Heimskringla - 18.06.1947, Qupperneq 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. JÚNl 1947
goooocoocooooeoooooooooooooooooooooooooooooooopaoooofr
Hcitnakringla
(Mtofnmð UU)
Kemur út á hverjum mlðrikudegl.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24185
VerB blaösins er $3.00 árgangurinn, borgist íyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
i br
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 85» Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargen^ Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 18. JÚNÍ 1947
íí
Föðurtúna til”
“Haifið þið heyrt nokkuð hvenœr íslenzka flugvélin kemur,
hvort hún kemur í kvöld, og á hvaða tima? Skyldi hún koma í
kvöld, eða á miorgun, eða hvenær annars skyldi hún koma?” Sliík-
ar og þvílíkar spurningar heyrði maður á Sargent, og í nágrenni
síðastl. fimtudag, sérstaklega seinni hlutann.
Um svörin var afíur minna, því enginn vissi eiginlega neitt.
Eigi voru það samt þeir, er ákveðið höfðu að fljúga með þessu laft-
fari heim til ættjarðarinnar, sem spurðu. — Má þó nærri geta að
þeir haía beðið með óþreyju, en hafa vitað jafnframt, að þeim
mundi verða gert aðvart, þegar tíminn kæmi.
Um kvöldið fær maður þó að vita að skeyti hefir komið um
að flugvélin komi kl. 10 þá um kvöldið, og kemst með góðvinum
út á flugvöll lítið eftir kl. 9.
Þar er samankominn allstór hópur íslendingaj sumir þeir, er
heim ætla, með ættingjum sánum og vinum, til þess að taka á móti
flugfarinu, er á að bera þá heim; sumir til þess að taka á móti
þeim, er kynnu að koma að sunnan, á leið heim til íslands, og
sumir ef til vill, eins og eg sjálfur, bara af forvitni!
En er það eingöngu forvitni? Er ekki hugurinn eitthvað
bljúgari og hrifnæmari, og tilfinningarnar breytilegri en vana-
lega? Og hversvegna?
Maður hefir þó séð fjögurra hreyfla flugvél áður, og liítið
fundilst um. Jú, það er, eins og skáldið mikla kemst að orði: “Til
framandi landa eg bróðuíhug ber, þar brestur á viðkvæmnin ein”.
Já, það er “viðkvæmnin”, “hin ramma taug” . . . viðkvæmnin
— í sambandi við þennan einstæða atburð. Fyrsta og jafnvel
stærsta flugvél, er Islendingar eiga, er kemur til Winnipeg. Tal-
andi vottur um vaxandi manndóm íslendinga, og landsins frjálsa.
Manni verður það fyrir, að undrast yfir breytingunum, og út-
sýni öllu, úti á flugstððvunum á Stevenson Field, Salarkynnin
eru orðin svo fín og myndarleg!
“Kannske þetta ætli að verða borg með tímanum!” verður
manni á að hugsa aí illgirni sinni, og svo dregur maður sig út að
girðingunni til hinna landanna, sem eru að skima upp um himin-
hvolfin í hálfrökkrinu, til þess að gá að flugvélinni — skima, eins
og floti Ólafs konungs Tryggvasonar gerði eftir “Orminum langa”,
fyrir nálega þúsund árum síðán. “Orminum langa”, sem aldrei
kom. Munurinn er aðeifisF sá, að þeir skimuðu yfir hafflötinn, en
við upp um háloftin. Og við verðum ekki fyrir sömu vonbrigðun-
um og flotinn forðum. FlugVélin átti að koma kl. 10, en enginn
virtist vita eftir hvaða landa eða þjóða klukku, eða tíma, þar væri
rúnir matarstrits og baráttu fyr-
ir eigin tilveru og sæmd heils
þjóðflokks á þessum hofmanna-
fleti, er sanrísafn allra þjóða
byggir? Hvað um það, — út úr
allra svip skín eftitvæhting og
tilhlökkun; það þurkar út öll
önnur reynslumörk, sem þar
'kynnu að leynast. Rveðjustund-
in nálgast óðum; “'heilsast og
kveðjast, það er iífsins saga.”
Sumir eru að skilja við sína
nánustu í fyrsta sinn á æfinni,
sumir hafa aldrei séð ísland,
sumir hafa ekki séð það um
marga tugi ára; en hjá öllum
iþessum hóp ríkir sama hugsun-
in: Þeim finst öllum að þeir séu
að fara heim, þótt sumir þeirra
fari aðeins til stuttrar dvalar.
“Römm er sú taug, er rekka
dregur föðurtúna til”.
Stundin er komin. — Verið þið
blessuð og sæl, og góða ferð:
Guð blessi Island, og alla syni
þess og dætur, hvar um heim
sem er.
Allir um borð! Hið fagra löft-
far rennur úf flugvöilinn, sveifl-
iast í nokkra hringi. — Á enda
vallarins hefur það sig hátíðlega
og tignarlega til flugs, og svífur
á brott, en við, sem eftir stönd-
um, horfum og horfum, eins
lengi og við getum nokkuð séð,
en að lokum hverfur flugvélin
algerlega sjónum út í firð heið-
blámans. R- St.
STRÍÐIÐ MESTA
“Við eigum í stríði, einu hinu
mesta, en göfugasta, sem nokkru
sinni hefir háð verið — stríði
gegn hungri og örbirgð.’*
Þannig komst Trygve Lie, rit-
ari Sameinuðu þjóðanna að orði
í fyrstu ræðunni, sem hann flutti
á ferð sinni um Canada, en það
var s. 1. föstudag í Winnipeg. Um
4,000 áheyrendur voru í Winni-
peg Auditorium, en ræðunni var
útvarpað, svo á hana hefir verið
hlýtt meira og minna um alt
land.
Af öllum viðfnagsefnum Sam-
einuðu þjóðanna áleit hann
veigamest bjargráðamálið, eða
viðleitnina að koma í veg fyrir
hungurdauða í löndunum, sem
harðast voru leikin í stríðinu.
“Það er þar, sem starfs ýkkar,
góðu menn og konur á sléttum
Canada, er mest þörf. Með því
farið, og engar eru eins! Hin ísl. flugjvél skar þó úr þeim leiða rugl- að styðja það, vinnið þið við-
ingi, og kom bara á, og eftir sínum eigin tíma! Já, hún sveif létti- j leitni Sameinuðu þjóðanna mest
lega úr hálofti með feikna hraða, og hatfði lent rétt fyrir framan j gagn — og öUium heimi.”
nefið á ökkur, áður en við visssum aif. Og myndarlegur og gæfu-
samlegur er þessi mikli loftdreki, merktur íslandi með smekkleg-
um tilsvarandi áletrunum, og ísl. fánanum máluðum, í allri sinni
tign og eirafaldleik. Við bíðum hrifin, og með mikilli eftirvæntingu.
Eftir hæfilega bið, byrja farþegarnir að tánast inn — ekki
“alvarlegir, þrútnir, þreytulegir, og — framar öllu öðru — út-
leradingslegir. Ekki eins og fólk úr annari heimsálfu, heldur af
öðrum hnetti”, eins og Einar H. Kvaran kemst að orði um ísl.
inraflytjeradiurna, er komu til þeása larads, fyrir meira en 70 árum
síðan, heldur með afbrigðum mannvænlegur hópur ungs fólks. Ef
það er eitthvað frábreytilegt okkur héma, þá er munurinn sá, að
það er fallegra, betur búið, og frjálsmunnlegra.
Unga fólkið frá íslandi —- við höfum séð allmörg sýnishorn af
því áður, og fengið að kynnast þvá á undaraförnum árum — þess-
um full'trúum hinnar glæsilegu æskukynslóðar Islands, — kyn-
slóðarinnar, sem á að erfa landið, — “þegar grænar grafir skýla,
gráum hárum nútámans”. Fólkinu, sem ber gæfu til, og hefir
manndóm og menningu til að láta lögeggjunarorð skáldsins bjart-
sýna — “að elska, byggja, og treysta á landið”, rætist. Við þekkj-
um sumt af því, og alt að góðu, suma flugmlennina, er dvöldu hér í
Winnipeg, svo árum skifti, og fleiri. Fólk kynnist, og talast við um
stund. En það er orðið framorðið, og ferðafólkið þarfraast hvíldar,
því lagt skal upp snemma að morgni. Fyrir ágætan atbeina og
tilstilli Grettis ræðismanns Jóhannssonar, og gestrisinna og góðra
Íslendinga, er þarna eru staddir, varð öllu fólkinu, er að sunnan
kom fengin gisting á ísl. heimilum. Svo hverfur einn eftir annan
af flugvellinum, og blæhlý vornóttin breiðist yfir loft, láð og lög.
Morgundagurinn rennur upp bjartur og fagur, sem bezt má
verða; — “svo gefur hverjum, sem hann er góður til”.
Fyrir kl. 9 er alt ferðafólkið komið út á flugstöðvar, og mar^-
falt fleiri komnir þar á vettvang til að kveðja, og óska góðrar ferð-
ar. Þá er raú vestur-ásl. ferðafólkið alt, undir 20 manns, komið til
viðbótar við hinn mannvænlega námstfólkshóp sunnan að.
Það steradur í stórum og smáum hópum, umkringt af ættingj-
um og vinum, myndarlegur hópur fólks á öllum aldri — öllum
aldri milli litla, bjarta og fallega drenghnokkans þriggja ára
gamla, og 82 ára gömlu konunnar, er færíst nú í fang að leggja upp
til ættjarðarinnar, eftir raálega 60 ára erfiða útivist. Æskufólkið
er vænt álitum, og hefir á sér siðprýðis og mentablæ. Eldra fólkið
ber sumt á sér eirahver þreytu — alvöru og þyngslamerki, — eru
það menjar sambúðarinnar við Bretann um tugi ára, og yfirréð
hans? ftótt hvorttveggja hafi farsællega reynst. Eða eru það
Hver sigur unninn í þessari
baráttu, er sigur láfsins yfir
dauðanum,” sagði ræðumaður.
Það mun og sannast, að með
þeim sigri, vinnum við sjálfum
oss mest gagn, því eins lengi og
skuggi örbirgðar hvílir nokkurs
staðar yfir í heiminum, er það
velferð alls heim hnekkir.
Ræðumaður kvaðst gera sér
góðar vonir um varanlegan frið,
þó útlátið væri í augum margra
enn skuggalegt. Ástæðuna fyrir
þvlí taldi hann þá, að það væri
ekki til sú stjórn í heiminum,
sem nokkra ábyrgð bæri verka
sinna, sem áliti hagnað að því,
að heyja nýtt stríð. Það væri í
fylsta máta óhugsanlegt, að þar
gæti um nokkurn hag verið að
ræða. Alt skrafið um stríð, virt-
ist sér ekki hafa við neitt að
styðjast og ætti helzt að leggjast
niður. Það kysi engin þjóð stríð.
Það væri eragin þjóð fær um að
leggja út í stríð. Þjóðirnar, sem
talið hefðu sér hag af því lægju
nú á nábeði og sigurvegamir
sjáMrværu ekki og ættu langt
í land með að græða sár sín frá
sáðasta stríði.
Þá benti ritarinn á að almenn-
ingur gæti unnið friðarfiugsjón-
inni mi'kið gagn með því að
miraraa stjómir stöðugt á, að
vinna að því að gera stríð útlæg.
Ritarinn fór góðum orðum um
starfsemi Canada í málum Sam-
einaða þjóðafélagsins. Nefndi
hann starf Lester PearsonS í
Palestínu málinu, sem vott þess,
og sem mjög mikiLs hefði verið
Hraðskeyti símlaust
sent próf. Richard Beck á fimtugsafmæli hans, 9. júni 1947
i) Þú fimtugur sezt undir sigurpálm,
! Með safn þinna veitka úr lýsandi málm,
Af sjálfskapa-gæfu glaður;
í öllu, sem miðar til mlegingagns
Hins mikla íslenzka framfaraivagns,
Vor mætasti og bezti maður.
Guttormur J. Guttormsson
rrvetið af samstarfsmönnum hans.
Áður en Trygve Lie flutti er-
iradi sitt, var hann á samkom-
unrai í Winnipeg Auditorium
gerður að doctor í lögum af
Mánitoba háskóla.
ÞJÓÐVELDISDAGUR
ÁHNAUSUM
Á stiað þeim sem Iðavellir
heita i grend við Hnausa-kaup-
stað, verður hátíð haldin af norð-
urbúum Nýja-lslands n. k. laug-
ardag. Þó hátíð þessi eigi sér
orðið fræga sögu, viljum vér, nú
sem fyr, draga athygH að henni
og hvetjia íslendinga, hvar sem
eru, til að sækja hana. Það hefir
borgað sig til þessa og gerir enn,
eins vel og vandað hefir verið til
skemtisknár dagsiras.
Aðal ræðumenn verða' þar
Árni Bjarnarson frá Akureyri,
miaður mjög vinsæll hér vestra
og með mikilli löngun á að kynn-
aSt sem bezt vestur-áislenzku
þjóðlífi. Hann mun frá ærnu
skemtilegu hafa að segja okkur
að heiman; hinn aðalræðumað
urinn er dr. J. P. Pálsson, frá
Calgary, sem kunnari er*en frá
þurfi að segja að því, að fræða og
skemta áheyrendum í senn. Svo
verður þar dr. Sig. Júl. Jóhann-
esson með kvæði, sem eg veit
ekki til að nokkrum hafi raokkru
sinni leiðst að hlusta á, eða lesa
eftir, hvað oft sem þeir hafa a
hann hlýtt. Og á margt þessu
Ifkt mætti benda.
Verði veður gott, gefst þarna
eitt hið bezta tækifæri að hressa
sig eftir langan vetur, og fá sér
góðan teig af vorlofti út á grænu
grundunum á bökkum Winni-
peg-vatns hjá Iðavelli. Ofan í
kaupið verður þar margan gaml-
an eða nýjan vin að hitta. Þess-
ar hátíðir eru í raun og veru
mestu fagnaðarfundir íslending'
í þessu landi, sem kostur er á.
Sækið þessvegna bæði sem
góðir þjóðræknismenn og jafn-
vel heilsu ykkar vegna þjóðveld-
isdaginn á Iðavelli.
lendinga í Winnipeg. .
Þá bárust honum heillaóskir
frá aðalræðismanni Islands í
New York, ræðismanni Islands
í Winnipeg og vararæðismiönn-
um í Baltimore og Minrieapolis.
Frá Noregi kom meðal annars
faguryrt kveðja frá fram-
kvæmdarstjóra allsherjarfélags
Norðmanna, “Nordmarans For-
bundet” í Osló, en eftirfarandi
I fulltrúar ríkisstjórnar Noregs í
[ Bandaríkjunum sendu heillaósk-
ir: sendi'herra Noregs í Wash.
D.C., aðalræðismaðurinn í
Minneapohs, ræðismaðurinn í
Winnipeg og vararæðismaður-
inn í Fargo N. D. Forseti sam-
bands þjóðrækrakisfélaga NOrð-
manna vestan hafs, “Sons of
Norway”, sendi einnig heilla-
óskir og þakkarskeyti, sem og
aðrir embættismenn þess félags-
skapar, að ótöldum ýmSum
norskum háskólakennunum í
Bandanikjunum.
Miðvikurdagskvöldið þ. 11.
júraí héhíu þjQðræknisfélög
Norðmanna í Grand Forks Oons
and Daughters of Norway) dr.
Beck virðulegan og fjölmennan
afmælisfagnað. Fyrrv. þjóðþing-
maður O. B. Burtnesis lögfræð-
ingur, sem íslendingum er að
góðu kunnur, flutti aðalræðuna
og aflhenti heiður9gestinum góða
gjöf af hálfu félagsbræðra hans;
en forseti þjóðræknisdeildar
norskættaðra kvenna afhenti
Mrs. Beck fagran blónwönd.
Lesið var upp í sarrasætinu
margt af kveðjum og einnig
kvæði, sem norska Skáldkonan
Mrs. Agnes Richards Olsen í
Grarad Forks hafði ort í tilefni af
afmælinu.
DR. BECK HEIÐRAÐUR
Á FIMTUGS AFMÆLI
Dr. Richard Beck var heiðrað-
ur með mörgum hætti í tilefni
af fimmtíu ára afmæli sínu; bár-
ust honum um 100 kveðjur í
símskeytum, bréfum og símltöl-
um úr ýmsum áttum; og verður
hér aðeins getið nokkurra, sem
komu frá opiraberum starfs-
mönnum, stofnunum og féiög-
um.
Frá íslandi barst honum
fjöldi af heillaóskum, meðal
annars frá Forseta íslands, útan-
ríkisráðherra og biskupi; enn-
fremur frá Háskóla íslands,
Stórstúku íslands, Ungmenna-
félagi íslands, Þjóðræknisfélag-
inu, Félagi Vestur-íslendinga,
Karlakór Reykjavíkur, Stúk-
unni “Framtíðin” og stúdentum
frá 1920, bekkjarbræðrum hans.
Stjórnamefnd Þjóðræknistfé-
lags fslendinga í Vesturiieimi
sendi dr. Beck fagurt skrautrit-
að ávarp, undirritað af öllum
riefndarmönnum, er dr. John C.
West, forseti ríkisháskólans í
N. D., afhenti honum við sér-
staka athötfn á sjálfan afmælis-
daginn, og færði honum jafn-
framt heillaóskir háskóians.
Einnig bárust honum afmælis-
kveðjur frá þjóðrækmisdeildun-
um í Winnipeg, N. Dakota,
Seattle, Vanoouver, Blaine,
Leslie, Sask., og frá ísiendinga-
dagsnefndinni og Karlakór Is-
HELZTU FRÉTTIR
“ALDREI DEYR
þótt alt umþrotni endurminn-
ing þess, sem var.”
Eg tfyrrum glaður æsku undi
og allir vildu kyssa mig.
í barnsins fagra blóma lundi
er >bj art og hlýtt, ef leiðir þig
systurlega um græna grundu
hin gullinhærða vanadís. —
Saklaus hjörtun saman undu
á sólskinsmorgni í paradlís.
Eg lifi upp horfinn æsku unað
þótt engin viliji kyssa mig.
Eg bergi þennan minnis munað
þá rriyrkva slær á feigðar-stig,
og aldrei kala æsku blómin
þótt undir hvíli vetrar snjó.
Þinn eg heyri þíða rómin
í þungri, djúpri nætur-ró.
H. E. J.
“En elskan mín, við getum
ekki lifað á ást.”
“Auðvitað getum við það. Fað-
ir þinn élskar þig, er það ékki?”
Kínverjar ásaka Rússa
Frá Namking barist sú frétt,
seint í síðastliðinni viku, að Kína
hefði borið þær sakir á Rússa,
að þeir væru valdir að, og bæru
fulla ábyrgð á árásum (outer)
Mongólíu á hið afskekkta Sin-
kiang-fylki. Sendu Kíraverjar
hin sterkustu mótrraæli gegn
þessu til Moskva gegnurn utan-
ríkja sambandið.
Y. F. Chang, utanríkiis-fulltrúi
kvað Kína telja Rússa bera alla
ábyrgð á athöfnum (Outer) Mbn-
góláu, þar sem hún er í hinum
nánustu samnings-tengslum við
Sovét-Sambandið, og hin mesta
vinátta þar á milli.
Kvað Mr. Chang þetta engar
algengar eða venjulegar landa-
mæra-skærur, og bætti því við,
að fyrirætlanir stjórnarinraar
væru, að senda háttsettan em-
bættiismann til Sinkiang til þess
að sjá þessum málum borgið.
Shaw heldur Wallace fram
George Berraard Shaw taldi
víst nýlega, að Henry A. Wallace
yrði orðinn forseti Bandaríkj-
anna 1948.
Er hann var spurður að því,
hvort hann liti svo á, að Wallace
væri að flýtja fyrir alheims-
friði með hinum marg endur-
teknu ummælum sínum viðvákj-
andi afkomu Sóvét-Rússlands
við önnur lönd, svaraði Shaw
þvá til, að hann væri að vinna
af hendi hið mesta þarfa verk,
eigi aðeins fyrir Bretland, held-
ur alla Evrópu, með því að sanna
að það eru til ameríkumenn, er
ekki bæru í brjósti neinn kot-
ungs-ihugsunarhátt, sagðist hann
vona að þeir væru nógu margir,
til að gera Waliace að forseta
næsta 4r.
Frægar geitur
Tvær geitur, er lifðu af kjam-
orku tilraunasprengingarnar á
Bikini-ieyjunni í síðastl. júií-
mánuði, eru nú á sýningu á veg-
um ameríska lækna-víisindafé-
lagsins, ásamt merkjatfána, er
enn þá hefir í sér innifalin radio-
áhrif; er hann 'af einu reynslu-
skipanna.
Geiturnar virðast vera ó-
skemdar, en flaggið verður að
hafa undir gleri. Tilrauraamæl-
irs-vísirinn hrekkur nálega af
skífunni, ef glterinu er lypt. Um-
sjóraarmenn sýningarinnar sögja
að í flagginu geti “radío”-iáhrif-
in haldist á mörg hundruð ár.
Viðvörun
Andrei Gromyki, hinn rúss-
neski, gaf hinni sérstaklega út-
völdu afvopnuraarnefnd Sam-
einuðu þjóðanna á ráðstefnunni
í Lake Success, N. Y. þau heil-
ræði nýlega, að setja þyrtfti
rannsóknir yfirráða kjarnork-
unnar í hið nánasta samband við
afvopnunar-málin, að öðrum
kosti væri hin mesta hætta á því
að tilraunirraar til afvopnunar,
myndu algerlega mistakast.
Gromyko sagði nefndinni, að
Hegningarlögin í Moskva
Dómsmála-rétturinn á Moskva
ákvað fyrstu refsingarnar,
snemma i þessum ytfirstandandi
mánuði samkvæmt hinum nýju
hegningarlögum, þegar bók-
haldari nokkur í vélaverksmiðju
og kona, er gengdi gjaldkera-
störfum f sömu verksmiðjunni,
voru dæmd i 25 ára fangelsilsvist
einnig væru allar eigur þeirra
gerðar upptækar, og þau svifí
borgararétti i 5 ár.
Maðurinn var furadinn sekur
um að hatfa falsað kaupgjalds-
skrár, og komið þeim leynilega
til Kiev, þar sem lögreglan fann
9,000,000 rúblur (nálteg^ $171,
000) í tösku bókhaldarans. Kona
haras og dóttir höfðu með hörad-
um 14 sparisjóðsbækur, er
sýndu innlagðar háar upphæðir.
Kona mannsins var dæmd til
10 ára þrælkuraar í fangelsi, fyr'
ir að hafa faiið peningana.
*
Tveir startfsmenn við reikn-
ingsfærslu verksmiðjunnar, —-
voru dæmdir til einíbverrar
minni hegningar, fyrir glæp'
samlegt hirðuleysi, og brot á
grundvallarreglum félagsiris.
Hin nýju hegningarlög Rússa,
komu í gildi við afnám dauða-
hegningar, og gerðu refsing^
fyrir að stela “prívat” eignium 5
sinnum þyngri, en áður var.
Hegning við því að sttela ríkis-
eignum, þyngdist hlutfallslega.
«