt,
nemur $30,000,000.00. City Hydro ber sig.
Það hefir ekki sótt eyrir til borgaranna. Það
hefir sparað þeim miljónir í lægra ljósaverði
og það hefir greitt á fjórum árum yfir $1,000,-
000 í bæjar fjárhirzluna. Á síðast liðnu ári
einu, var nokkuð yfir einn þriðja úr miljón
lagt til í þessu skyni, að létta skattbyrðinni á
borgurunum. Er það furða, þó 8 af hverjum
10 heimilum noti sína eigin orku.
CITY HYDRO
ER YÐAR — NOTIÐ ÞAÐ
Hann er kapteinn í flugher
Bandaríkjanna.
Hr. Roosevelt kom hingað í
fyrrakvöld, borðaði hann
kvöldverð, ásamt nokkrum
öðrum liðsforingjum á Hotel
Borg. Hann hafði þó sitið þar
lengi áður en kensl voru borin
á hann, og fæstir Borgargestir
munu hafa vitað, að yngsti son-
ur Bandaríkjaforseta sat þarna
á næstu grösum.
Elliot Roosevelt er 30 ára að
aldri, höfuðsmaður í ameríska
flughernum. Dans steig hann
með nokkrum ungu stúlkun-
um á Hotel Borg, og gaf sum-
um þeirra eiginhandaráritun
sína.
Elliot Rosevelt er mjög líkur
föður sínum í útliti, en þeir
feðgar eru andstæðingar í
stjórnmálum, annar þeirra, for-
setinn, demokrati, en hinn re-
publikani.
Elliot Roosevelt var nýlega í
London, og kemur hingað það-
an. Mun hann hafa komið
loftleiðina.
Elliot Roosevelt skýrði tíð-
indamanni Morgunblaðsins svo
frá í gær, að hann myndi
dvelja hér aðeins í nokkra
daga.—Mbl. 30. ág.
• • •
12 erlendir blaðamenn
í heimsókn til íslands
Á næstunni er von á 12 er-
lendum blaðamönnum hingað
til bæjarins. Koma þeir til að
afla sér heimilda í greinar um
land og þjóð og dvöl setuliðsins
hér.
1 hópnum munu einnig vera
nokkrir Ijósmynda- og kvik-
myndatökumenn.
Blaðamennirnir eru frá ýms-
um stórblöðum, þar á meðal
“Times” og einnig frá heims-
kunnum fréttastofum, t. d. As-
sociated Press.
Ekki er kunnugt hve lengi
blaðamennimir dvelja hér á
landi, en þeir munu ferðast
eitthvað um landið.
Áhugi fyrir fslandi hefir
aldrei verið jafnmikill og nú
hjá blöðum og almenningi er-
lendis.—Mbl. 2. sept.
boði sýslunefndar Vestur-
Skaftafellssýslu, og var sam-
þykt um þetta gerð á aðalfundi
sýslunefndar s. 1. vor. Er það
í annað sinn, sem sýslunefnd
Vestur-Skaftafellssýlu býður
merkum mönnum heim. Fyrir
nokkrum árum ferðaðist Sig-
urður prófessor Nordal og frú
hans um V.-Skaftafellssýslu,
samkvæmt boði sýslunefndar.
Einar Jónsson myndhöggv-
ari og frú hans fóru ausutr s. 1.
þriðjudag og dvelja nú austur
á Síðu.—Mbl. 27. ág.
# # #
íslandsgliman
íslandsglíman var háð í
fyrrakvöld í íþróttahúsi Jóns
Þorsteinssonar. Áhorifendur
skiftu hundruðum og munu þó
margir hafa orðið frá að
hverfa.
Keppendur voru 9, sjö þeirra
voru úr Glímufélaginu Ármann
í Reykjavík, en tveir utan af
landi, Davíð Hálfdánarson úr
U. M. F. Hrunamanna og Geir-
finnur Þorláksson úr U. M. F.
Mývetningur. Geta má þess, að
Davíð hefir í vetur æft með
glímuliði Ármanns.
Úrslitin urðu þau, að Kjartan
Bergmann Guðjónsson bar sig-
ur úr býtum, hlaut 8 vinninga.
Geirfinnur Þorláksson hlaut 7
vinninga, Kristmundur Sig-
urðsson 6 vinninga, Davíð Hálf-
✓
1
Það er
TV0FÖLD ÁNÆGJA
VOGUE
SIGARETTU
TÖBAKI
Nú fœrðu stœrri pakka af þessu ágœta sígarettu
tóbaki fyrir sama verð og áður. Það er ekkert
sem tekur fram Vogue 10# pakka og V2 pd. dós
á 65£. Og munið að hinn ágœti Vogue pappir,
gerir auðvelt að búa sígarettur til.
Kartöflutunnan 55 krónur
frá 1. september
Frá 1. september verður stór
verðlækkun á kartöflum frá
því sem nú er. Kostar þá kar
töfultunnan 55 krónur.
Þetta verðlag var sett í gær
á fundi nefndar þeirrar, sem á
kveður verð á kartöflum.
Nefndina skipa: Árni Eylands
forstjóri, tilnefndur af ríkis
stjórninni, Steingrímur Stein
þórsson búnaðarmálastjóri, til-
nefndur af Búnaðarfél. Islands
Kristjón Kristjánsson, tilnefnd-
ur af S. 1. S. og Þorlákur Otte-
sen, tilnefndur af Alþýðusam-
bandi Islands.
Ályktun sú, sem nefndin
gerði í gær varðandi verðlag-
ið, er svohljóðandi:
“Verðlag á kartöflum á tíma-
bilinu 1. september til 31. októ-
ber í ár er ákveðið þannig:
Heildsöluverð í búðir og til
annara hliðstæðra aðilja kr.
55.00 pr. 100 kg.
Smásöluálagning við sölu i
lausri vigt má ekki fara fram
úr 35%.
Verðið er miðað við góða
vöru, aðgreinda eftir þeim
reglum, er Grænmetisverzlun
ríkisins hefir sett um kaup á
kartöflum undanfarin haust.
Verðlag á góðum og ósýkt-
um gulrófum skal vera hið
sama og á kartöflum á þessu
fyrnefnda tímabili.”
Samkvæmt þessu verður
smásöluverðið á kartöflum 75
aura kg. — og sama á gulróf-
um.—Mbl. 30. ág.
Einar Jónsson myndhöggvari
og frú hans i heimboði
hjá Skaffellingum
Einar Jónsson myndhöggvari
og frú hans eru um þessar
mundir i ferðalagi um Vestur-'
Skaftafellssýslu.
Fara þau hjón ferð þessa í
dánarson 5 vinninga, Jóhannes
Ólafsson 4 vinninga, Gunnlaug-
ur Briem og Sigurjón Hall-
björnsson 2 vinninga hvor og
Sigurður Guðmundsson og Sig-
urður Hallbjörnsson einn vinn-
ing hvor.
Kjartan hlaut einnig Stefnu-
hornið, sem er veitt fyrir feg-
ursta glímu.
Sigurvegarinn í Islandsglím-
unn í fyrra, Ingimundur Guð-
mundsson, tók ekki þátt í glim-
unni.
Kjartan B. Guðjónsson var
tvímælalaust vel að sigrinum
kominn. Sýndi hann mesta
kunnáttu og glimdi djarfmann-
lega og örugglega. Geirfinnur
Þorláksson glímdi ekki eins
liðlega og í fyrra, en hann er
góður glímumaður. Kristmund-
ur Guðmundsson glímdi vel og
liðlega og sýndi mikla framför
frá seinustu Islandsglimu. Dav-
íð Hálfdánarson er mjög efni-
legur glímumaður og mun hafa
verið einna mýkstur og beztur
i vörn af keppendunum. Jó-
hannes Ólafsson getur líka orð-
ið góður glímumaður.
Hinn nýi glimukonungur,
Kjartan Bergmann, er Borg-
firðingur að ætt, fæddur og
uppalinn í Stafholtstungum. —
Flutti hann til bæjarins fyrir
fáum árum og er nú lögreglu-
þjónn. Hann vann oft kapp-
glimur í Borgarfirði. Á ís-
landsglímunni í fyrra hlaut
hann stefnuhornið og í vetur
vann hann Skjaldarglímu Ár-
manns.
Kristmundur Sigurðsson,
sem var þriðji í röðinni, er
Húnvetningur.
Timinn, 7. júní.
nauðsynlegt mun hafa þótt
l,með tilliti til þess, hve mikillar
starfsorku atvinnurekstur
landsmanna þarfnast að sumr-
inu, að þessir verkamenn yrðu
fengnir frá Færeyjum. Mun
þar um hafa ráðið frændsemi
og svo að litlar líkur eru til að
þeir kæri sig um að ílendast
hér, þegar lokið er vinnu þeirri,
sem þeir eru ráðnir til. Verka-
menn þessir munu búa í skál-
um, er þeim verða reistir. Um
kaup og kjör öll eru þeir
bundnir sérstökum samningum
við umboðsmenn Englendinga.
—Tíminn.
ÓVÆNT HEIMSÓKN
Kolatonnið hœkkar um 10 kr.
Kolaverð hækkaði í gær og
nam hækkunin 10 krónum. —
Kostar kolatonnið nú 148 kr.
Undanfarið hefir verið lítið
flutt inn af kolum, en búast má
við, að úr því fari nú að greið-
ast.—Alþbl. 31. júlí.
Fœreyskir verkamenn
Um þessar mundir er verið
að flytja færeyska verkamenn
hingað til lands. Eiga þeir að
vinna hér í sumar í þjónustu
arezku herstjórnarinnar að
framkvæmdum þeim ýmsum,
er hún er að láta gera. Talið
er, (að þegar muni hingað
komnir 700—900 færeyskir
verkamenn, en síðar mun von
á fleiri útlendum verkamönn-
um, aðallega færeyskum, en þó
ef til vill kemur einnig eitthvað
norskra manna. Ríkisstjórnin
mun hafa óskað þess, ef verka-
menn yrðu fluttir til lands, sem
(Dagur er eina blaðið er enn-
þá hefir borist vestur með frétt-
inni af komu Churchill til Is-
lands. Birtist hér það sem
nefnt blað hefir um komuna að
segja. Blaðið er frá 21. ág.
1941.—Hkr.).
Winston Churchill heimsótti
höfuðstað íslands síðastl. laug-
ardagsmorgun. 1 fylgd með
honum var m. a. Franklin D.
Roosevelt, sonur Bandaríkja-
forsetans og ýmsir æðstu menn
brezka hersins.
Eftir að gestirnir höfðu stig-
ið í land, fóru þeir á fund ríkis-
stjóra og rikisstjórnar í Alþing-
ishúsið. Safnaðist þá mikill
mannfjöldi fyrir framan Al-
þingishúsið.
Er gestirnir höfðu verið þar
nokkra stund, gengu fram á
svalir Alþingishússins ríkis-
stjórinn og forsætisráðherrar
íslands og Bretlands. Ávarpaði
Hermann Jónasson þá mann-
fjöldann, kynti forsætisráð-
herra Breta fyrir honum og
kvað hann ætla að tala nokkur
orð til mannsafnaðarins.
Tók þá Churchill til máls og
var efni ræðu hans á þessa leið
Hann kvað það gleðja sig, að
hann hefði fengið tækifæri til
að heimsækja ísland og hina
íslenzku þjóð, sem ætíð hefði
unnað lýðræði og frelsi og
sem átt hefði mikinn þátt í að
halda á lofti merki lýðræðisins.
Hann kvað Breta og siðar
Bandaríkjamenn hafa tekið að
sér að bægja ófriðnum frá ís-
lantJi. Islendingum mundi vera
það ljóst, að ef Bretar hefðu
ekki komið hingað þá hefðu
aðrir orðið til þess. Bretar og
Bandaríkjamenn mundu leitast
við, að dvöl þeirra í landi hér
ylli sem minstri truflun í lifi
Islendinga. Sem stæði væri
lsland mikilvæg stöð í barátt-
unni um vernd þjóðréttinda.
Eftir að stríðinu yrði lokið
mundu Bretar og Bandaríkja-
menn siá um, að Islandi hlotn-
aðist fult frelsi. Þeir kæmu til
íslendinga sem menningarþjóð-
ar, og takmarkið væri að
menningarfortíð Islendinga
mætti tengjast framtíðarmenn-
ingu þeirra, sem frjálsrar þjóð-
ar.
I lok ræðunnar óskaði Chur-
chill íslenzku þjóðinni alls hins
bezta í framtíðinni.
Þegar Churchill hafði lokið
máli sínu, kváðu við árnaðaróp
og dundi við lófaklapp frá við-
stöddum manngrúa.
Eftir þetta var Churchill við
hersýningu, heimsótti sendi-
herra Breta og herbúðir flug-
manna og fór siðan að Reykj-
um í Mosfellssveit og skoðaði
þar hverasvæðið og gróðurhú?-
in og fanst mikið til um hvort-
tveggja.
Síðdegis á laugardaginn lét
skip Churchill úr höfn. Það
síðasta, er hann mælti, áður
en hann steig á skipsfjöl, voru
þessi orð: “Hamingjan fylgi
ykkur. Guð blessi ykkur öll.”
Churchill var heim kominn
á mánudagsmorgun.
GUÐM. VILHJÁLMSSON
FIMTUGUR
Forstjóri Eimskipafélags ís-
lands, Guðmundur Vilhjálms-
son, átti fimtugs afmæli 11.
júlí s. 1. Það á við, í blaði sam-
vinnumanna í höfuðstaðnum,
að senda þessu afmælisbarni
hlýja kveðju.
Guðmundur Vilhjálmsson er
fæddur og uppalinn svo að
segja við vöggu islenzkrar
samvinnu. Hann óx upp á
Húsavík og gerðist starfsmað-
ur í Kaupfélagi Þingeyinga fyr-
ir fermniug. Hann óx upp í
þeirri stofnun svo að segja í
daglegri samvinnu við þrjá af
fremstu brautryðjendum sam-
vinnustefnunnar, Jakob Hálf-
dánarson, Benedikt á Gaut-
löndum. Frá þessum mönnum
fór hann til Hallgríms Kristins-
sonar á þeim árum, þegar verið
var að reisa frá grunni heild-
sölu Sambandsins. Guðm. Vil-
hjálmsson varð fyrsti erindreki
samvinnumanna í New York
og siðar í Edinborg. Og hann
var meira en erindreki vissrar
verzlunarstefnu. Hann hefir
ætið verið fulitrúi allra íslend-
inga, hvort sem hann starfar
fyrir samvinnufélögin eða Eim-
skipafélag íslands.
Þegar stjórn Eimskipafélags-
ins bauð Guðm. Vilhjálmssyni
forstöðu félagsins, sögðu hinir
gömlu starfsbræður við hann:
“Við viljum með engu móti
missa þig úr okkar félagsskap.
En við óskum, að hæfileikar
þínir, mannúð og umhyggja fái
sem viðtækust verksvið. Þess
vegna viljum við sætta okkur