Heimskringla - 08.09.1943, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. SEPT. 1943
Fimtíu ára minningar um skáldskap Borgfirðinga
Borgfirðingur hefir safnað og fœrt í letur.
Nú virðist vera komið að þeim tímamót-
um hjá Íslendingum, búsettum í fjarlægum
löndum, að þeir geri sér grein fyrir hinu og
öðru sem á dagana hefir drifið, og einnig þeim
einkennum sem mest hafa mótað þá, og
styrkt þá í viðleitninni að ganga óhöllu höfði
og heilum fæti af hólmi, þegar att var á móti
huldum öflum þeirra sem það höfðu sér að
markmiði að gleyma uppruna sínum og öðr-
um ómetanlegum arfleifðum, sem þó þrátt
fyrir alt, gerðu þá hæfa til að öðlast þann
heiðurs-krans, sem nú skreytir höfuð þeirra.
Mér hafði dottið í hug að minnast Borg-
firðinga, að örlitlu leyti, en persónuleg kynn-
ing mín nær aðeins yfir árin 1890—1900.
Fyrir þann tíma var eg of ungur til þess að
fylgjast með því sem fram fór, og frá þeim
tíma hefi eg dvalið fjærvistum við fóstur-
jörðina, og þar af leiðandi ekki haft nægi-
leg skilyrði að safna þeim heimildum sem
nauðsynlegar eru til þess að gera það svo úr
garði, sem vera ber.
Það er aðallega skáldskapar-vakningin
hjá Borgfirðingum, um og fyrir 1890, sem kom
mér til þess að rita þessar linur. Það var
vakning sem ungum og öldnum var jafn kær-
komin. Þá var eins og nýtt líf færðist í
fjöldann, og framtakssömustu mennirnir
greiddu þessari nýju vakningu götu, á marg-
an hátt. Jafnvel þeir sem þá voru minstu
spámennirnir, urðu þegar ár liðu, í flokki
góðskálda Islands.
Það er ekki ætlan mín að'minnast eldri
skálda Borgfirðinga, en þó get eg ekki stilt
mig um að minnast þess manns sem að flestra
dómi bar höfuð og herðar yfir öll samtíma
skáld héraðsins, og sumir segja — öll skáld
Islands á sínum tíma: Egils Skallagrímsson-
ar. Hann er talinn að vera fæddur í byrjun
tíundu aldar, og æfi hans varð um 80 ár. Það
er sagt, að þegar harmur eða önnur vand-
kvæði steðjuðu að honum, hafi hann ort sín
beztu ljóð, og þá oft lokað sig inni, til þess að
gera ekki vinum sínum óþægindi, og óvinum
sínum spjöll. Egill sló vopnið úr hendi sorg-
arinnar með ljóðum sínum og braut brodd
dauðans sem stefnt var að hjarta hans. Á
sama hátt forðaði hann vinum sínum frá
vandræðum, í þrássi við sínar eigin tilfinn-
ingar, (sbr. “Höfuðlausn”), því tæplega mun
það hafa verið hugleysi sem lét hann yrkja
það kvæði, en miklu fremur ást til vina sinna
og umhyggja um hag þeirra og velferð.
Af þeim sem báru höfuðið hærra flestum
skáldum á þeim árum sem hér er um að
ræða — 1890—1900 — má telja: Eyjólf Jó-
hannesson frá Hvammi í Hvitársíðu. Hann
var þá vel yfir sextugt, en ern og fullur fjörs
og annara þeirra hluta sem gera lífið mikils
virði. Mun eg minnast hans áður grein þess-
ari lýkur. Annar maður, og nokkuð yngri
en hann, var Jónatan Þorsteinsson frá Hæli
í Flókadal. Þá má ekki gleyma Þorbirni
Bjarnarsyni frá Breiðabólsstöðum, (öðru
nafni: Þorskabítur), sem síðar varð þjóðfrægt
skáld.
Þessa þrjá menn má kalla fyrirrennara
þeirra skálda í uppsveitum Borgarfjarðar,
sem seinna komu fram á sjónarsviðið. Hætti
eg nú við upptalningar nafna eftir ártalaröð,
en minnist annara atvika sem áttu sinn þátt
í þessari skáldskapar vakningu.
Það var í byrjun þessa umrædda tímabils
að einu sinni sem oftar, kemur Eyjólfur Gísla-
son frá Hofstöðum í Hálsasveit, til kirkju að
Eeykholti, og var þá prestur þar séra Guð-
mundur Helgason frá Birtingaholti. Var séra
Guðm. stórgáfaður maðúr og hagmæltur vel,
hvers manns hugljúfi og sannur héraðshöfð-
ingi. Hringjari kirkjunnar var þá Björn
Gislason frá Augastöðum, vinsæll og ein-
kennilegum gáfum gæddur, og var það í
margra hugum að hann væri vel hagmæltur,
en ekki þó á borð við Eyjólf.
Eftir þessa áminstu kirkjuferð sendir
Eyjólfur þessa vísu til Björns hringjara, því
Eyjólfur hafði yndi af að setja saman lausa-
vísur og smákvæði, eins og eg mun taka fram
seinna. Vísan er svona:
Til hringjarans
é
Burða-styrkann Björn eg fann,
bús til virka þægann,
í ræðu ómyrkann, ráðhollann,
Reykholtskirkju hringjarann.
Vonum bráðar kemur svar frá Birni, en
þetta kvæði, sem og hin sem eftir fóru eign-
uðu flestir séra Guðmtindi, og mun það sanni
næst:
Heilsar skáldi hringjarinn,
hróðurinn þakkar góða.
Illa er hæfur andi minn
að ansa í stefjum ljóða.
Harpan göfug hæfir þér,
sem höldar allir róma,
en klukkuna eg kjöri mér,
kann hún líka að hljóma.
Hljóðfærin þó hefja skal,
hafa samróm stiltan,
og láta þennan dýra dal
Dvalins máli fyltan.
Þá mun glatt í gumna-sal,
gleðjast vif og drengir,
þegar kveða kátt um sal
klukku og hörpu-strengir.
Þegar eg fæ þann heiðurs-hag
—sem heims er bezta lukkan—
að hringjarans á heiðurs-dag
hljómi brullaups-klukkan,
vona eg skáldið verði með,
—eg veiti steik og kökur—
og yfir okkar brúðar-beð
breiði nokkrar stökur.
Þegar þú loksins legst í jörð,
lífsins saddur daga,
og um breiðan Borgarfjörð
berst sú harma-saga.
Þá skal knúinn kólfurinn,
klukku hvella tungan,
svo undir taki orðstír þinn,
Okið, Fellið, Bungan.
Margir munu deila um hvort eftirfarandi
kvæði hafi nægilegt skáldskapar gildi til þess
að koma á prent, en um það vil eg ekki dæma.
Aðal atriðið er að birta það, svo samræmið
haldist í þessum merkilega ljóðabálk, sem
mér vitanlega er ekki í nokkurs manns vörzl-
um.
Svar fró Eyjólfi til hringjarans
Mig þírt ljóðin lista fróð,
lífguðu góð, og hrestu þjóð,
svo af móði sviftist blóð,
sorg braut tróð af þanka-slóð.
Hringjarinn iðkar hróðrar-starf,
—hér glögt sé þess merkin—
hefir fengið óð í arf
eftir Snorra, klerkinn.
Gunnlöð held eg gangi út,
þá gerðu hana margir veita,
kvæðu sig þá kannske í mút
karlar upp til sveita.
Lýða bætir lukkuna
ljóða-greinir smíða,
þó knúir þú áfram klukkuna
kemst það síður víða.
Heyrið skáldsins hýru bæn:
Hringjara að vilja og ráðum,
lækjar-draga-lilja væn
lofist honum bráðum.
Verði hún fríð og mentamörg,
mjög á álnir geimin,
æði vel til ásta f jörg, ,
ekki bresti seiminn.
Eg mun ljóða lipur tól
liðka, fægja, brýna,
þegar bjarta seima-sól
sé upp renna, þina.
Ef eg lifi lukku þá,
líta þig giftast fljóði,
Braga-ihörpu ber mér slá
bara í jötunmóði.
Þá mun heyrast hljómurinn
hörpu, lands um völlinn,
og endurtaka orðstír þinn,
ísagrundar fjöllin.
Veizlan standi í viku þá,
viða-branda og fljóða
hugar-landið hellist á
horna-blandið góða.
Þess eg bið af huga heitt,
himnaföður ljósa,
að þá vanti ekki neitt
er vér myndum kjósa.
Víða oss fleygja forlög hér
á foldarvegi, Bjössi minn,
enginn segir svoddan mér,
hvar sálast eigi líkaminn.
Sál minni er það sorgarvörn,
þá sungið er hold í leira,—
að þú sjáir um það, Björn,
þó ekki sé nú meira,
Helst eg vildi þú hefðir ráð
hörpu og klukku að bæra,
sýndir þína sönnu dáð,
svo af mætti læra.
Leiði þig á lífsins vað
lausnarinn á hæðum.
Láttu þetta ljóta blað
liggja elds hjá glæðum.
Mín er ónýt mælsku-kvörn,
mikill galli í strengjum.
Berðu kæra kveðju, Björn,
konun\ bæði og drengjum.
Viðbœtir
Nú er komið nóg frá mér
af náhvals-drita-rúnum,
bætirinn samt býð eg þér,
Björn, sem mjólkur-kúnum.
Fer eg ei á frétta-mið,
fátt því hefi að greina.
Margir lasnir liggja við
lífsins götu beina.
Sumir fæðast, segir þjóð,
sumir liggja á börum,
sumir eru að fá sér fljóð,
fjærri angurs-kjörurp.
Misjöfn lýða lukkan er,
lífs um tíðir allar,
sumir bíða í sælu hér,
svo til ríða hallar.
Aðrir ljða sult og sút,
sálar-kviðann grimma,
halda í stríð, en hrökklast út
úr heimi Niðhöggs dimma.
Þarna um meira þenkja má,
því eg eiri valla,
bögur keyri blaðið á,
brátt mun fleira að kalla.
Hátíð jóla höldum senn,
heims af völtum auði.
Biðjum guð að gefa oss enn .
gnægð af lífsins brauði.
Ósk þá góða lukku ljóst
láti hver af munni,
svo endurhljómi búkur, brjóst
jog bylji í hátt sálunni.
Öll þér hverfi ólund frá,
anda fylstu gróða,
heilsu þinni heilan á
hitti bréfið Ijóða.
Ath. — I annari vísunni er hér minst á
séra Snorra, og er ástæðan til þess, að Björn
hringjari taldi ætt sína til hins. víðfræga
Snorra á Húsafelli, sem bæði var skáld og
afburðamaður að kröftum. Framh.
Um leið og eg legg út á þann hála ís, sem
þessi ritgerð ber með sér, vildi eg biðja alt gott
fólk, sem eitthvað á í fórum sínum af vísum eða
ljóðum úr Borgarfirði, — áður óprentuðum, — að
senda það til mín, til þess að sem flest kurl komi
til grafar, og að þessi viðleitni, nái að einhverju
leyti tilgangi sínum.
Eg hefi reynt að viða að mér eins miklu og mér
var unt, í viðbót við það sem eg hafði í fórum mín-
um þegar eg kvaddi Borgarfjörðinn, en mér er það
ljóst, að eg hefi mjög takmarkaða syrpu til birting-
ar, og þessvegna er þessi liðsbón gerð.
Áritun mín er: Borgfirðingur, % Heimskringla,
853 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
SEYTJÁNDA ÁRSÞING
Sambands íslenzkra frjólstrúar
kvenfélaga í Vesturheimi
Framh.
Samkoma Sambandsins
var sett í Parish Hall, Gimli,
laugardaginn 26. júní kl. 8.15.
Mrs. Gisli Johnson, forseti
þingsins, setti samkomuna
með stuttri ræðu. Kvaðst hún
vona að forseta Sambandsins,
Mrs. S. E. Björnsson, fengi
brátt fulla heilsu aftur, svo
hún gæti tekið við starfi sínu á
ný. Því næst lýsti hún með
fáeinum velvöldum orðum
frumbyggjalífinu með Islend-
ingum í þessu landi og á Gimli,
einnig um viðhald íslenzkunn-
ar hér. Bauð hún síðan gest-
ina velkomna og bað þá sem á
skemtiskránni voru að taka til
starfa.
Fyrst var á skemtiskránni
Miss Ólöf Eggertson með piano
solo, næst Lilja Johnson með
upplestur, þá söng Pétur Mag-
nús, aðstoðaður af Gunnari Er-
lendsson, þvi næst flutti frú
Anna Jónasson erindi um
jReykjavík og Reykjavíkurjif,
j Lóa Davidson söng einsöng, P.
S. Pálsson söng gamankvæði
frumort eftir sjálfan sig. Allir
þeir sem skemtu tókst mjög
vel, og var það auðheyrt á lófa-
klappi áheyrendanna, sem
klöppuðu programsfólkið 'upp
hvað eftir annað, enda var
þetta hin ágætasta skemtun.
Þakkaði forseti þeim fyrir vel
unnið starf, og bað alla við-
stadda að syngja “ó guð vors
lands” og “God Save the King”
Með því var samkomunni slit-
ið.
Á sunnudagsmorgunin setti
forseti þing á ný í Parish Hall.
Skrifari las upp fundargern-
ing síðasta fundar og gerði S.
Vídal tillögu um að hann væri
samþyktur. Stutt af Mrs. S.
Oddleifsson. Samþykt.
Þá bað forseti þingið að taka
til starfa og ræða nefndar-
skýrslur sem lesnar höfðu ver-
ið upp á siðasta fundi.
Ólafía J. Melan tók til máls
og sagði nokkur orð uija út-
breiðslunmál. Sagði hún að
margt væri hægt að gera í
þeim efnum, eitt væri það, að
kvenhasambandið hefði eina
útvarpsræðu á ári, sem fjallaði
um málefni og útbreiðslu
Kvennasambandsins. — Væru
margar konur í Sambandinu,
sem færar væru um að flytja
þá ræðu. Einnig benti hún á
að kirkjufélagið hefði í huga
að gefa út tímarit. Væri nauð-
synlegt fyrir Kvennasamband-
ið að fá aðgang að því til að
birta þar greinar og ritgerðir
um nauðsynjamál félagsins. —
Einnig væri gott ráð að fá
þrjár viðeigandi ræður, er ein-
hverjir prestar kirkjufélagsins
flyttu á árinu, birta þær og út-
býta þeim i gegnum póstinn til
allra þeirra sem væru þessum
málum unnandi eða hlyntir.
Þá tók S. Vídal til máls og
sagði það væri sín skoðun að
starfi þessara nefnda væri
haldið áfram og þýðing þeirra
brýnd og haldið vakandi í öll-
um kvenfélögum Sambandsins.
Ýmsar fleiri umræður urðu um
útbreiðslumálið, og loks gerði
Ólafía J. Melan tillögu um að
formenn þessara nefnda séu
endurkosnar. Stutt af Mrs. S.
Thorvaldson. Samþykt.
Mrs. Guðm. Árnason tók þá
til máls og benti á, að á siðari
árum hefði borið nokkuð á því
að unga fólkið hefði sýnt of lít-
inn áhuga í kirkjumálum,
margt hvað. Sumt jafnvel
horfið kirkjunní með öllu, taldi
hún fram ýmsar ástæður, en
áleit að úr þessu mætti bæta
með því að mæðurnar kendu
börnum sínum ungum virðingu
fyrir trú og fastheldni við
kirkju sina.
Mrs. Guðrún Johnson frá Ár-
SUMMER CLASSES
THE DEMAND FOR OFFICE HELP FOR MILITARY
AND INDUSTRIAL PURPOSES IS SO PRESSING
THAT WE HAVE INTRODUCED SPECIAL
SUMMER COURSES.
You may study individual subjects or groups of subjects
from the following: Shorthand, Typewriting, Bookkeep-
ing, Comptometer, Correspondence, Spelling, Arithmetic,
Penmanship, Dictaphone, Elliott Fisher or
Telephone Switchboard.
IT IS PLEASANT STUDYING IN OUR
Air-Cooled, Air-Conditioned
Classrooms
The "SUCCESS” is the only air-conditioned, air-cooled
private Commercial College in Winnipeg.
Educational Admittance Standard
To our day classes we admit only students of Grade XI,
Grade XII, and University standing, a policy to which we
strictly adhere. For evening classes we have no
educational admittance standard.
You may enpoll at any time in Day or Evening
Classes, which will continue throughout the
summer without interruption.
TELEPHONE 25 843
CALL OR WRITE FOR OUR FREE
40-PAGE PROSPECTUS.
SUCCESS
BUSINESS COLLEGE
Portage Ave. at Edmonton St.
WINNIPEG