Heimskringla - 31.01.1945, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 31. JANÚAR 1945
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
GóÐKUNNUR land-
NÁMSMAÐUR
Jón S. Árnason
Jón S. Árnason, var fæddur
20. febrúar 1859 á Hámundar-
stöðum í Vopnafirði í Norður-
Múlasýsilu. Foreldrar hans voru
hjónin Árni Þorgrímsson og Þór-
unn Illugadóttir. Vestur um haf
flutti Jón árið 1887, til Norður
Dakota, og mun hafa dvalið þar
um hríð, hjiá móður sinni og
Arna bróður sínum — en þau
v°ru flutt vestur — þá fyrir fá-
um árum, og bjuggu á heimilis-
rettarlandi sínu, skamt fré bæn-
um Hensel, N. D. Þaðan fór Jón
vestur til Callgary, Alta., — og
eftir stutta dvöl þar, lagði hann
Jand undir fót”, og brá sér til
Yukon og Alaska, og var þar í
nokkra mánuði. Þá sneri hann
1 “austurveg”, og settist að í
Victoria, B. C. Þar vann hann
við trésmíði allmörg ár.
Frá Victoria flutti Jón til Van-
couyer, B. C. Þar giftist hann
fyrri konu sinni, Ósk Lárusdótt-
lr> — var Sigríður kona Lárysar,
óóttir Bólu-Hjálmars, sem kunn-
Ugt er. Jón misti fyrri konu
sma eftir fárra mánaða sam-búð.
^ú undi hann ekki iengur hag
sínum vestra, og flutti til Norð-
ur Dakota, aftur.
26. maí 1899 gekk Jón að eiga
Guðbjörgu Björnsdóttir Bald-
vin, er hún skagfirsk að ætt, og
hin mesta sóma kona, (systir
Prófessors Sveinbjarnar Jöhn-
son, sem er þjóðkunnur fræði-
u^aður, bæði hér og heima).
Seinna um sumarið 1899 fluttu
bau ihjónin til Manitoba, og sett-
ust að í hinni svonefndu Marsh-
iand-bygð, skamt frá Gladstone,
^ön., og bjuggu þar unz þau
fluttu búferlum vestur til Sask-
atcihewan árið 1905, og reistu bú
1 Fbam Lake-bygð — sem er
frumbygð Vatnabygðanna í
^uskatehewan.
^ar bjuggu þau Jón og Guð-;
björg á landnámsjörð sinni, unz
bau brugðu búi á áliðnu sumri
1940, og fluttu til Elfros, Sask.
®ru frændur þeirra og vinir bú- j
s2ttir þar í bænum og grendinni. J
^örn þeirra Jóns og Guðbjarg-
taka það, sem áður var sagt: Að
Árnasons systkinin eru bæði
mentuð og mannvænleg, og lík-
leg til framsóknar á leiksviði líf-
væniegrar framtíðar. Um ætt
Jóns Árnasonar verður ekki ann-
að ritað hér, en tilfærðar nokkr-
ar málsgreinar úr æfiminningu
frú Kristínar Þorgrímsdóttir
Jackson (föðursystir Jóns Árna-
sonar), sem skáldið J. Magnús
Bjarnason ritaði í Almanak
Ólafs Thorgeirssonar árið 1935,
—Kristín föðursystir Jóns:
“-----F\)réldrar hennar voru
merkishjónin Þorgrímur Péturs-
son og Sigríður Árnadóttir sem
bjuggu um langt skeið á Há-
mundarstöðum.. Faðir Þorgríms
var Pétur á Hámundarstöðum á
Jökuldal, Péturssonar, Péturs-
sonar, Sveinssonar, Filipussonar;
og má rekja þá ætt, að sögn, til
Jóns Magnússonar á Svalbarði
og Ragnheiðar Pétursdóttur,
Loftssonar, Ormssonar Loftsson-
ar hins ríka.
En Árni faðir Sigríðar (móður j
Kristínar) — föðursystir Jóns 1
Árnasonar — var sonur Stefáns
Schevings, prests að Pnesthól-
um. Kona Árna hét Kristín Guð-
mundsdóttir, bónda í Húsey í
Hróarstungu, Filipussonar. Þau
Árni Stefánsson og Kristín Guð-
mundsdóttir bj-uggu lengi í Hús-
ey. Systkini Jóns Árnasonar
voru fimm: Þorgrímur, Árni,
Jónatan, Benjamín og Sigríður.
Eru þau nú öll dáin nema Jóna-
tan, og á hann heima í Norður
Dakota.
31. október s. 1. var Jón Árna-
son allhress eftir hætti um
morguninn; var að hlúa að íveni-
húsi þeirra hjóna fram yfir miðj-
an dag, kom svo inn og settist á
stól, á meðan kona hans bjó til
kaffið. En í þeirri millitíð misti
hann málróm og mátt, að mestu
leyti. Var nú læknir að vörmu
f
I spori til staðar; flutti hann Jón
tafarlaust á sjúkrahús bygðar-
j innar, sem er í Wadena, Sask.,
j og þar andaðist hann samdæg-
I urs. Hjartabilun var banameinið
nefnt. Með Jóni Árnasyni er til
grafar hnigin góðviljaður og
skynsamur landnámsmaður. —
Hann stundaði bú sitt allvel, og
9á fjölskyldu sinni farborða eftir
mætti, um leið og hann reyndist
góður nágranni.
Það má svo að orði kveða, að
þau Jón og Guðbjörg væru hvort
sem annað í því, að taka svo á
móti gestum sínum, að þeiní varð
minnisstæð alúðleg framkoma
þeirra hjóna. Guðbjörg á all-
stórt myndasafn, (vel með far-
ið) og þó nokkuð af úrklippum
úr ýmsum blöðum, sem hún
sýndi vinum og kunningjum sem
heimsóttu fjölskylduna. Jón
hafði lag á því að segja manni
sitt hvað, sem var bæði fróðlegt
og sfcemtilegt, án þess hann yrði
var við — fyr en eftir á — að nú
ar voru 6, eru 4 á lífi, öll vel
mentuð og , manmvænleg, þrír
órengir og ein stúlka. Björn
Nllkuilás Árnason, er elztur þeirra
systkina, hann er gáfaður og vel
l®rður framsóknarmaður; hann
l'efir gengt ábyrgðarmikilli
stöðu hjá fyllkisstjórninni í Sask-
atchewan, í næstliðin 16 ár; hef-
lr hann aðallega starfað við sam-
vmnumála-deildina í Regina, og
Var hann skipaður aðstoðarráð-
§jnfi (Deputy Minister of Co-
°Peration) s. 1. haust, af Saskat-
chewan stjórninni, sem kunnugt
er af blöðum og útvarpi. Björn
er giftur enSkri konu, og eiga
bau tvö börn. Edward Baldvin
er starfsmaður hjá Co-operative
11 Refinery í Regina; Corporal
uðmundur Albert, hann veitir
ilsögn á flugvéla-verkstæði í St.
homas, Ont. Þeir eru báðir ný-
e£a giftir; Ungfrú Guðbjörg
sfc Eugenia, hefir verið skóla-
ennari til fleiri ára, og heldur
** stöðu með góður orðstír
Vl Wynyard bæjarskólann, hún
stúlka og myndarleg.
br- U VlH efchi sá sem segir frá,
°sa þessum kunningjum sín-
m meira að sinni, aðeins endur-
hafði hann fræðst um býsna
margt, sem honum var áður ó-
kunnugt uun.
Jón rendi jafnan grun í, hvað
, kunningjar hans kusu sér að um-
talsefni. Hann var vel heima í
(sögu Canada og Bandaníkjanna
(— og gat gefið ábyggilegar upp-
| lýsingar um þá menn sem helzt
i höfðu valdið þjóðfélagslegum
straumhvörfum þeirra landa, og
kunni að nafngreina þá. Það
kom jafnan fram í samræðu við
Jón, að hann var fróður um ís-
lenzkar bókmentir, og átti sína
skoðun á rithöfundum. En f jöl-
kunnugastur fanst manni hann
stundum vera, þegar hann var að
lýsa staðháttum á íslandi, og
gera grein fyrir prestum og
sýslumönnum, sem hann gat oft-
ast, bæði nafngreint og ættfært.
Ekki var það á almanna vitund,
að Jón væri hagorður í rími —
þó gat það vel verið — því hann
bar gott skynbragð á bundið mál.
Hann hafði oftast eitthvað íhug-
unarvert um sfeáldin og verk
þeirra að segja, sem maður kærði
sig ekki um að gleyma. — T. d.
kornst hann eitt sinn svo að orði
um Stephan G.: “Stepíhan hefði
BJÖRN JóNSSON
AXFJÖRÐ
Hér er sýnd mynd af einum þessum eldspúandi vélum er
nefndar eru “Crocodile”. Þær eru taídar að vera einar þær
allra Skaðlegustu að kasta eldi allra þeirra er enn hafa verið
upphugsaðar. Þær eru dregnar af Churohill skriðdreka og
kasta eldi í allar áttir um 450 fet, sem er sú lengsta vegálengd
er enn hefir þekst að hægt sé að kasta eldi.
ekki þurft að yrkja annað en
kvæðaflofekinn “Á ferð og flugi”
til þess að verða frægur sem
skáld — en mér þykir vænst um
hann fyrir það, hvað hann var
góðviljaður maður.”
Eg, sem rita þessar línur, var í
nágrenni við Jón, og þekti hann
frá öðrum — s. 1. 29 ára tímabil.
— Þarf því naumast að tafea það
fram hér, að eg muni hafa verið
meðál þeirra sem höfðu gaman
af að spjalla við hann, og fræðast
af honum um menn og málefni:
þar sem hann var bæði skynsam-
ur og fróður, sem áður er sagt.
Nú er hann genginn um garð,
Garðurinn saknaði manns.
Minningar gengu í garð,
Og ganga — í staðinn ihans.
Gleðiminningar um merkiileg-
an mann, ganga nú í staðinn
hans, í heimahögum ástvina, og
þeirra sem þektu hann bezt.
Ástvinir og vinir þess sem
fram er liðinn, eru ekki eftir-
skildir munaðarlausir, á meðan
endurmihningarnar hvísla að
tilfinningunni: að hann sem dá-
inn er, hafi verið góðviljaður
maður. J. J. N.
GRIKKLANDSMÁLIN
Þegar eg leit greinina um
Grifeklandsmálin, í Lögbergi frá
18. jan., eftir J. J. Bíldfell, datt
mér strax í hug hvort ske kynni
að hann virkilega ætlaði nú loks-
inis að yfirgefa hina gömilu fé-
lagsbræður sína, í nauðum
þeirra, og líta eitt mál réttu
auga. En eg var efcki búinn að
lesa langt þegar eg sá hve fjar-
stæð sú ímyndun var. íhaldið á
ekki svo létt með að sleppa sér.
Það getur skoðast sem eins-
konar skyldurækni að verja mis-
gerir stórmennis, sem eitthvað
mikið hefir áður vel gert. Því
það verður ebki af Ohurohill'
skafið að hann brást fljótt og
drengilega við þegar Hitler réð-
ist á Sovét-ríkin. Þó að hann,
vegna mikilla vitsmuna, sæi þar
í feiilspor og forlög Hitlers, og'
eigin sigurvon, er honum þakk-'
andi fyrir hve vel og ræfcilega
hann breiddi þá yfir sína fyrri
illúð og fordóma. Og margt hef-
ir hann vel gert síðan. En eng-
inn er svo stór og fullkominn að
honum . verði réttilega þafckað
það, sem hann ákvarðar til
meins. Og hingað til ihefir Chur-
chill sjaldan orðið flökurt við þó
móti blési. Það er því minni
ástæða til að halda taum hans í
állar áttir af einberum sefa.
Áður en Bretar komu til sög-
unnar fréttist lítið um hvað var
að gerast á Grikklandi. —
Margt var auðvitað í óreiðu, eins
og árvalt er fyrst í stað þegar þjóð
losast úr langvarandi ánauð og
er að reyna að skipast úr sundr-
ung til samtaka; því alstaðar er
stéttaskifting í hinum kapital-
isku löndum. Einvaldsstjórnin,
sem áður var, þóttist eiga tilkall
til endurreisnar og var að reyna
að ná tökum aftur með valdi
gegn fjöldanum, sem girntist
lýðræði og hafði í fyrsta sinr.
kraft í köglum til áherzlu. Út-
litið var það, að vinstrimenn
næðu yfirráðum; þeir voru svo
margir, og vopnaðir nú eins og
hin hliðin. En ihingað til hefir
aldrei þótt sæmilegt að aðrir en
íhaldsmenn hefðu vopn á bak'
við sátta-tilraunir sínar.
Svo Ohurohill varð að koma
til 9Ögunnar að skakka leikinn.
Og eitthvað hafði hann líka af
byssum til hægðarauka.
Það er ætíð lofsvert að skafeka
leik á tilötlulega friðsamlegan
hátt, ef hægt er; en sé það gert
með ofbeldi eingöngu er erfitt
að sjá í hverju hagurinn liggur.
Það kann að vera eitthvað nota-
legra eða saklausara að falla fyr-
ir brezkum kúíum en grískum;
en Grikkir auðsjáanlega vissu
það ekki, og féllu því eftir sem
áður, ef ekki meir, á meðan
nokkur von entist. Innbrotsrruenn
eru sjaldnast vinsælli en heima-
menn.
Eins og Bíldfell segir vitum
við hér óAóg um afstöðuna á
Grikklandi og öll aukaatriði, því
alþýðunni er ekki sagt frá öll-
um ástæðum. En allir nema
Bíldfell vita fyrirfram hvoru
miegin mála Ohurchill myndi í
öllu falli sfcipast; enda bar ihann
engar dulur á það. Hann vildi
gömlu einræðisstjórnina til baka
í sinn sess, að minsta kosti til
bráðabirgða. Sú fyrirbára að
einungis þannig stjórn geti trygt
réttlátar kosningar eftirleiðis er
blekking eins og gildra; því
þannig valdhafar eiga þúsund
ráð til að stýra athöfnum undir-
stéttarinnar sér í vil þegar hún
stendur uppi ósamtaka og varn-
arlaus. Hver myndi, til dæmis,
staðhæfa að foringjar Þýzka-
lands gætu einir séð um réttlát-
ar almennar kosningar á Þýzka-
landi að leifcslokum? P. B.
DÁNARFREGN
Þann 22. jan. s. 1. andaðist að
Baldur, Man., bændaöldungur-
inn Markús Johnson, fullra átta-
tíu og sex ára gamall; fæddur að
Spágilsstöðum í Laxárdal í Dala-
sýslu 22. nóv. 1858. Hann kom
vestur um haf 1883, og vann á
ýmsum stöðuim og við ýms störf
þar til 1898 að hann keypti land
við Baldur, Man., og bjó þar
síðan rausnarbúi þar til fyrir
tveim árum að hann lagði niður
búskap fyrir elli safcir. Kona
hans lézt háöldruð 1940. Þrjú
börn þeirra íhjóna eru á Mfi, son-
ur og dóttir, er búa við Baldur,
og dóttur er búsett er í Winni-
peg. Hann á tvö háöldruð syst-
kini á lífi, Ástrósu, er heima á í
Winnipeg, og Jón, er búsettur er
í Reykjavík á Islandi. Hann er
sá þriðji þessara Spágilsstaða-
bræðra er dáið hafa 9Íðustu sjö
mánuðina, Jón er dó 9. júní i
Brandon, Man., Guðbrand, er
dó á Spágilsstöðum 10. sept., og
svo Markús er lézt í þessum
mánuði, eins og að ofan getur.
Þessa merfea frumherja verður
nánar minst síðar.
Hann andaðist að heimili sínu
í hinni svo nefndu Hólar^bygð
nálægt Leslie, Sask., 31. des. s. 1.,
eftir langa vanheilsu; hafði verið
rúmliggjandi síðustu 14 eða 15
vikurnar. Björn var fæddur að
bænum Ytri-Tungu í Suður-
Þingeyjarsýslu 14. febr. árið
1864. Voru foreldrar hans þau
hjónin Jón Guðmundsson og
Kristín Jóhannesdóttir. Ólst
hann upp undir handleiðslu for-
eldra sinna, sem voru vinnuhjú í
ýmsum stöðum en þó oftast í
Axarfirði.
Ungur giitist hann, árið 1894,
Petrínu Jónsdóttur en misti hana
eftir mjög skamma samveru. —
Eignuðust þau eitt stúlkubarn,
sem er fyrir löngu dáið.
Árið 1897 giftist hann eftirlif-
andi seinni konu sinni, Valgerði
Þorláksdóttur, ættaðri úr Þistil-
firði. Þeim varð þessara barna
auðið, sem komust til aldurs:
Kristveig (Mrs. Guðmundsson',
Bankend, Sask.; Gunnlaugur
Stefán, dó árið 1923; Þorlákur, í
föðurgarði; Halldór, búsettur í
Hólar-bygð og kvæntur hér-
lendri konu; Steingrímur, í Can-
ada hernum og fréttist síðast til
hans á ítalíu. Auk þessara barna
eru 12 barnabörn og 5 barna-
barna-börn hans á lífi.
Þau Björn og Valgerður komu
til Ameríku árið 1903. Dvöldu
þau fyrstu 7 árin í Argyle-bygð-
inni, Man., en tóku heimilisrétt-
arland í Hólar-bygðinni árið
1910 og hafa búið þar síðan.
Björn sál. var einkar glað-
lyndur maður og vinsæll í sínu
nágrenni. Hann var mjög lag-
lega hagmæltur og hafði það til,
sem fleiri landar, að kasta fram
stöku við ýms tækifæri. Skáltí-
skapur hans var ætíð gamansam-
ur en græskulaus enda var mað-
urinn velmenni. Nó hljóðnar
óðum stéfjahreimur Islendinga
hér í álfu og nú virðist mér sem
við séum ekki einungis að greftra
góða og nýta einstaklinga held-
ur heila kynslóð, er gengur nú
til grafar.
Margt var vel um þá kynslóð,
sem kom hér til landrtáms á
vesturvegum, og henni eigum
við mikið að þakka. Hún lagði
undirstöðuna fyrir gengi voru
hér vestra, í fleiri en einum
skilningi. Hún hefir breytt
mörkinni í sáðland og hún hefir,
með framkomu sinni, aflað kyn-
stofni vorum þess álits, er hann
nýtur Islandi til 9Óma í álfunni.
Erfið varð þeim Mfsgangan, sem
flýðu fátæktina heima til að
brjótast upp úr örbirgðinni hér
vestra. Mörg voru erfiðis árin,
og margir voru erfiðleikarnir á
framsóknar brautinni. 1 sumar-
hitum og vetrarfrostum urðu
þeir að erfiða og mæta hverju,
sem að höndum bar. Þá blés
tíðum kalt um iilla búna íslend-
inga á vestursléttunum, þá var
stundum erfitt að afla sér og sín-
um allra Mfsnauðsynja. Þá voru
margar hetjudáðir drýgðar, sem
gleymskan og þögnin hylur.
Björn sál. varð að vísu aldrei
auðugur en hann komst heiðar-
lega af með barnáhópinn sinn og
eyddi kröftum og æfistarfi til að
gegna skyldum sínum.
Þreyttur og háaldraður er
hann nú gengin til hinstu bvíild-
ar. Eitt er eg viss um að hann
vildi að eg, vinur hans, mintist
á í þessum minningarorðum: Eg
bæri eiginkonunni ástarþakkir
hans og kveðjur, henni sem með
fórnfúsu kæríeiksþeli annaðist
hann í banalegunni, henni sem
aldrei vék frá honum í dauða-
stríðinu, henni sem vakti yfir
honum, sem engill kærieifcans
fram til hins síðasta.
Hann var jarðsunginn frá Hól-
ar Hall af undirrituðum þann 5.
jan. s. 1.
Ekkjan hefir beðið mig að bera
öllum nágrönnum sínum og vin-
um, er á einn eður annan hátt
veittu henni hjálp í veikindum
H HAGBORG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 No^.í) 21 331
eiginmannsins og vottuðu henni
og fjölskyldunni samúð sína.
bæði með blómagjöfum við úf-
förina og á annan hátt, sína hug-
heilustu þakkir. Sérstaklega vill
hún minnast Jóns Jóhannssonar
og Mrs. Stefánssonar í þessu
sambandi. H. E. Johnson.
GEFIÐ í MINNINGAR-
SJÓÐ
Eðlilega villja flestir að nafn
og minning ástvina sinna falli
ekki í gleymsku og af ræktar-
semi við þá burtsofnuðu eru
minnismerki reist á gröfum
þeirra. Nú fellur samt margur
fjærri sínum nánustu og langt
frá sinni fósturfold og engin
steinn í ættargrafreitnum ber
þeirra náfn. Því er Mfca þannig
farið, að sumir vilja fremur
tengja minning sinna við eitt-
hvað starf en steininn. Þess
vegna er það nú alsiða, að gefa í
sjóði til starfrækslu einnrar eða
annarar stofnunar, í minningu
um vini sína og ættmenni. —
Stundum er líka peningum, sem
annars myndu ganga til að
kaupa blóm fyrir jarðarfarir
þannig varið.
Gamalmennahælinu á Gimili,
Sumarheimilinu ihjé Hnausa
hafa innheimst þó nokkuð miklir
peningar á þennan hátt. Til
kirkna, bæði heima og hér, hefir
líka verið gefið til minningar
um horfna vini og ástmenni. Það
virðist vel til fallið því margir
bera enn í brjósti velvild og
virðingu til kirknanna, sem dán-
ar og deyjandi kynslóðir reistu
og vonuðu að eftirkomendurnir
viðhéldu til gagns og sóma fyrir
sjálfa sig og aðra.
1 Wynyard hefir verið nú þeg-
ar stofnaður dálítill minningar-
sjóður í þessu augnamiði. Verð-
ur ihonum varið til viðhalds
kirkjunni þar. Fyrsta upphæð-
in er gefin í minningu um fall-
inn hermann, og þeir, sem síðar
vildu þar við bæta geta sent
gjafir sínar til safnaðar nefnd-
arinnar. Mr. J. O. Björnson er
forseti hennar en O. O. Magnús-
son skrifari.
Vonandi eflist þessi sjóður því
Sambandskirkjan í Wynyard er
veglegt hús og íslendingum þar
til mikils sóma.
H. E. Johnson
Jarðabók Árna Magnússonar,
öll bindi, óskast til kaups.
Björnsson’s Book Store
702 Sargent Ave. — Winnipeg
“Fyrst til og frábært”
TOMATO
Byrjuðum að selja það útsæði fyrir
nokkrum árum, selst nú betur en
aðrar tegundir, vegna gæða bæði til
heimaræktunar og söluræktunar, á
hverju vori, alstaðar í Canada. Allir
er kaupa, segja “Fyrst til og frá-
bært” Tomato útsæði reynist vel:
Stórar, fallegar, fastar í sér, fyrirtak
til flutninga, fljótastar allra til að
spretta. Kjarnalausar, hárauðar, af-
bragðs keimgóðar. Engin vanvaxta,
skellótt, sprungin, hrukkótt, oft tiu
ávextir á stöng. Forkunnar frjósamt
útsæði. (Pk. I5<f) (oz. 75<t) (V4 Pd.
S2.50) póstfrítt.
FRf—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1945
Aldrei fullkomnari en nú.
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario