Heimskringla - 09.08.1944, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. ÁGÚST 1944
ÁVARP
FJALLKONUNNNAR
\ -------
Samið og flutt af frú Sofíu
Wathne á íslendingadegin-
um að Gimli, 7. ágúst 1944.
Aldrei hefir fjallkonan heils-
að ykkur glaðari í anda en í dag,
er hún flytur ykkur fyrstu
kveðjur frá hinu ný-endurreista
íslenzka lýðveldi. Er hún svífur
yfir haf til ykkar, f jarlægu barn-
anna sinna, Ijvarflar hugurinn
ósjálfrátt aftur í tímann og hún
minnist fæðingu hinnar íslenzku
þjóðar þá fyrst var land numið.
Hún man líka fyrstu sporin sem
hún steig. í huganum sér hún
alþingi stofnað og heyrir lög les-
in; ásatrú kastað og kristni
tekna; hofin í rústum og kirkjur
reistar.
Það var bjart og gleðiríkt land.
En svo dimmir yfir. Hún sér
ástkæru börnin sín svift frelsi,
og ánauð og eymd þar sem áður
var farsæld og vellíðan. Aldirn-
ar líða dimmar og daprar en
aldrei deyr frelsisþráin í land-
inu. Altaf koma fram þjóðhetj-
ur sem berjast með óþreytandi
elju og loksins er sigurinn unn-
inn aftur er hún frjáls, og henni
finst hún vera eins og kóngsdótt-
ir nýleyst úr álögum. Hún stend-
ur nú frammi fyrir ykkur sigur-
krýnd og sjálfstæð og biður ykk-
ur að fagna með sér nýjum og
björtum degi í sögu þjóðarinnar.
Hún lítur til ykkar, eldri barn-
anna sinna og sýnir ykkur mynd-
ir af landinu kæra. Þið sjáið
aftur fannhvíta fjallatinda og
kristalstæra læki sem skína í
hlíðunum eins og silfurþræðir í
glitofinni skikkju. Þið sjáið heið-
arvötn glitra eins og gimsteina í
geislum morgunsólarinnar, afl-
miklar ár streyma með ómælan-
legum krafti til hafs og magn-
þrungna fossa ryðja sér leiðir um
klettagljúfrin. Þið sjáið blóm-
vaxin engi og hjarðir á beit,
blánað lyng og börn í berjamó,
ÞJÓÐRÆKNISFÉLAG
ISLENDINGA
Forseti: Dr. Richard Beck
University Station,
;; Grand Forks, North Dakota
; Allir Islendingar í Ame-
ríku ættu að heyra til
Þjóðrœknisfélaginu
i; Ársgjald (þar með fylgir ::
!: Tímarit félagsins ókeypis)
$1.00, sendist fjármálarit- ;
;; ara Guðmann Levy, 251
: Furby St., Winnipeg, Man.
algræn tún og fyrstu sóleyjuna
brosa í gegn um daggartárin.
Blómleg bú í vænum dölum og
fráa fáka þeysa um grænar
grundir. Þið munið sveina og
meyjar og ungar ástir, aldna vini
og órofna trygð.
Alt þetta sjáið þið með henni,
því það er land endurminning-
anna og myndirnar eru í hugum
ykkar sjálfra.
Hún lítur til ykkar yngri barn-
anna, og sér fríðan hóp ættingja
og niðja. Ykkur sýnir hún ann-
að land — land framtíðarinnar.
Hún lýsir fyrir ykkur nýju lýð-
veldi þar sem draumar hennar
eru þegar að rætast. Þar sem
vísindi og verkfræði hagnýta sér
gjafir náttúrunnar, og fossar og
ár skapa ljós sem lýsir skamm-
degið og yl sem eyðir vetrarnepj-
unni. Vermireitir hjúfra sig upp
við hverana og blóm og aldini
vaxa þar sem áður var auðn.
Sléttir vegir tengja bygðir og
bæ og bogar brúa breiðar ár.
Þið horfið með henni til sjávar
og sjáið sökkhlaðin fiskiskip bera
að landi. Alstaðar vottar fyrir
nýjum áhuga, aukinni samvinnu.
Verkstæði opna nýja atvinnu-
vegi, ný þjóðarsambönd, vaxin
viðskifti.
Um leið og hún biður ykkur að
samgleðjast sér, þakkar hún ykk-
ur öllum þá trúfesti og trygð sem
ætíð hefir verið henni auðsýnd.
Hún veit nú að börnin sem hurfu
frá henni eru henni ekki glötuð,
heldur á hún í þeim dýrmætan
fjársjóð í fjarlægum löndum. —
Hún veit að hvar serri þau hafa
aðsetur á meðal erlendra þjóða,
þar er hún vel kynt. Hún veit að
á öllum sviðum athafna, vísinda
og lista hafa þau verið sjálfum
sér og henni til hins mesta sóma.
Hún ér hljóð og hrygg og henni
svíður í hjarta er hún hugsar til
ykkar sem harma missir hjart-
fólgna ástvina í hinni ógurlegu
frelsisbaráttu sem nú er háð um
heim allan. Hún biður góðan
guð að hugga ykkur og styrkja.
í dag er f jallkonunni veittur sá
heiður að leggja blómsveig á
minnisvarða landnemanna sem
fluttu til þessa góða lands, og
sem með dugnaði og framtaks-
semi ruddu sér braut sjálfum sér,
ættingjum sínum og íslandi til
sæmdar og virðingar.
Guð blessi minningu þeirra!
— Hvenær varð sund algengt
í Skotlandi?
— Þegar byrjað var að taka
brúartolla.
*
að passa að strengurinn liggi beinn — snúningur
getur orsakað skemd á vírnum.
Látið ekki lítil börn eiga við símann. Stundum,
í gamni, geta þau skemt einhvern part eða látið
hljóðberann hanga niður.
Aldrei að fleygja hljóðberanum á krókinn — að
gera það, skemmir oft hina fínu parta.
VINNIÐ SAMAN Á SAMBANDSLÍNUM. Munið
hina gullvægu reglu sambandslínanna, sem er að
hliðra til við aðra eins og þú vilt að þeir hliðri
til við þig.
Nokkrar athugasemdir
Tækni þinni Trítill minn,
tamt mun vera að bera skjöldin,
hími klikku hersveitin
hjálpar þurfi á bak við tjöldin.
Efnishyggju auminginn,
aðferð þín mun hag þinn laga,
máske fyllir maga þinn
matarskamti virka daga.
Vit —j þó tæknin vinni hól,
verður þú ei meir en hálfur.
Vonlaust er að vera tól
verri manna, en þú ert sjálfur.
Innantóma tæknin þín,
týnist brátt í gleymsku hafið,
þó þín hafi höndin fín
hana inn að kviku skafið.
Ódreng hæfir aðferð þín,
ókunnum að hrinda manni.
Hroka lund þín hróðug skín
hann að geta lýst í banni.
Hann þér ekkert hefir gert.
— Hæfa tækni slíkir tónar? —
Augum margra er það bert
að þeir muni leigu þjónar.
Þó þú öðlist fantafrægð
fægða af róg, með spari höndum,
eða beitir allri slægð
æpandi á tímans söndum,
er þinn vegur undan sól
anda snauði vesalingur,
uns að býr þér elli ból
uppdagaður klikkuhringur.
Einbúi
DAGURINN HENNAR
LIL YEE
Eftir Rannveigu Schmidt
Lil Yee er kínversk telpa, lítil
og þétt á velli. Hún er níu ára
gömul eftir amerískum mæli-
kvarða, en hér um bil tíu ára
eftir þeim kínverska, en Kín-
verjar telja níu mánuðina áður
en barnið fæðist með aldrinum.
. . . Foreldrar hennar Lil eru fá-
tæk og olnbogarnir standa venju-
lega út úr úlpunni hennar.
Lil lagði í vana sinn að standa
fyrir utan gluggana í bækistöð
kínversku hjálparstarfseminnar
sem er í miðjum Kínverja-bæn
um í Santa Barbara. Að lokum
urðum við leiðar á að sjá þetta
litla, brúnleita andlit með ská-
sett augu pírandi inn um glugg-
ana hjá okkur og drógum Lil inn.
Lil talar vel ensku, en barna-
legra mál en amerísk börn á
sama aldri, vegna þess, að hún
heyrir ekkert nema kínversku
heima fyrir og talar bara ensku
við krakkana í skólanum.
Þegar Lil kyntist okkur betur
stóð ekki á henni munnurinn.
Hún vildi endilega vita hvað við
værum að aðhafast þar á skrif-
stofunni og við sögðum henni, að
við söfnuðum peningum handa
foreldralausum börnum, sem
væru að deyja úr hungri í Kína,
landinu hans pabba hennar og
mömmu, en Lil hlustaði á með
mestu athygli og augun fyltust
tárum. Við vorum að undirbúa
“kínversku vikuna” hjálpar-
starfseminnar og útskýrðum fyr-
ir Lil, að slík vika væri haldin á
hverju sumri í Santa Barbara og
allir bæjarbúar keptust um að
hjálpa okkur að safna peningum,
en hjálparstarfsemi þessari er
svo varið, að hver eyrir, sem inn
kemur fer beint til Kína og þeir
sem standa fyrir starfseminni
borga allan kostnað.
“Eg vil líka hjálpa,” sagði Lil
og barnsandlitið fékk ákveðinn
og fullorðinslegan svip er hún
sagði þetta.
Þegar fór að líða að kínversku
vikunni Var Lil sú fyrsta, sem
bauð sig fram til þess að selja
happdrættismiða fyrir okkur, en
starfseminni höfðu verið gefnir
dýrindismunir, kínverskir, sem
draga átti um. Lil var nú feng-
in bók með tuttugu happdrættis-
miðum og það fyrsta, sem hún
gerði, var að selja okkur á skrif-
stofunni miða . . . en við hlógum
dátt, því það var í fyrsta skifti,
að þetta hafði komið fyrir okk-
ur. Við fengum nú hundrað
ungar stúlkur og pilta til þess að
selja miða og brátt fóru að koma
inn peningar fyrir miðana, en
Lil var í broddi og seldi meir en
allir hinir. Litlu, skásettu aug-
un hennar ljómuðu af áhuga fyr-
ir sölunni, en þegar við sögðum
henni, að sú stúlka, sem seldi
flesta miða yrði krýnd drotning
að vikunni lokinni, þá sagði Lil:
“Eg kæri mig ekkert um að verða
drotning; eg vil bara hjálpa litlu
krökkunum í Kína.”
Nú fengum við mikið að gera í
hjálparstarfseminni er kínverska
vikan byrjaði, en allir í Santa
Barbara virtust bera fyrir
brjósti, að okkur áskotnaðist sem
mest, því hér er mikil samhygð
með Kína.
Stærsti kvenklúbburinn í
bænum, sem á fagurt klúbbhús
uppi í hæðunum, efndi til eftir-
miðdagsskemtunar til ágóða fyr-
ir hjálparstarfsemina. Þar var
mikið um dýrðir og mörg hundr-
uð manns samankomnir, en
sjónleikur sýndur á leiksviðinu.
Innihald leiksins var sá raun-
verulegi atburður, að kínverskir
stúdentar fóru fótgangandi þvert
yfir Kína, þúsundir mílna, frá
Austur-Kína, þar sem Japanar
höfðu lagt háskóla þeirra í rúst-
ir, til vestur-Kína, en ferðin tók
marga mánuði og margir dóu á
leiðinni; þegar vestur kom stofn-
uðu stúdentarnir háskóla og
héldu námi sínu áfram. Fjöldi
fólks, fulldrðnir og börn, tóku
þátt í sjónleiknum, margir kín-
verskir, en hinir klæddir kín-
verskum búningum og málaðir
eins og Kínverjar. Þar var Lil
og var nú auðvitað í kínverskum
búningi. Hún sagði okkur, að
eiginlega hefði hún ekki tíma til1
að taka þátt í sjónleiknum, þvíj
hún þyrfti að selja happdrættis-j
miða, en líklega hefir hún samt!
hugsað sem svo, að þar eð safnaö
var saman peningum handa litlu
kínversku börnunum við þetta
tækifæri, þá yrði hún að hjálpa
til, en þegar leikurinn var á enda
tók hún happdrættismiðana upp
úr vasanum og seldi á báðar
hendur.
Næsta dag héldu konur há-
skólaklúbbsins mikla útisam-
komu, “garden party”, í húsi og
garði forseta hjálparstarfseminn
ar, til ágóða fyrir starfsemina.
Þótt engin börn ættu að vera
þarna viðstödd kom samt ein-
hver auga á Lil Yee, þar sem
hún skaust fram og aftur meðal
fólks og seldi miða.
Happdrættissalan var nú um
garð gengin og voru miðarnir
taldir, en hér um bil þúsund
dollarar höfðu komið inn við söl-
una. Kom nú á daginn, að ung
stúlka ein, amerísk, hafði selt
flesta miða, en Lil var næst og
hafði selt fjórum miðum færri
en sú, sem fremst var. Amerísku
stúlkuna átti að krýna sem
drotningu, að hátíðahöldunum
loknum og við sögðum Lil, að
hún yrði ekki drotning í þetta
sinn, en þá svaraði hún, að sér
væri sama um það . . . “eg vil
bara halda áfram að selja miða,
svo litlu krakkarnir í Kína geti
fengið eitthvað að borða,” sagði
hún og gat ekki með nokkru
móti skilið, að það væri ekki
hægt að selja fleiri miða.
Nú kom síðasti aagur vikunn-
ar . . . barnaskrúðganga mikil
fór um göturnar og endaði í
garði Dómhússins. Dómhúsið í
Santa Barbara er í spönskum
stíl, feiknarlega stórt, hvítt, tví-
lyft steinhús og þykir fegursta
dómhús Bandaríkjanna. Húsið
og garðurinn tekur yfir ferhyrn-
ing, húsið liggur við þrjár götur,
aðalhús með tveim kvíslum, en
milli kvíslanna er garður mikill
og fagur og nær hann út að
fjórðu götunni í ferhyrningnum,
en í miðjum garðinum eru græn-
ir vellir, lægri en aðalgarðurinn.
Meðfram allri efri hæð hússins,
sem víkur að garðinum, eru
svalir og eru þær þaktar marg-
litum blómum allan ársins hring.
Hundruð manna höfðu unnið að
því að skreyta leiksviðið, sem er
fyrir miðju á breiðum tröppum
uppi við aðaldyrnar. Um eftir-
miðdaginn var sýning á leiksvið-
inu fyrir þúsundir barna, brúðu-
leikur, söngur og dans, en allir,
sem tök höfðu á voru klæddir
kínverskum búningum og var á-
horfendahópurinn fjölskrúðugur
undir kýprestrjánum, og sólin
skein og vermdi — en ekki um
of.
Lil Yee í kínverska búningn-
um sínum hélt sig að okkur,
fólkinu í hjálparstarfseminni, í
von um, að hún fengi að selja
fleiri miða. Við sögðum henni
enn, að hún gæti ekki selt fleiri
hlutaveltumiða, en að hún hefði
unnið þarft verk og þegar teikn-
ari, sem viðstaddur var bauðst
til að teikna hana, vegna þess,
að hún hefði verið svo dugleg, þá
hýrnaði mikið yfir henni.
Um kvöldið var aðalsýningin
og þrjú þúsund manns safnaðist
saman í garðinum við dómhúsið,
en fegurri stað er vart hægt að
hugsa sér en þennan yndislega
garð í tunglsljósinu. Kínversk
ljósker héngu yfir leiksviðinu,
en í dyrunum í baksýn stóð
feiknarlega stór stytta, logagylt,
af “gyðju miskunnseminnar”. —
Söngkonan heimsfræga Lotte
Lehmann söng; hún var fögur og
tíguleg og aldrei hefir henni víst
tekist betur. Anna May Wong,
filmstjarnan, sem komið hafði
frá Hollywood, sagði sögur frá
Kína og þektir listamenn og kon-
ur spiluðu og dönsuðu á leiksvið-
inu, en kvöldið er ógleymanlegt
öllum sem viðstaddir voru.
Þegar unga, ameríska stúlkan,
sem selt hafði flesta miða kom
fram á leiksviðið klædd í hvíta
mandarínkápu, hafði hún Lil
Yee við hönd sér og Lil var í út-
saumaðri ~ mandarínkápu úr
rauðu silki . . . fínni en hún
nokkurntíma hafði verið um æf-
ina, en þegar frú Quo Tai-Chi,
kona varnarráðherra Chiang
Kai-Sheks, setti kórónuna á höf-
uð drotningarinnar og að því
loknu setti litla kórónu á höfuð
Lil og kallaði hana prinsessu, þá
^löppuðu áhorfendur lofi í lófa.
Þegar Lil kom niður af leik-
sviðinu og alt var um garð geng-
ið, sögðum við: “er ekki gaman
að vera prinsessa, Lil?” “Það er
gaman”, sagði Lil, “en get eg
e“kki fengið fleiri miða til að
selja?”
GRÓÐUR OG SANDFOK
Síðasta bók Guðmundar G.
Hagalín heitir “Gróður og sand-
fok”. Hún kom út í vetur á veg-
um Víkingsútgáfunnar og fjallar
mestmegnis um kommúnismann
sem andlegt fyrirbæri í íslenzku
þjóðlífi. Skýrir höf. í upphafi
meginkafla bókarinnar frá kynn-
um sínum af froðufellandi ofsa-
trúarmönnum í Noregi, á hinum
fornu stöðvum Berðlu-Kára, sem
neituðu því, að löndin hefðu orð-
ið til við eldsumbrot, þar eð slíkt
samrýmdist ekki biblíunni, og
samþyktu að hafa ekki samneyti
við fólk, sem iðkuðu jafn synd-
samlegar athafnir og sund og
íþróttir. Rekur hann síðan feril
íslenzka og erlendra kommúnista
á mörgum sviðum, fullkomna og
skefjalausa afneitun þeirra á
staðreyndum, sem fara í bága við
pólitíska trú þeirra, og sannar
með mörgum dæmum og tilvitn-
unum í beggja orð og athafnir
andlegan skyldleika þeirra við
trúarofstækismennina. — Er í
grein þeirri, sem hér birtist,
lauslega stiklað á nokkrum atrið-
um í hinni rökföstu bók Haga-
líns.
•
Guðmundur G. Hagalín er í
senn einn meðal hinna afkasta-
mestu og snjöllustu rithöfunda
íslendinga, og jafnvígur á fleiri
en einum vettvangi. Sögur hans,
langar og stuttar, eru margar
kunnar svo til hverjum lesandi
manni hér á landi, og söguper-
sónur hans ýmsar á hvers manns
vörum. Skáldleg dirfska hans
og næmi, sérkennilegur stíll og
frásagnarháttur, hressilegar og
hispurslausar lýsingar á hinu ó-
brotna og óspilta alþýðufólki og
miskunarlaus fyrirlitning hans
á skinhelgi, yfirdrepsskap og
kveifarahætti hefir aflað honum
mikils fjölda nafnlausra vina,
alt frá yztu annesjum til instu
dala. Hin sama hefir raunin orð-
ið um hin&r miklu ævisögur
hans, sögu Sæmundar skipstjóra
— Virka daga — og Sögu Eld-
eyjar-Hjalta, enda ekki til í ís-
lenzkum bókmentum nema tvær
bækur svipaðs eðlis, sem koma
til greina til samanjafnaðar,
nefnilega sjálfsævisaga Theódórs
Friðrikssonar — 1 verum — og
saga Jóns frá Högnastöðum eftir
Elínborgu Lárusdóttur.
Leikrit eitt hefir Guðmundur
og skrifað, Kristrún í Hamravík,
samið upp úr samnefndri sögu,
og hlotið fyrir lofsamlega «dóma
gagnrýnenda og alþýðu.
En jafnhliða skáldsagnagerð
og ævisagnaritun hefir Guð-
mundur einnig haft umsvifamik-
il afskifti af félagsmálum og
þjóðmálum og skrifað fjölda
blaðagreina um margvíslegæfni.
Af þeim toga er síðasta bók hans,
Old Cases Needed
A wooden case can be used, with care, for a
period of 5 years continuously.
There is now a great shortage due to lack of
materials and labour. You will be co-operating with
the Breweries in helping to conserve valuable wood
supplies by turniing in your old cases as soon as
possible.
This co-operation will be greatly appreciated.
DREWRYS
LIMITED