Heimskringla - 10.12.1941, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 10. DES. 1941
SKOTTULÆKNINGAR
NÚTÍMANS
Eftir Karl Kroner, dr. med.
Vér lifum á svonefndri menn-
ingaröld, og erum mjög hreykn-
ir af því, hve langt vér höfum
komist áleiðis. Brosandi hugs-
um við til þess, að fyrr á tím-
um og enn í dag, er hjá frum-
stæðum þjóðum leitað töfra-
manna og skottulækna til sær-
inga og annars kukls, í því
skyni að faela illa anda frá þeim
sjúku. Vér lesum með hryll-
ingi, að á miðöldunum voru
brendar á báli kerlingar, sem
menn ímynduðu sér göldróttar,
þar eð þær hefðu sýkt menn og
fénað með töfrum eða flutt far-
sóttir til landanna. — Sú öld er
nú liðin.
Nú vita menn, að smitandi
sjúkdómar koma eigi af göldr-
um, heldur valda þeim lifandi
sóttkveikjur. Vér þekkjum or-
sakir flestra þessara sjúkdóma,
vitum hvernig þeir breiðast út
og getum að miklu leyti af-
stýrt þeim. Hinum hættuleg-
ustu þeirra, sem fyr meir eyddu
miljónum manna, er búið að
útrýma, að minsta kosti úr Ev-
rópu t. d. svarta dauða og kól-
eru. Öðrum, eins og t. d. bólu-
sótt, verjumst vér aftur á móti
með bólusetningu. Svo að segja
alt þetta má þakka hinni vís-
indalegu læknisfræði, sem á
síðustu fimtíu árum hefir tekið
geysilegum framförum, enda
hafa náttúruvísindin stöðugt
fært oss nýja þekkingu, aðal-
lega í eðlisfræði og efnafræði.
Læknisfræðin hefir tekið alla
þ.essa þekkingu í þjónustu sína,
þvi sjálf er hún aðeins ein grein
náttúruvísindanna. Maðurinn
er, eins og aðrar lifandi verur,
háður lögmálum náttúrunnar.
Vér höfum nú miklu meiri
þekkingu en forfeður vorir, á
starfsháttum heilbrigðs óg
sjúks líkama, og þess vegna
hefir meðferð okkar og árang-
ur stöðugt farið batnandi. Þrátt
fyrir þetta er enn í dag nóg af
sjúkdómum, sem læknarnir
geta ekki læknað til fulls, og
enn eru aðrir, sem verða að
teljast ólæknandi, að minsta
kosti með núverandi þekkingu
vorri. Nú tekst t. d. oft að
lækna krabbamein, sem áður
var ólæknandi, a. m. k. á fyrsta
stigi þess, ýmist með skurð-
um, radium eða Röntgens-5
geislum. Þess verður sjálfsagt
langt að biða, að vér losnum
til fulls við ýmsa langvinna og
ólæknand sjúkdóma, og vér er-
um fjarri lokatakmarkinu —
því, að aðeins verði til ein dán-
arorsök önnur en slysfarir, sem
sé ellikröm. Því getur þó eng-
inn neitað, að vér nálgumst
þetta mark óðum. *
Meðal-mannsæfi hefir sífelt
farið hækkandi í menningar-
löndunum. Hver sá, er eitt-
hvað hefir kynt sér byggingu
og starfshætti mannlegs lík-
ama, veit einnig hve óendan-
lega flóknir þeir eru og hve
margvíslegar truflanir það eru,
sem nefnast sjúkdómar. Hann
veit hve langan tíma og hve
mikla vinnu þarf til þess að
kynnast því nokkurn veginn,
og að því aðeins getur sérfræð-
ingurinn, þ. e. a. s. læknirinn,
haft vit á þessu, að hann hafi
aflað sér nægrar þekkingar.
Og að lokum vita allir, að gegn
þessum margháttuðu truflun-
um er ekki til neitt óbrigðult
meðal, sem á við alt.
Þegar vél, t. d. bíll fer eigi af
stað, þá geta legið til þess hin-
ar margvíslegustu orsakir:
olíuskortur, bilun á kveiking-
unni, á 'öxlinum, o. s. frv. og
aðgerðin fer þá eftir því hvað
bilað er. En það, sem á við um
vél, gildir því fremur um
mannslíkamann, sem er miklu
margbrotnari. Þar getur að-
eins sérfræðingurinn, a. m. k. í
vandþektum sjúkdómum þekt
bilunina og lagfært hana. Þetta
liggur í augum uppi.
Til að komast hjá öllum mis-
skilningi skal það skýrt tekið
fram, að það er ekki hægt að
bera mannslíkamann saman
við vél, nema að sumu leyti.
Það, sem aðallega greinir
manninn frá vél, er, að manns-
líkaminn er stöðugt að breyt-
ast, og meðal annars eru hin
gagnkvæmu sálrænu og líkam-
legu áhrif einnig afar djúptæk.
Það er engin tilviljun, að
hinar miklu framfarir síðustu
áratuga í náttúruvísindunum
og á skyldum sviðum, hafa svo
að segja eingöngu verið að
þakka sérfræðingum. Nú á
tímum nægir ekki góð hug-
mynd. Ef sérþekkingu og
kunnáttu í rannsóknaraðferð-
um vantar, kemst maður ekki
lengra.
Atómu - eðlisfræðingunum
hefir þannig tekist það, sem
gömlu gullgerðarmönnunum
mistókst öldum saman, þ. e. að
*«Sg;
• Þér mun geðjast vel að
Branvin . . . keimurinn að
þvi er indæll, bragðið fyr-
irtaks gott. Það er ein-
stakt í sinni röð. 1 Canada
fæst ekki eins gott vín fyr-
ir eins lágt verð, annað en
Branvin!
JORDAN WINE COMPANY,
LIMITED
JORDAN, CANADA BM2
2U
Gallons Brúsi
26 oz. flaska
60<
JORDAN
BRANVl N
fíed^White IVIN E
Thls advertisement is not lnserted by the Govemment Llquor Control Comm. The
Comm. is not responsible for statements made as to quality of products advertised
breyta einu frumefni í annað.
Það sama á við um læknavís-1
indin.
Því skal ekki neitað, að leik-
menn hafi áður fyrr einnig bent'
á nýjar brautir, og öll gömul.
læknisráð hafa verið samvizku-!
samlega reynd og rannsökuð
og það nýtilega tekið upp í nú-
tíma læknisfræði samkvæmt
hinu forna latneska orðtæki:
“Salus ægroti suprema lex” þ.
e. “Æðsta lögmálið er heil-
brigði sjúklingsin's”. En það,
sem ekki hefir staðist rann-
sóknir og reynslu síðustu ára,
hefir verið fyrir borð borið. |
Það virðist ólíklegt, að nokk-
ur skynsamur maður, á vorum
dögum, trúi á dulrænar lækn-
ingar eða allsherjar læknislyf.
Þó er þetta algengt. Það er
mannlegt eðli, að sjúklingar og
skyldmenni þeirra, einkum ef
um er að ræða langvinna og ó-
læknandi sjúkdóma, leiti til
undralækna, er alt annað
bregst. Við þetta bætist svo
hinn mikli fjöldi af ímynduð-
um sjúkdómum. Það er undra-
vert hve margir láta glepjast
af hverjum nýjum svikahrappi,
og fórna honum heilsu sinni og
fjármunum. Eg segi af ásettu
ráði einnig heilsunni, því of oft
er bezta tímanum til viðeigandi |
lækninga eytt í skottulækning- j
ar. Stundum eru þessar undra-1
lækningar framkvæmdar af
mönnum, sem trúa sjálfir á
þær, oftast eru það þó svikarar,
sem nota sér trúgirni með-
bræðra sinna til að auðga sjálfa
sig. 1 stað fleiri raka skulu
nefnd nokkur dæmi, sem sýna
þetta. Eg hefi aðeins valið
slík, sem eru kunn í öllum at-
riðum. Alt, sem á eftir fer,
hefir bókstaflega verið eins og
því verður lýst hér.
Eg byrja á nokkrum tiltölu-
lega skaðlausum aðferðum. —
Fyrir mörgum árum skaut upp
manni, sem fullyrti, að allir eða
flestállir sjúkdómar stöfuðu af
rangri samsetningu líkams-
vessanna. Til að forðast þetta,
þurftu menn aðeins að taka inn
salt, er hann bjó til sjálfur. Það
bar nafn uppfyndingarmanns-
ins, og hét Kruschen-salt.
Skrumauglýsingar um salt
þetta báru mikinn árangur.
Saltið flaug út í öllum löndum.
Þegar töfrarnir dugðu ekki
lengur nógu vel, breytti mað-
urinn saltinu og nefndi það:
jNei-Kruschen-salt. Aðrir fylgdu
dæmi hans, og bráðum var
Stufkamp-salt og mörg önnur
sált á boðstólum. Þau hafa að-
eins hjálpað uppfyndinga-
mönnunum, sem hafa orðið rík-
ir á skömmum tíma. Nú nefnir
enginn þessi meðul framar, því
þau hafa aðeins hjálpað meðan
þau voru ný, — með sefjan.
Önnur undralyf komu á eftir.
Þannig hafði hugvitssamur
maður fundið það út, að ind-
verski fíllinn yrði feykigamall,
sökum þess að hann æti sér-
staka jurt, sem yxi í Indlandi,
og innfæddir menn nefna Luku-
tale. Það, sem hentaði fílnum,
hlyti einnig að gagna mönnum.
Einnig þessari fjarstæðu var
trúað, og fjöldamargir menn
fóru að éta Lukutale. Jafn-
gamlir fílnum urðu þeir þó
ekki, og nú er Lukutale gleymt.
Líkt fór fyrir tejurt frá Bra-
silíu, er átti að hafa bætandi
áhrif á innantökur, sem væru
orsakir allra meina.
Þessi og þvílík meðul hafa
verið tiltölulega meinlaus, þótt
þau hafi á hinn bóginn ekki
gert neitt gagn. Hættulegri
var sá óhæfa, sem nú verður
getið um. Eigi alls fyrir löngu
varð smali, að nafni Ast, víð-
kunnur. Hann bjó í litlu þorpi
í Norðvestur-Þýzkalandi. Hinir
sjúku þurftu alls ekki að koma
til hans, heldur aðeins að senda
honum hárlokk af sér. Af hár-
lokknum þekti hann sérhvern
sjúkdóm og lét úti meðul, sem
hann hafði búið til sjálfur. —
Þessu trúðu þúsundir manna
þangað til háðfugl nokkur
sendi honum skúf úr kýrhala,
og af hárunum þóttist hann
bera kensl á mjög hættulegan
sjúkdóm, er sendandinn gengi
með.
Önnur aðferð til að þekkja
sjúkdóma, sem enn í dag er
mikið notuð, er hin svonefnda
augngreining. Skal nú farið
um hana nokkrum orðum. —
Þér vitið, hve oft er erfitt að
þekkja sjúkdóma. Frá alda-
öðli hafa læknar gert sér far
um að fullkomna sífelt rann-
sóknaraðferðir sinar. Rönt-
genrannsóknir, efnafræði- og
bakteríurannsóknir hafa verið
endurbættar ótrúlega mikið.
En maður, sem greinir sjúk-
dóma í augum fólks, er ekkert
upp á þetta kominn. Hann
þarf aðeins að sjá lithimnu
augans og veit þá jafnskjótt
um alla eldri og yngri sjúk-
dóma hægra líkamshelmings
og í því vinstra hins helmings-
ins. Þó að það væri éiginlega
óþarft, voru þessar fullyrðing-
ar rannsakaðar af augnlækn-
um, en þeir fundu auðvitað
ekkert, sem styddi þetta. Þekt-
ur skottulæknir af þessu tagi
var látinn rannsaka tuttugu
sjúklinga fyrir rétti og voru
nítján sjúkdómsgreiningar
hans rangar. En, þrátt fyrir
það, þrífast augn-skottulækn-
arnir enn þann dag í dag.
Eitt mjög alvarlegt dæmi um
nýtízku skottulækningar er
sagan um Weisenberg. Maður
með.þessu nafni, sem áður
hafði verið múrari, stofnaði
nokkurs konar trúarbragða-
hreyfingu, og töldust að lok-
um til hennar yfir 200 þúsund
meðlimir. Hann gaf út sér-
stakt blað, sem hét “Das weise
Berg.” Hann stofnaði nýlendu
eða þorp, með matsöluhúsum
og stórum fundarsölum. Hinir
trúuðu álitu hann vera spá-
mann, sem byggi yfir einhverj-
um undrakrafti, og gæti lækn-
að. hvern einasta sjúkling. —
Læknislyf hans var hvítur ost-
ur, sem lagður var á auga sjúkl-
inganna. Foreldrar barns nokk-
urs, sem Weisenberg hafði gert
blint með læknisaðgerðum sín-
um, stefndu honum fyrir rétt.
í réttarrannsókninni kom í ljós,
að Weisenberg hafði ennfremur
haft holdleg mök við margar
konur, sem trúðu á hann, og
málið endaði með því, að Weis-
enberg var dæmdur í margra
ára fangelsisvist, og söfnuði
hans var tvístrað.
Christian Science, sem er
upprunnið í Bandaríkjunum,
stendur mitt á milli læknis-
fræði og trúarbragða. Stofn-
andinn, * Mary Baker Eddy,
fullyrðir, að yfirleitt sé enginn
sjúkdómur til. Sjúkdómar séu
aðeins syndir, og því aðeins
hægt að lækna þá með bæn.
Sjúkdómar, já jafnvel dauðinn
sjálfur, eru ekki til í raun og
veru, en aðeins imyndun,
blekking eða hugsunarvilla. —
Þess vegna notar Christian
Science engin læknislyf, og er
mótfallið læknishjálp, þar eð
slíkt sé vottur um vantraust á
handleiðslu drottins.
Hér verður ekki rætt um
hina trúarlegu hlið þessarar
kennigar, en aðeins drepið á
nokkur atriði frá sjónarmiði
rökréttrar hugsunar vísinda-
manna og lækna: Ef allir sjúk-
dómar eru aðeins hugarburður
og hugsunarvilla, hvernig á þá
að skýra sjúkdóma nýfæddra
barna og hvítvoðunga, því þar
er þó varla ímyndun til að
dreifa? Geta meiðsl af slys-
förum, skotsár, sem jafnvel
leiða til dauða, verið hugar-
burður einn? Hafa þeir, sem
farast við loftárásir, dáið af
ímyndun, eða eru þeir kannske
alls ekki dauðir? Hvað á að
segja um sjúkdóma hjá dýrun-
um, þar sem hvorki er hægt að
tala um hugarburð eða synd?
Það er hægt að koma fram með
margar aðrar röksemdir, en
þetta mun nægja.
Því verður ekki mótmælt, að
hægt er að fá nokkurn eða
jafnvel fullkominn bata hjá j
Christian Science svipað og við j
aðrar huglækningar, þar sem!
þær eiga við, þ. e. við sálrænar
truflanir. Stofnandinn hefir
sjálf mátt reyna, hver takmörk
huglækningunum eru sett. Um
það er ritað í Encyclopedia of
Religion and Ethics, Vol. III: |
“Trúin á handleiðslu Guðs
hjálpaði henni í gegnum margs-
konar raunir, sem hún varð fyr-
ir á efri árum. Þegar heilsan
bilaði komst hún að raun um,
að hvorki b’ænir hennar sjálfr-
ar né annara meðlima kirkj-
unnar gætu læknað hana.”
Þessi kenning er stórhættu-
leg, þar eð hún varnar með-
limum sínum að leita læknis.
Og eftirfarandi saga sýnir,
hvaða afleiðingar það getur
haft: Víðfræg leikkona var
þungt haldin af sykursýki. —
Hún komst undir hendur eins
af þessum bænamönnum, sem
bannaði henni að fara eftir
læknisreglum. Eftir stuttan
tíma dó hún af sjúkdómi sín-
um, og þetta er ekkert eins-
dæmi.
Þegar spurt er, hvernig þetta
og annað eins geti átt sér stað,
þá verður svarið sef jun, sprott-
in af trú.
Gott dæmi um sjálfssefjun
sýnir hin óvenju einfalda að-
ferð Frakkans Coué. Ef maður
varð sjúkur, þurfti hann aðeins
að segja við sjálfan sig: “Mér
líður miklu betur í dag, held-
ur en í gær.” Oftast hjálpar
þetta aðeins snöggvast. í
þungum veikindum, og við
miklar þrautir, bregst það ná-
lega ætíð.
Eg segi af ásettu ráði “ná-
lega”, því í raun og veru eru til
menn, sem hafa með margra
ára æfingu náð ótrúlegu valdi
. yfir líkama sínum. Það er t. d.
alkunnugt, að indverskir mein-
lætismenn (fakírar) geta gert
sig tilfinningalausa eða deyft
sársauka, þótt miklu sé um
þetta logið. En auðlært er
þetta ekki, því náms- og æf-
ingatími meinlætamanna þess-
ara er 30 ár, frá 16 ára aldri til
hálffimtugs. Þeir starfa þá að
margskonar æfingum, sem eru
í raun og veru eins konar dá-
leiðsla. Hér er ekki að ræða
um neinn leyndardóm eða und-
ur, og fleiri geta leikið þessar
listir en indverskir fakírar. Eft-
irfarandi saga sýnir, hve langt
Norðurálfubúar geta komist í
þessum fræðum. Eftir ófrið-
inn mikla sýndi sig maður
nokkur í ýmsum borgum, Tho
Rahna að nafni. Eftir nafninu
mátti ætla, að hann væri Ind-
verji. Hann hafði lært þessar
listir. Á sýningum sínum stakk
hann löngum gildum nálum
gegnum kinnarnar og fram-
handleggina, en ekki varð þess
vart, að hann kendi nokkurns
sársauka, og ekki kom nokkur
blóðdropi úr stungunum. Mað-
ur þessi gaf einu sinni lækn-
um kost á því að skoða sig og
athuga. Hann lék þá þessar
sömu listir og eg gat sjálfur
gengið úr skugga um, að hér
voru engin svik í tafli.
Eftir rannsóknina skýrði
hann sjálfur málið fyrir okkur
alveg hispurslaust. Hann
kvaðst alls ekki vera Indverji,
heldur Austurrikismaður, og
heita algengu bæheimsku
nafni.. Hann hafði særst al-
varlega í ófriðnum mikla 1914
—1918, og hvað eftir ,annað
varð ekki komist hjá hand-
læknisaðgerðum. Að lokum
varð að gera þær án deyfingar.
Hann einsetti sér þá, til þess að
komast hjá kvölunum, að finna
alls ekki til, einbeita vilja sín-
um í þessa átt, og tókst það að
lokum. — Að ekkert blæddi úr
nálastungum, stafaði af sterk-
um samdrætti á smáæðum,
sem stungan hafði lent á, en
samdráttur æðanna er að
PANTIÐ GARÐSÆÐIÐ SNEMMA
ALVARLEGUR SKORTUR ER A
ÝMSUM TEGUNDUM
GERANIUMS
18 FYRIR 15C
Allir sem blómarækt
láta sig nokkuð snerta
ættu að fá útsæðis-
pakka af Geraniums
hjá oss. Vér höfum úr
feikna birgðum að
velja af .öllum litum,
hárauðum, lograuð-
um, dökkrauðum, crimson, maroon,
vermilion, scarlet, salmon, cerise,
orange-red, salmon pink, bright
pink, peach, blush-rose, white
blotched, varigated, njargined. Þær
vaxa auðveldlega og blómgast á 90
dögum frá sáningu. Pakkinn 15c, 2
fyrir 25c, póstgjald borgað. Sáið nú.
SÉRSTAKT TILBOÐ: 1 pakki af ofan-
skráðu útsæði og 5 pakkar af völdu
útsæði fyrir húsblóm, alt ólíkt og
vex auðveldlega inni. Verðgildi $1.25
—öll fyrir 60c póstfrítt. Pantið beint
eftir þessari auglýsingu.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1942
Betri en nokkru sinni íyr
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
nokkru háður viljanum og sér-
staklega geðshræringum. —
Þannig roðna menn við reiði,
og verða fölir við skyndilega
hræðslu. Með reglubundinni
æfingu geta sumir menn sett
sér einhverja skelfingu svo lif-
andi fyrir augu, að hugsunin
hafi þau áhrif á æðarnar, sem
ætlast er til. — Flest af þessu
og þvílíku má skýra á eðlileg-
an hátt, þótt kynlegt sýnist það
í fyrstu, án þess að grípa til
dulrænna skýringa, eða ó-
þektra náttúrukrafta. En und-
antekning er, að maður hafi
slíkt vald á líkama sínum. —
Venjulega er þessu farið, eins
og Jeftirfarandi dæmi sýnir:
Einn sjúklinga minna átti all-
erfitt um gang vegna tauga-
sjúkdóms. Eftir ósk konunnar
sjálfrar sendi eg hana til lækn-
is, sem hafði um hönd lækn-
ingaaðferðir Coués. 1 byrjun,
þ. e. meðan sefjunin hélzt, var
sjúklingurinn nokkru betri. En
eftir nokkrar vikur sótti í sama
horfið og áður. Öðru hvoru
sést skýrt frá því í blöðunum,
að lamaður maður hafi skyndi-
lega getað gengið, eða, að
blindur maður hafi fengið sjón-
ina aftur, en í slíkum tilfellum
er altaf um sálræna truflun að
ræða. Ef blindan orsakast
hins vegar af sjúkdómi eða
rýrnun í sjálfri sjóntauginni,
þá getur hvorki sefjan né önn-
ur sálarlækning veitt neina
bót. Sama er að segja um lam-
anir, sem orsakast af skemdum
í taugakerfinu.
Svipuð þessari sjálfssefjan
er hin svonefnda lækninga-
mögnun þar sem magnarinn
þykist flytja hinum veika kraft
og heilbrigði frá sjálfum sér,
með strokum, o. fl. Á þessu
bygðist hin fræga kenning
Mesmers, um dýrasegulmagnið,
sem uppi var fyrir 150 árum.
Hún er löngu kveðin niður af
vísindunum.
Við lækningatilraunir, sem
mikið var talað um fyrir nokkr-
um árum, og virtust reknar á
vísindalegan hátt, var það að-
eins sjálfssefjunin, sem hafði
þýðingu. Maður að nafni Zeil-
eis læknaði, í smáþorpi í Aust-
urríki, alla sjúkdóma með eins
konar rafmagnsstraumi eða
rafmagnsöldum. Þrjátíu til
fjörutíu sjúklingar voru til
lækninga samtímis. Zeliis
hafði ógurlega aðsókn. í þessu
litla þorpi voru smátt og smátt
bygð fjögur stór gistihús til að
taka við sjúklingum úr öllum
áttum. Aðallæknislyf hans
voru riðstraumar, sem löngu
eru þekir af visindunum og eru
tiltölulega skaðlausir, en áreið-
anlega ekki hæ^t að lækna
með þeim alvarlega sjúkdóma.
Nú er frægð Zeileis horfin,
fjallaþorpið er aftur jafn hljóð-
látt og áður, og gistihúsin
standa tóm.
önnur álíka “nýmóðins” að-
ferð hefir einnig staðið mjög
stutt. Eðlisfræðingar síðari
ára hafa mjög fengist við rann-
sóknir á gieslum, sem berast
okkur utan úr geimnum og enn-