Heimskringla - 14.10.1942, Side 4

4. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 14. OKT. 1942
peimskringla
(StofnuB 1SS6)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VXKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Ávenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
Ver8 blaSsins er $3.00 árgangurinn, borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VTKING PRESS LTD.
OU viðskiíta bréf blaðiau aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Ditanáskrift tll ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnlpeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 14. OKT. 1942
KVEÐJUSAMSÆTI
Dr. M. B. Halldórsyni var haldið
kveðju-samsæti í Sambandskirkjunni s.
1. laugardagskvöld. Var það fjölment og
vissu þó margir ekki fyr en í samsætið
kom, að læknirinn var að flytja burtu;
þó tilkynning væri birt um þetta, ætluðu
margir burtförina aðeins snöggva ferð
vera. En svo er nú ekki. Læknirinn er
að flytja héðan búferlum, eftir 25 ára
dvöl, mikið og merkilegt starf bæði sem
læknir og samverkamaður landa sinna í
íslenzkum félagsmálum, virtur af öllum
og unnað af stórum hópi vina. Hann fer
til Bandaríkjanna, er borgari þess lands
í anda og sannleika, og þar er ein ástæða
fyrir burtför hans. Hann kýs sér að
eyða nú skeiði æfi sinnar þar í vissum
tilgangi og burtför hans á ekki við neitt
annað skylt.
Samsætið var honum haldið af Sam-
bandssöfnuði; innan trúmálanna hefir
verksvið hans þar verið. En þrátt fyrir
það voru þarna menn úr öðrum kirkjum
og öllum stéttum, að kveðja hann.
Bergþór E. Johnson, forseti Sambands-
safnaðar stýrði samkomunni /og tók
fyrstur til máls. Aðrir sem ávörpuðu
heiðursgestinn voru: séra Philip M. Pét-
ursson, Jakob Kristjánsson, frú Guðrún
Finnsdóttir Johnson, kapt. Joseph B.
Skaptason, Gísli Jónsson, með kvæði, og
Hannes Pétursson. Afhenti hinn síðast-
nefndi heiðursgestinum gjöf frá vinum
hans. En svo var orðið laust hverjum
er óskaði og tóku þá til máls Soffonías
Thorkelsson, Ásmundur P. Jóhannsson,
og Roger Johnson. — Lýstu allar ræð-
urnar hlýju, ást og virðingu til heiðurs-
gestsins. Eru þær er skrifaðar voru birt-
ar í þessu blaði. Ennfremur svarræða
dr. M. B. Halldórsonar.
Á milli ræðanna söng ungfrú Lóa
Davidson einsöng og ennfremur voru
vísur sungnar af öllum . En samsætinu
sleit með því að sungið var Eldgamla
Isafold og God Save the King.
* * *
Síðan fréttin barst fyrst út um burtför
dr. M. B. Haldórssonar, hafa margir á
hana minst við þann er þetta ritar. Hef-
ir ummælum þeim undantekningarlaust
lokið með orðunum: “Þar eigum við á
bak góðum manni að sjá.”
Þetta er hverju orði sannara. Þó við
höfum naumast haft tíma til ennþá, að
gera okkur grein fyrir afleiðingunum af
burtför dr. Halldórsonar, eins og síðar
mun i ljós komá, vitum við það, að hann
er hér í tölu fremstu og áhrifamestu
manna þjóðflokks vors. Hann er að eðlis-
fari brautryðjandi. Hann getur ekki séð
neitt standa í sfað, hvorki innan verka-
hrings síns né ananra. Hann trúir á að
batnandi mönnum sé bezt að lifa. 1 sam-
bandi við hans eigið og aðallífsstarf,
hefir hann rutt braut með nýrri aðferð
við lækningar á lungnabólgu, sem viður-
kend er bæði í Evrópu og í Bandaríkjun-
um, en sem hann álítur ekki hafa orðið
hér í eins víðtækum skilningi að notum
og hann æskti; mætti þó ætla, að í
lækningastarfinu væri hverju framfara-
spori fagnað. En læknasamtök eru ríki
innan ríkisins, sem mörg samtök eru í
frjálsu landi, en sem því miður leiðir oft
í ljós smásálarskap, sé ekki því betur
áhaldið. En bæði þetta og eins hitt, að
dr. Halldórson hefir haldið áfram að
vera bandarískur borgari, gerir okkur
auðveldara fyrir, að skilja nú burtför
hans. Ást hans til Bandaríkjanna, þegn-
ríkis síns, hefir og ekki dulist, hafi máð-
ur átt tal við hann um það. Þeim er
þetta ritar hafa andsvör dr. Halldórson-
ar, þá oft mint á Italan og Bandaríkja-
mannínn í New York. Þar lofaði hvor
land sitt og ítalinn skelti þeirri spurn-
ingu fram, hvað Bandaríkin ættu stór-
kostlegra að sýna, en hinn eldgjósandi
Vesuvíus. Hvað er hann, sagði Banda-
ríkjamaðurinn, hjá Niagara, sem á týr-
unni í Vesuvíusi getur slökt á svip-
stundu! Að dr. Halldórson hafi andlega
talað ávalt þótt hærra til lofts og víðar
til veggja í Bandaríkjunum en annar
staðar, eins og okkur flestum þótti er
báðum löndunum kyntumst á fyrri árum,
er ekki að efa. Og með þá trú í huga, að
hann fái þar enn komið meiru til vegar
með aðalstarfi sínu, starfinu sem hann
ann mest, mun hann nú vera að týja sig
séðan, þó 73 ára sé. Vér þekkjum nokkra
tvítuga drengi hér, sem sjá eftir að kom-
ast ekki suður til Bandaríkjanna til þess
að starfa þar með bjartari von um árang-
ur að starfi sínu í sínum iðngreinum. En
eg veit af engum 73 ára karli, nema dr.
Halldórsyni, sem slíkum ungæðisskap
er gæddur!
En efnið, sem hér er um að ræða
minnir á, hve illa hefir oft gengið að
fá nýjar aðferðir teknar til notkunar við
lækningar. Þegar Jenner fann upp lækn-
ingu við kúabólu, með bólusetningu í
Englandi, var þessu andæft jafnvel af
vísindamönnum. Þá var sjúkdómur
þessi skæður, þó honum hafi nú verið
útrýmt með þessari nýju aðferð. Lister
átti ekki í sömu brösum, er hann fann
upp rotvarnarlyfið, en menn trúðu lítt á
það. Að á móti notkun þess var ekki
haft þegar í stað, var vegna þess að þar
átti viðurkendur vísindamaður í hlut. Og
greindur maður sagði einu sinni, að
Finsen hefði aldrei komist áfram með
ljóslækningar sínar, ef hann hefði verið í
Englandi og heimurinn vissi ef til vill
ekkert um þær. Þeir sem umsjón og
stjórn þessara mála hafa, eru í sumum
löndum mjög íhaldssamir, leggja meira
upp úr þvi, að þektar aðferðir séu æfðar,
en nýjum sé gaumur gefin. Þetta er allri
framför hættulegt. Uppgötvanirnar
gera einstaklingar oftast, kveði mikið að
þeim. Enda eru samfara þeim sérsfak-
ar gáfur, mikil athygli, sem aldrei verð-
ur almenn. Jenner fann upp bólusetn-
inguna af því að hann tók eftir að
mjaltakonur með sár á höndum voru
ómóttækilegar fyrir bólusýki; Finsen
fann upp Ijóslækningar sínar vegna þess
að hann sá kött sækja eftir því að liggja
í sólargeislanum, pg færa sig til eftir
honum. Dr. Halldórson hefir með sér-
stakri athygli og reynslu fundið upp að-
ferð sína, sem á hefir verið minst. Um
leið og skýrslur þessa lands benda held-
ur til að berklaveiki sé hér ekki í rénun,
er það alvarlegra mál en við fáum gert
oss glögga grein fyrir, að maðurinn sem
nýja aðferð hefir fundð við lækningu
hennar, og sem annar staðar er góð tal-
in skuli verða að hverfa héðan til að fá
hana notaða víðtækara, en kostur er á
hér.
Baaði með starfi dr. Halldórsonar í
þarfir sambandssafnaðar og með því
sem hann hefir fyrir Heimskringlu gert,
hefir í hana skrifað, hefir starfssvið og
stefna hans birst. Og það er engin til-
dljun, að hann hefir þannig í félagsmál-
unum valið. Hann fann sig eiga heima
þar, sem víðsýni ríkti og hann gat beitt
sínum hugsjónaáhrifum í áttina til frels-
is-og framþróunar. Áhrifum hans í Sam-
bandssafnaðarmálum er vel lýst í ræð-
unum, sem í samsætinu voru fluttar, en
fyrir hönd Heimskringlu get eg sagt það,
að það rúm sem hann hefir þar skipað,
hefir verið vel setið og hefði oft annars
verið autt eða illa skipað. Og Heims-
kringla vonar bæði sjálfs sín vegna og
lesenda sinna, að hún megi þrátt fyrir
burtför hans, eiga hann að.
Persónuleg kynning mín og minna af
dr. Halldórson, er og sú, að við söknum
hans; maður finnur til þess, hvort sem
hann á erindi við mann sem læknir eða
kunningi, að í návist hans er maður sam-
vistum í senn við afburða gáfumann og
hinn einlægasta vin, sem fundinn verður.
Til þessa sama munu flestir hafa
fundið í samsætinu. Veganesti dr.
Halldórsonar héðan er ekki auðæfi; en
hann fer héðan auðugur af vinarhug frá
samtíðarmönnunum.
Það er oft talað illa um hræsnina og
ver en hún á skilið. Hræsnin hefir alla
daga verið hæverskleg viðurkenning á
trú og siðgæði. Það er merkilegur mæli-
kvarði á hugsanaþroska og siðgæðisvit-
und hverrar þjóðar, hversu vel þarf að
vanda til hræsninnar, svo að hún gangi
i fóJkið. Sigurður Nordal
THORSON IJR RÁÐUNEYTINU
Fregnin um að Hon. J. T. Thorson hafi
verið skipaður dómari í Exchequer Court
í Canada, kemur mörgum löndum hans
á óvart. Það er ábyrgðarmikil staða og
betur launuð en sú er hann fór frá og þó
þægilegri. En með henni er Mr. Thorson
farinn úr ráðuneytinu eftir aðeins eins
árs starf og út úr stjórnmálunum, sem
báru hann upp í ráðherrasessinn. Það
var þar sem hann virtist eiga heima og
almenningur gerði sér vonir um að hæfi-
leikar hans fengju að koma að notum.
Um leið og landar hans gleðjast yfir því,
að hann hefir hlotið ákjósanlega stöðu í
sjálfu sér, sakna þeir áhrifa hans í
stjórnmálunum. Hann sýndi, þann stutta
tíma sem hann var ráðherra, að hann
var sjálfstæður í skoðunum og það eru
mennirnir, sem kjósendur vilja sjá á
vettvangi stjórnmálanna og erindi eiga
þangað. Hitt er annað mál hvað stjórn-
um er ant um þá. Þar er alt á eina bók
lært. Hitt segir sig þó sjálft í stjórn-
málunum, sem annars staðar, að gróand-
inn í þjóðlífinu verður frá sjálfstæðum
einstaklingum þess að koma. Til þess
að breyta viðhorfinu í þá átt, var margra
hluta vegna Islendingur vel kjörinn, með
mótuðu hugsjónalífi af eitt þúsund ára
þingræði og Iangri óslitinni frelsisbar-
áttu sér að baki.
Kjördæmi Mr. Thorsons er nú fulltrúa-
laust. Hvenær úr því verður bætt og á
hvern hátt, er nú eftir að vita. Má þar
eflaust aukakosningar vænta; að bíða
til almennra kosninga yrði of langt.
Verður Islendingur kosinn á ný í
þessu íslenzkasta kjördæmi vestan hafs?
Svo ætti það að vera, þrátt fyrir þó
Ottawa-stjórnin hafi nú svo lagt spilin,
að tilefni gefi til að ætla, að “fenna eigi í
sporin” í stjórnmálalífi íslendinga.
I Og eg mætti segja, með söng vinskap og stuðning sem hann
! sínum, þvi eins og þeir vita, hefir sýnt mér persónulega, og
I sem sungið hafa öll þessi ár vil fullvissa hann um það, að
með dr. Halldórson í söng- hingað má hann leita, hvenær
flokknum, er rödd hans enn sem honum dettur í hug að
ungs mans rödd, og engin elli-1 snúa sér í þessa átt, því hér á
merki á henni. Það er með hann heima, og mun eiga
þessa hugsun efst í huga, að eg heima, til æfiloka. Eg kveð
vil kveðja dr. Halldórson, að þó heiðursforseta þessa safnaðar
að hann fari suður með hinum — eg óska honum allra heilla,
söngfuglunum, þá komi hann1 og bíð þess að hann komi hing-
aftur, þegar þeir koma, með að aftur með vorinu, eins og
gleði og söng og fögnuð til farfuglarnir, eða eins og vík-
okkar til að gleðja okkur. j ingarnir forðum, úr víking, er
Alt þetta vil eg að hann hafi! þeir sneru heim aftur. Hér á
fast í huga er hann fer héðan,1 hann heima, í fylsta skilningi,
og einnig þá meðvitund að fé-' og eg vona að hann leiti oft
lagslíf okkar verður aldrei eins heim.
án hans. Hann er orðinn svo
Hr. fundarstjóri, Dr. Halldórson
og kæru vinir:
Eg á að flytja nokkur orð við þetta
tækifæri sem prestur Hins fyrsta sam-
bandssafnaðar og fyrir hönd safnaðar-
ins. Og er mér mjög ljúft að gera það,
þó að eg verði að viðurkenna það, að eg
vildi að engin nauðsyn væri til þess, að
dr. Halldórson væri ekki að fara héðan
frá okkur, og þó að eg verði að viður-
kenna einnig, að þegar eg settist við að
semja þetta stutta ávarp, hafði eg enga
hugmynd um hvernig eg ætti að byrja.
Það er svo margt, sem mér býr fyrir
brjósti, og svo margt, sem eg vildi geta
sagt, en hvorki tími né tunga, eða kunn-
átta á málinu, nægja til þess að segja
alt, sem eg vildi segja. Og annað er það,
að mér finst eg geta varla trúað því,
jafnvel enn, að okkar gamli, góði Dr.
Halldórson sé virkilega að flytja búferl-
um, og að hann ætli að setjast að ein-
hverstaðar langt frá okkur. En svo sýn-
ist vera, og við verðum einhvernveginn
að sætta oss við það.
En með þessari ákvörðun sinni, sannar
dr. Halldórson eitt, og það er það, að
víkingablóðið streymir enn í æðum ís-
lendinga — þeir vilja enn ferðast og
nema ný lönd, — hvort sem það eru lönd
hins efnalega eða hins andlega. Og er
dr. Halldórson einn af þeim! Víkinga-
þráin, útþráin, sýnist hafa nú að lokum
orðið svo sterk hjá honum að hann hefir
ekki lengur getað staðist á móti. Hún
hefir yfirunnið hann, og er hann nú að
fara héðan, til að nema ný lönd, hver
veit hvar, og vinna sér til frægðar er-
lendis, eins og víkingarnir forðum.
En þó að hann fari héðan, í hvaða til-
gangi sem er, þá vil eg fullvissa hann
um það, sem hann hlýtur þegar að vita,
að hvert sem hann fer, og hve margir,
sem hinir nýju vinir kunni að verða, þá
finnur hann hvergi tryggari vini eða
nokkra, sem vilja hionum betur, en þeir
vinir, sem hér eru komnir saman til að
sýna honum hve mikið þeir elska hann,
og til að óska honum allra heilla og alls
góðs í þessari ákvörðun, um að fara frá
okkur og setjast að í Bandaríkjunum.
Við óskum honum alls góðs, en samt
getum við aldrei sætt oss við það, að
hann er að flytja héðan. ósk okkar get-
ur aldrei annað en verið að hann komi
aftur til okkar, áður en langt líður, og að
þó að hann fari nú, að það sé það meira
eins og farfugl, sem er aðeins að flýja
undan kulda vetrarins, en sem kemur
aftur með vorinu og sólskininu til að
gleðja okkur aftur með nærveru sinni.
mikill partur af öllu starfi okk-
ar, að eg get illa hugsað 'til
þess, að við þurfum að sætta
oss við það, að vinna án nær-
veru og þátttöku hans. En svo
verður víst að vera.
Dr. Halldórson hefir “offici-
ally” tilheyrt þessum félags-
RÆÐ A
flutt í kveðjusamsœti dr. M. B.
Halldórsonar af Hannesi
Pétursyni.
Eg get ekki slegið gullhamra.
Eg hefi aldrei lært eða æft þá
list. Enda myndi heiðursgest-
skap síðan að hann ritaði nafn j jnum okkar hér í kvöld ekki
sitt í safnaðarbókina árið 1918, i geðjast að því
stuttu eftir að hann kom til
Winnipeg. En andlega hefir
hann tilheyrt okkar frjálsu
hreyfingu frá því fyrsta, því
altaf hefir hann staðið á móti
allri tilhnéigingu til að fjötra
huga eða sál mannsins.
Hér er hann búinn að vera
Læt eg þvi
nægja að segja aðeins það,
sem eg álít að allir viðstaddir
viti og kannast við að rétt sé og
satt og ekki ofsagt.
Það er dimt til lofts, útsýnið
er þakið þokumóðu og í fylsta
máta ákuggalegt. Augu vor eru
hálf blind af að lesa um hörm-
RÆÐ A
flutt í kveðjusamsœti dr. M. B. Halldór-
sonar af séra Philip M. Péturssyni.
forseti safnaðarins í mörg ár, Ungar og hryðjuverk. Það er
og nú í þrjú ár, eða síðan að j svo erfitt að átta sig. Vonleysi
hann varð sjötúgur, hefir hann helgrípur hugann er hugsað er
verið heiðursforseti þessa safn- um Lvað er að gerast í heimin-
aðar, hinn fyrsti og hinn eini. um Vonleysi um framtíðar-
Og þeirri stöðu heldur hann horfur mannsins; það virðist að
samkvæmt tillögu ársfundar, hann sé svo skamt komin frá
safnaðarins, til æfiloka. Og villimensku og grimd villidýrs-
þannig verður hann altaf bund- ^ ms Augu vor eru svo haldin,
inn föstum böndum við okkur skilningur vor svo þjakaður,
og starf okkar, hvert sem hann 1 ag við eigum erfitt með að átta
fer í þessum heimi. Og ekki okkur á að til eru sannanir
veit eg af neinum manni sem fyrir þroskun mannsins, sann-
verðskuldar þann heiður meira anir sem gefa von um fagra
en hann. jframtíð framundan, þegar
Eg þekki engan mann, sem nægilega margir hafa náð því
vill okkar málum betur en dr. þroskastigi.
Halldórson, né heldur sem er, Það er til saga, dæmisaga að
heitari fyrir þeim en hann. Það vísu> er segir frá að spekingur
eru ef til vill fáir, sem hafa einn hafi eytt allri æfinni með
eins fullkominn skilning á þýð- j íogandi ljósker í hendi til að
ingu stefnu okkar og hann, því. ieita að ráðvöndum manni, án
þegar maður verður einu sinni þeSs að finna neinn. Það er að
fullkomlega var við það sem1 sönnu langt síðan að þetta
þessi stefna — frelsis, víðsýnis,1 gerðist, en svo mun ástandið
skynsemis-stefna þýðir, á rök-1 hafa verið þá að þetta virtist
um bugt en ekki getgátum,1 sennilegt og líklegt. Nú er
getur maður ekki annað en marga ráðvanda menn að finna
orðið heitur fyrir öllu því sem víðsvegar út um heim, það þarf
hún táknar, og öllu sem hún 1 ekki að leita að þeim með log-
stefnir að. | andi ljósi, það slær birtu út frá
Vegna þess að dr. Halldórson þeim, svo þeir eru auðþektir.
hefir séð og skilið marga hluti, Þeir eru vegaljósin sem lýsa
sem margur annar sýnist ekki mönnum og benda á brautina
hafa séð né skilið, finst mér sem liggur til þroska, friðar og
við missa mikils, er hann fer sælu. Og ef augu vor væru
héðan. Einhver tómleiki hvíl- j ekki svo haldin, myndum við
ir yfir oss, sem hverfur aðeins kannast við þá sem einu leið-
! með komu hans hingað aftur. togana sem vert væri að fylgja.
j Og þess vegna vildi eg biðja | Að vera ráðvandur maður út-
I hann endilega að koma til heimtir meira en að hnupla
baka til okkar eins fljótt og ekki frá öðrum; það þýðir að
í möguleikar leyfa. | gera ætið það, sem maður álít-
Kirkja okkar — og allir safn-1 ur rétt vera, hvesu dýrt sem
. aðarmeðlimir eru í mikilli það er keypt; að sækjast ekki
; skuld við dr. Halldórson, sem eftir mannvirðingu, upphefð og
við getum viðurkent en aldrei auð á annara kostnað; að hafa
borgað. Eg er sjálfur í mikilli1 ekki samvizku, stefnu og stöð-
persónulegri skuld við hann, uglyndi á boðstólum, til sals;
meiri en eg get fyllilega út-jað vera trúr vinur vina sinna
j skýrt eða gert grein fyrir. Þess og þeirra málefna er maður álít
vegna, og vegna margs annars,1 ur rétt vera, en vera mótstöðu-
þó að hann fari héðan, þá ligg-1 maður alls þess er maður álítur
ur margt eftir hann í félagslífi' rangt, villandi eða til niður-
okkar, sem hverfur aldrei. —'dreps andlegum og líkamlegum
Hann hefir sett sitt mark á þroska og skilnings. Þetta er
þessa stofnun, og að því leyti að vera ráðvandur maður.
er hún minningarmerki um j Heiðursgesturinn okkar hér
hann, eins og hún verður minn-' í kvöld er slíkur maður, dreng-
ingarmerki okkar allra, í hlut- ■ ur bezti í orðsins dýpstu merk-
falli við það, sem við gerum til ingu, maður, sem allir vita er
að efla mál hennar og stefnu. þekkja hann, að má ætíð
Á meðan að hún stendur lifir treysta, maður sem aldrei hefir
dr. Halldórson í henni. Og verið til sals, maður, sem hef-
þess vegna, þó að hann flytji ir aldrei brugðist trausti ein-
héðan, þá er hann enn með staklings eða málefnis, maður
okkur í anda, og verður um ó- sem hatar alla harðstjórn,
talin ár í framtíðinni. kúgun og lýgi, maður sem vill
Og nú, við þetta tækifæri, bera sannleikanum vitni, sem
bæði fyrir mig sjálfan, og fyrir | hefir aldrei dregið sig í hlé þótt
hönd safnaðarins, þakka. eg kalt blési. íslendingur, sem
honum fyrir alt gamalt og gott. ekki kann að hræðast mót-
Eg þakka honum starf hans og spyrnu róg eða baknag. Maður
áhuga. Eg þakka honum þann Sem öllu vill likna er þjáist, og