Heimskringla - 08.10.1941, Page 5

/
WINNIPEG, 8. OKT. 1941
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
Eftir Jónas Pálsson
Framh.
IV.
flestar þeirra vera ólagðar enn.) FERÐ MÍN TIL SASKAT-
Vatnsveitu-kerfi Indlands er CHEWAN OG ALBERTA
hið stærsta í heimi. Yfir 20,-
000 mílna langir skipaskurðir
eru í notkun í Punjab-ríkinu
einu; og meira en 14 miljónir
ekra eru ræktaðar með vatns-
veitu í landinu. Með einu mann-
virki Bhakra-flóðgarðnum, sem
verður 394 fet á hæð, verður
ræktað svæði, sem er fjórum
sinnum stærra en alt áveitu-
svæði Egyptalands.
Fjármagn til þessara mann
Á meðan eg dvaldi í Marker-
ville bygðinni, hélt eg til hjá
Ófeigi Sigurðssyni og leið mér
þar alveg ágætlega.
Búskapur Ófeigs er mjög í
menn á samkomustaðinn. Menn
kvöddu góðan nágranna, vin og
; félagsbróðir, og vottuðu konu
hans og einkasyni innilega
samúð og hluttekningu. Jarð-
| arförin fór fram á miðvikudag-
I inn 1. október frá samkomu-
húsi bygðarinnar. Séra Valdi-
mar J. Eylands flutti kveðju-
mál vegna lasleika sóknar-
J prestsins, séra Haraldar Sig-
mar á Mountain.
PATER JÓN SVEINSSON
(NONNI)
sniði stórbændanna á Islandi j
, fyrir V2 öld síðan, að undan-
virkja myndi varla hafa verið skildum kornökrunum. Hann
fáanlegt, án ábyrgðar brezku
stjórnarinnar. Og mannvirkin
sjálf hefðu varla verið leyst af
hendi með atbeina sveitalýðs-
ins eins, án samstarfs hins
brezka iðnaðar. Brezka stjórn-
in hefir gert ýms glöp í með-
á stórar sauðfjárhjarðir og
einnig hross, kýr og alifugla.
Ófeigur er hinn mesti sæmd-
ar maður, og þarf ekki annað
í því sambandi, en að benda á
hve vel og drengilega honum
fórst, að varðveita frá gleym-
KENNINGAR HEGELS
UM RÍKIÐ
Hvort er máttugra, penninn
eða sverðið?
ferð Indlands, ekki síður en sku gröf skáldsins okkar fræga
T>_il___^ ^. _____r______
Bretlands sjálfs. En ef vér
viljum kveða upp réttap dóm
um aðgerðir Breta á Indlandi,
hljótum vér að reikna hvort
gegn öðru, skaða og hagnað.
St. G. St. Eg er sannfærður
um, að gröf Stepháns hefði
hlotið sömu afdrif og gröf
Gests, hefði Ófeigur ekki hafist
handa. Undir eins og eg sá
Andstæða stórveldisstefn- j fyrstu áskorunina til íslend-
unnar er félagsskapur, bygður j jnga fr4 ófeigi Sigurðssyni,
á jafnrétti; og að því marki er sendi eg honum 10 dollara, því
brezka þjóðbandalagið efalaust | eg vissi fyrir víst, þar sem
að stefna. I vorum róstusama nafn hans var við það riðið,
heimi, sem fremur öllu öðru 'myndi mitt litla tillag verða
þarfnast sanngirni, ættum vér notag 100% til þess að lýsa upp
ekki að slá hendi móti þeirri ^ leigí skáldsins, sem eg skuld-
reynslu-þekkingu, sem saga aði sv0 mikig.
umliðins tíma hefir oss í té lát- j Hinn stór myndarlegi minn-
ið.—Þýtt úr Reader’s Digest. j isvargi a leigi skáldsins Steph-,
B. Th. ans q stephánssonar, mun tala
-------------- bæði hátt og lengi um dreng-,
UNDAN OG OFAN AF ! lyndi og atorku Ófeigs Sigurðs- j
----------------- sonar.
Blaðið Free Press kannast Margt fólk heimsótti eg i
við það, en hálf nauðugt þó, að Markerville-bygðinni, og al-
ellistyrkinn þurfi að hækka, en staðar var mér tekið Ijómandi
ósköp litið samt, þvi fengju Vel. Eg var svo óheppinn, að
hinir öldnu svo mikið að þeir daga sem eg var að heimsækja
gætu keypt sér þrjár sæmileg- þetta alúðlega og góða fólk,
ar máltíðir á dag, yrði á það mátti heita að væri alófært
litið, sem of róttæka breytingu! veður; varla hundi út sigandi
* * * Jfyrir sólskini og hita. En
Bessastaðir voru gefnir is- blessaðar konurnar gerðu alt,
lenzka ríkinu fyrir ríkisstjóra- j sem þeim var unt, að kæla mig
bústað af Sigurði Jónassyni að með svalandi drykkjum og
undanteknum umbótum gerð- öðru góðgæti.
um á staðnum, er sagt er að j Tvo bændur í þessari bygð
nemi aðeins 120,000 krónum. þekti eg töluvert vel, þá séra
* * * ! Pétur Hjálmsson og Jóhann
|Björnsson á Tindastóli, og var
mér því meira en lítið ánægju-
efni að mega nú heimsækja þá
einu sinni enn. Eg var lika^
rækilega mintur á þessi tvö
heimili, af fjölskyldu minni,
áður en eg lagði af stað að
heiman.
Börnin hópuðust utan um
mig, og báðu mig að minnast |
sín við Jóhann og .Ástu, og
séra Pétur og Jónínu.
Gamli málshátturinn kom í
séu að fjarlægjast jörð vora huga minn: “Brögð er að, þá
með nokkra þúsund mílna þarnið finnur.”
Aður óprentuð vísa
(Frá K. N. til A. S. Bardal)
Lánsamastur þú ert, sem eg
þekki
Þeirra manna, sem að drekka
ekki;
en hvernig sem á heimsku
slíkri stendur,
halda flestir þú sért altaf kend-
ur.
Stjörnufræðingur einn segir,
að hnettir í öðrum sólkerfum,
hraða á mínútu.
ur láð þeim það.
Getur nokk-
Önnur óprentuð visa
Þegar séra Matthías gaf út
Þjóðólf, skrifaði hann stundum
vísur í eitthvert hornið á blað-
inu til kunningjanna að gamni
sínu. Á blað til séra Jóns
Bjarnasonar í Winnipeg skrif-
aði hann eitt sinn vísu og fer
hún hér á eftir:
E'riðji krakkinn kom í dag —
klukkan þrjú;
gefi honum drottinn góðan
hag—
Gott átt þú!
* • *
Ekki lét “Baldursbrá” sjá
framan i sig við setningu is-
lenzku skóla Þjóðræknisfélags-
ins s. 1. laugardag í Fyrstu lút.
kirkju. Hún dregur því ekki
börnin að skólanum i vetur,
fremur en s. 1. vetur eða síðan
A. P. J. fann upp það snjall-
ræði, að spara Þjóðræknisfé-
laginu fé með því að láta börn-
in lesa altaf sama blaðið!
Frh. á 7. bls.
INGIMAR FRANKLIN
LINDAL
Kennarinn: Hvað heita þær
iifverur, sem lifa ýmist i vatni
eða á landi?
Nemandinn: Baðgestir.
* # •
Stærsti núlifandi fugl er 160
búsund sinnum stærri en
minsti núlifandi fugl.
Síðdegis á sunnudaginn 28.
september vildi það slys til að
Ingimar Franklin Lindal að
Brown, Man., varð fyrir byssu-
skoti og beið bana af skömmu
síðar. Hann var fæddur að
Garðar, N. Dak., 17. desember
1888. Faðir hans var af skozk-
um ættum, en móðir hans var
Dýrfinna Tómasdóttir, ættuð
úr Víðidal í Húnavatnssýslu.
Hann var alinn upp af móður-
systur sinni, Ingibjörgu, konu
Jóns J. Lindal. Með þeim hjón-
um fluttist hann til Álftavatns-
bygðar, og dvaldi þar unz hann
fluttist til Brown árið 1909.
Þar hefir hann átt heimili síð-
an, og þar hefir hann dvalið að
undanteknum þremur árum
sem hann varði til herþjónustu
í stríðinu mikla 1914-18.
Árið 1916 giftist hann Sigríði
Björgu ólafsdóttur frá Brown.
Þau áttu einn son Ólaf, sem nú
er hjá móður sinni. Samsæti
var þeim hjónum haldið fyrri
hluta sumars, þar sem bygðar-
menn samglöddust þeim i til-
efni af tuttugu og fimm ára
hjúskap þeirra. Nú var aftur
fjölment. En í þetta sinn vár
það kveðjuathöfnin sem færði
Það hafa margar kappræður
verið haldnar um þetta efni, en
auðvitað hefir aldrei verið úr
því skorið, né mun heldur
verða, hvort sé máttugra. Á
vissum tímabilum í sögunni er
eflaust sverðið, sem tákn ófrið-
ar og kúgunar, máttugra held-
ur en áhrif þau, sem unt er að
tengja við hið ritaða og prent-
aða orð; en það má líka færa
mikil rök fyrir því, að áhrif
orðsins eru oft, þegar til lengd-
ar lætur, svo mikil, að það má
með sanni segja, að þau hafi
valdið meiri byltingum í heim-
inum heldur en allar styrjaldir.
Fáir eða jafnvel engir heim-
spekingar síðari tíma munu
hafa haft eins mikil áhrif á
skoðanir manna og Þjóðverjinn
Hegel, sem dó fyrir rúmum
hundrað árum, fæddur 1770,
dáinn 1831. Hann var há-
skólakennari og kendi síðast
heimspeki i Berlínar-háskóla.
Fjöldi háskólakennara á
Þýzkalandi, Bretlandi, í Ame-
ríku og víðar hafa fylgt heim-
spekisstefnu þeirri, sem hann
átti svo mikinn þátt í að mynda
— hinni þýzku hugsæisstefnu,
eða hinum algerða idealismus,
eins og hún er nefnd. Enginn
maður hvorki fyr né síðar hefir
ef til vill hugsað út í yztu æsar
jafn rökbundið kenningakerfi
og hann, eða hefir reynt að út-
skýra alla hluti jafn fullkom-
lega frá einni grundvallar-
hugmynd. Þúsundir manna
hafa dáðst að rökfimi hans og
margir hafa haldið fram, að
skoðanir hans væru sá dýpsti
og yfirgripsmesti sannleikur,
! sem mannleg hugsun gæti
fundið með hjálp réttra og ó-
1 hrekjanlegra hugsunar - að-
ferða.
Hér er ekki unt að skýra
neitt frá skoðunum hans, nema
að þvi leyti sem þær snerta
samfélagið og ríkið. Það er
enginn vafi á því, að þær hafa
haft geysilega mikil áhrif á
framvindu sögulegra atburða á
ÍÞýzkalandi og víðar í heimin-
um um síðastliðin hundrað ár.
Grunvallar-hugsunin í heim-
speki Hegels er, að lögmálið,
| sem stjórnar bæði mannlegri
hugsun og náttúrunni sé vitið
(reason), hið algerða, full-
komna og óskeikandi vit. Það
er æðra og máttugra öllu öðru,
það er. tilveran sjálf í sínu
insta eðli.
Þróun þessarar andlegu alls-
herjar-vitundar kemst á hærra
stig í manninum, í hugsun
hans og vitsmunum heldur en
í hinni lægri náttúru, en hæsta
stigið í öllu vitsmunastarfi
mannsins er skipulagning rík-
isins, því að innan endimarka
þess nær mannlífið mestri full-
komnun. Ríkið er ekki hið
sama og þjóðfélagið. Þjóðfé-
lagið er ekki skipulagt, 1 því
nkir ruglineur op ■
einstaklingurinn er ekki bund-
inn lögum og fyrirskipunum í
! því, hann er þar að nokkru
leyti óháður, en í ríkinu aftur
á móti er skipulag og regla. Alt
félagslíf byggist á fjölskyld-
unni, og þess vegna á f jölskyld-
an að vera grundvölluð með til-
liti til þess, sem er hagkvæmt
fyrir ríkið.
Réttur þegnanna í ríkim
•:akmarkast af rétti ríkisins
;em er falinn i vilja allra. Hve
sem gerist brotlegur við rétl
ríkisins, verðskuldar refsingu.
Refsingin er ekki ætluð til þess
að bæta þann, sem brotið hefir,
hún er hegning. Vilji þegnanna Pater Jón Sveinssori) kaþolski
verður að vera í samræmi yið hefir dvalig g j 3 4r á Hollandi,
hinn ópersónulega yxlja, eins yig Ignatius College j Valken.
oghanneraðfinnaírettirik-|berg Litlar fréttir hafa af
honum borist, þar sem bréfa-
skifti eru bonnuð nema a mjog
------. S1 G1 1 egu | takmarkaðan hátt gegn um
breytm eða með oðrum orðum, Rauða Krossinn síðan Þjóð.
siðferðið sja t. verjar hernámu Holland. En
Rikið a að vera grundvallað nú réft ný] hefi fengið
a þioðerm. En nu eru til eins... . ... -, . , .-.
eJ , 1 nokkrar fretir af honum 1 brefi
morg þjoðerm og þjoðirnar eru . . . „ , .. .
& , . rJ 1 fra nunnu 1 Bandankjunum,
margai. vær þjo ír, sem eru 1 systur Mary Mida, sem er við
jafnsterkar og hafa jafnhaa , „HoIy Name§ Academy>. j Spo.
ugsjon mega e 1 þrongya j kane> Washington, sem eg hefi
hvor annan eða undiroka hv° ;Viaft hT-ófQcirif+i í nnirVm- ór
aðra. En sé önnur hvor þjóð-
isins, hann á að vera vilji allra
þegnanna, og hann er mæli
kvarði • hinnar
breytn
siðferðið sjálft.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Birgðir: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ANÆGJA
haft bréfaskifti við í nokkur ár.
Þegar sr. Jón fór um Ame-
ríku á ferð sinni til Austur-
landa fyrir 5 árum kyntist hann
3 nunnuqi sem virðast hafa
orðið mjög hrifnir af bókum
hans og kannske ekki síður af
manninum sjálfum. Þessar
nunnur eru systir Mary Sales,
San Francisco, systir Mary 11-
dephonsa, Oakland, Calif., og
systir Mary Mida í Spokane, og
íefir hann skrifast á við þær
síðan, meðan tök voru á.
En nú fyrir eitthvað tveim
mánuðum skrifar Jón þessum
3 nunnum sameiginlegt bréf,
alllangt og komst þetta bréf til
þeirra óhindrað, sem mun því
að þakka að Jón er vel kunnur
Þjóðverjum af bókum sínum og
fyrirlestrum.
Systir Mary Mida skrifar mér
svo inntakið úr bréfi Jóns. Jón
segir að heilsa sín sé góð, að
undantekinni mjaðmar gigt er
hefir ásótt hann í mörg ár og
er nú ólæknandi og veldu’’
honum mikilla þjáninga.
Þrátt fyrir það kveðst hann
hafa i hyggju að gefa út ferða-
sögu sína um Bandaríkin og
'anada og Austurlönd í tveim-
ur bindum, og kveðst vera bú-
inn að Ijúka við fyrra bindið og
byrjaður á hinu.
Það er að sjá á bréfi hans
að þessar nunnur hafi lagt að
honum að koma til Californíu
og setjast þar að, og tekur
hann vel i það, og segir að af
hálfu reglubræðra sinna og
yfirboðara sé ekkert því til fyr-
irstöðu, en að á þessum ófriðar
og þrengingar tímum muni
nokkur vandkvæði verða á að
koma þessu i kring.
Ein af þessum Maríum
in minni máttar eða hafi óæðri
hugsjón heldur en hin, þá má
sú sterkari, eða sú, sem hefir
hærri hugsjónina sigra hina og
undiroka hana, veik þjóð, sem
hefir ófullkomna hugsjón til að
lifa eftir, á engan rétt á sér.
Stríð eru óhjákvæmileg fyrir
þróun hugsjónarinnar, þau eru
ekki nú á tímum sprottin af
dutlungum konunga og annara
stjórnenda, heldur eru þau
nauðsynlegt stig i hinni sögu-
legu framþróun hinnar innri
hugsjónar alverunnar, sem
opinberast oss hvað greinileg-
ast í skipulagningu ríkisins,
þar sem mannsandinn nýtur
sín fyrst til fhlls.
Alt þetta er svo líkt hug-
myndum hinna þýzku Nazista
nú á dögum, að það er eins og
þær séu beinlínis sóttar í heim-
speki Hegels; enda má segja,
að þær séu þangað sóttar, þó
að mörgu hafi verið við bætt
síðan hann var uppi, eins og t.
d. hinni rammvitlausu mann-
fræði, sem á að sanna yfir-
burði kynþáttarihs. Margir
rithöfundar þýzkir og enda
annara þjóða, sagnfræðingar
og svo nefndir þjóðfræðingar,
hafa flutt af mikilli frekju hin-
ar kynlegustu og óvísindaleg-
ustu skoðanir um það efni. En
alt miðar það i sömu áttina, að
reyna að sanna yfirburði Þjóð-
verja og rétt þeirra til þess að
drotna yfir öðrum.
Heimspeki Hegels og fylgj-
enda hans hefir verið mjög á
fallandi fæti síðastliðna hálfa
öld, og má þakka það nýjum
heimspekisstefnum, sem upp
hafa risið annars staðar, t. d.
húmanismanum og pragmatis- M“' Sales* _ • San Francisco,
manum í enskumælandi lönd- _ ,------ ^nrnin mp« hvða
um og heimspekikenningum
Bergsons á Frakklandi. Sem
rökrétt skoðanakerfi er hún
merkilegt fyrirbrigði í sögu
mannsandans, en sem útskýr-
ing er hún, eins og sagt hefir
verið um hana, líkt og snið eða
form, sem hinn raunverulegi
heimur kemur alls ekki heim
og saman við. G. Á.
menta sinna. 1 klaustrunum
var Eddunum, sögunum, ljóð-
unum, vandlega safnað sam-
an, afrituð og send til Evrópu
og Róm, og nú í dag nota is-
lenzkir námsmenn Vatican
bókasafnið því það er eitt af
þeim fáu stöðum sem varðveitt
hafa söguna frá þessu tima-
bili.”
Friðrik Swanson
HITT OG ÞETTA
TIL MINNINGAR
um konu mína Maríu
Marteinsdóttur Eiríksson
Einn eg stari út í geim
en engan sé eg koma heim.
Það er svo dimt á dauðans
strönd,
ó drottinn rétt mér styrka
hönd.
Eg get ekki flogið því fjaðrir
mig vantar,
en fagurt mun vera í sölum
þeim
t fróð> 'wri pð fprðapt b'v
um fagurbláann himin geim
Ó þú ert farin elskan þín
n óðum timmn v roL
eg veit þú ert þar ástin mín
og ætlar að taka á móti mér.
S mér leiðist, æ mér leiðist
ltaf troða slóðir fornar,
ar sem eg er aleinn eftir
>g allar eru rósir horfnar.
K. Eiríksson
AUFltl —
ítbreiddasta og fjölbreyttastc
íslenzka vikublaðið
er langt komin með að þýða
allar bækur Jóns á ensku, og
virðist vera að semja Við ka-
óólskan útgefanda í New York,
P. J. Kennedy, um útgáfu á
bókunum.
Systir María Mida sendi mér
úrklippu úr kaþólsku blaði i
Bandaríkjunum. Er það grein
um ísland. Er þar getið helztu
atriða úr sögu landsins, og
stuttlega rakin saga kaþólsk-
unnar á Islandi að fornu, og
skýrt nokkuð frá nútíðar mis-
sions starfi, stofnun kirkna,
skóla og spítala. Segir í grein-
inni að tala kaþólskra manna
á íslandi hafi aukist um nokk-
ur þúsund við komu herliðsins
frá Bandaríkjunum. Eg læt hér
fylgja stuttan kafla úr grein-
inni, sem eg hefi þýtt, sem
sýnishorn:
“------Á elleftu öld voru
nokkur klaustur stofnuð, Bene-
diktsreglu klaustur að Þing-
eyrum, Munkaþverá og Kirkju-
bæ og Ágústinusar nunnu-
klaustur að Þykkvabæ, Flatey,
Möðruvöllum og Skriðu. And-
rúmsloftið í þessum klaustrum
var þrungið andlegum áhuga
og atgerfi. Þau voru miðstöðv-
ar lærdóms og bókmentaiðju
með ákveðnum þjóðlegum blæ.
Islenzkir kennimenn fóru tíð-
um til náms á háskóla Eng-
lands og Frakklands. St. Ans-
gar’s Scandinavian Catholic
League (kaþólskt félag i
Bandaríkjunum), fullyrðir að á
því sé enginn vafi að ísland
eigi sinni kaþólsku klerkastétt
aðallega að þakka vöxt, við-
gang og varðveizlu fornbók
— Getið þér ekki séð, að það
stendur: “Privat” bannað að
baða sig hér?
— Þér verðið að afsaka, en
eg les aldrei neitt, sem stendur
“prívat” á.
• • •
- Þér horfið svo grimdar-
lega á mig frú?
— Fyrirgefið þér, eg hélt það
væri maðurinn minn.
• • •
Kennarinn: Sveinn, í heima-
stílnum þínum voru ekki færri
en 23 villur. Gátu þær ekki
verið færri?
Sveinn: Jú, eg hefði auðvitað
getað haft stílinn styttri.
• • •
*
Jagnvel guðirnir berjast á-
rangurslaust við heimskuna.
• • •
örlagatölur Hitlers og •
Vilhjálms keisara
í Noregi ber nú rrýkið á
hinum svonefndu “keðjubréf-
um” þ. e. að manni er sent
nafnlaust bréf og er beðinn að
láta það ganga áfram til færri
eða fleiri manna, sem hann
þekkir. 1 bréfum þessum er
mjög rekinn áróður gegn Þjóð-
verjum. 1 einu slíku bréfi er
reynt að færa rök að því, að
Hitler muni bíða ósigur á þessu
ári og er það bygt á eftir-
farandi útreikningi:
Vilhjálmur keisari
fæddist .......... 18ES9
fór með völd i..... 30 ár
varð keisari....... 1888
var, þegar hann íét
af völdum......... 59 ára
Samtals 3836h-2—1918
Adolf Hitler
fæddist ........... 1889
kom til valda ..... 1933
hefir haft völdin í 8 ár
er nú............... 52 ára
Samtals 3882-^2=1941
Sagt er að Þjóðverjum sé
sérstaklega illa við þetta bréf,
því áð trú á spádóma og dul-
arfull fyrirbrigði færist i vöxt
í Þýzkalandi.
• • •
— Eg heyri sagt að sonur
þinn sé orðinn sterk-efnaður.
— Já, hann er það. Og nú
þarf eg engin föt að kaupa —
geng bara í því, sem hann
fleygir!
• • •
— Eg hefi lifað á kjöti mest-
an hluta æfinnar. Þessvegna
er eg lika sterkur eins og naut.
— En hvað það er skrítið. Eg
hefi mestmegnis lifað á fiski og
kann þó ekki að synda.
4
BUY
UJflR
SflYINGS
'CERTIFICRTES