Heimskringla - 30.10.1946, Blaðsíða 6

6. SIÐA
• ____’___________
----- - -
Munaðar-
leysinginn
Og 'þegar Sjamus hafði lært til þeirrar
stöðu, sem hann hafði kosið sér, fanst föður
hans, að hann hefði gert alt, sem hann gat fyrir
börn sín. En inntektirnar minkuðu ár frá ári,
en skuldirnar jukust, en samt vildi hann ekki
selja af jörðum sínum til að rýra eigi arf barn-
anna.
Hvorki I>erma né Sjamus vissu neitt um
hvernig fjárhagnum var komið. Þeim þótti
báðum vænt um að vera heima, elskuðu gömlu
höllina framar nokkrum bletti á jörðunni; og
þar sem Derma hafði lokið náminu var hún
hægri hönd föður síns. Hún reið út með honum
á morgnana, ók út með móður sinni eftir hádeg-
ið, eða reikaði um landið einsömul og hugsaði
um Sjamus, sem hún dáðist að, eða Sheilu sem
hún elskaði.
Sheila hafði skrifað henni einum tvisvar
sinnum síðan hún fór til London; en Derma
hafði engan áhuga fyrir þeim skemtunum, sem
Sheila tók þátt í og kaus hið frjálsa óbundna líf
heima í O’Doyle kastalanum. Hún hlakkaði til
heimsóknar Sheilu og að Sjamus kæmi heim,
og gerði margar ráðagerðir hvernig þau skyldu
verja tímanum. Hún hugsaði um það hvort
Sjamus hefði séð Sheilu og hvort honum mundi
falla hún eins vel í geð og sér hefði gert.
Derma var ósvikin írsk stúlka, ljós á hör-
und og rjóð í vöngum, dökkhærð og hrókkin-
hærð, tennur hennar voru hvítar en augun djúp
og blá. Dag nokkurn, snemma í júní stóð hún
úti í garðinum og les rósir, sem gréru þar með
mikilli frjósemi og anguðu yndislega. Hún
hafði tekið að sér að prýða gamla salinn og dag
hvern endurnýjaði hún blómin í skálum og
vösum.
Hún var að verða þreytt af morgunverkinu
og er hún teygði sig upp til að ná í grein, sem var
alþakin rósum, heyrði hún rödd á bak við sig
segja: “A tattu mig!” Hún sneri sér við og
bróðir hennar tók hana í faðm sinn.
“Æ, Sjamus, æ, hvað þetta er yndislegt að
þú skulir vera kominn. Eg er svo glöð. Þú verð-
ur sjálfsagt lengi og hefir fengið langt leyfi.”
“Já, það hefi eg fengið. En eg þarf að tala
við þig, svo þarf eg að fara sem snöggvast til
London. Eg vona að eg geti verið heima í nótt.
Hvernig líður pabba og mömmu?”
“Eins vel og hugsast getur. En komdu nú
inn og heilsaðu þeim,” sagði Derma og í upp-
náminu gleymdi hún rósunum, stakk hendinni
■undir handlegg bróður síns og ætlaði að leiða
hann með sér. Sjamus benti henni samt á
gleymsku hennar.
“Það er synd að láta þessar yndislegu rósir
liggja þarna og visna úti í sólarhitanum, trass-
ínn þinn, þú veist ekki hvað svona rósir kosta í
London.”
“Nei, það veit eg ekki því í skóla fengum
við engin blóm. En Jieyrðu Sjamus, hversvegna
þarft þú strax aftur til London?”
Sjamus horfði sínum dökkbláu augum í
augu systur sinnar, sem var alveg eins eygð og
hann. “Getur þú getið til þess?” spurði hann.
“Þú hefir ætíð verið svo góð að ráða gátur.”
“Þú ert þó aldrei ástfanginn?”
“Þú ert sú fyrsta, sem færð að heyra um
það. Auðvitað segi eg pabba og mömmu frá
því, en þú færð að heyra það fyrst. Þú getur
ekki getið til hver það er. Það er vinkona þín,
hún Sheila.”
“Sjamus!” Derma varð náföl af geðshrær-
ingu, svo mjög fékk þessi frétt á hana. “Þetta
getur ekki verið satt,” sagði hún og saup hvelj-
ur.
“Jú, alveg satt, eins og eg er lifandi maður,
og hún skal verða konan mín, annars giftist eg
aldrei svo lengi sem eg lifi. Líttu á, hún líkist
þessari,” sagði hann og tók undurfagra mosarós
upp úr blómakörfunni og sýndi systur sinni
hana.
“Þú þarft ekki að segja mér hvernig hún
er,” sagði Derma. “Eg hefi þekt hana löngu,
löngu áður en þú vissir að hún var til. Hún er
bezta og kærasta vinkona mín. En heyrðu,
Sjamus, hún hlýtur að vera rík. Annars létu
þeir ekki svona mikið með hana.”
“í því felast vandræðin,” sagði Sjamus.
“Eg vildi bara að hamingjan gæfi að hún væri
fátæk, og ‘væri hún það, væri eg á þessari
stundu heitbundinnhenni ; en enda þótt hún sé
auðug, þá hugsa eg að hún elski mig, og hingað
er eg kominn til að tala við föður minn og móður
um þetta. Eg hefi ekki nefnt þetta við Sheilu
með einu orði, að eg elska hana, en eg hugsa —
eg hugsa að hún hafi getið sér þess til.”
“Móðir hennar var af Carew-ættinni í
Donegal,” sagði Derma. “1 æðum hennar
streymir írskt blóð. Ó, Sjamus, þú ert hepnis
maður. Hún er reglulegur gimsteinn, skal eg
segja þér.”
/
HEIMSKRINGLA
“Já, það er hún,” sagði Sjamus. “Og sæir
þú hana í fötum þeim, sem hún klæðist í sam-
kvæmunum, sem eru svo dýr, en þó svo einföld,
þá gæti maður líkt henni við bljúga fjólu eða
gæsablóm, og þú mundir segja að hennar líka
hefðir þú aldrei séð. Hertogafrúin frá Tewks-
bury ann henni hugástum, eins og væri hún
hennar eigin dóttir.”
“Mig furðar ekkert á þvj,” sagði Derma.
“Allir, sem kynnast Sheilu, elska hana. Sjamus,
mér þykir svo vænt um að þú komst heim til að
segja mér þetta. Og eg er alveg ásátt með að
þú giftist henni, en mundu eftir hve dramb-
samur pabbi er.”
“Mér svipar til hans í þeim efnum,” svar-
aði Sjamus. “En eg vona að við verðum ásáttir
þegar við höfum rætt þetta.
“Hvenær ætlar þú að tala við hann, strax?”
“Nei, að miðdegisverði afloknum, þegar
hið gamla portvín hefir gert hann blíðan í skapi.
Þú verður að sjá til að það verði á borðum,
elsku litla Derma mín.”
“Það skal eg sjá um,” sagði systir hans. “En
nú verður þú að flýta þér inn og heilsa upp á
pabba og mömmu.”
“Systkinin gengu nú inn til foreldra sinna.
sem tóku syni sínum trveim höndum. Mrs.
O'Doyle grét af gleði er hún kysti hann, “fallega
drenginn sinn”, eins og hún kallaði hann. —
Sj'amus vissi upp á hár hvernig átti að koma
fram á heimili foreldra sinna. Hann lýsti ná-
kvæmlega öllum veizlunum, sem hann hafði
verið í, og að morgunverði loknum fór hann
með föður sínum út í hesthúsið til að skoða
hestana.
“Eg má til að fara til London á morgun og
vera þar eins og dag eða svo,” sagði Sjamus við
föður sinn, “en þegar eg kem heim skal eg koma
með eina tvo nýja hesta.”
“Það er betra fyrir þá að kaupa þá hérna.
Engir hestar í heimi jafnast á við vora hesta, er
ekki svo, Mike?” sagði hann við fjósamanninn,
sem auðvitað var á máli húsbónda síns. Sjamus
var of skynsamur að andmæla þessu; en hann
hafði í London séð hjá hestakaupmanni einum
vel taminn, arabiskan hest, sem hann áleit að
mundi vera vel hæfur handa Sheilu. En hann
hugsaði sér að minnast ekki á það í svipinn.
Gamli eigandi O’Doyle kastalans var sex fet á
sokkunum, hann var fallegur maður 60 ára
gamall, herðabreiður með sítt skegg, sem
snemma varð hvítt. Hann var valdsmannslegur
á svip, bráðbrýndur, augun voru skær og blá
undir enni, sem var hátt og kúpt.
Þegar þeir komu inn aftur til að drekka
teið, sem Derma skenkti þeim, sagði gamli
maðurinn: “Já, sonur minn, hið eina sem okkur
vanhagar um er dálítið fé. Hefðum við það,
mundi O’Doyle kastalinn vera sú fegursta land-
areign í heimi; en auðurinn er eins og auga-
bragð, Sjamus. Jæja, eg hughreysti mig sjálfan
með því, að eg hefi gert alt, sem eg gat fyrir
þig og Dermu. Og þér er óhætt að trúa því,
Sjamus minn góður, að það verður gleðirík
stund fyrir mig og hana mömmu þína, þegar
þú kemur heim til að dvelja hjá okkur langa
stund.”
Sjamus tók þétt um hinn vöðvasterka
handlegg föður síns en svaraði ekki. Það var
ekki laust við að honum væri hálf órótt, því að
þrátt fyrir það, að hann var ákveðinn hvað til-
finningar sínar í garð Sheilu snerti, þá var hann
ófús að gera nokkuð til að styggja foreldra sína,
eða valda þeim sársauka. Loks var boðað til
miðdegisverðar. Gamli herramaðurinn var bú-
inn kvöldbúingi, fornum að sniði, Mrs. O’Doyle,
eða maddaman, sem hún helzt vildi vera köll-
uð, var í svörtum silkikjól skrýddum gömlum
og fögrum kniplingum, en Derma í sínum
fallega ljósa kjól, sýndist það sem hún var,
fögur, írsk stúlka. Sjamus var eins og venju-
lega í kjólfötum. Hann leiddi móður sína til
borðs, en Derma tók handlegg föður síns. Borð-
salurinn var stórt og fagurt herbergi. Gefdúk-
urinn var snjáður, gluggatjöldin fölnuð, en
myndirnar á veggjunum af forfeðrunum og
maturinn, hvortveggja var ágætt, og vakti un-
aðartilfinningu í huga Sjamus. Hann var stolt-
ur af heimili sínu.
Silfurborðbúnaður kastalans var alkunnur,
en Sjamus sá ekki annað af honum en tvo kerta-
stjaka, sem kveikt var á í lok máltíðarinnar,
auk þess sá hann skeiðar og matkvíslar. Hvar
voru hinir stóru silfurhjálmar, sem voru hafðir
til að vernda hina rjúkandi rétti frá að kólna á
silfurfötunum? Hvar voru silfurskálarnar Sem
sósurnar voru bornar í á borð? Og hvar voru
öll hin silfurgögnin, sem þar voru áður? Jæja,
hvað sem því leið var maturinn góður, hið
reykta svínakjöt og kjúklingarnir framúrskar-
andi. Erturnar voru óviðjafnanlegar, og hið
gamla portvín var skenkt í kristalsbikurum.
“Þetta er nú vín, sem vert er að drekka,
sonur minn,” sagði gamli herramaðurinn, er
hinn gráhærði briti helti á glasið hans í þriðja
skiftið, “en hvað gengur annars að þér? Þú
bragðar varla á víninu, og enda þótt þú sért
riddaraliðsforingi í her hans hátignar, þá færð
þú ekki slíkt vín daglega.”
Sjamus svaraði, að hann drykki aldrei
mikið vín og máltíðin endaði með því að borin
voru á borð angandi rauð jarðarber með þykk-
um, gulum rjóma út á. Britinn tók dúkinn af
borðinu, dró gluggatjöldin fyrir gluggana, setti
koníak og whisky á borðið ásamt stórum vindla-
kassa, svo fór hann út úr salnum ásamt þjónin-
um.
Mrs. O’Doyle leit á dóttur sína og ætlaði að
fara að dæmi þjónanna og fara út úr salnum og
inn í dagstofuna til að tala þar við Dermu; en
Sjamus rétti út hendina til að aftra því.
“Farðu ekki mamma,” sagði hann. “Mig
langar til að tala um nokkuð við ykkur pabba.
Derma veit um þetta, því að eg hefi sagt henni
það. Hún getur því farið ef hún sjálf vill.”
“Nei, farðu ekki, Derma,” sagði móðir
hennar. “Hvað er það sem þú ætlar að segja
okkur, sonur minn?”
Ungi maðurinn fann að hann fölnaði og
varð svo rauður. Faðir hans fylti glasið sitt á ný
með portvíni og drakk það í botn.
“Hvað ætlaðir þú að segja, sonur?” spurði
hann svo.
“Eg hafði hugsað mér að segja ykkur frá
því áður en eg talaði við ungu stúlkuna sjálfa.”
“Ungu stúlkuna! Þú ert þó eigi að benda
til með þessu, að þú ætlir að fara að gifta þig,
Sjamus O’Doyle?” sagði faðir hans reiðulega.
Móðir hans tók strax til máls.
“Þú ert varla annað en barn ennþá, elsku
sonur minn,” sagði hún. “Þú mátt ekki fyr en
eftir mörg ár hugsa þér að stofna til fjölskyldu.”
“Og alls ekki eins og nú standa sakir,” sagði
faðir hans með þrumandi raust. “Það er nógu
örðugt að halda þessu heimili við, þótt maður
halfi ekki unga konu rásasndi fram og aftur um
húsið.”
“Hún mundi ekki búa hér,” svaraði Sjamus
eins rólega og hæglátlega og hann gat. “Að
minsta kosti ekki á meðan þú og mamma lifa;
en eg var svo gamaldags í hugsunarhætti, að
eg vildi segja ykkur þetta fyrst. Eg er alveg
óstjórnlega ástfanginn í Sheilu Danvers, beztu
vinkonu Dermu.”
“Hvað, hvað segirðu! öskraði óðalseigand-
inn. “Suður-Afríku miljóna mæring? Þú vogar
þér þó aldrei að segja mér, þú ætlir að giftast
stúlkunni vegna peninganna hennar.”
“Nei, pabbi, eg giftist henni ekki vegna fjár-
ins. Hún er auðug, hversu auðug hún er veit eg
ekki. En heyrðu, eg ætla að segja þér frá þessu
öllu eins og það er.”
1 eins stuttu máli og honum var auðið og i
hrærðum rómi sagði Sjamus foreldrum sínum
sögu Sheilu eða það, sem hann vissi um hana.
Hann lýsti fegurð hennar og yndisleika, og
sagðist hugsa að hún elskaði sig, þótt hún með
öllum sínum auð gæti gifst einhverjum hinum
tignustu og auðugasta manni í landinu. Hann
sagði ennfremur frá samtali sínu við Kruger,
og bréfið frá föður Sheilu, sem Kruger hafði
lesið honum og endurtók hvað Páll Danvers
hafði skrifað.
Aðal áhugamál föður hennar var, að hún
skyldi giftast manni, sem hún elskaði og elskaði
hana. Eg er viss um að hún elskar mig. Hún er
svo saklaus, blátt áfram og einlæg. Eg veit að
Derma getur lýst hinu góða skapferli hennar.”
“Hún er indælasta stúlkan, sem til er,”
sagði Derma áköf. “Þú veizt pabbi að þetta er
satt, því eg hefi svo oft og mörgum sinnum
talað um hana, og þú veizt líka að hún kemur
hingað til okkar þegar samkvæmunum í borg-
inni léttir.”
“Já, já,” sagði gamli óðalseigandinn í
gremjufullum tón. “Aldrei hélt eg það, Derma,
að þú mundir dáðst að stúlku vegna þess að
hún er auðug.”
“Eg vissi það alls ekki að hún var auðúg,”
svaraði Derma og bláu augun hennar fyltust
tárum.
“Já, það gerir ekki minsta mun hvort þér
fellur við hana eða ekki,” sagði gósseigandinn.
“Þú ert stúlka og stúlkur verða að eiga vin-
stúlkur. En aldrei hafði eg hugsað, að við
værum fallin svo djúpt, að sonur minn og erf-
ingi ætlaði að gifta sig stúlku vegna pening-
anna hennar. Og að hann ætlar sér að lifa á
þeim þar ofan í kaupið. Það er þungt áfelli
fyrir mig, það er áreiðanlegt, og eg skal segja
þér það, Sjamus, að eg er þessu mótfallinn af
heilum huga. Hvað ætlaðir þú að segja mad-
dama?”
Hann vék sínu aldraða, fríða. andliti, sem
nú var dökkrautt af reiði, í áttina til konu sinn-
ar og leit hvast á hana.
“Eg ætlaði bara að segja að eg er þér sam-
mála í öllu þessu, sem þú hefir sagt; en þú mátt
ekki gleyma því, að móðir ungu stúlkunnar var
af Carew ættinni frá Donegal.”
Þessi athugasemd, þótt hún virtist ekkert
eiga við málið skylt, hafði einkennileg áhrif á
gamla manninn. Reiði blossinn sloknaði í aug-
um hans, og hann sneri sér til Sjamus með út-
rétta hendi. “Það gerir mikinn mun,” sagði
hann, “barnið hefir írskt blóð í æðum. Eg hélt
að hún væri í allar ættir frá Suður-Afríku.”
“Nei, alls ekki pabbi, Sheila Danvers er
ekki frekar Afríkani en þú eða eg. Faðir hennar
var frá Yorkshire og móðir hennar var alírsk.”
WINNIPEG, 30. OKT. 1946
“Gott er það, drengur minn. Það er þó svo-
lítil huggun í því, að vita til þess, að hún er þó
ekki afríkönsk; en nú ætla eg að gera þér tilboð
og vona eg að þú elskir mig og hana móðui
þína nógu heitt til að taka því og breyta eftir
því i öllum atriðum.”
“Láttu mig heyra það, pabbi.”
“Mér er ómögulegt að hugsa til þess að þú
giftist vegna peninganna.”
“Það geri eg ekki. Eg giftist vegna þess að
eg elska stúlkuna.”
“Svona, svona,” sagði O’Doyle gamli. —
“Sagðir þú mér ekki rétt núna að hún væri vell-
auðug? Það hefir verið og er örðugt fyrir mig,
að leggja þér til þann styrk, sem þú þarfnast, en
eg hefi gert það og mundi gera það á meðan eg
lifi, þótt þú sjáir hversu tóm hesthúsin eru og
hvernig alt er í niðurníðslu. Alt hrakar í hinu
gamla Irlandi, og við, sem vorum rík erum nú
fátæk. Jæja, sleppum því. Dermu þykir vænt
um stúlkuna og mér er huggun í því vegna
þess, að hún er ekki allra. Þess sem eg krefst
er þetta: að þú biðjir ekki ungfrú Danvers strax
um að verða konan þín, en látum hana koma
hingað yfir til okkar í þessa heimsókn, sem
henni hefir verið lofuð, og við höfum búist við,
°S þegar vika er liðin eða hálfur mánuður, þá
munum við, falli okkur vel við hana, gleyma
auðæfum hennar, og hún og þú getið notað þau
í fjarlægri framtíð til að byggja upp þetta gamla
óðalssetur forfeðra þinna. Hvað segir þú um
þetta, maddama góð? Því ættum við ekki að fá
leyfi til að sjá stúlkuna áður en við veitum sam-
þykki okkar?”
“Eg er algerlega ánægð með þetta ef
Sjamus er það,” svaraði Mrs. O’Doyle. “En þú
verður að muna eftir, að Sjamus er tuttugu og
sjö ára og myndugur og getur gert hvað, sem
hann vill í þessum efnum. En eins og eg sagði,
sé Sjamus ánægður með þessa ráðstöfun, þá er
eg það. Hamingjan veit að við þurfum svo litla
peninga hérna í O’Doyle kastalanum.”
“Svo litla peninga!” sagði óðalseigandinn
með þrumuraust. “Ekki skal einn einasti skild-
ingur af því fé verða notaður í þágu þessa heim-
ilis meðan eg lifi. Sjamus og konan hans geta
lifað í vellystingum praktuglega í London, en
eg vil heldur éta salt og kartöflu en skulda að
neinu leyti ríkum erfingja.”
“Þú ert harður í minn garð, pabbi,” sagði
Sjamus, en að svo rniklu leyti, sem í mínu valdi
stendur, mun eg fara eftir boðum þínum. Þegar
þú sérð Sheilu Danvers, og hún kemur hingað
bráðlega, reyndu þá að gleyma því að hún er
auðug, hún sjálf, blessuð stúlkan veit lítið um
það, en reyndu að muna að hún á hjartalag sem
er dýrara en gull, og það er þúsund sinnum
dýrmætara en allur heimsins auður.”
“Já, satt er það,” svaraði gamli maðurinn.
“Eg skal reyna að vera þolinmóður og láta mér
lítast vel á hana, og ef svo verður kemst hún
brátt að því. Eg hata þessi unglingahjónabönd,
og þú drengur minn, ert ékkert nema barn.”
“Þegar maður er orðinn tuttugu og sex ára
gamall, þá er maður ekki lengur barn, pabbi.”
“Og hvað er stjúlkan gömul?”
“Átján ára.”
“Alveg jafngömul og hún móðir þín var
þegar eg giftist henni,” sagði gamli maðurinn
og leit ástúðlega á konu sína. Já, tíminn fer
næstum því eins fljótt og peningarnir! Jæja,
hreinskilnislega sagt, þá er það hið eina sem
sættir mig við þetta, að stúlkan er af Carew ætt-
inni frá Donegal. Carews fólkið var fínt fólk og
eg hitti fyrst hana móður þína ekki langt frá
þar sem það bjó. En Carew bar höfuðið hátt í
þá daga. Gaman þætti mér að- vita hver dætra
hans giftist Yorkshire manninum. En það er
það sama. Eg þekki hvort sem er ekkert til
þeirra í Yorkshire. Jæja, maddama, farðu nú
með Dermu inn í litla herbergið og talið þar
saman, eg verð að vera einn með Sjamus svo-
litla stund. Eg vil ekki vera harður við þig
9onur minn, en þetta írska stærilæti reisir
höfuðið og mig hryllir við þeirri hugsun, að þú
lifir af fé konunnar þinnar.”
Mrs. O’Doyle fór ásamt Dermu, og feðg-
amir ræddu lengi og alvarlega saman.
Að kveldi þess sama dags, sem Sjamus fór
til írlands og Kruger til Afríku, kom Pétur
Ballar heim í seinna lagi og bað konu sína að
finna eitthvað erindi til að senda Shelu til her-
togafrúarinnar, því að hann óskaði að þau gætu
ræðst við í næði. Ballar hafði gert ákvörðun,
sem eigi varð haggað.
Sá tími var liðinn, að hann gæti ásakað
konu sína fyrir það, sem hún hafði gert, og nú
ætlaði hann að losa sig við hana. Hann kom til
hennar inn í setustofu hennar og sagði stuttur
í spuna: ‘Mig langaði til að tala við þig fáein
orð, Margrét.”
“Já,” sagði hún og leit til hans flóttalega.
“Hefir þú nýlega heyrt frá syni þínum?”
“Já, eg fékk bréf frá honum ekki alls fyrir
löngu; en þú hefir sagt, að eg mætti ekki nefna
hann á nafn, svo að eg hefi ekki sagt þér frá
þvt Það lítur út fyrir að honum gangi vel í
stöðu sinni, þótt vesalings drengnum falli illa
skrifstofuvinna.”