Heimskringla - 21.02.1951, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. FEBR., 1951
Í^ÉÍmskrin^la
(StofnuB 18»aj
Ketmu út ð hverjum miðvikudegl.
Ei tíieridur: THE VIKING PRESS LTD.
85.'í og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsíml 24 185
Verð oiaCsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Aiíar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
Oll viðskiítabréf biaðinu aðlútandi sendist:
The Vikir.g Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskritt til rítstjórans:
EDITOH HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnlpeg
Advertising Manager: P. S. PÁL3SON
“Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 21. FEBR., 1951
Þjóðræknisþingið
í byrjun næstu viku hefst hin mikla íslenzka hátíð hátíðanna,
þjóðræknisþingið. Er vonandi að íslendingar gefi því gaum, sem
það á skilið og meira en það, sæki vel þingið. t>að virðist óðum reka
í það horfið, að við megum meira fyrir það greiða, að eiga sálufélag
í hópnum íslenzku fíér vestra, en við höfum verið að gera, og meira
en við leggjum á okkur með að sækja þjóðræknisþingið. Það er því
allur varinn góður og hvaðeina, sem að því stuðlar að lengja hér
líf og heilbrigði Þjóðræknisfélagsins, gerir það bæði ánægjulegra
og uppbyggilegra, væri huggun gömlum og ef til vill ungum síðar,
er þeir fara að átta sig betur á og skilja hvað við liggur, ef hin
stærri þjóðræknis átök hér lúta í lægra haldi.
Við erum svo lánsöm enn að geta sagt, að þjóðræknisstarfið
gangi sæmilega. Þakka eg það nokkru því, að það hefir haft ágæta
forustu undanfarin ár. Vegna þess að við erum hér að skiftast í tvo
flokka, yngri og eldri, með ólíkum viðhorfum, verður margt tor-
veldara en annars væri. En það hefir verið lán Þjóðræknisfélagsins,
að hafa við stýrið ungan mann, sem þessa afstöðu skilur ágætlega
og er þess utan mjög hæfur maður til að stjórna, fara með málefni
fjöldans þannig, að flestir uni vel við. Kemur honum og þar löng
æfing að miklu haldi í að stjórna öðrum hinna stærri kirkjuflokka
hér vestra. Eg á hér við séra Philip M. Pétursson. Eg held að Þjóð-
ræknisfélagið hafi verið heppið að hafa hann við stýrið og við eig-
um hér fáa eða enga, seffl alþýðlegri foringjar hafa reynst en hann.
Megi Þjóðræknisfélagið sem lengst njóta hans forustu.
Það er auðvitað ekki hægt að gera alt það er hugan girnir með-
an félagið er ekki öflugra, en það er. En það hefir þó ráðist í eitt
sitt stærsta starf á liðnu ári, ér það réði mann að heiman til að
koma vestur og flytja fyrirlestra um bygðir íslendinga. Það starf
er vel rómað og er vonandi að það sé byrjun að áframhaldi af því og
öðru meira í framtíð. Sambandið við ættjörðina hefir ávalt verið
veigamikill þáttur í þjóðræknisstarfinu. Er því skemtilegt til þess
að vita, að það hefir síðari árin eflst svo mikið, sem raun er á. Það
er alveg ólíkt hvað Vestur- og heima-íslendingar þekkjast nú bet-
ur og almennar, en þeir gerðu fyrir 15 til 20 árum.
Með skemtanirnar á samkomum Fróns og Icelandic Canadian
Club má reiða sig á fyrir fram, að gestum þingsins verða til vakn-
ingar og ánægju. Nöfn þeirra frú Ingibjargar Jónssonar og frú
Hólmfríðar Danielssonar, er að útbúnaði munu þar mest og bezt
hafa unnið, eru trygging fyrir, að samkomur þessar verði góðar.
Með heillaóskum til þingsins.
flétta á sér hárið á æskuárunum,!
hefði heldur viljað láta sólskins-
blæinn í dalnum hennar fríða,
leika um lokkana frjálsa og ó-
bundna. Fanst mér þetta svo
táknrænt, eins og kunningjakonu
hennar, um starf Margrétar hér,
að eg setti það í fyrirsögn þess-!
arar greinar.
Þegar Margrét kom vestur um
haf, settist hún að .í Dakota;
vann hún þar bæði fyrir sér og
stundaði nám á Garðar, í St.
:
Thomas og í Bathgate College.;
Námið drakk hún í sig. Að fáum
árum liðnum kom hún til Win-
nipeg, hóf nám á kvöldskóla í
bókhaldi hraðritun og vélritun.
Stúlkan frá Hrafnsstöðum, sem vildi ekki
flétta á sér hárið, verður foringi kven-
réttindamálsins í Canada
Það er réttilega að orði kom-
ist hjá Þ. Þ. Þ., að kalla vestur-
farir íslendinga æfintýri. Þær
eru það í fylsta skilningi. Það
bregður óneitanlega æfintýra-
svip á það, að hverfa frá íslandi
eins langt út í heim og til Norð-
ur-Ameríku. Þó nú sé á daginn
komið, að ísland heyri jarðfræð-
ilega til Vesturheimi, var það
á útflutnings-árunum ekki álitið
eiga mikið sameiginlegt við
þetta fjarlæga land.
Á síðast liðnu sumri var eg
staddur vestur á Kyrrahafsströnd
Á eyju þeirri er Anacortes heit-
ir nyrst við hafið Banadríkja
megin og fræg er bæði fyrir fag-
urt sólarlag og það, að þar luku
Bandaríkin og Canada landa-
mæraþrætu sinni, hitti eg konu,
er eg var ekki mikið málkunnur,
en þekti þó, sem íslendingar yf-
irleitt, af starfi hennar í þágu
kvenfrelsismála og svo af því er
hún hefir ritað. Konan var Mrs.
Margrét J. Benediktsson, nú
hnigin að aldri. Hún var fædd
16. marz 1866 á bæ er Hrafns-
staðir heita í Víðidal í Húna-
vatnssýslu, einum af fegursta
dölum á íslandi. Að öðru leyti
en þvi, að Margréti er farin að
daprast sjón, eru merki hins háa
eða 85 ára aldurs hennar ekki á-
berandi. Æfikvöld hennar nú er
ánægjulegt, hjá ástúðlegri dótt-
ur sinni Helen og manni hennar
Gustaf Dalsted. Er Mr. Dalsted
póstmeistari á eyjunni, og hefir
22 menn í þjónustu sinni. Á eyj-
unni eru um 7000 manns. Leit eg
svo til að fslendingur þessi hinn
eini er þar býr, sé miklu ráðandi
og sæmdar maður hinn mesti í
héraði sínu. Eg get að minsta
kosti ekki annað en hugsað með
þakklátum huga til hans og hans
góða heimilis, fyrir þær ágætu
viðtökur er eg átti þar. Hann
eyddi heilum degi í ferðalag um
eyjunna og sýndi mér alt sem
þar var fróðlegt og markvert að
sjá.
Áður en Margrét kom, 21 árs
gömul vestur um haf, 1887, bjó
hún á ýmsum bæjum í sýslunni,
en síðast á Jörfa. Foreldrar henn-
ar voru Jón Jónsson söðlasmið-
ur frá Bergstöðum í Húnavatns-
sýslu og Kristjana Ebenes-dótt-
ir, Sveinssonar prest í Borgar-
firði, bróður Ingibjárgar konu
Kristjáns kammeráðs á Skarði. |
Á margt merkra manna þangað
ætt sína að rekja á íslandi. Af
Margréti hefir kona sagt mér
sem henni var kunn ýmislegt að
heiman, þar á meðal það, að á
greind hennar hefði snemma bor-
ið. Til marks um það sagði prest-
urinn við fermingu hennar, að
ekkert barn sem hann hefði
nokkru sinni fermt, hefði svarað
spurningum sínum eins greind-
arlega og Margrét. Lýsti hann|
þessu yfir í kirkjunni við ferm-
inguna. Önnur saga, sem hún
sagði mér, var sú, að Margrét
hefði haft mestu óbeit á að láta
Mrs. M. J. Benediktsson
En starf fékk hún ekki við það.
Hafði hún um skeið mikinn á-
huga á að verða hjúkrunarkona,!
fanst eitthvað göfugt við hjúkr-
un sjúkra og svo væri starfið
nokkuð, sem alla æfina mætti
læra af og stækka hvern er á
það legði stund. Sótti hún um
það hér á sjúkrahúsi, en hlaut
ekki og þótti fyrir því.
Árið 1892 giftist hún Sigfúsi
B. Benediktssyni, búfræðingi og
vel gefnum manni, en heilsuveil-
um og þreklitlum til erfiðisvinnu.
®jug&u Þau í Mikley 3 ár, þá í
Winnipeg og árið 1898 komu þau
fótum undir útgáfu kvennablaðs-
ins “Freyju”, í Selkirk, er kom
út í 12 ár. Aflaði Margrét fyrir-!
tækinu fjár með tveggja mánaða j
fyrirlestrahaldi í Dakota og á-!
skriftasöfnun. Átti hún að þessu
öllu í lóg komið með manni
sínum nokkurn fjárafgang til
niðurgreiðslu í húseign í Sel-I
kirk. Var Margrét ritstjóri blaðs-
ins. Þó hér væri ekki um stórt
fyrirtæki að ræða, var þýðing
þess ekki lítið. Er það grunnur
vor að hljótt verði um margt,
frumherjastarf þjóðar vorrar
hér er þetta er gleymt. í nýút-,
gefinni bók um sögu kvenfrels-
ismálsins í Canada, er vér rák-|
umst nýlega á, er hreyfingar
þessarar getið í hverju fylki.
Höfundur sögunnar er kona í
Toronto, Catherine Lyle Clev-
erdon að nafni. Þegar til frá-
sagnar málsins kemur í þessu
fylki, er íslendingum gefinn
heiðurinn af að hafa verið hefj-
endur þess og með þeim allra
fyrstu í landinu, að byrja útgáfu
regluglegs rits um það. Er eins
og vita mátti Mrs. Margrét Ben-
ediktsson þar efst á blaði talinn.!
Þegar aðrir en íslendingar
hafa viðurkent starf hennar ótil-!
kvaldir, væri íslendingum hér
alveg óhætt að fara að dómi
þeirra og sýna stúlkunni frá
Hrafnsstöðum þá viðurkenningu
sem við þjóðræknislega skuldum
henni.
Það kann nú að virðast minna
til þessa mikla mannréttinda-
starfs koma er unnið hefir ver-
ið hér af Margréti, eins og ef til
vill flests annars frumherjastarfs
sem hér hefir fram farið. En
starfið áhuginn og þrekið, sem
til þess þurfti, dylst þó varla,
þegar þess er gætt, að alt fram á
vora daga hefir kvenfrelsismálið
átt mikilli andspyrnu að sæta. ís-
lenzka þjóðin var ein af hinum
fyrstu að viðurkenna atkvæðis-
rétt kvenna. En það var þó ekki
fyr en 1915, sem konur á íslandi
fengu atkvæðisrétt sinn, og
tveim árum síðar en á Finnlandi.
f þessu landi var hann ekki veitt-
ur fyr en 1917, af Bordenstjórn-
inni.
Þeir sem komu til þessa lands
upp úr aldamótunum, muna vel
baráttu Margrétar í Kvenfrelsis-
málinu. Hlýnaði mörgum um
hjartaræturnar, við að heyra
hana af allri sinni mælsku, hitai
og krafti berjast gegn þeirri j
heimsku, að kona mætti ekki lög- j
um samkvæmt greiða atkvæði, |
vegna þeirra kosninga skilyrða
er lögin settu eins og það, að
konan væri ekki persóna. Held-
ur hvað? spurði Margrét, heldur
hlutur, ekki persóna heldur fugl,
ekki persóna, heldur ósjálfstæð
vera, ekki persóna, heldur áhald?
í kosningalögum víðast hvar var
þess þá getið, að þeir sem kosn-
ingarétt hefðu væru karlmenn
þó hvorki væru læsir né skrif-
andi. En vitfirringum, reynslu-!
lausri æsku og glæpamönnum —
og hlustið nú.á — konutn(!) var
ekki veittur sá réttur. Konur,
sem karlmennirnir kalla ástirnar
sínar, voru settar á bekkinn með
vitfirringum og glæpamönnum!
Árið 1912 flutti Margrét til
Seattle. Hefir hún á ströndinni
búið síðan, en þó lengst af í
Blaine. Starfaði hún þar fyrir|
New York Life — vátrygginga-;
félagið um tíma, þá fyrir klæð-j
gerðarhús, tók pantanir fyrir
fatnaði eftir máli, o. s. frv. Munu
börn hennar bæði, Ingi og áður
nefnda Mrs. Dalsted, hafa verið
hjá henni mörg fyrri árin vestra.
En Margrét hafði mörg önnur
störf með höndum en kvenfrels
ismálið. Hún var ein af stofn-
endum Unitara safnaðarins ísl.,
í Winnipeg, og traustur málsvari
þeirrar stefnu, eins og allra
skynsamlegra mála. Hún var og
afburða rithöfundur. Árið 1930
heimsótti hún ísland. Ritaði
hún langa, skemtilega og hina
ítarlegustu ferðasögu heimfar-
anna það ár, sem hér hefir verið
skrifuð. Af því að saga sú er eitt
með því síðasta sem Margrét hef-
ir skrifað í löngu máli, virðist
eiga vel við, að hér sé sýnishorn
gefið af ritsnild hennar. Henni
farast þannig orð:
“Tuttugasti og þriðji júní er
fyrsti verulegi góði dagurinn síð-
an eg kom heim. Fjöllin og um-
hverfið fékk á sig nýjan blæ,
nýtt líf, og nýja fegurð. Fjöllin,
sem oftast voru skuggaleg, eins
og þau geymdu sorg og kvíða í
sínum hvelfdu brjóstum, reistu
nú höfuðin, há og tignarleg upp
í bládjúp heiðríks himins. Eins
og þau alt í einu hefðu lokið við
áhyggjiir og efa, en eftir langt
stríð, máske bæn, fengið vissu
um það, að öllu væri borgið. Sól-
in kysti nú þessa gömlu vini
sína, og alt varð sviphýrt dýrlegt
og hátíðlegt. Enn þá get eg séð
hina dýrlegu fjallasýn—hikað,
með pennann í hendinni og
drukkið nýjan fögnuð úr þessum
minningaveigum, hikað og horft,
—hvert? — Inn í mína eigin sál,
því þar, aðeins get eg nú séð ís-
land, eins og eg sá það í sumar,
í óendanlega mörgum myndum.
— Hinar átakanlegustu andstæð-
ur frá dýrðlegustu sýnum til
dapurlegustu auðna. —En slepp-
um því að sinni. Þennan um-
rædda morgun var hvarvetna Ijós
og líf og yndi—jafnvel jökullinn
sjálfur teygði fannhvítan koll-
inn upp í heiðríkjuna, og varð
hýr og hlýlegur. En í nærsýn—
fjörðurinri spegiltær til að sjá
og næstum sléttur inn á höfn-
inni er skipafloti íslands, flestir
fossarnir, eg hef séð þá þar alla
í senn—varðskipin og mörg önn-
ur. Úti fyrir eru tvö stör útlend
skip, sem nú eru að flytja út-
lenda höfðingja og ferðafólk til
íslands, sem þátttakendur í þús-
und ára hátíðinni, sem nú fer í
hönd. Hvervetna líf og ljós, fjör
og gleði. Til beggja handa blasa
við “bændabýlin þekku”. Sum úr
grárri steinsteypu og með ýmsu
lagi, og um'hverfis þau skrúð-
græn tún, og innanum græn-
skrúðið, vagga hinir fornu vinir
mínir glókollum sínum—íslenzk-
ir fíflar og sóleyjar, og hér eru
fíflarnir í mikið meiri hluta.
Jæja. Geri aðrir betur. En upp
aftur og aftur bregður fyrir ó-
gleymanlegum náttúrulýsingum í
heimferðarsögunni, sem þessum.
Hvort sem er í kvenréttinda-
málum eða á ritvellinum, hefir
þessi mikilhæfa kona ekki látið
hlut sinn eftir liggja- Hún hefir
það með frumherja starfinu unn-
ið, er henni, þjóðarbrotinu hér
vestra og íslenzkri þjóð yfirleitt
mun ávalt til verðugs sóma telj-
ast. _
Steíán Einarsson
(frá Árnanesi)
BANTHINE
Vissara er fyrir fólk, sem hefir
í hyggju að sækja Miðsvetrarmót
Fróns, að tryggja sér aðgöngu-
miða sem fyrst því ekki verða
seldir aðgöngumiðar fleirum en
húsið rúmar. Aðgöngumiðar fást
hjá Björnson’s Bookstore, 702
Sargent; The Electrician 685,
Sargent og hjá öllum nefndar-
mcnnum.
Cóð frétt fyrir magasárs
sjúkling
Velmetinn og velefnaður verk-
smiðjueigandi, hundeltur af alls-
konar veikindastríði og kvillum
innan fjölskyldu sinnar og hafði
einnig upp á síðkastið mætt mis-
lukkun í ýmsum fyrirtækjum
sínum, kom eitt sinn þjótandi inn
í lækningastofu húslæknis síns
og kvartaði við hann um stöðug-
an verk í maganum.
Mynd af maganum sýndi, að
hann hafði magasár og því líkur
til, að ekki væri annað um að
ræða en uppskurð.
En læknirinn vissi þá um með-
al, sem kallað er Benthine, ný-
uppfundið og nýtt á sölutorginu
og aðeins lítil reynzla komin á
hvernig það reyndist. Meðal
þetta er í mjög litlum töflum, og
kom lækninum til hugar, að það
myndi ekki skaða að reyna þessar
nýju töflur við manninn.
Það kom í ljós, að strax eftir
fyrstu töfluna sem sjúklingurinn
tók inn, að honum leið mikið bet-
ur.
Fyrir nokkrum vikum síðan
kom þessi sami sjúklingur inn á
skrifstofuna til að láta rannsaka
sig eftir nýu mánuði undir þessu
nýja meðali, og sýndi myndin
sem tekin var af maganum, að
sárið var alveg gróið.
f dag selja læknar Banthine
töflur til allra sjúklinga sem
hafa magasár og hefur það hjálp-
að þúsundum manna, ef þeir um
leið hafa farið eftir ráðlegging-
um læknanna með neytzlu í mat
og drykk.
Banthine er ekkert kraftaverka
meðal, eða alveg ábyggilegt til
lækningar magasári, því enn sem
komið er þekkist ekkert slíkt
meðal sem er algjör græðari al-
mennt, við magasári. Banthine
er ennþá alveg nýtt með tak-
markaða reynzlu og sjúklingar
verða stundum að nota það í tvö
ár og lengur, áður en ábyggileg-
ur árangur fæst af því og það
geta einnig liðið mörg ár enn
áður en læknum lukkast að finna
upp óbrigðult meðal við maga-
sári. En Banthine er í áttina og
það er fundið upp af lækni sem
heitir Keith S. Grímson, sem er
prófessor í sáralækningum við
Duke University. Dr. Grímson
hefur skorið upp marga sjúkl-
inga við magasári. Uppskurður
við magasári er stór og dýr, og
jafnvel eftir uppskurð, er engin
HJelconte !
SSSS?
^lr-28
Power Whrn You Híecd II!
Power when you need it! That’s what
83% of the home owners and many of
the industrial and commercial firms in
Winnipeg enjoy! They’re using the de-
pendable, low-cost electricity provided
for them by City Hydro, Winnipeg’s
own utility.
Since 1911, City Hydro has been a self-
supporting utility, serving the people of
Winnipeg with electricity at exceptional-
ly low rates. In addition, Hydro profits
in recent years have been used to help
balance the City’s budget and prevent
substantial tax increases.
When you need an inexpensive, reliable
electric service — whether it’s for your
home, office, factory or store, call City
Hydro. Phone 968 231. Remember, City
Hydro is yours — use it!