Heimskringla - 15.10.1941, Síða 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. OKT. 1941
Sonur Öræfanna
Athuganir hans af háttum dýranna
hjálpuðu eðlisávísun hans, og kendi honum að
hlýða henni. Hann hafði kannske séð að
máfurinn, sem sat kyr fær að vera í friði með
æti sitt fyrir félögum sínum, en fljúgi hann
með það í burtu, elta hinir hann til að ná því
frá honum. Auðvitað hugsaði barnið ekki
svona, en vissi þetta ósjálfrátt og fór eftir því.
Það var einkennileg sjón — hið hnipraða
villudýr búið til að stökkva, og náfölt barnið,
sem reyndi að halda velli og flýja ekki. —
Frumstæðilegur ótti lét hárin risa á höfði
þess. Þetta var augnablik eldraunarinnar
en maðurinn gekk sigrandi af hólmi.
Dýrið fór urrandi í burtu. Sam þurfti
ekki að óttast það framar, en það gekk
kraftaverki næst að hann skyldi sleppa.
Hefði hann flúið mundi dýrið sennilega
hafa elt hann. Hefði hann skriðið undir bát-
inn, mundi það hafa elt hann og hvað þá hefði
orðið er ekki örðugt að geta sér til. Dýr þetta
var vant að ráðast inn í holur annara dýra.
Hvaða skepna, sem flúði undan því varð bráð
þess. Einu skepnurnar, sem það lét í friði
voru þær, sem það var hrætt við. Ræningi
þessi fór lengra. Hann svalaði blóðþorsta
sínum og hatri hvar sem hann gat. Hann
hikaði ekki við að ráðast á broddgöltinn,
þótt eitrið úr broddunum hans yrði honum
að bana á eftir. Þegar Sam virtist ekki vera
hræddur við hann, flúði hann, annars hefði
þetta farið á annan veg.
Kvikindi þetta með illúðlegu augun réð-
ist á alt. Úlfur hefði ekki þorað að horfast
í augu við drenginn, eða hreinn og gaupa.
Þetta var versti morðingi öræfanna, þótt
hann sé ekki nema miðlungsstór er hann
grimmasta rándýr norðurslóðanna. Hinir
hálfviltu flokkar þar nefna hann “Djölfakló.’
En í raun og veru er þetta stór villuköttur.
Annars var Sam í vinfengi við dýrin og
kötturinn ónáðaði hann aldrei framar. Jafn-
vel oturinn, sem allra dýra var styggastur
vandist honum og stakk sér ekki af ótta, þótt
hann sæi hann. Annar villuköttur sem er
mjög skæður þar norður frá en lítill vexti
hændist svo að honum að hann vafðist fyrir
fótum hans.
Hann sá leik selanna, er skriðu upp á
ströndina. Þeir sváfu þar óhræddir. Einu
sinni kom risavaxinn rostungur upp í f jöruna,
er það sjaldgæfur gestur á þeim slóðum og
fór Sam til að sjá hann en komst ekki nálægt
honum því að hann stakk sér i sjóinn.
En honum þótti samt vænst um hrein-
dýrin. Lítill hópur þeirra hafði tekið sér
bólfestu nálægt bátnum hans. Það voru
frískar og yndislegar skepnur, létt og hröð í
snúningum. Hið klunnalega brölt kálfanna
og hin viðkvæma umhyggja mæðranna, og
stökk hinna stoltu tarfa var honum til mik-
illar gleði.
Þekking barnsins óx hröðum skrefum.
Það hafði ekkert fyrir stafni viku eftir viku
nema að nota augun og fræðast — þannig
öðlaðist það grundvöll að þeKkingu á lífi
dýranna, sem var næstum einsdæmi. Þetta
gekk þeim mun betur vegna þess að þau ótt-
uðust hann ekki eins og fullorðinn mann, og
þótt hann vissi ekki nafnið á neinu þeirra,
þekti hann þau samt öll. Hann var á þeim
aldri, sem menn fá skýrust áhrif frá umhverf-
inu, og ekki þurfti hann heldur að sigra neina
fordóma í huga sér. Brátt hugsaði hann ekki
um þau á mannlega vísu, eins og lægri verur,
heldur eins og systkini sín. Og á óskiljanleg-
an hátt virtust þau skilja hugsanir hans um
þau. Hann sigraði tortrygni þeirra með því
að treysta þeim.
Áður en mánuðurinn var liðinn — og
honum fanst sá tími eins og löng æfi — var
hann sjálfur næstum því lítið dýr. Lifnaðar-
hættir hans voru eins og þeirra og hugsunin
varð það lika. Hann stældi dýrin og gekk
eins hljóðlega og þau og varð eins styggur og
þau. Hann varð að vera á stöðugri hreyf-
ingu til að halda á sér hita og líkami hans
varð frámunalega grannur og liðlegur. En
breytingin varð ennþá meiri. Smátt og smátt
skapaði hann sér alveg nýja lífsskoðun.
Hann tók eftir því að í hverjum dýra
hópi, virtust sterkustu einstaklingarnir vera
valdamestir. Helstu áflogaseggirnir meðal
máfanna fengu bestu bitana og sterkasti
tarfurinn var foringi hreinanna. Auðsæilega
var hinn góði guð landsins, sá er ók í
geisladýrð sinni yfir himininn — máttugur
guð, sem elskaði hina sterkustu og launaði
þeim. Sam var orðinn svolítill heiðingi og
heiðnar hugsanir festu óðum rætur í sál
hans. Hann langaði til veiða eins og allir
aðrir. Hann langaði til að stökkva á bráðina
og drepa hana. Þetta var lögmálið að hinn
lægni og sniðugi yfirvinni hrnn seina og
heimska. Hann hugsaði ekki þannig, en þessi
löngun ríkti i huga hans sem ósk er ekki var
mynduð í orð.
1 lok júní mánaðar vaknaði þessi ósk
með nýju afli. Hlýja veðrið færði nýja gesti
að ströndum hans. Þeir voru utan úr hafinu.
Einkennilegir skuggar, sem þutu fram og
aftur í læknum hans. Fyrst voru þarna að-
eins þrír eða fjórir þeirra, síðan komu þeir í
tugatali hundruðum og þúsundum saman.
Vatnið varð svart og gruggugt af þeim og |
rann út yfir bakkana. Hann vissi að þetta
var fiskur. En hann vissi ekki að hann sá
sumargöngu laxanna. Silfurbreiðuna miklu,
sem fyllir smá árnar i vestur Alaska. Þeir
komu utan frá hafinu til að deyja og komust
því alqlrei út í hafið á ný.
Sam var alveg forviða yfir því hversu
margir þeir voru, og leiftur hraði þeirra vakti
hina meðfæddu veiðilöngun hans. Hann óð
út í ána, en þótt laxinn synti um fæturnar á
honum gat hann ekki veitt neinn þeirra, og
þótt hann hefði náð í þá, mundu hinir sleipu
skrokkar þeirra hafa runnið úr greipum
hans. Hann eltist við þá í heilan tíma, en
hætti svo.
Hann fór upp á bakkann og horfði á silfur
breiðuna, sem virtist engin takmörk hafa, og
yfir brúnina á klettinum sá hann að annar
var kominn þarna til að veiða.
Það var engin furða þó að drengurinn
yrði hræddur. Hingað til hafði hann aðeins
séð smá dýr. Hreinar auðnarinnar sem vógu
í mesta lagi tvö hundruð pund voru lang
stærst. Hann hafði aldrei dreymt um að í
þessu landi fyndist svona tröllvaxin skepna.
Hún var eins há og hreindýr og meira en
þrisvar sinnum gildari. Við hlið hennar hlupu
tvö minni dýr, sömu tegundar, líklegast ung-
arnir.
Þau voru hér um bil fjögur hundruð fet
í burtu og nálguðust hægt og staðnæmdúst
tvö hundruð fet frá honum. Hann stóð graf-
kyr án þess að hreyfa sig, hann hafði gert sér
þetta að venju, svo að gestir hans yrðu ekki
hræddir við hann. Honum varð kalt í fram-
an, hann vissi að vindurinn blés úr réttri átt.
Sam hugsaði að þetta hlyti að vera hund-
ur, þótt hann væri tíu sínnum stærri, en
stærsti hundurinn, sem hann hefði séð. Dýrið
hafði hundshaus, var gulbrúnt á litinn eins
og stóru sleðahundarnir, sem hann hafði séð
í Alaska. Hann langaði til að verða vinur
þessa stóra hunds, en reynslan hafði kent
honum að hundarnir í þessu landi voru
styggir ef menn voru of nærgöngulir við þá.
Þessvegna beið hann rólegur eftir að sjá hvað
mundi verða.
Það kom altaf eitthvað fyrir í landi auðn-
arinnar. En það sem nú skeði var mjög svo
furðulegt. Hin stóra tík lét hvolpana sína
verða eftir á bakkanum og óð svo út í ána,
þar sem hún stóð hreyfingarlaus. Hún var
eins og gulur klettur í ánni.
Sam beið með eftirvæntingu og kipraði
saman augun, hann hafði vanið sig á þetta í
seinni tíð. Fjöldi nágranna hans voru ó-
hræddir við vatnið, eins og selirnir og otrarn-
ir, en þeir voru ekki eins og gulir klettar.
Og á meðan drengurinn starði á þetta, færð-
ist sviplega líf í hinn mikla skrokk hundsins.
Það gerðist fleira á þessari svipstundu,
en hann gat áttað sig á. Hin mikla, loðna
loppa dýrsins skeltist ofan í vatnið með eld-
ingar hraða. Hreyfingin var svo snör að
Sam festi næstum ekki augu á henni, í sama
vetfangi glitraði eitthvað eins og silfurlit
elding gegnum loftið. Hinn mikli óvættur
stökk til hliðar, með svo miklum snarleika að
næstum var ótrúlegt og sló aftur með hramm-
inum niður í vatnið, nýtt lejftur sást í loft-
inu áður en hitt var horfið.
Eðlisávísun barnsins bauð því að standa
kyrru og sjá hvað frekar mundi ské, en hann
varð að beita öllum sínum viljakrafti til að
hrópa ekki upp yfir sig. Hjarta hans titraði
af hrifningu yfir að sjá þessa stóru tík að
verki. Þótt hann væri svolitill villumaður
var hann þó drengur ennþá og gat fundið til
aðdáunar. Þessi fiskiaðferð fanst honum sú
dásamlegast, sem hann hafði séð á sinni
löngu æfi.
“Þetta er göfugast allra dýra,” hugsaði
hann og hann hafði fremur rétt fyrir sér.
Þessi mikla ófreskja var hvorki meira né
minna en Kadiak björn, stærstur allra grá
bjarnanna — stærsta kjötætan i öllum heimi.
Björninn rumdi og óð upp á bakkann.
Húnarnir flugust á um fyrri laxinn, en vin-
gjarnlegur snoppungur með hramminum —
sem gaf fjögur hundrað punda högg, lét þá
steypast kollhnís svo að þeir urðu stein hissa
og settust niður til að biða frekari fyrirskip-
ana. Birnan fleygði öðrum fiskinum til minni
ungans og litaðist svo um eftir hinum, loks
fann hún laxinn, fleygði honum í stærri hún-
inn og óð aftur út í ána til að fiska meira.
Hún sló bráðlega þriðja fiskinn og þrjá
til i sömu andrá. Einn þeirra datt fast hjá
ánni, en hann hreyfði sig ekki. Sú lífsvera
sem grábjörninn slær hreyfir sig aldrei fram-
ar.
Bjarnarfjölskyldan át bráð sína og
þrammaði svo leiðar sinnar. Alt frá þessum
degi fékk Sam margar heimsóknir frá björn-
unum. Þeir komu frá hellum sinum í fjöllun-
um til að metta sig á laxinum.
Drengurinn athugaði dýrin í fjarlægð og
næsta dag þegar hann sá bjarna fjölskyldu
koma niður með ánni varð hann undarlega
æstur. Hann hélt að þetta væru hinir sömu
og hann hefði séð daginn áður; kerlingin
mundi fiska meðan krakkarnir veltust um í
grasinu. Titrandi af áhuga kraup hann í
grasinu hjá ánni.
Birnirnir litu ekki við honum, vind\’rinn
stóð af þeim. Það var miklu auðveldara að
komast að þeim, en að refi eða hreindýri.
Þeir heyrðu ekki skóhljóð hans í grasinu
og virtust ekkert taka eftir honum þar sem
hann læddist hálfboginn. En í raun og veru
erú Kodiak birnirnir ákaflega lyktnæmir, en
bæði heyrnarsljóir og sjóndaufir. Drengur-
inn gat þess vegna skriðið fast að þeim. En
þeir voru samt mjög varkárir og stundum
störðu þeir og hlustuðu til að koma auga á
Sam. En hann hafði lært það af hinum viltu
meðbræðrum sinum, að þegar birnirnir voru
að fiska eða horfðu í aðra átt, notaði hann
tækifærið og læddist að þeim gætilega, en
þegar þeir horfðu í áttina til hans var hann
kyr.
Ef þeir horfðu til hans áður en hann
gat falið sig í grasinu reyndi hann ekki að
fela sig, en stóð kyr. Hann hafði séð refina
gera þetta. Einu sinni hafði heil bjarnar-
fjölskylda starað langa lengi á ref, sem stóð
hreyfingarlaus, komust þeir á þá niðurstöðu
að þarna væri ekki neitt, sem vert væri að
ómaka sig yfir.
Drengurinn skreið áfram þangað til hann
var bara fjörutíu fet frá birnunni. En
hann hafði enga hugmnyd um að þetta væri
hreystiverk. Hugrekkið kom ekki þarna til
greina. Sam hafði verið kent að hræðast
ekki sleðahundana. Ástæðan fyrir því að
hann læddist að þeim var sú, að hann vildi
ekki hræða þá. Þótt þetta virðist nú vera
hlægilegt — að þúsund punda björn hræddist
dreng, sem er aðeins fimtíu pund — þá var
skoðun hans grundvölluð á reynslunni. Hann
langaði ekkert til að hræða þá. Viltu dýrin
voru oftast nær hættuleg hvort öðru, en þau
höfðu öll óttast hann. Honum fanst því að
hann væri nú að leika þann skemtilegasta
leik, sem hann nokkru sinni hefði leikið.
Birnan kastaði hverjum silfurgljáandi
fiskinum á fætur öðrum í land. Drengurinn
fylgdi hverri hreyfingu hennar með tfndrandi
augum. Hann tók vel eftir hvar hver einasti
fiskur féll. Þegar hún hafði drepið fimm eða
sex fiska, óð hún í land til að sýna húnunum
hvernig þeir ættu að éta, og hún virtist hafa
gleymt fallegum, feitum laxi, töfrafríðum,
með hreistri sem glitraði eins og ljómandi
stjörnur. Hann lá sérstakur og ein fimtán
fet frá hendi drengsins.
Hjarta hans barðist eins og það ætlaði
að springa, er hann skreið hægt og hægt að
þessum skínandi silfurfiski. Hann var veð-
féð í þessu tafli.
Birnirnir átu fiskinn sinn og veittu hon-
um enga eftirtekt. Nú rétti hann fram
magra brúna hanijlegginn og lét fingurnar
renna eftir hinu gljáandi hreistri laxins og
gróf svo fingurnar inn í tálknin. Hann greip
fiskinn, stóð á fætur og hljóp af stað.
Þetta reyndist að vera röng aðferð.
Birnan gamla sá flóttamanninn, sennilega
vissi hún ekkert um hvaða skepna þetta var,
en henni veittist létt að sjá laxinn í hendi
hans. Þessi litli, tvífætti angi hafði rænt
hana eign hennar. Hún rak upp urr af gremju
og uhdrun og þaut á eftir honum.
Eins og að líkindum ræður hlaut kapp-
hlaup þetta að fá'skjótan endir. Það eru fáar
skepnur, sem geta hlaupið eins fljótt, stuttan
spöl, og grábjörn, og þó að litlu fæturnir
sýndust fljúga eftir jörðinni pálgaðist birnan
hann brátt. Og hvort sem dýrið ætlaði að
hefna sin eða ná aftur eign sinni, var honum
það ljóst að hann var í mikilli hættu staddur.
Þetta var ekki lengur neinn leikur heldur veð-
hlaup upp á líf og dauða.
Þótt björninn væri ekkert reiður gat
hann samt ekki slegið barn eins og Sam, án
þess að það biði bana af því. Þetta gat bráð-
lega orðið hinn raunalegi endir á æfintýri
hans — lítið malað lík liggjandi í grasinu og
hinn mikli björn brokkaði með fiskinn til
húnanna sinna án þess að vita hvilíkt tjón
hann hefði unnið.
En ennþá lifði veik von. Eins og óartar
strákur fleygði Sam fiskinum frá sér. Hann
gerði það i þeirri von að fá mýkt skap and-
stæðings síns, en í ákafanum sem á honum
var, hnaut hann um þúfu og féll endilangur
ofan í grasið.
Birnan hægði ferðina, rumdi og tók fisk-
inn. Hún litaðist um eftir þjófnum en kom
ekki strax auga á hann þar sem hann lá, nú
hreyfði hann sig og með fiskinn milli tann-
| anna kom hún til hans til að athuga hann
nánar. Af einhverri sérstakri ástæðu reyndi
drengurinn ekki framar að flýja. Hann var
eins og mús í klónum á kettinum; hann vissi
það kannske ósjálfrátt að nú væri úti um
sig. En björninn sýndi engin merki um reiði,
hann var bara forvitinn.
Hann stansaði fáein skref frá honum og
þefaði. Hann velti hinu stóra höfði sínu til
að koma auga á hann. Loks virtist hann
finna af honum lyktina og á hinn óskiljanlega
hátt, sem dýrin breyta stúndum, sneri hann
við og rölti í burtu. r v
Hún náði í ungana sína, tuktaði þá til
fyrir eftirtektaleysið og fór síðan með þá
leiðar sinnar.
Það var hryggur en reyndari drengur,
sem fór heim í hreiðrið sitt. Hann var alls
ekkert hrifinn yfir því að hafa sloppið á svona
dásamlegan hátt. Hann vissi varla að hann
hefði verið í hættu staddur. Hann var bara
hryggur yfir því að hafa mist fenginn. Björn-
inn hafði farið að eins og öll hin dýrin — verið
ófús á að stofna til nánara kunningsskapar
við hann, og inst inni verið hálf smeikur við
hann.
Sú skoðun gaf honum nýtt hugrekki. Já,
á þessum hlýju sólbjörtu júní dögum yfirgaf
hræðslan hann næstum alveg, og kom bara
til hans á nóttunni.
Það hafði ekkert hent hann, sem gat
deyft veiðihuginn i honum, og næsta dag
hugsaði hann aðeins um að fiska lax. Þessir
þjótandi skuggar í ánni æstu ímyndunarafl
hans, og sólguðinn var hátt uppi á himninum.
Sam var altaf djarfastur þegar sólin var hátt
á lofti, húnfrelsaði hann frá álögum óttans.
Hjarta hans hætti næstum að slá þegar
hann sá gamlan björn vera að veiða í ánni.
Hann gat ekki staðist freistinguna að nálgast
hann. Hann skreið að honum á fjórum fótum
og beið þangað til hinn mikli björn hafði
fleygt einum sex fiskum upp á bakkann. Einn
þeirra datt eins og faðmslengd frá honum, og
hann lá svo langt í burtu að björninn leitaði
hans ekki strax.
Drengurinn skreið að honum og smeygði
fingrinum undir tálknin. Björninn var aftur
kominn út í ána. Sam, sem langaði ekki í
nýtt kapphlaup, skreið i burtu og dró fiskinn
með sér.
Þegar á alt var litið var þetta æfintýri
ekki einungis skemtilegt, það var líka gagn-
legt. Hinn gylti guð hans hafði verið góður
við hann. Hann var bráðlega óhultur — og
þetta dásamlega herfang var í hendi hans.
Hugsanirnar, sem upp á síðkastið höfðu
vakað fyrir honum, fengu þarna sönnun.
Bráðin heyrði sgurvegaranum til. Ekki ein-
göngu hinum sterka og liðuga, heldur einnig
þeim kæna og slæga. Hafði hann samvizku-
bit yfir þjófnaðinum? Ekki vitundarögn. í
stað þess að vera angurvær eða hryggur út
af því, var hann hrifinn og sigri hrósandi.
Hann hafði aldrei á æfi sinni séð annan eins
fisk. Hann var lengri en, handleggur hans
og gildari en læri hans, þar sem hann var
þykkastur. En hvað hann var þungur! Feg-
urri skepna var aldrei sköpuð.
Rennilegur og silfurglitrandi! Þetta var
. fegursta leikfangið, sem hann hafði nokkru
sinni eignast. Þetta var matur.
En þegar hann reyndi að éta hann fór
heldur illa. Það var yndisleg lykt af honum,
sem skerpti matarlyst hans, en hann var
blautur og sleipur og kaldur er hann beit í
hann og grjótharður. Bjarnarhúnarnir höfðu
sjálfsagt öðruvísi tennur en hann. En samt
dáðist hann að laxinum og dró hann með sér
hvert sem hann fór, hafði hann með sér inn
undir bátinn, þegar hann að venju fékk sér
miðdegisblundinn. Þegar hann vaknaði beit
hann í hann aftur, en hann var ennþá harðari
undir tönn en áður. Auk þess var hann ekki
nærri því eins fallegur — en það eru forlög
sem bíða flestra leikfanga mannanna.
Nú var orðið svalt — hráslagalegt og sól-
in hulin. Hann fór þessvegna upp að lindinni
sinni heitu til að sitja hjá henni. Hann lagði
fiskinn við hliðina á sér, en hann var slor-
ugur og háll og rann því ofan í hverinn. —
Drengurinn varð alveg utan við sig, því að
hann var ennþá ekki orðinn leiður á leik-
fanginu sínu, og vildi ógjarna missa það.
Hann reyndi að ná fiskinum upp úr hvernum
en brendi sig án þess að ná honum.
En hann var ráðagóður unglingur og lit-
aðist um eftir einhverju til að ná honum
með . Hann varð að ganga lengi eftir fjör-
unni þangað til hann fann grein eina. Með
hana sneri hann aftur til laugarinnar.
En þetta var ekki auðvelt. Fiskurinn
slapp aftur og aftur ofan í vatnið. Eftir að
hafa barist við þetta í hálf tíma hepnaðist
honum að krækja greininni undir tálknin og
draga hann upp.
Hann beygði sig til að taka hann upp en
brendi sig aftur og ætlaði sér að láta fiskinn
eiga sig því að hann var orðinn reiður við
hann, en þá tók hann eftir því að mörg göt
voru komin á hann eftir greinina, þar sást í
Ijósrauðan fiskinn.
J