Heimskringla - 12.11.1941, Page 5

Heimskringla - 12.11.1941, Page 5
WINNIPEG, 12. NÓV. 1941 HEIMSKRINGLA 5. SIÐA nærri hafa nægt til þess að setja hann í þann virðingar- sess, sem hann skipar í sögu og minningu þjóðar sinnar. Það er rithöfundurinn Snorri Sturlu- son, sem gnæfir, eins og lýs- andi viti, yfir djúp sjö alda, en ekki höfðinginn, þó glæsilegur væri, athafna- og áhrifamikill. Hitt er jafnsatt, eins og Nordal leggur áherslu á, að í eigin augum var Snorri fyrst og fremst höfðmginn, en eigi skáldið og fræðiþulurinn; jafn- hliða skyldi það í minni borið, eins og Nordal segir spaklega: “Verk Snorra hafa haft ó- metanlegan ávinning af æfi- ferli hans, einmitt eins og hann var. Frásögn hans ber öll vott um smekkvísi höfðingjans, frjálsa hugsun og víðsýni. — Hann er algerlega laus við hreddur, mærð og lærdómstild- ur. Hann skilur söguna ekki einungis með vitsmunum sín- um, heldur með reynslu sinni. Hann hefir ekki einungis skrif- að sögu, heldur líka lifað sögu. Þessvegna bera ræðurnar í söguritum hans og frásagnir um ráðstefnur og samninga af flestu öðru í þeirri grein. Og metorðagirndin, sem veldur svo mörgu í fari hans, leggur hka ljómann um höfðingjalýs- ingar hans. Hann var þar að lýsa því, sem hann helzt vildi vera, en aldrei auðnaðist á Þann hátt sem hann hafði dreymt um. En í sagnaritun- inni héldu honum ekki sömu bönd og í baráttunni um met- °rð og völd. Sturla Sighvats- son og aðrir ribbaldar meinuðu honum ekki að láta höfðings- skap ólafs helga, Þorgnýs lög- manns, Erlings Skjálgssonar og Hinars þarmbarskelfis njóta sín. Einmitt á þennan hátt er mikið af því dýrmætasta í bók- mentum heimsins til orðið. — £*ær hallir, sem menn fengu ekki bygt á jörðu, hafa þeir reist að þvi glæsilegri á frið- iandi listarinnar.” m. Tvö höfuðrit eru með fullri vissu eignuð Snorra Sturlu- syni: Edda og Heimskringla. Snorra-Edda, eins og það rit er venjulega nefnt, ber órækan v°tt um víðtæka þekkingu höf- úndarins á fornum fræðum ís- lenzkum og um fágæta brag- fimi hans, enda er þetta rit hans óþrotleg uppspretta um hinn forna skáldskap vorn, og hafði djúptæk áhrif á síðari bókmentir vorar, þó eigi verði það hér rakið. Auk þess varp- ar Snorra-Edda björtu ljósi á horrænt menningarlíf í heild sinni. Hinsvegar er “Háttatal” b^ns, þó merkilegt sé og eigi mikið fræðigildi, ekki mikill skáldskapur frá nútíma sjónar- ^hiði; bragarhættirnir leika í böndum Snorra, en hann er of búndinn við hið fasta, forna ijóðform og skortir það hugar- flúg og tilfinningaríki, sem einkennir hin miklu skáld, svo sem Egil Skallagrímsson for- föður hans. Áðruvísi horfir við um hið ó- búndna mál, goðasagnirnar í ^ddu hans; þar nýtur hinn ró- iegi og listfengi stíll hans síns agætlega og hæfileiki hans til að ljfa sig inn í hugsanir ann- ara manna, fornan átrúnað og iiðna viðburði”' (S. Nordal). — Þessi hæfileiki hans og snild í frásögn koma þó enn betur i ijós í mesta og víðfrægasta rit- verki hans, Heimskringlu (Nor- egskonungasögum). — Fræði- mannleg gagnrýni, glöggskygni pg ritlist haldast þar fagurlega i hendur, og í því tilliti ber Snorri höfuð og herðar yfir alla fyrirrennara sína í íslenzkri sagnaritun, og þó víðar sé leit- að. Hann lærði af þeim, sem á úndan höfðu gengið og notar ó- spart ritaðar heimildir, en með gagnrýni sinni og smekkvísi tókst honum að samræma brotasilfur hinna eldri heim- ilda í listræna heild. Hann er því sannarlega eins og hann hefir nefndur verið: “arfþegi og fullkomnari” (S. Nordal). Eigi má heldur gleyma því, hver snillingur Snorri er löng- um í mannlýsingum, eigi sizt þá er hann ber saman fjarskylt lunderni söguhetja sinna. Ann- að er það, sem er sérstaklega aðdáunarvert um sagnaritun hans og mjög til fyrirmyndar, en það er óhlutdrægnin, sem yfirleitt einkennir frásögn hans. Snorra hefir einnig verið eignað enn annað merkisrit ís- lenzkra bókmenta, en það er Egils saga Skallagrímssonar. Varð dr. Björn M. Ólsen fyrst- ur manna til að rökstyðja þá athylgisverðu tilgátu, en Grundtvig gamli, hinn danski fræðiþulur, kom fyrst fram með hana. Rekur Nordal það mál að nokkru í fyrnefndri bók sinni um Snorra, en lét þá nið- urstöðuna liggja milli hluta, þó að hann fortæki eigi, að ólsen hefði rétt að mæla. En í hin- um stórmerkilega formála að útgáfu sinni af Egils sögu (1933) tók Nordal þetta mál til nýrrar og rækilegrar athug- unar og komst að þessari nið- urstöðu: “Þetta mál verður aldrei útkljáð til fullrar hlítar með þeim gögnum, sem vér þekkjum nú. Eg er fús til að skiljast við það sem álitamál. En sjálfur hefi eg sannfærst um það því meir, semæg hefi kynst Egils sögu betur, að hún sé verk Snorra, og eg mun framvegis ekki hika við að telja söguna með ritum hans, nema ný rök komi fram, sem mér hefir sézt yfir.” Sé hér rét til getið, og sterk rök sýnast hníga að því, þá er vegur' Snorra að meiri sem sagnaritara og skuld vor við hann að því skapi stærri. IV. Ritstörf Snorra hafa borið nafn hans og frægð víðar um lönd, en nær allra annara Is- lendinga, og er það sagt með þau rit hans eingöngu í huga, Eddu og Heimskringlu, sem honum eru eignuð með fullri vissu. Mun Snorra sjálfan lítt hafa órað fyrir því, að þessi rit hans færi eins vítt um lönd, í útgáfum og þýðingum, og raun ber vitni. Árið 1930 gaf Gustav E. Raabe, bóksali í j Oslo, út skrá yfir allar þær útgáfur, sem kunnugt var þá um af Snorra-Eddu og Heims- kringlu; töldust þær vera 51 af hinni fyrri, en 69 af hinni siðari. Einnig sýndi skrá Raabes það, að rit þessi höfðu verið þýdd á eitthvað 12 tung- ur. Það er því ekki ofsögum sagt, að þau hafi orðið óvenju- lega víðförul. Með því er sag- an þó ekki öll sögð; á þeim rúmum áratug, sem liðinn er síðan skrá Raabes kom út, hafa eigi allfáar útgáfur og þýðingar af ritum þessum bætst í hópinn, að eigi sé talað um nýjar útgáfur af einstökum Konungasögum Snorra. En um bókfræði þeirra að. fornu og nýju má vísa til rita prófessors Halldórs Hermannssonar um þessi efni (Islandica, II, XIII, og XXVI.). Utan Islands hefir Snorri hvergi átt eins mikilli lýðhylli að fagna eins og hjá frændum vorum Norðmönnum, og var það eðlilegt, að Noregskon- ungasögur hans félli þar í frjóa jörð. I hinni norsku þýð- ingu prestsins Peder Claussöns, er út kom í Kaupmannhöfn 1633, og þá eigi síður i seinni norskum útgáfum og þýðing- um, varð Heimskringla orku- lind og hvatningar til dáða i frelsisbaráttu Norðmanna; hún varð eftirlætislestur norskra bænda og átti, ásamt sjálfri Biblíunni, heiðursrúm á bóka- hillum þeirra; norskir frændur vorir stóðu, er þeír lásu Kon- ungasögur Snorra, augliti til auglitis við glæsilega fortíð .p{Tr v (rílatUr ttn tínjtony.Tia kmiiSb %ar 14 frf ijmiBac 1 tKjSí ttfomAjítwU twor.fl b7 re bWi pm (A é fe. í knir'kai) Oi hjSv 'tUtjSeft^an'^etaTtftfniunt ílmÁmh' Vtjy'ú tJr.-tijnSyitaS aÁ.tx\ , U atffc mii ííú ct míftn-mmjjuilUSpí -o5 tA nr m.ti'Smoinftr ti? Ki. cij trfe Ciarj.toni) fe.Rj6ttta.gii (Æ.htreiftotftr y ÍSonfctoup fe) s. Oœw, fcam ó juita' íjíf i^þo i Joia fe.tjoj n SuíŒ tinajífii focq. firtýt au nj nuda-ýtgrjfi íin hattcja. úf f tytí.'txJbru p i'fjn ntfuofcu Wb tSk. wuÍaSt. ráí fap/ lopn y(£-t\xím ’Olnmbnma. 6&.K.fiai.f.œri cijiSpo'JO.Ii,, oj(|. (uiotfim-^a .1 i pjtf fapaar.dm c^i'ftnij.obpþmoftálaívagrtanitíttalS/ tiiuf |oq íUýiT tW.'W-Afarparmnn. faiíija gmr hánoTfuemí »a tmrar try-na.í1irr CÚlpvitjnKH. íuíaijk’ OrLrOntarfc r. r^tou sftr j ytbi tuuvt.Ocœ gmeVjjf lo$& b «r tSn.wr? fetwyfe U ' 1urf5 notcina. íij f pop A 5 (uuvari>n» j-fft- fiB'a f V f mwa lurtfma tvf.ir tj&i . nottniíuftrm;Bi.itróvbg:mij4«J IjR. ODTftnf tjöT. e þrHiA \£|a \ok,íC |b Tiifti aíiSíot.þater^btáfai^fi^f. Geotkaalb uHatir(fler|g-.Pfáí Í-ttróm\lf.Sit-T«S1' cý W. EythíS arútipp tfum ^-rcatFfaraS iticnáÍ! yfia ú-sntm. hsp ^ ttfev aj tSiö. ^cbepbyr ífvnm tiatp J.-io£S«,(,, fci(ja. tt) mií§ mein. ejft et) e.fcpi.Ttu Iftí, -míffj manl pna ttki r fbníSir m> Smn ratje*)T\ri bqáT ». boar þjvj oclfctpale pr Vf tftmv ty^-T.^o jueh úíp frnljfo. arpax. ^rrtr mtt 7 ? orf tvnl öyyjif ftn ar AhAicr Mitac ijýp tt) tcki láf. yitec 0f.no r jr btófe J&. aclf |rtc m) frwiuú tyetv aftfafttt Táf flúft-;g.-mirto f feppucýavyedyiHíeT. ? töfeyájýljv iyác kS,(li4ttö f« oi týnis.-^H tf. tyilm ftdbijro) eoft at ftyart t> nl wf. hft VC f hnm iIo.tviIic Wygirj®arr tttoi. Ot.tLpMníSlpnic teyiníanihj bot fft Ki^St yetr o?. ei) bo e* ec fl! rih Cft ha m Æ rJ8 rrc itn v nolltia/ fa*ga-“ - 'pi- - ' my, nin » uywre uS té> man» t)M aft. M ebaSUofaftiS'j Jftyýys ú-fcjete tfáta WP ý^7l)ttí!ftmr!yetott arf tiSfattrbÆ -ní jirnnC etuÆlStc e. tjejífl etj micnj-K'itroa œft íaó'Svae » mgjö «el taia un j&itiö Wa yerr 11CffcrliyaJ'ýnjr ^ 41 Vff tuna 1 ánt Indgo.þ'ar þ jnoBatxIt^1)íý.-mtij:. _ _ vý urB5a mosjntnc feb%)C.-6tj íj: ti ftt / flWl' taep t? M afc: . Ttcr.1j»e0fci(-mattí aralffivg ^ wm a&l { f oftt-cec (e t> ytt»-JaÍ5m.\)œi *- moftímœ- f 14t fe-ft e^ þ tíjo þ boþ fe. tnrtrR.titarna.Xrfenf'fe p (snotefa. iliSis »ftr ctStr. Goðt tj tftatSuó.-zbip.l [öv (ma,r&cc bag 7no(j s (e tSjRajl' er V’f.ímo þa rthf ntoW m pn é öSrf aprr. y Æ ft. fe a híiö bgi-tifeVi|?þþ þa>6 mof e ■nat éivttitívfec'W t'MgKarmuÆ lutv fee»o>attbu)i'««í u;ia)ou,37uvoo tuewmie.trft.6H þ bj*ic ypdovmou- fto7 %tjT J • mogr fe.Njerci.J. all oþEHval/ fetíc. ÍL»jarnáíugrntjöteuOyr^larl om oS\ a$ TlerrnSe þvrnatfenoji. CMue^ scfelröta bejtr jncfeti. UKp -p4 ’J’I’J • EINA BLAÐIÐ SEM TIL ER AF KRINGLU (elzta handriti af konungasögum Snorra Sturlusonar) rit- að um 1260. Það er nú í konunglega bókasafninu í Stokk- hólmi. Hafði Jón Eggertsson, er afritaði sögurnar í Khöfn, tekið það með sér til Stokkhólms. En handritið fórst í Árna Magnússonar brunanum í Khöfn, 1728. Þetta er framsíða blaðsins, en á því eru 150.—156. kapítúli í Ólafs sögu helga. RANNSÓKN ÚTSÆÐIS Bœndum er hérmeð boðið til að skilja eftir sýnishorn af útsœði sem þeir œtla sér að nota nœsta vor. hjá ein- hverjum kornhlöðu röðsmanni Federal Grain Ltd., til rannsóknar án endur- gjalds. þjóðar sinnar og fundu með því “kraftinn í sjálfum sér”. Þess- vegna byrjar norski rithöfund- urinn og fræðimaðurinn, pró- fessor Fredrik Passche, for- málann að hinu merka riti sinu um Snorra og Sturlunga) (1922) með þessum orðum: “Oss er öllum kunnugt, að Heimskringla Snorra Sturlu- sonar hefir verið máttarvald í sögu Noregs”. Og af sömu á- stæðu komst Johan Nygaards- vold, forsætisráðherra Noregs, þannig að orði í hinni fögru ræðu sinni til íslenzkra blaða- manna í London í sumar: “Frá íslandi hefir Noregur þegið Konungasögurnar, en gildi þeirra fyrir endurreisn og endurheimt sjálfstæði hinnar norsku þjóðar verður trautt orðum aukið.” Norðmenn ætluðu einnig að sýna það eftirminnilega í verki, í tilefni af 700 ára dánarminn- ingu Snorra Sturlusonar, að þeir kynnu að meta það, hversu mikils virði rit hans höfðu ver- ið hinni norsku þjóð í endur- reisnar- og sjálfstæðisbaráttu hennar. Með almennum sam- skotum höfðu þeir safnað ærnu fé til þess að láta gera hæfan minnisvarða um Snorra Sturlu- son og fengið hinn mikla lista- mann sínn, myndhöggvarann Gustav Vigeland, til að vinna það verk. Var það ennfremur tilætlunin, að minnisvarði þessi yrði reistur í Reykholti, sem! gjöf frá norsku þjóðinni til| frændþjóðarinnar íslenzku, og yrði afhjúpaður aðfaranótt 23. sept. í haust, þá er rétt 700 ár væru liðin frá dauða Snorra. í Einnig skyldi annar samskon-i ar minnisvarði r\m Snorra sam- tímis reistur í Noregi, að öllum líkindum i Björgvin (Bergen). Er minnisvarðinn löngu tilbú- inn frá hendi listamannsins, en styrjöldin varð þröskuldur á vegi þess, að hann yrði reistur og afhjúpaður á tilætluðum tíma; en nú mun afráðið, að það verði gert fyrsta dánar- dægur Snorra eftir að Noregur hefir endurheimt frelsi sitt. Af mynd af honum að dæma, er minnisvarðinn tilkomumik- ið listaverk, eins og vænta mátti af jafn mikilhæfum lista- manni og Vigeland er. Er lík- neski þetta 2l/2 metrar á hæð og stendur á jafnháum stöpli. Á myndastyttunni er Snorri klæddur að sið sinnar aldar; að ásýndum er hann virðulegur og mikilúðlegur, eins og sæmir hinum fróða og djúpúðuga sagnakönnuði, með bók undir vinstri hendinni. Hinsvegar fræðir Sturlunga oss hvergi um vöxt Snorra eða yfirlit, og verðum vér því að geta í þær eyður. Tökum vér um það atriði undir með Nor- dal, er hann segir: “Flestum mun verða ósjálfrátt að hugsa sér þá Sturlunga yfirleitt höfð- inglega á velli, og ekki getur hjá því farið, að sálargáfur Snorra hafi sett svip sinn á yfirbragð hans.” Hið sama hefir séra Matthí- asi fundist; og um leið og vér minnumst Snorra Sturlusonar með djúpu þakklæti á þessum tímamótum, viljum vér halda að skáldið hafi málað trúa mynd af hinum mikla ritsnill- ingi, er hann kvað í minning- arkvæði sinu um hann: Goðum líkur svo er sá að svip og vexti til að sjá; skeggið sitt og silfurhár sextíu bera með sér ár; ennið talar um tign og vit, tálbrögð heims og feigðar-lit, meðan augun, ern og snör, eilíft kynda sálar-fjör. Þér sem notið— TIMBUR KAUPIÐ AF THE Empire Sash & Door CO.. LTD. Birgðir: Hepry Ave. East Sími 95 551—95 552 Skrifstoía: Henry og Argyle VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA BÝÐUR SIG FRAM TIL BÆJARSTJÓRNAR KAFLAR ÚR RÆÐU Molotov í lok 3 velda fund- arins í Moskva 1. okt. VIÐSKIFTALÖND CANADA Eftirfarandi tafla sýnir viðskifti Canada á árinu 1940 við önnur lönd. Innan Bretaveldis: Löndin: Innfl. vörur Útfl. vörur Ástralía ..................$ 16,571,000 $ 33,860,000 Bermuda ........................ 61,000 1,567,000 British East Africa.......... 1,739,000 4,790,000 British Guiana .............. 8,965,000 2,579,000 British India............. 16,613,000 11,603,000 British South Africa ........ 3,443,000 37,874,000 British West Africa ......... 1,078,000 602,000 British West Indies ........ 12,285,000 17,361,000 Ceylon ...................... 4,641,000 392,000 Fiji ...................... 3.100,000 338,000 Ireland (Eire) ................ 372,000 5,776,000 Newfoundland ................ 3,075,000 12,640,000 New Zealand ................. 5,738,000 9,785,000 Straits Settlements ........ 27,076,000 4,281,000 United Kingdom ............ 161,216,000 508,055,000 Utan Bretaveldis: Argentina ................... 6,542,000 6.107,000 Brazil ..................... 6,243,000 5,063,000 China ...................... 4,524,000 2,503,000 Columbia ........,.......... 9,851,000 1,438,000 Cuba ........................ 1,431,000 1,859,000 Egypt ...................... 981,000 8,396,000 Japan ..................... 5,887,000 11,367,000 Mexico 734,000 4,328,000 Peru ......-..............712,000 1,527,000 Spain ...................... 1,111,000 - Sweden ..................... 1,587,000 587,000 Switzerland ............... 3,547,000 744,000 United States ............. 744,231,000 443,025,000 Venezuela ................... 3,118,000 1,720,000 “Þessari ráðstefnu hefir tek- ist að ljúka störfum sínum til fullnaðar á fáum dögum og hef- ir orðið sammála um ákvarð- anir i öllum málum er hún hefir fjallað um. Eg vil nú við þetta tækifæri leyfa mér fyrir hönd sovét full- trúanna að tjá brezku og bandaríkja nefndarmönnum vort alúðar þakklæti og einnig öllum sérfræðingunum og sér- staklega Lord Beaverbrook og Mr. Harriman, sem að hafa sýnt svo frábæra elju og viija- festu og lægni við að samstilla hin margvíslegu störf ráðstefn- unnar. Á svona örlagastund gátum vér algerlega sannfærst um að hvað miklu leiti úrslita lífs- spurmál og sameiginleg mark- mið vorra frelsisunnandi ríkja hafa dregið þau saman og leitt þau til náinnar samvinnu í þessari stórfeldu baráttu sem nú er háð gegn Hitler spiltu Þýzkalandi sem hyggur að þró- ast á blóðugri þrælkun þjóða og ofbeldisráni annara landa. Þessi ráðstefna kom saman að undirlagi tveggja mikil- hæfra stjórnmálamanna, Mr. Roosevelt forseta Bandaríkj- anna og Mr. Churchill, forsæt- isráðherra Stór-Bretlands. Vér viljum votta þeim alúðar þakklæti og nú um leið er rétt að geta þess, að bæði Stór- Bretaland sem nú heyjar stríð gegn Nazi Þýzkalandi — og utan stríðs Bandaríkin, hafa í hvorttveggja jöfnum höndum viðurkent nauðsynina á að þurka út Hitlerisma, og nauð- syn á að aðstoða Sovét ríkin | til að vinna að því, með sinni auðugu efnalegu framleiðslu. ! Þessi sameining krafta þriggja stórvelda, Bandaríkj- anna, Stór-Bretlands og Sovét ; sambandsins, sem nú er að fara fram í augsýn vorri, fer langt i þá átt að tryggja fyrirfram ; sigur vorn gegn nazistum. — ! Jafnvel meðan þeir eru að ýkja á allan hátt bráðabirgða sigra [ sína á þessum eða hinum vett- vang stríðsins. Þessi Moskva ráðstefna hefir ákveðið afhending vopna og hergagna sem mest ríður á til varnar U. S. S. R., og sem nú er byrjuð. Mr. Ernest HaHonquist Við næstu bæjarstjórnar- kosningar í Winnipeg, þann 28. þ. m., býður sig fram í 2. kjör- deild Mr. Ernest Hallonquist, sænskur blaðaútgefandi, ötull og áhugasamur, liðlega fertug- ur að aldri; hann leitar kosn- ingar til eins árs, eða fyrir það tímabil, sem C. Rhodes Smith gegndi eigi til enda vegna kosn- ingar hans á fylkisþing. Mr. Hallonquist er fæddur og upp- alinn í 2. kjördeild, og hefir mikið gefið sig við mannfélags- málum við góðum árangri; hann er vel hæfur maður fyrir þá stöðu er hann nú sækir um, og væri vel, að Islendingar veittu honum fylgi. Mr. Hal- lonquist er kvæntur maður og á tvö börn; heimili hans er að 964 Valour Road. Þessari aðfærslu að flugvél- um bryndrekum og öðrum á- höldum og hráefnum verður að hraða, og fara vaxandi svo hún komi að tilætluðum notum. Hér mun einnig útreikning- ur Hitlers kollvarpast þvert á móti ætlun hans. Þá, hefir Hitler hraðað samvinnu og sameining krafta lýðræðisríkj- anna gegn Nazista ofbeldis- stjórn sem er orðin alvarleg hætta, ekki einungis fyrir þá sem þeir hafa allareiðu ráðist á, heldur einnig fyrir þá sem þeir eru nú að búa sig undir að ráðast á í nálægri framtíð. Við sjáum viðurkenning á því af hálfu þessara vinsamlegu stórvelda að U. S. S. R. verður nú að þola þyngstu áföllin af árásum óaldarlýðs þýzkra naz- ista. Vér sjáum í þessu einnig staðfesting á því að hjálpin komi fljótt í vaxandi mæli og tilsvarandi þeim árásar öflum er að oss er stefnt. Nazista innrásar ræningj- arnir munu til einskis leita að- stoðar hjá þeim þjóðum er þeir hafa gert að þrælum. Alt þetta verður að ryki — þessir landvinningar Nazista verða þeim aldrei sá styrkur, er jafnist við það sem þessi þrjú lýðstjórnar stórveldi geta og eru viljug að leggja fram til höfuðs hinni blóðugu Hitler ófreskju og til eyðileggingar á þessum nútíðar félagslífs sora á Þýzkalandi.”-^-Lausl. þýtt. Friðrik Swanson

x

Heimskringla

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.