Heimskringla - 13.01.1943, Qupperneq 4

4. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. JAN. 1943
IFleintskrmgla
(StofniU! 18SS)
I
Kemur út á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
S53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borglst
íyrirfram. Allar borganír sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
öll vlðskifta bréf blaðinu aðlútandl sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
858 Sargent Ave., Winnipeg
Rttstjóri STEKAN EINARSSON
Uitanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” ls published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 13. JAN. 1943
SPÁIR AÐ STRIÐINU LJÚKI
Á ÞESSU ÁRI
Menn eru ekki sparir á spádóma við
byrjun nýs árs, enda hefir miklu rignt
niður af þeim undanfarna daga. Rætist
þeir ekki allir, verður að muna, að það
eru aðeins spádómar. Ekki vitum vér
hvað framsýnn höfundur eftirfarandi
greinar er, en hitt er víst, að hann hefir
af ítarlegri rannsókn og þekkingu á
hernaðarmálum oft farið nær um hið
sanna um eitt og annað stríðinu við-
komandi. Hann er fregnriti og hefir
eytt æfinni á stríðsárunum bæði í Rúss-
landi og á Þýzkalandi. Nú er hann í
New York. Heitir hann Max Verner og
munu margir Islendingar hafa lesið
meira og minna eftir hann. Hér á eftir
fer spádómur hans um stríðið:
Á þessu vori verður herstyrkur banda-
þjóðanna orðinn talsvert meiri en öxul-
þjóðanna. Því fylgja þau stramhvörf, að
bandaþjóðirnar munu þá verða komnar
í sóknar-aðstöðu. Evrópa sú er Hitler
ræður nú yfir, verður þá hernaðarvígi,
umsetið af bandaþjóðunum. Þá byrjar
stríðið fyrir alvöru um Evrópu.
Eg hika ekkert við að segja frá ástæð-
um þeim er eg byggi skoðun mína á.
Allar spár um afdrif hernaðar, hvíla á
nákvæmum útreikningi á fyrirætlunum
herforingjanna og fenginni reynslu í
stríðinu. Breytingar eiga sér oft snögg-
lega stað í augum almennings, en þær
eru í raun og veru aldrei nýungar í hern-
um. Hann er við öllu búinn hvernig
sem fer. Sé ekki um því lengri tima að
ræða, sem með þarf til að gera hlutina
eru engin vandræði að fylgjast með þeim.
I grein er eg birti síðari hluta ágúst-
mánaðar hélt eg því fram, að á árinu
1943 gæti sézt fyrir endalok stríðsins.
Mér var þá vel kunnugt að nánari sam-
vinna bjó undir niðri hjá Bretum, Banda-
ríkjamönnum og Rússum um ákveðnari
sókn á hendur Þýzkalandi á árinu 1943,
en áður. Innrás Bandaríkjahersins í
Norður-Afríku og ófarir Þjóðverja nú í
Kákasuslöndunum, gefa góðar vonir um
að umsátrið um Evrópu sé að verða veru-
leiki. Það duldist og ekki þeim, er með
stríðinu fylgdust á Rússlandi, að Hitler
var að taka alt bit úr sverði sínu til
sóknar með því að æða yfir eins mikið
og hann gerði á 9iðast liðnu sumri í
suður hluta Rússlands, enda hefir hann
nú sókninni tapað vegna þessa, ef til vill
fyrir fult og alt.
Á þessum vetri halda Bretar og Banda-
ríkjamenn áfram að efla lið sitt í Afráku.
Herútbúnaður þeirra þar, verður brátt
meiri en Hitlers. Má það þakka hinni
auknu hergagnaframleiðslu Bandarikj-
anna. Þýzka ríkið getur nú ekki lengur
bætt sér tap sitt. Her Hitlers i Rúss-
landi, hefir verið miklu ver útbúinn til
sóknar, að flugförum og skriðdrekum á
árinu 1942, en hann var 1941. Herlið
Þjóðverja er iðulega þreytt og uppgefið
andlega og líkamlega vegna þess sem á
það ex lagt. Ferskt lið frá Bandaríkj-
unum búið nýjum vopnum, er vegna
þessa mikilvægara. Það á að mæta liði
með slitin vopn og sem sjálft er þreytt
og hefir tapað allri trú á sigur. Það er
ávalt að verða erfiðara fyrir Þjóðverja,
að senda á vigvöll stórar liðsveitir, vel
vopnum búnar og með varaliði og full-
komnum viðgerðaráhöldum og plíuforða.
Hver bandarísk flugsveit, hver skrið-
drekadeild og hver liðsveit, sem til Af-
riku eða Evrópu er send á vígvöll, flýtir
fyrir bandaþjóðunum að ná yfirhönd-
inni. Þetta verður því ljósara, sem stríð-
ið heldur lengur áfram.
Með vorinu (1943), verður það þrent,
sem breytt hefir afstöðu stríðsþjóðanna
til muna. Hið fyrsta er striðið í vetur á
Rússlandi, annað AfríkU'hernaður Breta
og Bandaríkjamanna og hið þriðja er
ástandið á Italíu.
Þegar bandaþjóðirnar hafa náð Af-
ríku á sitt vald, og sem gera má ráð fyrir
fyr en síðar, að minsta kosti með vorinu,
vandast málin fyrir Hitler. Frá Afríku
er hægt jafnvel á mörgum stöðum í einu
að gera árásir á Suður-Evrópu. Þá verð-
ur það Hitler, sem spurningin um hvar
næst verði sótt á, veldur áhyggjum. —
Strandlengja Suður-Evrópu er ekki víg-
girt og verður ekki, vegna þess að hún
er of löng til þess. Möguleikar með
flutninga í Suður^Evrópu, eru hinir erf-
iðustu fyrir landsvarnir þar. Það eru,
sem dæmi, engar járnbrautir, er hægt
væri að senda herlið með í skyndi frá
Suður-Frakklandi til Balkanskagans. —
Það verður algerlega ókleift að skipu-
leggja varnir Suður-Evrópu, svo að úr
því verði nokkur heildar-vörn eða öryggi
gegn innrás.
En þetta er nú ekki nema lítið eitt af
þeim erfiðleikum, sem Hitler horfist í
augu við með vorinu. Italía verður
fyrsta áhyggjuefni hans og er það nú
þegar orðin. Hún gefst áreiðanlega upp
innan 10 mánaða. Þar er farið að grafa
um sig vonleysi um sigur öxulþjóðanna
og andúð gegn áframhaldi strfðsins;
hatrið til Þjóðverja vex með hverjum
degi. Italía er hernaðarlega hættuleg-
asti staður öxulþjóðanna. Hún er nú
þegar byrði fyrir Þýzkaland og ekkert
annað. Það væri talsvert auðveldara
fyrir Þýzkaland, að verjast bandaþjóð-
unum á norður landamærum Italíu í
Alpafjöllunum, en að verja strendur
ItaMu fyrir innrás.
En mesta hættan sem Hitler horfist
nú í augu við, er á vígvöllum Rússlands.
Það er þar sem hætt er við að liði hans
muni blæða á komandi mánuðum. Vet-
urinn á vígvöllum Rússlands, er hættu-
legri en nokkur annar tími. Flutnings-
vagnar Þjóðverja notast þar illa og
beztu sóknarvopnin einnig. Yfir vetur-
inn er Þjóðverjum því ekki aðeins ókleif
sókn að nokkru ráði, heldur eru hreyf-
ingar allar fyrir herinn erfiðar. Vetur-
inn 1941-42, töpuðu Þjóðverjar afar
miklu af skriðdrekum sínum á vígvöll-
um Rússlands. Þeir hafa ekki síðan
getað bætt sér það tap og byrjað sókn,
eins og þeir áður gerðu. Og nú eiga
þeir við annan vetur að stríða í Rúss-
landi og horfast nú í augu við meiri
hættu, en á síðast liðnum vetri. Suður
af Stalingrad og í Kákasuslöndnumu er
nú her Þjóðverja umkringdur og bjarg-
arvon hans litil. Með vorinu er liklegt,
að herinn verði víðar lamaður á víg-
völlum Rússlands. Þá eru engar líkur
til að Hitler geti hafið stórkostlega sókn
eins og á sumrinu 1942. Á árinu 1943, er
sennilegast að her Hitlers í Rússlandi,
verði lítils megnugur og verði að láta
sér vörn nægja, en rauði herinn hafi
sóknina og hafi svigrúm til að koma
henni við, þar sem mests árangurs er af
henni að vænta.
Hvað gerir 'þá Hitler á mánuðunum,
sem í hönd fara og með vorinu? Hann
mun óefað ganga hart eftir því, að þjóð
hans geri sitt bezta. Hann mun reyna
að framleiða meiri og betri vopn, en
áður. Hann mun kalla alt varalið sitt í
herinn og nota birgðirnar meðan nokk-
uð er eftir. Hann mun reyna að efla
her sinn á hvern þann hátt, sem hann
getur hugsað sér, til þess að vera við því
búinn, er með vorinu er von á og þegar
úrslita hernaðurinn byrjar. Hann býr sig
nú til varnar. Og þá vörn reiðir hann
sig á að geta gert nógu sterka til þess,
að Bretar og Bandaríkjamenn hefji ekki
innrás í Evrópu neins staðar og vonar,
ef því verði varnað, að Rússinn verði
ekki svo öflugur til sóknar, að hann fái
ekki varist honum. Þetta er það sem
Hitler byggir á vonir sínar á árinu 1943.
En það er enginn leikur fyrir Hitler,
að gera varnir sínar eins öflugar og með
þarf. Hann verður í fyrsta lagi að efla
svo her sinn, að hann sé fær til varnar.
Um haustið 1942, byrjaði her Hitlers að
kikna, bæði í Libyu og í Rússlandi.
Skyldi það ekki draga neitt athygli hans
að haustinu 1943? Hitler verður enn-
fremur að ákveða það skjótt, hvað hann
ætlar sér að vernda og hvar. Snemma í
desember 1941, fór þýzka herráðið fram
á það, að herinn í Rússlandi væri kallað-
ur til baka, víglínan stytt og vörn skipu-
lögð vestar. Herráðið benti á að þetta
væri nauðsynlegt til þess að skerða ekki
mannaflan. Þýzki herinn var þá á Tag-
anrog-Orel vígstöðvunum í Suður-Rúss-
landi — milli ánna Dneiper og Don.
Hershöfðingjarnir vildu að herinn færi
vestur fyrir Dneiper að minsta kosti og
jafnvel lengra, eða til hinna fyrri landa-
mæra-vigstöðva Rússa og Þjóðverja. —
Afl'eiðing þessa var sú, að Hitler rak
Brauchitsch og síðar á árinu 1942 einnig
þá von Bock og Halder. En við þetta
mun ekki sitja. Hitler á eftir á næstu
mánuðum að verða á öndverðum meið
við hershöfðingja sína. Það er ekki
hægt að koma við vörn fyrir þýzka her-
inn við Volga, Don eða í Kákasus héruð-
unum. Að stytta víglínu Þýzkalands, er
nú óumflýjanlegra, en það var 1941. Nú
mælir heilbrigð skynsemi með því að
Hitler færi herstöðvar sínar á Rússlandi
langt vestur og að hann hverfi hið bráð-
asta burtu úr Kákasushéruðunum, þar
sem svo mikið þýzkt herlið bíður nú
dauða síns. Og þessa er nú óspart kraf-
ist af Hitler. En vegna valdadrambs
síns, getur Hitler ekki afráðið hvað hann
eigi að gera, og er þó þörfin hin brýn-
asta, að komast sem fyrst að niðurstöðu
um það. Það er helzt að sjá að hann
ætli að láta lið sitt sitja þarna með-
an setið verður, tefla á tvísýnuna með
það, en reka að nýju eða drepa nokkra
enn af herforingjum sínum, sem aðra
skoðun hafa en hann á þessu.
Með voriríu verður víglínan orðin ó-
slitin frá Murmansk til Casablanca og
þaðan austur til Egyptalands. Stríðið
verður ekki hér eftir einvígi milli Rússa
og Þjóðverja — sérstakt stríð í austri,
eins og sumarið 1942. Stríðið verður
háð í austri, suðri og vestri, Hitler horf-
ist nú í augu við samtök margra þjóða,
er í samvinnu munu á hinni löngu víg-
línu sækja fram. 1 vor verður her
Þýzkalands drjúgum óstyrkari en hann
var fyrir ári síðan, en andstæðingar
hans til muna sterkari og betur samein-
aðri um átökin á móti honum. Vígstöðv-
ar Hitlers verða þá margar og sumar
þeirra veikar og liggja vel við árásum
frá bandaþjóðunum. Hin mikla orusta
um Evrópu hefst þá og verður háð af
kappi á komandi vori og suipri og fram
eftir haustinu 1943. Orustur munu gjósa
upp hér og þar, á þessum eða hinum víg-
stöðvum en allar þrátt fyrir það eftir á-
ætlun bandaþjóðanna og með óskiftri
samvinnu þeirra. Og allar stríðsþjóðirn-
ar munu taka á öllu því sem þær eiga til
í þessari úrslita orustu. 1 vestrinu og
suðrinu, mun her bandaþjóðanna eflast
meir og meir og verða æ þunghentari á
óvininum. Og í austrinu mun rauði her-
inn grípa til alls varaliðs síns til að berja
á honum, til þess að vinna stríðið ásamt
bandaþjóðunum, áður en árinu 1943 lýk-
ur.
1 þessari úrslitaorustu mun Hitler
beita óheyrilegri grimd við að reyna
að halda velli. En það kemur ekki að
haldi í orustunni, er vonandi er að verði
sú síðasta af honum háð.
heimsins voru komin undir sem ekki dregur aðeins fáein
þeim samningi, er hann færði hundruð þúsunda til heljar,
DANIELS MINNIST STARFSEMI
WILSONS TIL AÐ TRYGGJA
FRIÐINN
Flotamálaráðherrann í hermálaráða-
neytinu nefnir samning Þjóðabanda-
lagsins hina einu, ábyggilegu
aðferð til að sporna við
stríði framvegis.
þjóð sinni af friðarþinginu.
Á því þingi voru nokkrir
heldur svo margar miljónir,
sem útheimtast til að afla þjóð-
fulltrúar sem vildu gera sér-1um heimsins ævarandi friðar.”
staka friðarsamninga fyrir sin-
Svo alvöruþrungin voru orð
ar þjóðir; en það hefði gert hins vitra spámanns, er sá
Versalasamninginn eins ó-
merkilegan og óhreinan, eins
og friðarsamninginn i Vínar-
borg forðum. Wilson krafðist
þess fastlega, að frumvarp sitt
yrði tekið inn í friðarsamning-
inn; vegna þess að engin óá-
kveðnari áætlun gæti, þá eða
síðar, trygt ævarandi frið.
Þjóðbandalagið var hin fyr-
sta og eina stofnun, áhrærandi
því nær allar þjóðir heimsins,
sem nokkurn tíma hafði reist
verið til að tryggja hinn lang-
þráða frið á jörðu. Misbresti
þá, sem á því voru, mátti auð-
veldlega lagfæra. Mikill hluti
þjóðarinnar leit á það sem
framkvæmd hugmyndarinnar
“stríð gegn stríði,” þeirri hug-
sjón sem knúði Bandaríkin út
í heimsstyrjöldina. Wilson
hafði lofað hinum ungu mönn-
um, sem hann kallaði til her-
þjónustu, að sú fórn er þeir
færðu, skyldi tryggja heimin-
um ævarandi frið. Það tak-
mark hafði hann í huga, þegar
hann, í ávarpi sínu í þinginu,
komst þannig áð orði:
“Réttlætið er dýrmætara en
lengra fram í tímann en flestir
af hans samtíðarmönnum. Vér
höfum lifað það, að sjá spá-
dóminn rætast, í hinu feykilega
tjóni, sem Wilson sagði fyrir.
Yfirstandandi stríð hefði ekki
leitt bölvun sína yfir heiminn,
ef hinn drotnandi minnihluti í
öldungaráðinu hefði ekki út-
skúfað andríkasta spámanni
nútímans.
Að Wilson var mestur mann-
skaði, þeirra er í stríðinu féllu.
Læknarnir gerðu ekki upp-
skátt, hver meinsemd dróg
hann til dauða. Þeir sem hon-
um voru handgengnastir, vissu
að hjartabilun varð honum að
bana. Þeir sáu að hans “mikla
afrek var honum um megn.”
Wilson fékst aldrei til að trúa
því, að nægilega margir'af öld-
ungunum myndu greiða at-
kvæði til að ónýta þann átta-
vita sem einn dugði, til að
vísa mannkyninu rótta leið inn
á höfn heimsfriðarins. Þegar
dyrum hins nýja öryggisheims
var lokað, brast hjarta hans.
Þó hinn göfugi draumur Wil-
sons væri á enda, tapaði hann
(Josephus Daniels ritstjóri og útgef-
andi blaðsins “Raleigh N. C. News and
Observer” er nú einn á lífi, þeirra manna
er áttu sæti í ráðaneyti Wilsons öll þau
átta ár er hann fór með völdin. Daniels
var flotamálaráðherra. Roosevelt for-
seti útnefndi hann til sendiherra i Mexi-
co; og gegndi hann því embætti þangað
til árið 1941, er hann sagði því af sér.
Mr. Daniels er meðlimur blaðamannafé-
lagsins; og fyrir það ritaði hann eftir-
farandi grein).
í dag, fyrir 86 árum var Woodrow
Wilson í heiminn borinn. Þessi dagur
rennur nú upp yfir sorgþjáðan heim, sem
í öræði leitast við að finna úrræði til að
ná og tryggja þann heimsfrið, er Wlison
sá í huga sér, en öldungadeild Banda-
ríkjaþingsins hafnaði. Sú kynslóð sýndi
sig fúsa til að vinna hreystiverk og þola
dauða í stríði; en hafnaði þeim friði,
sem henni var í lófa lagður.
Augu manna, er þá voru blindir, hafa
nú opnast svo, að þeir og margar miljón-
ir annara manna, líta nú, tuttugu og
þremur árum síðar, með eftirsjón á hina
dásamlegu hugsjón Wilsons. í hjörtum
sínum dást þeir að honum, hinum eina
manni sem aldrei efaðist um, að örlög
friðurinn; og vér berjumst fyr-jekki voninni um, að samland-
ir því, sem oss hefir ætíð verið. ar hans myndu einhvern tíma
hjartfólgnast, — fyrir þing- átta sig á því, að alþjóða frið-
ræðisstjórn fyrir rétti þeirra j arvernd væri nauðsynleg til að
sem stjórnað er, til atkvæðis í sporna við hruni menningar-
sínum eigin stjórnmálum, fyrir.innar. Hann dó í þeirri trú.
frelsi og rétti smáþjóðanna, j Vér höfum lifað það, að sjá
fyrir valdi réttlætisins í öllum menn, þegar það var um sein-
heimi, með samvinnu frjálsra an, fallast á kenningu sem þeir
þjóða, er leiði frið og öryggi áður höfðu mótmælt.
um heiminn allan og að síðustu | Hvers vegna segi eg, að eftir
geri hann frjálsan.” jvonbrigði þau er Wilson varð
í hinni löngu streitu, var .fyrir, þegar frumvarp hans var
þessi skuldbinding skýstólpi, felt, hafi hann aldrei tapað
Wilsons á daginn og eldstólpi, Þeirri trú, að draumur sinn
hans á nóttunni. Samningur .myndi koma fram? Skömmu
um ævarandi frið, var honumjfyrir dauða hans, — þegar eg
sem himnesk vitrun; og hann ,sá hinn gamla yfirmann í síð-
misti aldrei sjónir á henni. —jasta sinni — spurði hann mig
Þegar Wilson fór á friðarþing- j hverjum augum eg þá liti á at-
ið, hafði hann aðeins eina þrá.jhurðina sem voru að gerast.
eitt markmið, — að fá, að sig-,t>eg'ar eS lét í Ijósi, að deyfðin
urlaunum, skipulagðan heims-jsem fylgdi á eftir ónýtingu
frið. Hann kom heim aftur |frumvarpsins olli mér hrygðar,
krýndur heiðri og láni, úr sinni, &erði hann svofelda játningu
pilagrimsför. jSÍnnar óbifanlegu trúar: “Vertu
Auk þess að Wilson hafði,ekki kvíðafullur vegna þess
þetta helga málefni hugfast,,sem okkur hefir verið hjart-
fanst honum einnig að hann-fólgnast og þess sem við höf-
gæti ekki gengið fram fyrir|Um barist fyrir; því það fellur
mæðurnar, sem höfðu mist ekki ur ghdi, því er aðeins
syni sína í striðinu, ef hann frestað”. Hann studdist fram
gæti ekki sýnt í raun, að fórn-já staf sinn, lagði hönd á öxl
in, sem þeir höfðu fært, yrði.mer og sagði, á sinn einkenni-
eftirkomendum þeirra full ie&a> hrifandi hátt: “Eg skýt
trygging þess, að þeirra biðu t t>'VÍ máli til forsjónarinnar; það
ekki sömu örlög sem hinna, er^31111 að komast i framkvæmd
höfðu látið lífið. Þegar hann^á hagkvæmari hátt en við höf-
kom heim með hinn dýrmæta um áformað.”
Jsamning, komst hann að raun Hann efaði aldrei að skýin
j um, að megin hluti þjóðarinnar myndu rofna. Hann ímyndaði
Jvar hlyntur hinu mikilsverða! sér aldrei, jafnvel þótt rétt-
jfrumvarpi, er hann þá lagði.lætið væri fótum troðið, að
I fyrir þingið. í meðmælum sin- j ranglætið myndi sigra. Hann
! um með hinu fyrirhugaða Þjóð- j hugsaði sem svo: Vér föllum
bandalagi, er hann flutti í St. (til þess að rísa á fætur. Vér
Louis, 15. sept. 1919, komst^erum hraktir aftur á bak, til
hann svo að orði, að ef dregið þess að vér berjumst hraust-
væri úr frumvarpinu, eða það^legar. Vér sofum til þess að
væri felt, fyndist sér að hann vakna.
hlyti að ganga fram fyrir ungu
mennina, sem með skyldu-
Nú, er vér berjumst í lofti, á
landi og legi, hafa miljónirnar
rækni sinni hefðu unnið sigur- í her vorum, sett sér það óbif-
inn og segja við þá: “Drengir,
áður en þið fóruð austur um
haf, sagði eg ykkur að þetta
væri stríð gegn stríði, og eg
gerði alt sem í mínu valdi stóð,
til að efna loforð mitt; en nú
hlýt eg að ganga fram fyrir
ykkur, sneyptur og gremjufull-
ur og játa að eg hafi ekki get-
að efnt það. Þið hafið verið
sviknir. Þið fenguð ekki það
sem þið börðust fyrir. Frægð
hins ameríkanska hers, á sjó
og landi er horfin sem draum-
ur; og i myrkri næturinnar
legst á þjóðina hin sama mar-
tröð, sem lá á öðrum þjóðum
anlega markmið, að vinna
þann sigur sem leiðir hinn
mannúðarlausa hernað til
lykta. Og heima í landi voru
eru 100 miljónir þegna, sem
segja má að séu innritaðar til
sigurvinnings, fastákveðnar í
því, að aldrei framar skuli,
frjálsa menn skorta áhöld til
að sporna við því, að sorgar-
leikur þessara ára verði leik-
inn á ný.
Trúin á uppprennandi dag,
er færði heiminum friðsamlegt
samband allra þjóða, var
Woodrow Wilson ánægjuefni,
á leið sinni vestur um hafið.
áður en stríðið hófst. Og til. p>að er ætlunarverk vort, sem
hegningar mun forsjón Drott-jnú Mfum og þolum gjöld þess
ins láta annað stríð hefjast, vitsmunaskorts, er sýndi sig 1