Heimskringla - 15.10.1941, Síða 3

WINNIPEG, 15. OKT. 1941
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Stofan hans Jónasar Hall-
grímssonar er vafalaust alveg
með sömu ummerkjum og fyrir
hundrað árum, er hann átti þar
heima. Eg kom' þangað á dög-
unum og drakk þar kaffi hjá
Sigríði Thorarensen, en hún
hefir einmitt á þessu ári átt
þar heima í 80 ár. Hún kom
þangað sumarið 1861 með
fóstru sinni Ingileif Melsted,
ekkju Páls Melsted eldra, föð-
ur sagnfræðingsins. Hann var
amtmaður í Stykkishólmi síð-
ustu ár æfinnar. Og þaðan
flutti ekkja hans hingað og
keypti Dillons hús.
Konsúll Smith þurfti að
sækja um það fyrir hana til
Englands, að selja mætti húsið.
Því Dillons-fólkið varð að gefa
sitt leyfi til þess. Með henni
var sonur hennar, Hallgrímur
Melsted, sem seinna var lands-
bókavörður og uppeldisdætur
tvær, Anna og Sigríður, en
Sigríður, sem nú hefir átt þarna
heima í öll þessi ár, er dóttir
Ragnheiðar, dóttur Páls Mel-
sted eldra, en afi hennar tók
hana í fóstur, er faðir hennar
Vigfús Thorarensen sýslumað-
ur dó.
Sigríður er kát og skraf-
hreifin, en fólkið, sem hún tal-
ar mest um, er flest löngu horf-
ið, og er einkennilegt að heyra
hana tala um svo löngu liðna
daga.
Sigríður segir svo frá:
Það kom til orða, að fóstra
mín keypti húsið hérna við
Tjörnina af henni frú Thor-
grímsen, en hún vildi það ekki,
því hún sagði að þar væri svo
mikill rottugangur. Hún þekti
það, þær voru þar stallsystur
í mörg ár hún og Ingibjörg,
konan hans Jóns forseta, og
þótti svo vænt um frú Thor-
. grímsen, en hún var dóttir Jóns
Vídalíns bróður Geirs biskups.
Hann var kapteinn og fór víða
um höf. Hann fór til Austur-
Indíu. Hann hafði lifað mörg
æfintýri og skrifað um þau
langa ferðasögu. Dóttir hans
fór með honum í langferðir.
Hún átti apakött á sínum ungu
dögum, sem einu sinni beit
hana í vörina. Hún kunni
tungumál. Það var víst þess
vegna, sem útlendir komu oft
og heimsóttu hana, Rosenörn
og fleiri.
Ingibjörg og Jón komu altaf
til okkar þegar hann var á
þingi. Og hann í sinum ljósu
buxum. Hann gekk altaf á
sumrin í ljósum buxum. Hann
var indæll. Einu sinni þegar
Ingibjörg kom, var hún i brúnni
“dragt”. Þá sagði mamma við
hana, þegar hún kom: “Þú ert
ekki búin að gleyma brúna
litnum”. Hún mamma vissi
sem var, að Ingibjörg beið eftir
honum Jóni sínum í 12 ár. En
brúni liturinn táknar trygðina.
Já, það var öðruvísi hér í þá
daga en nú. Þá gat maður séð
tunglið hérna úr glugganum
koma upp undan Esjunni, og
Stiftamtmannshúsið eða Stjórn
arráðið sem nú er kallað, sá
maður blasa við héðan, rétt
eins og það stæði undir hæð-
unum í Mosfellssveitinni.
Þetta útsýni hefir Jónas
Hallgrímsson haft, þegar hann
var hérna. Það var ekki und-
arlegt, þó hann gæti ort hér
falleg kvæði eins og þá var. Eg
er oft að hugsa hvernig hérna
hafi verið í stofunni á kvöldin,
þegar fólkið sat í rökkrinu og
sagði sögur. Þá voru engin
bessi háu hús. Þá sá maður
hér loftið, og bæði himin og
jörð.
En hérna í stóru stofunni í
norður endanum hélt maddama
Ottesen sín fínu böll.
Er gamla konan hafði þetta
rnælt, fórum við að skoða
húsakynnin, litla herbergið inn
af stofunni það sem Jónas Hall-
grímsson hefir haft fyrir svefn-
herbergi og Þórður vinur hans.
Þar er gamall hornskápur. Alt
með kyrrum kjörum. En gegnt
honum er gömul Borgundar-
hólmsklukka.
Þetta er einn dýrgripurinn
minn, segir gamla konan. Þessi
klukka hefir farið margar
ferðir til Hafnar, þvi þegar em-
bættismenn fluttu sig milli
landsfjórðunga í gamla daga,
þá urðu þeir að senda farangur
sinn til Hafnar að haustinu og
fá hann svo frá Höfn á nýja
staðinn næsta vor.
Hún sigldi í síðasta sinn þeg-
ar fóstri minn fluttist austan
úr Múlasýslu til Stykkishólms.
En við vorum svo heppin, er
við fluttum hingað, að við
fengum spekúlantsskip til að
taka dótið okkar beina leið til
Reykjavíkur. Svo nú siglir
klukkan mín líklega aldrei oft-
ar.
Mér þykir vænt um klukk-
una, og mér þykir vænt um
stofuna mína. Svona verður
maður, þegar maður fer að eld-
ast. Oft hefir mér verið boðið
að láta setja á hana nýtt vegg-
fóður. En eg vil það ekki. Því
þá er eg svo hrædd um eg
þekki ekki stofuna mina aftur,
finst hún ekki vera eins og hún
á að vera, eins og sólskins-
blettur í heiði.
Mér þykir vænt um þetta
hús, segir gamla konan enn,
þó háu húsin byrgi loftið og
himininn.
Og þegar Sigríður fylgdi mér
til dyra, alla leið út á hinar
fornfálegu tröppur, varð mér
litið á lágan sessustól úti í
garðinum hennar.
Já, garðurinn minn er góður,
sagði hún og eg er svo heppin,
að menn hafa boðist til að hirða
um hann fyrir mig. Eg hefi
alla tíð verið svo lánsöm, eg
held það fylgi húsinu hans Dil-
lons, hennar maddömu Otte-
sen og Jónasar Hallgrímssonar.
Þarna á stólnum sit eg á
morgnana og læt sólina skína
á mig. Hún er altaf eins, hvað
sem öðru líður, blessuð sólin,
þó alt sé hér að verða öðruvísi
en það var, og ísland nærri því
eins og komið út í heiminn.
—Mbl. 2. sept.
SAMKOMULAGIÐ YIÐ
BANDARÍKIN
(Umsögn ritstj. Tímans um
bandaríska hernámið á íslandi.
Hkr.)
Það var virðulegur og alvar-
legur blær yfir Alþingi í fyrra-
dag, þegar ríkisstjórinn setti
þingið og forsætisráðherra
flutti ræðu, þar sem hann gerði
Alþingi grein fyrir hinum mik-
ilsverðu ákvörðunum, sem rík-
.isstjórnin hafði tekið, um að
fela Bandaríkjunum hervernd
landsins, meðan núverandi
stórveldastyrjöld varir, og að-
draganda þessara mála öllum.
(Aths. Hkr.: Fyrir aðalefni
samninganna hefir áður verið
gerð grein í íslenzku blöðunum
vestra).
Eftir að hafa íhugað greinar-
gerð forsætisráðherrans, vill
Tíminn fyrir sitt leyti lýsa því
yfir, að hann telur að ríkis-
stjórnin hafi hlotið að velja
þann kost, sem hún valdi, og
ennfremur hafi hún hlotið að
gera það án þess að kveðja Al-
þingi til fundar, eins og á stóð.
Lega landsins er talin það
þýðingarmikil í yfirstandandi
styrjöld, að útilokað var að
þjóðin gæti lifað hér afskifta-
laus eins og í fyrri styrjöldum.
Island er, svo að ekki verður
um deilt á áhrifasvæði Bret-
lands og Bandaríkjanna. Þessi
tvö stórveldi ráða á hafinu um-
hverfis Isl. Til þessara landa
verðum við nú að sækja allar
okkar lífsnauðsynjar, sem ekki
verður aflað í landinu sjálfu
Undir þau lönd er að sækja um
markaði fyrir meginhlutann af
öllum okkar útflutningsvörum.
Annað þessara stórvelda
hafði hernumið landið, en
þurfti nú annars staðar á her-
afla þeim að halda, er hér hefir
BREZKT FLUGSKIP SKÝTUR A ÞÝZKT HERSKIP
Á myndinni er brezki flugherinn að hlaða flugfar með
torpedo. Nokkru síðar fréttist, að flugskipið hefði sökt
einu “móðurskipi” fyrir Þjóðverjum við strendur Englands.
Skipið sem sökk var haldið að væri Luetzow (fyrrum
Deutschland).
dvalið, og býst hitt þá til að
taka að sér verndina meðan
styrjöldin varir.
Reynsla hefir staðfest, að
smáríki sem hernaðarlega þýð-
ingu hafa komast ekki hjá her-
vernd einhverrar stórþjóðar.
Var það því eðlilegt, eins og
allar aðstæður voru, að ís-
lenzka rikisstjórnin gerði sam-
komulag það við Bandaríkin,
sem nú er kunnugt orðið.
Jafnframt verður að líta svo
á ,að skilyrði, þau sem af ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar hálfu
voru sett fyrir samkomulaginu,
séu hyggileg og þjóðinni sam-
boðin.
Þá liggur það i augum uppi,
að ríkisstjórnin gat ekki kvatt
Alþingi til ráða. Hér var um
hernaðarleyndarmál að ræða,
og þvi ekki um annað fyrir rik-
isstjórnina að velja, en að játa
eða neita á eigin ábyrgð.
Hitt var jafn sjálfsagt, að
rikisstjórnin kveddi Alþingi til
fundar þegar í stað, er leynd-
inni varð af létt, til þess að
hljóta dóm fyrir. það, sem hún
hafði gert, annaðhvort með
þvi, að þingið gyldi jákvæði
við gerðum hennar, eða sam-
þykti vantraust, sem þá leiddi
til stjórnarskifta.
Eina leiðin til þess aö komist
yrði hjá að slikar ákvarðanir
þurfi að taka án vitundar og
vilja þingsins.væri sú, að þing-
ið sæti óslitið meðan rás stór-
viðburða er svo hröð og nú á
sér stað.
Verður ekki annað séð, en að
með samkomulagi þessu við
Bandaríkin og samráði því,
sem haft hefir verið um málið
við Bretaveldi, hafi fslandi í
framtíð verið trygð aðstaða,
sem frjálsri og fullvalda þjóð,
og um þetta mikilsverða atriði
hafi ríkisstjórnin fyrst og
fremst notið náttúrlegrar að-
stöðu landsins.
—Tíminn, 11. júlí.
Vikublað stúdenta í Toledo-
háskóla í Ohio — The Campus
Collegian — hefir látið fara
fram skemtilega rannsókn á
því, hversu margir stúdentar
kaupi sér vindlinga og hversu
margir lifi á “slætti”. Einn dag-
inn var leitað á hverjum stúd-
ent, serri reykti, og rannsóknin
leiddi eftirfarandi í ljós: 25%
höfðu vindlinga og eldspýtur,
25% höfðu eldspýtur, en 50%
höfðu hvorugt.
* * •
Hinn ungi maður framtíðar-
innar, sem vill tolla í tízkunni,
mun ganga í fötum úr gleri og
mjólk, búa í húsi, sem er úr
pressaðri bómull og aka eftir
glervegum í bíl, sem notar
gerfigúmmí, spáir Harry T.
Manning, amerískur vísinda-
maður.
• • •
Skipstjórinn: Þér eruð nátt-
úrlega hinn svarti sauður fjöl-
skyldunnar og þess vegna
senda foreldrarnir yður á sjó-
inn.
Hásetinn: Nei, herra skip-
stjóri. Þessháttar hefir breyst
síðan þér voruð strákur!
BANDARÍKJAFLOTINN
stendur höllum fæti ef
til styrjaldar kemur
við Japani
Eftir Yates Stirling,
undiraömíról (U.S.A.)
Tj'f styrjöldin í Evrópu færi
•ú' svo illa, að við gætum
ekki lengur treyst á brezka
flotann, getum við kannske
neyðst til að hverfa á brott úr
Kyrrahafi, til þess að mæta
sameinuðum flotastyrk Þjóð-
verja og Ita),a.
Japanir mundu jafnsjótt
grípa til þess að leggja undir
sig lendur Hollendinga, Frakka
og Breta í Austurlöndum, ef
þeir verða ekki búnir að því
áður. Þetta gerræði táknaði
það, að japanski flotinn mundi
slá hring um Filippseyjar, en
þær verða undir vernd Banda-
ríkjanna a. m. k. næstu 6 ár.
Ef það gerist, sem getið er
hér að framan, hlýtur stefna
Bandaríkjanna að verða eitt af
tvennu: Að við reynum að frið-
mælast við Japani, eða beitum
valdi til þess að klekkja á þeim
fyrir þessar yfirtroðslur.
Ef styrjöld brytist út við
Japani, má gera ráð fyrir því,
að aðalhluti flota okkar verði
umhverfis Hawaii og hafi
bækistöð í Pearl Harbor. Það
munu líða nokkur ár, þangað
til flotabækistöðin í Dutch
Harbor í Alaska verður fullbú-
in.
Á næstu 12 mánuðum mun
fioti okkar ekki verða miklu
sterkari en hann er nú: 15 or-
ustuskip, 6 flugvélastöðvar-
skip, 40 beitiskip, 50 nýtízku
tundurspillar og 31 nýtízku kaf-
bátur. Auk þess getum við
gripið til 100 gamalla tundur-
spilla og 60 gamalla kafbáta,
sem hætt var að nota, ef ekki
verður búið að láta Breta fá þá
alla.
Japanir halda öllu leyndu um
flotastyrk sinn, en herskipa-
stóll þeirra er sem hér segir,
eftir því sem næst verður kom-
ist; 12 orustuskip, 9 flugvéla-
stöðvarskip, 45 beitiskip, 130
tundurspillar og 70 kafbátar.
Þessi floti mun geta teflt fram
fleiri skipum úr hverjum flokki
en við. Auk þess hefir hann
nóg af bækistöðvum í V.-Kyrra-
hafi og á ströndum þess, þar
sem stó herskip geta hafst við
og flugvélar haft aðsetur.
Floti okkar getur haft tvær
bardagaaðferðir: Haldið sér í
, vörn á “víglínunni” Alaska—
Hawaii—Panama, eða siglt
vestur um haf til að sækja
fjandmanninn heim. Flotinn
getur ábyrgst öryggi alls þess,
sem er austan ofannnefndrar
“víglínu”. En eina leiðin til að
sigra yrði að sækja óvininn
heim, en það yrði mjög hættu-
legt, vegna þess, hve aðstaða
hans er góð — bækistöðvar
margar — og á meðan yrðum
við að láta Atlantshafsströnd-
ina vera varnarlausa fyrir árás
,frá Evrópu.
' Það er mjög líklegt, að “sezt”
BÆNDUR/
Á 438 stöðum eru lyftur Federal-
félagsins reiðubúnar til að taka á
móti 1941 ársuppskeru yðar.
ÍkJ

y *
(23)
FEDERHL GRHin LIIRITED
yrði um Singapore og Hong
Kong, áður en þetta stríð hefði
staðið í eina viku. Við getum
lalið það víst, að ef þessar
bækistöðvar verða ekki þegar í
höndum Japana, þegar floti
okkar kemur til annarar hvorr-
ar, þá munu mannvirki þeirra
koma okkur að litlu gagni,
vegna þeirra eyðilegginga, sem
Japanir eða verjendurnir verða
búnir að framkvæma.
Þá má gera ráð fyrir að Jap-
anir geti farið sinu fram í suð-
austur hluta Asiu. Ef við leggj-
um til atlögu við Japani véstur
undir Asíu, mun minni floti
(okkar) ráðast á stærra flota,
þar sem hann er sterkastur.
Japanir mundu hafa allar þær
bækistöðvar og hafnir, sem
þeir þyrftu, en okkur skorti. —
En ef floti okkar fengi að nota
Singapore og Hong Kong, áður
en til stríðs kæmi, þá mundum
við geta náð jafnvægisaðstöðu
við Japani, enda þótt þeir hafi
komið sér fyrir þarna fyrir
mörgum árum.
Ef floti okkar hinsvegar
hugsaði aðeins um vörnina,
mundu Japanir taka það sem
þeir gætu og styrkja svo að-
stöðu sína til undirbúnings á-
rásinni í austurátt, ef þeir eru
þá að hugsa um hana, því að
það er vafasamt. Þeir mundu
gera kafbátaárásir á skip okk-
ar og e. t. v. loftárásir á vest-
urströndina, en stórárás Jap-
ana austur á bóginn mundi
vera jafn hættuleg fyrir þá og
árás okkar vestur á bóginn.
Bækistöðvar okkar í Kyrra-
hafi virðast vera fullnægandi
til varnar, að sleptum Filips-
eyjum. En ef við eigum að
hefja sókn gegn Japönum, get-
um við ekki gert svo að vel fari,
nema með því að stækka og
fjölga flotabækistöðvunum í
Mið- og Vestur-Kyrrahafi.
Það er óhætt að fullyrða, að
við getum aukið flota okkar
hraðar en Japanir. Sá tími
mun því koma, eftir nokkur ár,
að Bandaríkjafloti geti sótt
Japani heima og sigrað þá í
þeirra eigin hlaðvarpa.
Verkefni flota okkar í Kyrra-
hafi er hvorki einfalt né létt.
Sérfræðingar eru þeirrar skoð-
unar, að við verðum að hafa
tvö skip fyrir hvert eitt Jap-
ana, til þess að geta sigrað þá i
heimahöfum þeirra.
Það yrði gegn tillögum sér-
fræðinga okkar, ef við sendum
aðeins jafnsterkan flota til að
berjast við Japani í vestan-
verðu Kyrrahafi. Þetta vita
Japanir og þess vegna eru þeir
svo hrokafullir meðan brezki
flotinn hefir yfrið nóg að gera í
“orustunni um Atlantshafið.”
—Vísir.
1 Florida í Bandarikjunum
var nýlega grafið í Indíánaleg-
stað, sem á að vera frá því
áður en Columbus endurfann
Ameriku. Tvö hundruð haus-
kúpur voru teknar til skoðun-
ar og voru 199 með heilar tenn-
ur, en ein tönn var skemd í 200.
hauskúpunni.
• • •
— Nú hafa þeir komið sér
saman um, að hafa hlutaveltu
til styrktar Önnu gömlu. Þú
kemur væntanlega og dregur
fáeina drætti?
— Nei, það geri eg ekki.
Hugsaðu þér bara, ef eg yrði nú
svo óheppinn, að draga kerl-
inguna sjálfa!
• • •
— Það líður hreint og beint
yfir yður, ef eg segi alt, sem
honum þóknaðist að láta út úr
sér við mig, konumyndina sína.
— Segið það bara. Eg er líka
gift og vön við sitt af hverju.
• • •
— Já, en mamma mín. Þú
mátt ekki vera svona hörð. —
Hann segist elska mig.
— Mér er alveg sama — það
segja þeir allir.
— Nei, mamma — ekki við
mig.
/OVEASEA^
Bottlko Beci

Atvarded
The Gold Championshiþ Medal
Silver and Bronze Medals
London, England
1937
pHONe
57241
Independently
Owned
and
Operated

The Riedle Brewery Limited
Winnipeg, Manitoba
This aaveniament is not tnserlea oy tne Uovemment Ltquor Control Commlssion. The
Commission ts not responsible jor statements madc as to quality o) products advcrtised.