Heimskringla - 09.08.1944, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 9. ÁGÚST 1944
HEIMSKRINGLA
3. SlÐA
“Gróður og sandfok”, sem kom
út á síðastliðnum vetri á vegum
Víkingsútgáfunnar. Er það all
stórt rit, 235 blaðsíður.
í stuttu máli sagt er þetta
rökstuddasta og glöggskygnasta
skilgreiningin, sem gerð hefir
verið á íslenzku á eðli, geðhögn
og hugsanagangi hinna sönnu
kommúnista og vinnubrögðum
þeirra í mörgum löndum, þótt
einkanlega sé dvalið við hina ís-
lenzku. Er ferill þeirra á mörg-.
um sviðum rakinn lið fyrir lið
með skírskotun til þeirra eigin
athafna og kenniga, viðbragða'
og kúvendinga, eftir því sem'
rödd foringjanna hefir boðið á
hverjum tíma. Er sú afhjúpun
öll grátbrosleg — brosleg að því
leytinu, að til skuli vera menn,l
sem með öðrum eins hátíðleik
geta með fárra vikna millibili
varpað frá sér öllum fyrri kenn-1
ingum sínum, er bornar höfðu þó
verið fram sem hinn eini heilagi
sannleikur, og slag í slag stork-'
að allri heilbrigðri skynsemi af
fullkomnu blygðunarleysi —
grátleg vegna þess, að þarna eru
að verki íslendingar, sem á öðr-1
um sviðum virðast hafa til að
bera venjulega dómgreind.
Og höfundurinn leitar rak-
anna og finnur þau:
Alt þett^ óeðli á rót sína að
rekja til eins og hins sama. Öll
afstaða hinna íslenzku kommún-J
ista er ævinlega mótuð af trú
þeirra á óskeikult erlent vald og
hvenær sem árekstur verður
milli þess og íslenzkra sjónar-
miða í þ j óðfélagslegum eða
menningarlegum efnum eða
skynsamlegra raka, hlýtur hin
pólitíska trú að verða yfirsterk-'
ari. Eru mörg og glögg dæmi
færð fram í bókinni, þessu til
óhrekjandi sönnunar.
M. a. dregur höfundurinn
mjög miskunarlaust fram í dags-
ljósið, hvernig afstaða kommún-'
istanna til annara stjórnmála-
flokka og félagssamtaka í land-
inu hafi jafnan frá fyrstu tíð
mótast gersamlega af þeim fyr-
irskipunum, sem gefnar voru út
af Rússum og Alþjóðasambandi
kommúnista í Moskvu. Lengi
framan af var haldið mjög
strangt við þá kenningu, að lýð-
ræðissinnaðir umbótamenn væru
“höfuðstoð og stytta burgeisa-
stéttarinnar” í landinu, og öll
samúð með framfarabaráttu
manna í borgaralegu þjóðfélagi
væri “afneitun á forustu hlut-
verki kommúnistaflokksins.”Var
í samræmi við það rekinn heift-
arlegur fjandskapur gegn öllum
vinstri sinnuðum mönnum í þjóð
félaginu. Þó fór svo, að ýmsir
þeir, er eigi höfðu tileinkað sér
nógu einlæglega trúna á óskeik-
ulleik hins fyrirskipaða, tóku að
efast um réttmæti þessara kenn-
inga, og þá var kallað saman
flokksþing kommúnista 1934. —
Réttlínumennirnir báru sigur-
orð af hinum. Það var ályktað,
að hér hefði skotið upp kollinum
“hættuleg tækifærisstefna, . . . .1
sem þyrfti miskunarlaust að
berjast á móti og slíkar skoðanir
yrði að uppræta úr flokknum”J
Einar Olgeirsson, sem gert hafði
sig sekan um tækifærisstefnu,1
varð að biðja afsökunar á frá-
hvarfi sínu í blöðum flokksins.
— Margt fleira broslegt gerðist
þá í flokki íslenzkra kommún-
ista, sem rakið er í bókinni.
En ári síðar hélt Alþjóðasam-
band kommúnista þing í Moskvu,
og þar var samþykt að varpa
hinni sjálfsbirgingslegu einangr-
unarstefnu fyrir borð og krefjast
myndunar samfylkingar af kom-
múnistum. Einangrunarstefnan
hefði aðeins tafið vöxt kommún-
ístaflokkanna og torveldað
“framkvæmd virkilegrar fjölda-
pólitíkur.”. Og nú stóð ekki
heldur á því, að íslenzku kom-
múnistarnir sneru við blaðinu.
Venjuleg dómgreind hafði eigi
getað komið hinum góðu kom-
múnistum í skilning um það, að
alt, sem áunnist hefir til hags-
bóta íslenzku þjóðinni, hefir
fengist fyrir störf lýðræðissinn-
aðra umbótamanna, en samþykt
sem gerð var af erlendum mönn-
um austur í Moskvu, gat á svip-
stundu fengið þá til að breyta
um baráttuaðferð og starfshætti.
Þannig hefir hver kúvending
in rekið aðra í íslenzkum innan
landsmálum, eftir því sem vind
urinn hefir blásið þarna austur
frá. Og enn eitt dæmið um^að,
hvar hugur og hjarta kommún-
istanna er, var svo það, þegar
samningar um samfylkingu kom-
múnista og Alþýðuflokksins
strönduðu á því, að kommúnist-
ar kröfðust þess, að lýst yrði yfh
“skilyrðislausri afstöðu með
Sovétlýðveldunum.”
•
En svo skrítinn sem ferill kom-
múnistanna hefir verið í innan-
landsmálum, þá á það þó ekki
síður við, að það sé eins og að
líta niður í furðuskrín, þar sem
gnægð sé undarlegustu hluta, að
skoða öll þeirra meistarastykki í
afstöðu til heimsmálanna og ein-
stakra þjóða og ríkja.
Hér er ekki rúm til þess að
rekja þá skopsögu, svo mörg hlá-
leg spor sem íslenzku kommún-
istarnir eiga á þessum vettvangi.
Verður það eitt að nægja að
nefna aðeins hástemdar frásagn-
ir þeirra um “árás” Finna á
Rússland og gífuryrtar staðhæf-
ingar, ýmist hól eða fordæming-
ar, um þjóðir þær, sem nú taka
þátt í hinum mikla hildarleik, og
forustumenn þeirra, er skipast
hafa á marga vegu með svo skjót-
um hætti, að flestir venjulegir
menn standa orðlausir andspæn-
is því fyrirbæri, — alt eftir því
hvaða afstöðu ráðstjórn Rúss-
lands hefir haft til heimsmál-
anna í þann og þann svipinn.
Eitt af því hlægilegasta í þessari
löngu sögu er þó ef til vill kú-
vending og skýringar Þjóðvilj-
ans og annara kommúnistamál-
gagna á aðgerðum Rússa, þegar
þeir gerðu vináttusamninginn
við Þjóðverja skömmu áður en
þeir réðust á Pólland og hófu þar
með heimsstyrjöldina, er því var
lýst yfir af þeim aðilum, að Rúss-
ar hefðu kveðið þýzka nazismann
í kútinn og eftir væri aðeins
“gamall og spakur seppi, sem
enginn bolsiviki teldi framar ó-
maksins vert að sparka í svo um
munaði,” eins og Halldór Kiljan
komst að orði í Þjóðviljanum.
Rússar höfðu “brotið með einum
pennadrætti”, eins og það var
orðað, möndul fasistaríkjanna!
Áður höfðu sömu rithöfundar
lýst því fjálglega, hvernig fram-
tíð frjálsrar Evrópu og alls
heimsins væri undir'því komin,
að “auðvaldsríkin í Vestur-Ev-
rópu” þyrðu að standa fast á
réttu máli gegn yfirgangi fasist-
anna. Og sá hafði tónninn verið
alt fram á þá stund, að fréttir
bárust af samningi Rússa og
Þjóðverja. Ýmsir hefðu því mátt
ætla, að þetta væri helzt til stór
biti að gleypa, en svo var ekki,
eins og áður er sagt og alkunn-
ugt er.
En síðar kom vitaskuld dálítið
annað hljóð í strokkinn, þegar
Þjóðverjar réðust inn í Rússland
og það kom í ljós að hinn “gamli
seppi” var ekki alveg dauður úr
öllum æðum, þrátt fyrir “penna-
dráttinn” sem brotið hafði öxul
fasistaríkjanna, samkvæmt
skýringum og túlkun Þjóðvilj-
ans.
Þá er ekki síður fróðlegt,
hvernig Hagalín rekur afstöðu
kommúnista gagnvart landvinn-
ingapólitík Rússa. Því hafði
lengi verið haldið fram, að Sovét-
ríkin “fordæmdu alla landrána-
pólitík” og “ásældust ekki fet af
landi annara”. Nú rann sú stund
upp, að það kom á daginn, að
þessar fallegu fullyrðingar höfðu
ekki að öllu leyti átt við rök að
styðjast. Rússar fóru með her inn
í Pólland og tóku mikinn hluta
þess herskildi, þar næst réðust
þeir á Finnland, og síðar tóku
þeir einnig sneið af Rúmeníu og
Eystrasaltsríkin þrjú. Nú hefði
legið nærri að halda, að íslenzkir
kommúnistar hefðu fylst hei-
lagri reiði og fordæmt þetta at-
hæfi og helt af skálum reiði sinn-
ar yfir ráðstjórn Rússlands, ekki
sízt þar sem ekkert gat verið að
SAMBANDSHERINN HELDUR ÁFRAM FRA AQUINO
A leiðinni frá Aquino kom fimta herfylkingin að ánni
Melfa og höfðu þá allar brýr yfir ána verið sprengdar í loft
upp, en þeir létu það ekki stansa sig, þeir bara óðu út í og
héldu áfram ferð sinni eins og engin hindrun hefði verið á
vegi þeirra. — Hér sjást þeir marserandi í sínum réttu röðum.
óttast, eftir að þýzku nazistarnir
höfðu verið kveðnir jafn ræki-
lega í kútinn og þessir menn
virtust þá statt og stöðugt trúa,
að gert hefði verið með vináttu-
samningnum sumarið 1939. En
það var nú eitthvað annað. —
Blaðinu var sem sagt snúið al-
gerlega við og það dásamlega
fyrirbæri prísað og lofsungið, að
nú hefðu miljónir manna “þegj-
andi og hljóðalaust”, “árekstrar-
lítið og án verulegra blóðsúthell-
inga hoppað inn í ráðstjórnar-
skipulagið.” Um Eystrasaltslönd-
in var það meira að segja látið í
veðri vaka að þau hefðu verið
hertekin að eigin ósk. (Er ekki
von, að sumir spyrji: Og hvern-
ig skyldu þeir hafa litið á málið.
ef Island hefði átt í hlut?)
Þessa sögu mætti rekja miklu
ítarlegar, enda gerir Hagalín það.
1 lok þessa kafla segir höfundur-
inn svo, og er sá kafli tekinn
orðréttur upp:
“. . . . Góðfús lesandi! Virtist
þér svo, að komið geti til mála
að hinar skyndilegu og oft al-
geru afstöðubreytingar íslenzkra
kommúnistaleiðtoga til þess eða
hins hafi átt rætur sínar að rekja
til starfsemi skynseminnar —
að þarna sé yfirleitt um að ræða
í hvert og eitt skifti sjálfstæða,
persónulega athugun? Nei, þér
mun sýnast eins og mér, að af-
staða Rússa á þessu eða hinu
augriablikinu og skipanir frá Al-
þjóðasambandi kommúnista eða
öðrum rússneskum æðstu völd-
um hafi öllu ráðið um skoðanir
kommúnistaleiðtoganna ísl.
svo að skynsemi, ættjarðarást
eða aðrir þeir hæfileikar og
hneigðir, sem allur þorri manna
lætur að miklu leyti stjórnast af
í afstöðu til opinberra mála, hafi
þarna hreint ekki komið til
greina. Samt sem áður væni eg
alls ekki kommúnistaleiðtogana
yfirleitt um það, að ástæðan til
alls þeirra hopps, snúnings og
víxls á hinum stjórnmálalega
vettvangi stafi af valdaspákaup-
mensku í venjulegum skilningi.
En hvers konar fyrirbrigði höf-
um við þá þarna fyrir augum?
Eg hefi mjög svo greinilega
sýnt fram á hliðstæðurnar hjá
kommúnistum við erlenda ofsa-
trúarmenn. Ofstopinn æsing-
arnar, orðalagið, bókstafsþrælk-
unin, Virðingarleysið fyrir eigin
sk)ynsemi og yfirleitt annara,
játningarnar, virðing og áhuginn
fyrir því fjarlæga, samfara lítils-
virðingu á hinu nálæga, pexið
um keisarans kegg, hin tak-
markalausa trú á óskeikulleika
Stalins, útmálun hinnar dýrlegu
Paradísar í Rússlandi og þeirrar
Eden, ef menn þekki sinn vitjun-
artíma — alt eru þetta hliðstæð-
ur við það, sem hver og einn at-
hugull og andlega vakandi mað-
ur hefir komið auga á, ef hann
hefir kynst erlendum ofsatrúar-
mönnum, hvaða trúarbrögð, sem
þeir játa. Og mér virðist það
liggja beinlínis í augum uppi, að
þar sem eru leiðtogar íslenzkra
kommúnista ,höfum við fyrir
okkur menn, sem hafa “skift
brjálsemi sinna upprunalegustu
drauma í heimspólitískan gjald-
eyri” — og að eðlisrök þeirra séu
“linnulaus þjáning, sem í ólækn-
andi brjálsemi öskrar á annan
heim.”
Þarna er sem sé um að ræða
trúarbrögð á “þriðja stigi”, “for-
heimskun”, sem á ákveðnu og
ærið víðfeðmu sviði leyfir engri
sjálfstæðri hugsun að lyfta sér til
flugs, forheimskun, sem hefir
tekið í sína þjónustu sefjunina,
þann smitbera, sem er mannlegri
skynsemi hættulegri en nokkur
annar. Og þessi “forheimskun”
hefir svo ekki aðeins verið
stimpluð með stimpli fagurra
hugsjóna og draumóra, heldur
líka raunvísindanna, þar sem í
sambandi við hana er skírskotað
til stórbrotinnar og merkilegrar
tilrúunar til nýskipunar í at-
vinnu-, framleiðslu- og yfirleitt
þjóðfélagsháttum einnar hinnar
stærstu þjóðar í veröldinni.”
•
I síðasta kafla bókarinnar rek-
ur Hagalín loks afstöðu kom-
múnista um bókmentir, listir og
ýms menningarmál þjóðarinnar.
Kennir þar að vonum margra
grasa, svo mjög sem þeir hafa
talið sig þar kjörna til afskifta
og forustu. Leiðir hanii kom-
múnistana fram á sviðið í ljósi
kenninga og skáldskapar þeirra
sjálfra og skýrir eðli þeirra út
fráþví. Eru engin tök á að rekja
þá afhjúpun lið fyrir lið í stuttri
grein né annað það, sem Hagalín
tekur til athugunar í þessum
kafla. Um hann, sem aðra kafla
bókarinnar, gildir það, að fólk
verður að lesa hann sjálft til þess
að hafa þess not, sem þar er
dregið fram í dagsljósið. En
stuttur kafli úr bókinni sjálfri
skýrir vel þá niðurstöðu, sem
höfundurinn kemst að, eftir að
hann hefir gegnlýst hina kom-
múnistjsku rithöfunda:
“Hinir svartsýnu, háðsku og
hundsku rithöfundar kommún-
ista í lýðræðislöndunum . . . eru
bölmóðir menn, sem leitast við
að finna lífi sínu tilgang með því
að telja sér trú um, að þeir séu
að vinna að tilkomu mikils og
fullkomins framtíðarríkis, er
uppfylli óskir og vonir mann-
anna. En þrátt fyrir þessa við-
leitni er raunveruleg afstaða
þessara manna til lífsinst og
manneðlisins gersamlega ó-
breytt. Þeir, eins og aðrir menn
af sama tagi, afsaka sjálfa sig,
ímynda sér, að við þá sé svo sem
ekkert að athuga. Aftur á móti
séu aðrir menn forheimskaðir
blindingjar og forhertir fantar
og lífið leiksvið grófs og hlálegs
harmleiks. Og í hvert sinn, sem
listgáfa þessara rithöfunda gerir
þá þess megnuga að sýna menn-
ina og mannlega tilveru í eftir-
takanlegu, skörpu og miskunar-
lausu Ijósi háðs og hundsku,
finna þeir til gleði hefnandans
gagnvart umhverfi sínu og þeim
máttarvöldum, sem þeir vana-
lega afneita, en hafa venjulega
óhugnanlega sterkt hugboð um,
að séu ósýnileg í kringum þá og
beinlínis höfuðsitji þá, fjand-
samleg og full af hundskum
kvalalosta.
Hinn kommúnistiski bölmóðs-
rithöfundur, sem telur sér trú
um, að hann sé að starfa að til-
komu hins hamingjuveitandi
framtíðarríkis og sí að opna augu
alls almennings fyrir hinum
sanna veruleika, enda lofaður af
sínum bölmóðsbræðrum sem
hinn eini, er sé fær um að “skapa
listaverkin, sem fela sannleik-
ann í sér” — hann er leiksoppur
sinnar eigin þjáningar, trúður
síns einstæðingsskapar í veröld-
inni og hefnandi eigin lánleysis,
og sá sannleikur, sem hann flyt-
ur okkur, er keyrður í spenni-
treyju hans sjálfshyggju, skrum-
skældur af hans linnulausu þján-
ingu og emjandi herfilega og
hlálega í senn, öskrandi í ólækn-
andi brjálsemi á annan og betri
heim, svo sem hver annar vesall
útburður á öræfum mannlífsins.
Það eru svo einmitt skáldrit
slíkra höfunda, ásamt hreinpóli-
tískum, kommúnistiskum áróð-
ursskáldskap, sem eru að dómi
hinna íslenzku bókmentalegu
kommúnistapáfa, hin einu skáld-
rit, sem eiga erindi til fólksins
og í rauninni er vert að skrifa.
Öll önnur skáldrit bera vott um
skort á þróunarsögulegum skiln-
ingi, vöntun á lífrænum við-
fangsefnum og endurfrjóvgaðri
Frh. á 7. bls.
cAnnouncement
URGENT DEMAND FOR OFFICE HELP
There never was a better time to train for an office position. There is an
ever-increasing demand for Stenographers, Accountants, Typists, Machine
Operators and Clerks, and many more will be required in the near future.
SUMMER CLASSES
Our Summer air-cooled and air-conditioned classrooms make it pleasant
for study. Classes will continue throughout the Summer without any
interruption.
FALL TERM
OPENS
MONDAY, AUGUST 21st
Those who are not ready to start during the Summer may begin at the
opening of the Fall Term or at any time later.
RESERVATIONS NOW BEING MADE
For our Fall Term we have already received many advance registrations from near
and far-distant points in Western Canada. To reserve your desk, write us, call at
our office, or telephone. Ask for a copy of our illustrated Prospectus, with which
we will mail you a registration form.
TELEPHONE 25 843
The Air-Conditioned College of Higher Standards
Portage Avenue at Edmonton Street
WINNIPEG