Heimskringla - 02.04.1952, Blaðsíða 1

/

AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD -Iook for the
Bright Red Wrapper
\ \91 1»

AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD —look for the
Bríght Red Wrapper

LXVI ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN 2. APRÍL 1952
NÚMER 27.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
TRUMAN ÚR SPILINU
Frá Washington bárust þau ó-
væntu tíðindi s.l. mánudag, að
Harry S. Truman, Bandaríkja-
forseti, hefði tilkynt, að hann
ætlaði ekki að sækja sem for-
setaefni í kosningunum á kom-
andi hausti.
Ástæðan fyrir þessu er sú, að
því er hann sjálfur segir, að
hann hafi átt sinn skerf í leið-
sögn þjóðarinnar með sjö ára
starfi sínu.
Að vísu mun fleira hér koma
til greina. Eitt af því getur ver-
ið ótti um að ná ekki tilnefn-
ingu. En jafnvel þó slíkt sé ekki
vonlaust, mætti við hörðum
barðdaga búast, ef Eisenhower
yrði forseta-efni samveldis-
manna, sem líkurnar eru nú mest
ar til. Svo eru auðvitað einnig
brigsl andstæðingaflokksins um
að í ábyrgðarstöður hafi oft val-
ist kommúnistar sem mikill
gaugagangur hefir fylgt í ár, og
síðast en ekki sdzt óreiðan í inn-
anríkistekjudeildinn'i. Var for-
setinn í ræðu sinni harðorður í
garð samveldismannanna, sem
hefðu haldið slíkum ábburði á
lofti með óslitnum áróðóri.
Næstu verkefni sérveldis-
flokksins.verður því að tilnefna
forsetaefni sitt.
Það ætti nú ekki að olla mikl-
um vandræðum, því margir munu
fúsir til að sækja um forseta-
stöðuna.
Á meðal þeirra má eflaust
telja fremstan þann er forsetinn
bendir á, en það er Gov. Adlai
Stevenson frá Illinoisríki.
Annar er senator Estes Ke-
fauver frá Tennessee, sem fræki
legan sigur vann í undirbúnings
kosningunum í Newhampshire.
Hinn þriðja má nefna senator
Robert Kerr frá Oklahoma sterk
an stuðningsmann og vin Tru-
mans.
Truman forseti segist eftir
sem áður ætla að vinna að kosn-
ingu flokksmanna sinna alt sem
honum sé hægt. En hann kveðst
hvorki sækja sjálfur um eina
stöðu eða aðra.
Þannig háttar nú til í stjórn-
málunum þessa stundina syðra.
“DISCOVERER OF VÍN-
LAND —SON OF ICELAND”
Á alþingishátíðinni 1930 gaf
bandaríská þjóðin jslenzku þjóð
ínni styttu þá af Leifi Eiríks-
syni, sem nú stendur á Skóla-
vörðuholti. Á þá gjöf hefir jafn-
an verið svo litið af íslending
um sem staðfestingu Bandaríkj-
anna á því, að Leifur hafi verið
fslendingur, enda nefndur í á-
letruninni bæði “discoverer of
Vinland og —son of Iceland .
Vestan hafs er það hins veg-
ar þráfaldlega látið svo heita að
Leifur hafi verið Norðmaður,
enda þótt hann væri fæddur á
Islandi eftir að hér var stofnað
sérstakt ríki með fullmótuðu
þjóðskipulagi, sonur eða jafn-
vel sonarsonur áslenzks land-
námsmanns, svo að hann er ís-
lendingur með jafngildum rök-
um og Abraham Lincoln Banda-
ríkjamaður. Það eitt er vitað um
Noregsvist Einíks rauða, föður
Leifs heppna, að hann varð land
flótta af Jaðri fyrir vágasakir,
en þar fyrir allsendis óvíst, að
hann hafi verið fæddur í Noregi.
f bæklingi, sem gefinn er út
af Bandaríkjastjórn árið 1951,
er nefnist Stadreyndir um Banda
ríkin og virðist notaður til út-
býtingar víða um lönd, skýtur
hins vegar nokkuð skökku við
áletrunina á gjafastyttunni á
Skólavörðuholti. Þar er getið
nokkurra ársettra merkisatburða
í sögu Vesturheims, og er þar
fyrst árið 1000. Segir í ritlingi
þessum, að þá hafi “Norðmenn
Leifs Eiríkssonar komizt til Ván
lands, lands vínþrúgnanna”. Þar
ci hvergi minnst á “son of Ice-
land”.
Tveimur heimildum um Vín-
íandsfund Leifs heppna ber ekki
að öllu leyti saman. Telur önn-
ur, að hann hafi siglt frá Græn-
landi, en hin, að hann hafi siglt
frá Noregi. En hver sögnin, sem
er réttari, var hann forsjármað-
ur fararinnar og engar líkur til
annars en mikill meiri hluti skip
verja hafi verið samlandar hans
en ekki Norðmenn.
Þessari brenglun staðreynda í
slákum ritlingi hlýtur að verða
mótmælt af íslands hálfu. Leif-
ur Eiríksson er jafnt “son of
Iceland”, hvort sem hans er get-
ið í styttu á Skólavörðuholti eða
slíku^riti, sem dreift er um víða
veröld. Það er líka sennilegt, að
hinir traustu sendimenn Banda-
riíkjanna hér á landi muni telja
sér skylt að hlutast til, að leið-
rétting verði gerð á slíkri mis-
sögn í riti útgefnu af banda-
rískum stjórnarvöldum, því að
ella eru ómerk gerð þau orð, sem
standa á Leifsstyttunni, sem við
þágum að gjöf frá Bandaríkja-
stjórn 1930 og gjöfin sjálf rýrð
að þvá gildi, sem okkur íslend-
ingum var dýrmætast.
—Tíminn 10. janúar.
FRÁ ALBERTA
Næst fréttinni af því, að Tru-
man forseti hafi hætt við að
sækja i komandi kosningum eru
fréttirnar s.l. viku af olíu-auð-
sköpuninni í Alberta.
Stjórn fylkisins var nýlega að
íhuga fjárstrauminn í hirzlu
sína af olíufundinum í Alta., og
komst að þeirri niðurstöðu, að
hún hefði grætt um 89.9 miljón
dali á honum á árinu.
Það var nú gott og blessað,
þar til það kvíslaðist að lögfræð-
tngur einn frá Calgary, sem á
þinginu var ekki nefndur með
nafni, en hinir ötulu fregnritar
höfðu upp á og heitir Eric L.
Harvie, hefði gert betur en
stjórnin. Hann á að hafa grætt
90 miljón dali á stuttum tíma á
olíufundinum.
Þjóðeyrisstjórnin (S o c i a 1
Credit) var spurð um hvernig
í þessu lægi, þar sem hún hefði
svo oft heitið því, að sjá svo um
?ð í ríki sínu skyldu hvorki finn
ast “fátækir né ríkir”.
Að því sleptu, var hér um hinn
eðlilegasta hlut í heimi viðskift-
anna að ræða. Lögfræðingurinn
hafði lögfræðileg störf með
höndum fyrir brezkt kolafélag í
Alberta. Af einhverjum ástæð-
um kvaðst félagið ekki geta í
reiðu silfri greitt laun lögfræð-,
ingsins og bauð honum land-
flæmi talsvert sem borgun. Lög-
fræðingurinn lét það gott heita,
enda þótt honum kæmi betur að
fá launin, 30 þúsundir dala
greitt í peningum. Svo leið og
beið, hann gerði ekki annað en
greiða skatta á landi sínu. En
svo var það fyrir tveim árum, að
olía fanst ótæmandi á landar-
eigninni. Síðan hefir hann selt
og leigt lóðir. Og gróði hans
nemur nú 90 miljón dölum. Er
sagt að hann selji um $10,000
virði af leyfum a dag og taki
eins mikið inn í landsölu. Sagt er
að hann sé rákasti maður í Can-
ada. Skorti eitthvað á það enn,
er lítill efi á að hann verður það
innan eins eða tveggja ára.
í HÓPI FJÖLSKYLD-
UNNAR Á NÝ EFTIR
16 ÁR
Þegar dauða Georgs VI.
Bretakonungs bar að höndum,
var sú spurning ofarlega á hug-
um margra, hvort eldri bróðir
hans Edvarð nú hertogi af Wind
sor, sem var níu mánuði konung
ur Englands en afsalaði sérsíðan
konungsdómi til þess að geta
kvænzt konu af ótignum ættum,
mundi koma fram við útförina
og skipa þar rúm meðal nánustu
ættingja. Eða verður það eins og
við brúðkaup Elizabetar?
Þegar konungurinn dó, var
hertoginn af Windsor staddur í
New York ásamt konu sinni,
fyrrutn frú Simpson, og fljót-
iega barst fregn um það, að hann
mundi taka sér far með stór-
skipinu Queen Mary til Lon-
don. En blöðin spurðu: Fer kona
hans með honum? Forvitni var
tnikil um þessa för hertogans og
þegar hann steig á skipsfjöl var
þar fyrir fjöldi blaðamanna og
ijósmyndara á hnotskóg. Þau
hjónin. komu, en kona hans
kvaddi hertogann við skipshlið.
Þá var þeirri spurningu svarað,
hún fer ekki með honum.
En því var veitt athygli, að
það var ekki lengur ungur glað-
vær maður á ferð eins og áður.
Hertoginn er orðinn aldraður og
breyttur, tekinn í andliti og
sorgmæddur. Enn var mörgum
forvitnisspurningum heimsins ó
svarað? Fer hann til fjölskyldu
sinnar í London eða dvelur hann
í gistihúsi eða hjá kunningjum
eins og venjulega í hinum stuttu
og strjálu heimsóknum sínum
til London, undanfarin ár? Mun
hann ganga meðal hinna nán-
ustu í líkfylgdinni? Er nú loks
komið að fyrirgefningarstund-
mni eftir 16 ára útivist sem týnd
ur sonur?
Þegar hinn fasti hópur blaða-
manna, sem ætíð er með Queen
Mary, leitaði á fund hans og bað
um viðtal, sást gerla, að hertog-
inn af Windsor var óstyrkur og
átti bygt með að hafa hemil á
geðshræringu sinni.
—Bróðir minn hafði þrótt og
skapstyrk til að leysa af hönd-
um hið erfiða hlutverk sitt og
skapa sér þá lífshamingju, sem
eg lýsti einu sinni með orðun-
um “æðsta blessun mannláfsins”
—hamingjusamt heimilislíf með
konu og börnum, sagði hertog-
inn. Og með því að minna á þessi
orð hvarf hann aftur til þeirra
daga, sem enginn gleymir með
an Edvarðs hertoga er minnst.
—Við syrgjum ástríkan þjóð-
höfðingja, og samúð okkar hníg
ur öll til konu hans, móður
drottningarinnar, og dætra
þeirra, bætti hann við.
En spurningunni um það
hvort hertoginn af Windsor
hyrfi nú aftur í fjölskyldufaðm-
inn, var svarað þegar á hafnar-
bakkanum í Southampton, er
skipið lagðist þar að. Þar beið
ein bifreið konungsf jölskyld-
unnar með kórónunni á númers-
skiltinu og lögreglubíll frá
Skotland Yard skammt frá.
Hertoginn af Windsor sté
þegar inn í konungsbílinn og
var ekið til London beina leið til
Marlborough House, hallar
Mary ekkjudrottningar. Síðar
um daginn, er hertoginn hafði
dvalið hjá móður sinni rúma
klukkustund, ók hann til Buck-
inghamhallar, en þar hefir hann
ekki komið svo opinbert sé síð-
astliðin 16 ár. Táu mín. áður
bafði Elizabet drottning, komið
þangað með börn sín tvö.
Elizabet, drottningarmóðir,
er ætíð talin hafa verið, mjög
vinsamleg í garð mágs síns, og
eftif heimkomuna var honum
mjög' í mun að hitta mágkonu
sína sem fyrst og votta henni
samúð.
Enn var einni spurningu
heims ósvarað? Hvar yrði her-
toganum af Windsor ætlað rúm
í líkfylgd konungs? Svarið kom
•ekki fyrr en á fimmtudaginn,
daginn fyrir útförina, en áður
hafði verið búið að gefa út til-
kynningu um alla aðra tilhögun
útfararinnar. Tilkynninginn kom
til blaðanna frá hertoganum af
Norfolk, sem annaðist allan und-
irbúning, og hún hljóðaði svo:
—Næst á eftir vagni drottning-
arinnar og í fararbroddi lík-
fylgdargöngunnar mun ganga
hertoginn af Gloucester, hertog-
jnn af Windsor og hertoginn af
Edinborg.
Þá varð hinum forvitna heimi
ljóst, að hinn týndi sonur var
kominn heim í fjölskyldufaðm-
inn eftir 16 ára “útivist”.
—Tíminn
ATKVÆÐAGREIÐSLAN
16 APRÍL
Atkvæðagreiðsla fer fram 16.
apríl í Winnipeg um hvort láta
eigi orkuver bæjarins (City
Hydro) af hendi við Manitoba.
stjórn eins og hún fer fram á.
Fylkisstjóm og bæjarráð Win-
nipegborgar mæla með því í
nafni þjóðeignastefnunnar, sem
margir að vísu aðrir, eru hrifn-
ir af. Aðalatriðið, sem bæta
á úr með þessu, er skortur á
orkuframleiðslu sem margir hér
virðast óttast. En nú er City
Hydro þjóðeignakerfi sem Win-
nipegbúar eiga. Rekstur þess
hefir verið sá, að hvergi mun ó-
dýrari orka vera til í Ameríku.
Winnipegbúar vita þar hvað
þeir eiga, en ekki hvað þeir
hreppa, ef þeir fá yfirráð kerfis-
ins öðrum í hendur. City Hydro
hefir getað lagt bænum til um
miljón dali sem það hefir 'grætt
árlega. í annan stað leiðir af þess
ari samsteypu allri, að bærinn
tapar annari miljón dala í skatti
sem Winnipeg Electricfélagið
greiðir bænum árlega. Það virð-
íst vissulega ekki vera mikið
hagkeypi í þessu fólgið fyrir
bæinn. Blaðið Winnipeg Free
Press er á móti því. að City
Hydro verði innlimað í Mani-
toba Hydro-kerfið, heldur blað-
ið bæinn bíða halla á því og orka
til ljósa og annars hækki í verði.
Er og Mklegt að svo verði, þar
sem Winnipegkerfið er nú full-
komið og til þess þarf ekkert að
leggja eins og stendur, en Hydro
kerfi fylkisins er ófullkomið og
þarf mikils fjár við til að færa
út kvíarnar. Það fé er sjáanlega
ætlast til að frá City Hydro-
kerfinu komi. Það á með öðrum
orðum að hafa Winnipeg-kerfið
að féþúfu fyrir hin, sem bjarga
eiga hér orkumálum fylkisins!
Það er að vísu gert ráð fyrir,
að City Hydro verði áfram sem
heildarkerfi Winnipeg-bæjar
eftir C. áætluninni. En það verð-
ur jafnvel fyrir því að kaupa
orkuna frá fylkiskerfinu sem það
á nú sjálft. Vilja Winnipegbúar
slík viðskifti?
Bæjarráðsmenn Winnipeg eru
tkki að vinna að heill eða hag
Winnipeg búa, með því að vilja
losa sig við eða skoða á nokkurn
hátt eignarrétt bæjarkerfisins.
City Hydro gæti sjálft leitt
orku út um fylkið og eflt kerfi
sitt með því, og selt sveitunum
orku ódýrara en fylkiskerfið
mun geta. Og hvar er þá þörfin
á þessu einokunarbraski fylkis-
ins, það er það sem réttilega má
kalla þessa kröfu fylkisins.
Þjóðeign undir valdi fylkis-
stjórna, er ekki hið sama og
kalla það atvinnu að vera drottn
ing, skrifaði hún, en það er nú
samt sem áður eina starfið sem
eg hefi haft með höndum.”
Þessi uppgjafadrottning ger-
ir sér vonir um atvinnu í Eng-
landi, svo að hún geti sparað
saman fyrir Ameríkuferð. Hún
Samvinnurekstur undir stjórn j er vel að sér í málum. En fái hún
valdalítillar stjórna rnefndar, ekki atvinnu sem herbergisþerna
samvinnufélaganna. Menn halda!segist hún ætla að bjóða brezk-
að á þessu sé engin munur, en! um kvikmyndafélögum að leika
skjátlast þar herfilega. Það væri j hlutverk í myndinni: Drottning
um miklu sannari samvinnu- j einn dag.
rekstur hér að ræða, að City • Djavidan er nýlega komin til
Hydrokrefið tæki að sér allan1 Parísar frá Innsbruck í Austur-
orkurekstur fylkisins í stað fylk ríki, en þar hafði hún verið síð-
isstjórnar. j an stríðið hófst. Maður henn-
Það virðist benda á meira en 31 í Genf 1946. Hann var rek-
lítinn yfirgang fylkisstjórnar-
innar, að ætla að hrifsa bæjar-
orkukerfið úr höndum sam-
vinnu-eigenda sinna fyrir ekki
neitt, þó helming fylkisbúa sjái
fyrir orku. Þetta virðist til þess
éins gert af fylkisstjórn til að ná
hér einokun á orkuvinslu allri,
sem var einmitt það sama og
Winnipegbúar áttu hér við að Þjóðræknisfélag ísl e n d i n g a
búa og fóru með City Hydro af j Jóni J. Bíldfell og konu hans á
. or , • 1 * 1 •____ 1________ _ _
inn frá völdum 1913 eftir 13 ára
stjórnartíð og bjó hann með
drottningu sinni í Sviss, Aust-
urríki og franska Riviera.
—Tíminn
MIÐDAGSVERÐAR-
SAMSÆTI
Miðdagsverðarsamsæti hélt
stað til að bjarga bænum frá
slíku okri. Heldur fylkisstjórn-
in, að það sé öllum gleymt til
hvers orkuver bæjarins var
stofnað? Heldur það að bæjar-
búar séu búnir að gleyma verð-
treytingunni á ljósaorku hér úr
12 niður í 4 eða 3% hvert kilo-
watt? Heldur það að það geti
komið bæjarbúum til að trúa því,
að City Hydro selji þeim ódýr-
ari orku, ef það gefur fylkinu
orkuframleiðsluna og verður að
kaupa orku af því? — Svar bæj-
arbúa verður gefið við þessari
spurningu með atkvæðagreiðsl-
unni, sem verið er að véla þá til
að samþykkja 16. apríl.
ATVINNULAUS
DROTTNING
Það hefir lengi verið óska-
draumur ótalmargra kvenna
víða um heim, að mega vera hefð
arfrú með fjölda þjónustufólks
og helzt skjaldarmerki yfir hall-
ardyrum sínum og borðalagða
og gullinskreytta þjóna úti og
inrii.
Hitt mun vera fágætara eða
drottning óski eftir því að mega
vera herbergjaþerna, en þó eru
dæmi til þess, frá þessum hin-
um síðustu og verstu tímum.
f litlu herbergi í gistihúsi
einu minni háttar í París, í ein- nokkur landnema-minni við sér-
um þeirra borgarhluta, sem stök tækifæri, og verða þau
beldri mönnum þykir minna til i min.n.istæð frumherjunum. Hefir
koma, hefir um skeið búið tign-| hann brugðið þar upp mörgu
arfrú nokkur. Hún heitir Bagan ieiftri, er komandi tíð mun verða
Djavidan, og var drottning í honum þakklát fyrir og birtu
Egyptalandi þegar faðir Faruks sjær 4 landnemallífið hér í þess
konungs gekk í stuttum buxum. - eiginlegasta skilningi. Hefir
Þá snérust 65 þjónar i kringum honum bæði við slík tækifæri
hana. Nú er hún 74 ára. Þetta er Qg j eftirmælum ýmsra þeirra—
Fort Garry hóteli s.l. miðviku-
dag. Tilefnið var að Jón er að
leggja af staÖ austur til La
Chine á Quebec þar sem hann
hefir tekið við rekstri á sumar-
skemtistað, er sonur hans dr. J.
Bíldfell á eða hefir þar með
að gera. En Jón var hér ritari
Þjóðræknisfélagsins og verður
fyrst um sinn að segja upp því
starfi. Um leið og Þjóðræknis-
félagið þakkaði honum ritara-
starfið, bauð það nokkrum vin-
um Jóns til að árna honum heilla
á sumrinu eystra.
Séra Philip M. Pétursson, for-
seti Þjóðræknisf., var veizlustj.,
mælti hann nokkur vinsamleg
orð til Jóns ásamt fleirum við-
stöddum þar á meðal séra V. J.
Eylands, Árna Eggertsonar Q.
C. o. fl.
Mrs. J. J. Bíldfell verður eft-
ir í bænum. Lítum við því svo á,
sem Jón sé ekki að fara nema
um stundarsakir austur, sem bet-
ur fer, því það er bæði, að hans
mun hér saknað af samferða-
mönnum hans, sem mikils meta
dugnað Jóns og æfilanga vináttu
og svo hitt, þátttaka hans í þjóð-
ræknis- og félagsmálum íslend-
inga. Það er hér skarð fyrir
skyldi við burtför hans. Hann
hefir síðari árin haldið hér
talin fyrsta drottning, sem fæðst
hefir í Bandaríkjunum, og nú er
hún svo snauð, að hún verður
og ekki sízt í seinni tíð—oft
dregið góða mynd af ósviknum
íslendingi sem athygli hefir
sjálf að þvo fötin sín og hita sér gkkj eins Qft Verið vakin á og
morgun kaffið. Hana langar mik
ið til þess að geta farið burt úr
Evrópu og þó einkum til að sjá
fæðingarstað sinn borgina Fíla-
delphíu. En ferð yfir Atlanzhaf
ið kostar peninga—og peninga
fá menn ekki nú á tímum fyrir
ekki neitt—jafnvel þó að maður
hafi einhverntíma verið drottn-
mg.
Þess vegna var það, að Djavi-
oan prinsessa, sem fyrir nærri
vera ætti íslendingi, eins og
Jón er sjálfur.
Jæja. Líði þér sem bezt eystra.
En gleymdu hinu ekki, ef tæki-
færin leyfa það, að þú ert sem
oftast velkominn í hóp samtíðar-
mannanna hér vestra.
Innan skamms er búist við að
fyrir þnigið á Bretlandi verði
lagt frumvarp er fer fram á, að
konungsbústaður sé gerður í ný-
50 árum var ríkjandi drottning, jen(jum Breta og að Elisabet
í Egyptalandi sem kona Abbas j örotning, eða hver annar stjórn-
Hilmis II., sendi svar og umsókn i andi sem er, búi í honum dálít-
þegar hún sá auglýst eftir her-
bergisþernu í einu Lundúnablað
inu. Henni var skrifað aftur og
hún beðin að senda meðmæli: —
“Eg veit ekki hvort hægt er að
inn tíma á hverju ári.
«
Kaup bandarískra hermanna í
Koreu-stríðinu, var hækkað um
síðustu helgi $45 á mánuði.