Heimskringla - 29.11.1944, Side 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. NÓV. 1944
THORLÁKUR
THORFINNSSON
28. ágúst 1866 — 1. nóv. 1944
Thorlákur Thorfinnsson, aldr
aður heiðursmaður, landnemi í
íslenzku bygðunum í Norður
Dakota, góður búsýslumaður og
brautryðjandi á ýmsum sViðum
landbúnaðarins, andaðist 1. nóv.
þessa árs, þá orðinn 78 ára að
aldri. Og þannig var lokið góðu
og vel unnu og löngu starfi. —
Hann var fæddur á Garðarkoti í
Hjaltadal í Skagafirði 28. ágúst
1866, og var sonur Þorfinns Jó-
hannessonar úr Fljótum og
Elizabeth Pétursdóttir* Þorláks-
sonar úr Hjaltadal. Þau hjón
bjúggu á Unaðsstöðum í Kol-
beinsdal þar til að þau fluttust til
Ameríku árið 1882, og námu um f bygðarmálum, í skóla- og
land í grend við Mountain; N.
Dak. Thorlákur var þá 16 ára
að aldri. Hann fór fyrst til Pem-
bina en kom seinna til foreldra
sinna í Mountain, og fór gang-
andi alla þá leið, sem er um 50
mílur. Hann bjó hjá foreldrum
sínum, en fór samt oft út í vinnu
hjá öðrum þegar tækifæri gafst.
Árið 1891, 9. júlí, kvæntist
hann eftirlifandi konu sinni,
Guðríði Skúlason, og eignuðust
þau sex syni, en tveir þeirra eru
dánir. Elzti sonurinn, Law-
rence dó 16 ára gamall, og fjórði
sonurinn, Pétur dó í barnæsku,
aðeins tveggja ára að aldri. Þeir
sem lifa föður sinn og eru hver í
sínu lagi mestu dugnaðar og
myndarmenn, eru Matthías,
Theodore, Snorri og Hjalti. En
systkini hans, sem voru sex, eru
þrjú á lífi, Kristinn á Garðar,
N. Dak., Fred í Wynyard, Sask.,
og Guðný, gift Nýmundi Jos-
ephssyni í Wynyard, en þau sem
dáin eru, eru þessi: Árni, Pétur
og Margaret Johnson.
Thorlákur og Guðríður settu
upp bú sitt fyrst á Hensel en svo
fluttu þau til Hallson og voru
þar í sex ár. Þaðan fóru þau
aldamótaárið til Cavalier County
ekki langt frá Munich, og bjuggu
þar þangað til 1913. En síðan
um 1917 áttu þau heima á Moun-
tain.
Thorlákur var drífandi og
dugnaðar maður alla hans æfi-
daga. Hann var víðsýnn og
frjáls í anda, laginn og hagsýnn
í öllu sem hann gerði. Hann las
mikið og fylgdist með öllum
framförum og nýjum aðferðum
eða tilraunum í landbúnaði. —
Hann hafði mikinn áhuga fyrir
öllum nýjum landsbúnaðar til-
raunum, og prófaði sjálfur og
leiddi inn í bygðina margt í sam-
bandi við búskap sem enn var
verið að prófa á búnaðarskólum
og tilraunastofnunum. Og þann-
ig var hann fyrstur manna í hans
bygð, og í sumum tilfellum í
sveitinni, að byrja á ræktun
ýmsra korntegunda sem voru al-
veg nýjar. Meðal þeirra mætti
telja “Swedish Select Oats”, N.
D. No. 52 Flax, hið fyrsta sem
var “Certified Wilt Resistant
Variety” og Marquis hveiti. —
Hann var fyrsti maðurinn í hans
bygðarlagi, að rækta maís, millet
(hirsikorn), c.lover, timothy hay
og “brome” gras. Árið 1910
ræktaði hann kartöflur í nógu
stórum stíl, til þess að þær gátu
skoðast sem verzlunarvara, og
var það í fyrsta sinn sem það
hafði verið gert. Það sama ár
kom hann í Cavalier County með
fyrstu “Purebred Milking Short-
horn” gripi. Eins snemma eins
og árið 1905 var hann byrjaður á
þeirri aðferð í kornrækt sem
kölluð er “rotation” og í öllu
sem hann gerði eða reyndi,
fylgdist hann með öllum tilraun-
um sem voru gerðar á búnaðar-
skólanum í Fargo. — Og löngu
eftir að hann var hættur öllum
búskap, hafði hann mikinn á-
huga fyrir öllum búnaðarmálum.
Af þessu einu mætti með sanni
kalla hann framtakssaman
brautryðjenda og dugnaðar
mann. En þessi sömu einkenni
komu fram einnig á öðrum svið-
fræðslumálum, í mannfélagsmál-
um og í trúmálum. I öllum mál-
um var hann víðsýnn og frjáls í
anda. Hann var góður vinur,
tryggur og trúr. Hann var glað-
ur og bjartsýnn. Hann var góð-
ur og nýtur borgari Bandaríkj-
anna, en hann var á sama tíma
góður Islendingur, og átti þátt í
Með framhalds sigrum bandamanna frá Normandy gegn-
um Norður Frakkland, Belgíu og Holland, hefir Rauði Kross-
inn bundið um sár beggja aðila, sambandsmanna og Þjóð-
verja. — Myndin sýnir hvar Canada-maður er að kanna sár
eins Þjóðverja, af hinum mörgu þúsundum er eigi komust
undan ásókn sambandshersins.
mála sem komu íslendingum við.
Og nú er hann farinn, þessi
gamli, góði, glaði vinur. Hans' bæði með og móti því.
mismunandi arð, sem fastéignin
gefur af sér, svo sem búlönd o.
fl. Og því getur skattgreiðálan
stofnun Þjóðræknisfélagsnis í 0££ orgjg ems og óráðs handahóf,
Mountain; og útbreiðslu allra
stundum rétt og stundum rangt.
Samt má margt segja um fast-
eigna skattformið sem nú er,
verður saknað af öllum vinum
hans beggja megin línunnar, í
Canada og í Bandaríkjunum. En
hans verður saknað mest af konu
hans, sem kom altaf fyrst í huga
hans, og sem hann var altaf svo
hjálpsamur og góður, og af son-
um hans fjórum, sem lifa hann.
— Góður maður er fallinn frá,
en minningarnar um hann, eru
allar bjartar og góðar, og vinir
hans allir minnast hans og hans
ágætu æfi með þakklæti til guðs,
fyrir það að hafa látið slíka menn
verða til meðal okkar.
P. M. P.
SKATTAR QG LÍFSKJÖR
Það sannast stundum gamli
málshátturinn, “Að neyðin kenni
naktri konu að spinna.”
Og eins er með þá nýung, sem
nú hefir verið lögleidd, að allir
leggi fram skrýslu um tekjur sín-
ar og gjöld árlega. Auðvitað í
þeim tilgangi að ná ákveðnum
En svo kemur ruglingurinn á
milli sambands- og fylkja-
stjórna um réttindin til ýmsra
skattálögu, til nauðsynlegra
tekjuauka. Er hann svo áber-
andi, að það er furða hvað það
hefir flotið lengi í því formi sem
það hefir verið. Að þjóðin
þarfnast nýtt allsherjar rétt-
mætt skattálöguform, er aug-
Ijóst, og sem tekur langan tíma
að byggja upp.
Því eins og það opinbera þarf
nauðsynlega að fá inntektir,
eins er því opinbera og þjóðinni
nauðsynlegt, að alt skattkerfið
sé sem réttlátast eftir gjaldþoli
einstaklinganna, og sem verður
að vera meira bygt á arði og
tekjum af eignum, en beinlínis á
áætluðu söluverði eigna, að und-
anteknu sjálfu íbúðarhúsinu, eða
heimili, því það getur orðið með
það eins og fötin, ónauðsynlega
dýrt. — En að skattgreiðslur
nái til sem flestra réttlátlega,
irhugaði fjölskyldustyrkur á lík-
lega eftir að gera það sama, og
það á augljósan hátt, og verða
mesti mannúðar og menningar-
vottur sem canadiskt löggjafar-
vald hefir hrundið á stað. En
hvort það er nauðsynlegt að
skoða þá löggjöf sem sérstakt af-
rek verandi stjórnar ætti að
mega vera eftir vilja hvers eins,
eða ekki, heldur sem augljós
þörf, sem opinberuð var í þing-
inu með skoðun hermanna, sem
yfir 40% af reyndust að hafa
skort næga fæðu í uppvextinum.
En á þeim sama tíma voru svo
miklar matarbirgðir í landinu, að
varla var mögulegt að hafa nóg
geymslurúm .fyrir matinn.
En með þessari tilkynning um
ástand hermanna, þá stóðu
canadisk stjórnarvöld frammi
fyrir öllum umheimi sem tákn-
mynd lélegrar stjórnar um vel-
ferð þjóðarinnar.
Þess vegna varð einhver rót-
tæk umbót að vera gerð, til að
þurka burt þann smánarblett,
sem kominn var með þessu á
stjórnarfar landsins, og sem
hvaða verandi stjórn bar að hafa
forgöngu með, að setja í fram-
kvæmd, þegar allir þingflokkar
voru málinu til fylgis. ,Var það
hennar. Og það helzta sem
kirkjuvaldið virðist þurfa að
vnna 'af hendi fyrir þenn-
an góðvilja fólksins, er að
veita því fyrirheit um góða vist-
arveru eftir dauða þessa lífs. En
hvort sem þetta er fyrir arftekna
hræðslu frá einni kynslóð til
annarar við það óþekta, sem
skapar þessa fórnfýsi og hlýðni
hjá þessu fólki, þá er það þó
fjáröflunin og valdið sem sigrar
á auðveldan hátt. Þetta sýnir
hvað það á vel við fólk, að hylla
það ímyndaða og óþekta, framar
því verulega og þekta.
Því þegar það veraldlega opin-
bera gerir framkvæmdir til að
bæta lífskjör okkar lifandi
fólks, þá eru ætíð einhverjir til
að mótmæla því, vegna þess
kostnaðar er því fylgi. Og þ^ð
máske þeir sömu, sem eru fúsir
að leggja fram peninga sem
trygging fýrir vist sinni eftir
dauðann.
Og jafnvel vissir flokkar fólks
vilja enn þá halda því fram, að
fyrirbænir við lífs erfiðleikum,
geti verið fullnaðar bót.
Atli
GERANIUMS
18 FYRIR 1 5C
Allir sem blómarækt
láta sig nokkuð snerta
ættu að fá útsæðis-
pakka af Geraniums
hjá oss. Vér höfum úr
feikna birgðum að
velja af öllum litum,
hárauðum, lograuð-
um, dökkrauðum, crimson, maroon,
vermilion, scarlet, salmon, cerise,
orange-red, salmon pink, bright
pink, peach, blush-rose, white
blotched, varigrated, margined. Þær
vaxa auðveldlega og blómgast á 90
dögum frá sáningu. Pakkinn 15c, 2
fyrir 25c, póstgjald borgað. Sáið nú.
SÉRSTAKT TILBOÐ: 1 pakki af ofan-
skráðu útsæði og 5 pakkar af völdu
útsæði fyrir húsblóm, alt ólíkt og
vex auðveldlega inni. Verðgildi $1.25
—öll fyrir 60c póstfrítt. Pantið beint
eftir þessari auglýsingu.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1945
þegar hún er tilbúin
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
SUNDURLAUSAR
HUGSANIR
ætti að vera skoðað sem lýðræð- j sönnun þess hvað þörfin var
undirstöðuatriðum til sem næst I isleg nauðsyn og skylda hjá öllu
réttustu skattálöguformi. Og, lýðræðis sinnuðu fólki.
ætti það að vera virðingarverð j Hitt er ætíð erfiðleikum bund-
tilraun. Enda er þörfin fyrir j ið að fa foik til að gera sér fulla
það orðin svo aðkallandi, að
stjórn og þing hefir séð að ekki
yrði lengur hjá því komist, því
skattregluformið er að mörgu
leyti orðið 70 ára gamalt. En á
þeim tíma hafa orðið svo stórar
breytingar í þessu nýbyggja
landi, að sú fyrri aðstaða er að
mörgu leyti gengin úr liðum við
breytt viðhorf.
Að vísu hafa sveitir og bæir
haft fasteignaskatt, aðallega til
tekna og framkvæmda. Og
fasteigna skattformið hefir ýmis-
legt til síns ágætis. En samt er
það of þröngt og einhliða, því
það lagar sig svo lítið eftir mafg-
breyttum skilyrðum. Af því það
tekur of lítið til greina þann
Conservation of
Materials
Lack of materials and labour, coupled with a
recent Government order limiting the supply of
carton materials, has made necessary the re-use of
cartons.
When you get deliveries encased in a re-used
carton you will know that the Breweries are co-
operating with the Government in an effort to con-
serve materials and labour.
DREWRYS
LIMITED
grein fyrir því.
Allir beinir skattar til. þess
opinbera, hafa oftast orðið frek-
ar óvinsælir, sem stafar af
tveimur ástæðum: fyrst, að al-
menningi er ekki að fullu kunn-
ugt um þær skyldur, sem það
opinbera þarf að gegna; þann
skort á þekking má finna meðal
bænda, gagnvart sínu eigin
heima sveitarráði. Og eins á
meðal bæjarfólks, gagnvart
heima bæjarráði sínu, og annað:
Að fólki finst það verða svo lítils
aðnjótandi af þessum skatt-
greiðslum.
Þess vegna hefir hin óbeina
skattgreiðsla reynst vinsælli.
þegar fólkið veit ekki hvaða
skatt það er að greiða, eins og er
með sumar tollvöru-nauðsynjar
sem fólk kaupir.
Þaðan af síður er mörgu fólki
ljóst hvaða þarfir það eru eru,
sem fylkja- og ríkisstjórnir
þurfa að sinna. En það er gömul
reynsla fengin fyrir því, að því
minna sem það opinbera tekur
þátt í, að auka þægindi fólks,
þeim mun minni þörf er þess
opinbera að hafa háa skatta. En
slík stjórn, hvort sem hún er í
hærri eða lægri stiga mannfé-
lagsins eflir hina hreinræktuðu
afturhaldsstefnu fyrir það um-
hverfi sem hún nær til, og verð-
ur án framfara.
Hinn skilyrðisbundni elli-
styrkur er fyrir löngu búinn að
sanna sig, að hafa verið þjóð-
þrifa framkvæmd. Og hinn fyr-
brýn. Svo núverandi stjórn
gerði samvinnu framkvæmd um
þjóðnytja mál.
En við alþýðufólkið, sem unn-
um þessu landi, getum aðeins
óskað, að þessi sama vanvirða
falli aldrei aftur stjórnarfari
landsins í skaut, því það gæti
orðið skoðað — út á við — sem
spegilmynd af þjóðinni. En það
væri spémynd af þjóðinni, því
hún er mannúðar-hneigð.
En sennilegt er, að fólki ægi
við þeim miklu skattgreiðslum,
sem framundan eru. — Og er
það nokkur von til að svo sé.
En fólk verður að athuga það,
að elli- og f jölskyldustyrkur eyk-
ur svo mikið peninga í umferð á
meðal fólks, og eykur kaupgetu
þess, styður viðskiftalífið til eðli-
legrar framrásar og um leið örv-
ar framleiðslu þörfina. Svo að
óbeinlínis hjálpar þetta til að
gera skattgreiðslur fólksins
mögulegri.
En þegar maður lítur á skatt-
greiðslu til þess opinbera, sem
miða að því að bæta lífskjör
fólks, og að það skuli vera óvin-
sælt, þá virðist það geta verið
kaldhæðni til fólksins, þegar þau
fjárútlát eru borin saman við
fégreiðslur kaþólska fólksins til
kirkju sinnar. Og að geta látið
fólkið greiða þetta með svo mik-
illi einlægni og lotningu — er
meistaraverk, — og þar er ka-
þólska kirkjan líklega fyrirmynd
í því að vera hin slyngasta fjár-
afla stofnun, sem heimurinn hef-
ir nokkuru tíma átt; og fyrir
það hvað auðvelt það virðist fyr-
ir vald hennar, að hafa fólk
auðsveipt og hlýðið við vilja
Kenville, Man.
Kæri ritstj. Hkr.:
Viltu gera svo vel og ljá eft-
irfarandi línum pláss í blaðinu,
ef þér þykir þær þess virði.
Þegar eg var unglingur hafði
eg og nokkrir jafnaldrar mínir
okkur það til dægrastyttingar
að skrifast á og var tilgangurinn
að finna eins margar ritvillur og
við gátum hver í annars bréfi
og senda leiðréttingarnar til
baka í næsta bréfi. Við þetta
fór okkur fram í réttritun og
vandi okkur á að hafa glögt auga
fyrir ritvillum, sem við þá auð-
vitað reyndum að varast. Nú
vona eg að ekki verði álitið að
mýflugan sé farin að kenna úlf-
aldanum þó eg komi með þá
hugmynd, að ef hægt væri að
koma á svipuðum bréfaskiftum
milli þeirra sem verið er að leit-
ast við að kenna íslenzku, bæði
á Lauagardagsskólanum í Win-
nipeg og víðar, þá yrði það nem-
endum til ómetanlegs gagns, því
þeir færu þá sjálfir af eigin hvöt
að hugsa um stafsetning og orða-
myndun.
Hvað er að segja um sum ný-
yrðin okkar; eru allir ánægðir
með orðið “verðbólga”? Mér
finst æfinlega að það þurfi að
leggja við það baxtur. Dygði
ekki gamla orðið “verðhækkun”
eða “verðauki”, ef endilega þarf
að breyta til.
Þá er orðið “gistivinátta” sem
mér ekki geðjast að, að beiðast
gistingar, er farið fram á að
þiggja af öðrum, en sönn vinátta
nær óendanlega lengra en að
þiggja af öðrum og finst mér það
því naumast samrýmanlegt, —
skárra finst mér að láta vininn
sitja í fyrirrúmi og segja vinar-
gisting.
Af gefnu tilefni set eg hér eitt
orð til að sýna hneigingafjölda
í íslenzku máli.
1. Það er stóll
2. Það er sessa þessa stóls
3. Legg bók í stólinn
4. Tek hana úr stólnum
5. Það er verð stólsins
6. “Upp á stól stól stól”
7. “Sem komst frá þínum stóli”
8. “Hana þar fór stóllinn”.
Átta hneigingar í eintölu, ger-
ir latínan betur?
Ekki þori eg nú að hafa þetta
lengra, svo ekki hlaupi í það
orðabólga.
J. A. Vopni
Með ofanskráðri grein er skrifað:
Höfundur þessarar stuttu
greinar er einn af okkar ágætu
bændum í Manitoba. Hann hef-
ir ekki verið á íslenzkum alfara-
vegi, og ekki átt þess kost sem
hann hefði viljað að taka þátt í
íslenzkum félagsskap, en íslenzk-
ur andi hans og hugsun er heil-
steyptur og hefir hann miklar
mætur á íslenzkri tungu og bók-
mentum sem heilbrigðar eru. —
Hefir hann nautn af því að
hugsa og ræða um þau mál. ís-
lendingar eiga víða utan ís-
lenzkra bygða góða hauka í
horni sem þjóðflokki sínum hef-
ir orðið til sóma, ekki ætíð fyrir
ritstörf (en geta þó átt þann eig-
inlegleika í fórum sínum), held-
ur fyrir dugnað, manndóm og
ráðvendni, sem án yfirlætis hafa
auglýst mannkosti og hæfileika
síns þjóðflokks. J. A. Vopni í
Kenville, Man., er élnn af þeim.
Hann á merkilega sögu að baki,
hann settist að í óbygðinni í
Norður Manitoba laust fyrir
aldamótin, og barðist eins og
hetja við nær óyfirstígandi örð-
ugleika frumbyggja lífsins árum
saman. Hann gafst ekki upp, en
ruddi sér braut til velgengni og
sæmdar. Hann er nú við aldur
en óbeygður af ellinni og nýtur
ávaxta starfs síns og verðugs á-
lits samherja sinna. Hann er
talinn drengur góður og það er
bezti orðstírinn.
Kunningi hans
Aths. ritstj. Hkr.: Hugmynd
ofanskráðrar greinar er góð. Að
hvetja menn til að skrifast á og
ræða þannig saman um eitt og
annað, er ágæt og orð í tíma tal-
að. Það er eitt sem vanrækt er
alt of mikið nú orðið, að skiftast
á bréfum og skoðunum; að því er
oft bæði gagn og gaman. At-
hugasemd verður að gera við
fallbeygingu orðsins stóll. Grein-
islaust beygist orðið eftir fjór-
um föllum íslenzkunnar þannig:
stóll, stól, stóli, stóls. Greinir-
inn er annað orð og af því verða
föllin svo mörg hjá greinarhöf-
undi.
Það er þó ekki svo að skilja, að
ekki hafi fyrrum verið fleiri föU
í íslenzku. T. d. er haldið fram,
að ávarpsfall og staðarfall, hafi
fyrrum verið til, en sem nú ekki
virðist þörf fyrir.
— Það gleður mig að sjá yður,
sagði faðir skólapilts við kenn-
ara. Sonur minn lærði hjá yður
stærðfræði í fyrravetur.
Kennarinn: — Afsakið, herra
minn, sonur yðar átti að læra
hjá mér stærðfræði, en hann
gerði það ekki.
M0RE AIRCRAFT
WILL BRING
QUICNER
^VJVTORY
WAR SAVINGS
CERTIFICATES