Heimskringla - 05.08.1953, Qupperneq 2

t
2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
Winnipeg, 5. og 12. Ágúst 195J
STIKLAÐ Á STEINUM
á aldarafmæli Stephans G. Stephánssonar
eftir
GUTTORM J. GUTTORMSSON
Vesturálfu eyja nyrzt
eyjan var sem bygðist fyrst
menning, þá hins þekta heims,
þjóða handan öldugeims.
Vísað hafði athvarf á
öndvegssúlan frelsis þrá.
Gullöld hófst og hneig í val;
hrönnin féll í öldudal.
Vesturálfu eyjan nyrzt,
auðlegð þótt hún hefði mist
öndvegssúlu átti þá
öndvegsibekknum sínum hjá,
hafði á afli eldfjallsglóð,
andans vopn í smíðum góð.
Jók þeim styrk, ei jörðu gras,
jökla og hafíss kaldabras.
Brjóstvits rauðí blástur var
bezta járn á steðja þar,
sterkri lúð og hamrað hönd
—heyrðust slögin út í lönd,
þrotnu frelsi þá ei gleymt,
þetta skyldi endurheimt!
Völunds Dvalinn-vígðu sverij
voru greipt og hafin ferð.
Eftir langa orra hríð,
unnið lífs og frelsis stríð
andans vopnum elzta þings,
orða Njáls og þveræings,
er hún hvíta ássins Jóns
ástardís, síns herra og þjóns;
fyrir hann, hinn hreina skjöld,
hlaUt hún frelsi, sæmd og völd.
Vesturálfu eyjan nyrzt,
útgarðsvörður, hinst og fyrst,
orðsins listar logamálms,
ljóðs og vísu, rímu og sálms,
fornra rúna fjaðra vals,
MINNINGARORÐ
María Lovísa Pétursdóttir
Sólmundsson
F. 25. des. 1882—d. 30. júií 1953
Lovísa Sólmundsson var fædd
í Winnipeg 25. desember 1882
Foreldrar hennar voru Pétur
Guðlaugsson og Sigurbjörg
Bjarnadóttir, sem voru frum-
byggjar í Gimli landnámi. Hún
fluttist frá Winnipeg til Gimli
árið 1889 og ól allan sinn aldur
í Gimli-byggð og bæ frá þeim
tíma til dauðadags, sem bar að
höndum þann 30. júní síðastlið-
inn.
Árið 1900 kvæntist hún Guð-
mundi E. Sólmundssyni, syni
Sólmundar Símonarsonar og
Guðrúnar Aradóttur, sem fyrst
bjuggu í Mikley en síðar að
Gimli, Man. I>au eignuðust 11
börn, en tvö af þeim dóu á barns-
aldri. Níu eru á lífi og eru nöfn
þeirra sem fylgir: Mrs. E. R.
Evans, Winnipeg, Man.; Mrs.
Herbert Johnson, Mrs. Traveis
Johnson og Sólmundur, öll að
Gimli, Man.; Pétur, vestur við
Kyrrahaf; Mrs. M. Olender,
Gypsumville, Man.; Joseph,
Benedikt og Marvin að Gimli,
Man. Barnabörnin eru 11 og eitt
barnabarnabarn. Lóvísa heitin
átti átta syskini alls, en á lífi
COPENHAGEN
“HEIMSINS BEZTA
NEFTÖBAK”
eru aðeins tvö: Mrs. W. J.
Wilkinson, Winnipeg, Man., og
Dóri Pétursson, Gimli, Man.
Lovísa heitin hafði frá fyrstu
ungdómsárum varið sínum beztu
kröftum til styrktar þeim mann-
félagsmálum, sem henni voru
kærust. Hún var fædd og upp-
alin í lúterskri trú, og þegar hún
var á sextánda ári gekk hún í
lúterska kvenfélagið Framsókn
á Gimli og léði því sína beztu
krafta til dauðadags. Önhur fé-
lagsmál Gimlibæjar nutu liðs
hennar og ljúfmensku í starf-
semi sem fyrir lá. En það sem
mest kvað að í fari hinnar látnu
merkiskonu var sú ástúð og um-
önnun, sem eiginmaður hennar
og börn urðu ávalt aðnjótandi.
Var það í svo ríkum mæli, að
slíkt mun fágætt. Hún stóð sem
stólpi við hlið manns síns í þau
fimmtíu og þrjú ár, sem þau áttu
samleið saman. Sá ferill var
stráður þeim sólgeislum og hug-
ljúfum minningum, sem eru
samfara þeim sálum, er eiga þá
kosti að geyma, sem prýddu
þessa mætu og ástúðlegu eigin-
konu og móður: Trúmennskan,
blíðan í viðmóti, þolinmæðin,
góðviljinn til allra, hjálpsemin
og hin íslenzka gestrisni voru
sumar af hennar dyggðum, sem
gjöra minningu hennar ógleym-
anlega eiginmanni, börnum og
öllum þeim ótal vinum og ætt-
ingjum, sem nutu vinskapar
hennar og viðkynningar.
Lovísa Sólmundsson var rík af
j kærleika og bjartsýni og tók því
sem forlögin færðu með ró og
staðfastri en þó blíðri lund
Hún naut ástar og virðingar
fyrir sitt velunna lífsstarf. Með-
bræður hennar hafa alla reiðu
sýnt vott um þann hlýhug og
virðingu, sem þeir bera minn-
ingu hennar með því að leggja í
minningarsjóð til heiðurs minn-
ingu hennar, og á sá sjóður að
ganga til kaupa á nýju orgeli í
hina nýju lútersku kirkju, sem
verið er að reisa á Gimli. Það
hefir fjöldi vina lagt í þann sjóð
til heiðurs þessari merkiskonti.
Eiginmaður og börn hinnar
látnu þakka innilega og hjartan-
lega öllum þeim, sem á einn eða
annan hátt hafa heiðrað minn-
ingu hennar, og ekki sízt hinum
ágætu og prúðmannlega lækni
á Gimli, Dr. Frank Scribner, sem
lét sér svo annt um, að hún hefði
sem allra bezta umönnun í síð-
ustu veikindum hennar.
Lovísa andaðist að heimili
sínu á Gimli 30. júní 1953, eftir
rúmlega þriggja mánaða legu.
Útför hennar fór fram frá Gimli
kirkjunni kl. 2 e.h. mánudag-
inn 6. júlí að fjölda vina og
vandamanna viðstöddum. Hún
var jarðsungin af Rev. Padre E.
Martin, R.C.A.F. Station, Gimli,
og jarðsett í Gimli-grafreit.
Guð blessi minningu hennar.
F. O.
HEIMSBORGlN
Árið 1646 var sagt að menn af
“átján þjóðum ætti heima á Man
hate og þar umhverfis”. Pá hét
þessi staður New Amsterdam, en
nú heitir hann New York. Og
svo má segja að þar sé saman
komnir menn af öllum þjóðum
heims. Þar eru fleiri Gyðingar
en í Palestínu, fleiri Italir en í
Feneyum, fleiri frar en í Dublin.
New York er hin mikla heims-
borg sem brætt hefur saman
hina ólíkustu þjóðflokka í eina
heild. En þó hafa menn af sér-
stökum þjóðum safnazt saman
á vissa staði.
Norður af ráðhúsinu og rétt
hjá Bowery, er Kínahverfið. Þar
voru áður ópíumkrár, en nú eru
þær horfnar. Þar er stillt fólk
og hljóðlátt, sem talar syngjandi
tungumál. Meðfram Mulberry-
stræti er “Litla ítalía”. Þar er
allt fjörugra. Þar er dansað á
messum á götum úti, etið spag-
hetti og drukkið rauðvín ósleiti-
lega. Gyðingahverfið er hjá De
lanvey stræti og Orchard-stræti.
Þar er fullt af sölubúðum á gang
stéttunum, svo að varla verður
þverfótað. Pólska hverfið er hjá
7. stræti og First avenue. Rússa
hverfið er hjá Second avenue.
Þar norður af er sænska hverfið.
Tékkar búa á milli 71. og 80.
strætis. Hjá 86. stræti austur, af
Lexington, er Yorkville. Þar búa
aðallega Þjóðverjar, en einnig
Austurríkismenn, Ungverjar og
Slovakar. í Harlem búa Svert-
ingjar, Portúgalar og Spánverj-
ar. Þar skiftist á auður og ör-
birgð. Svertingjar hafa flykkzt
þangað síðan um aldamót og nú
er talið að 300,000 manna búi þai
á þriggja enskra fermilna svæði.
Fyrst í stað var ekki laust við
að nágrannakritur væri þarna í
borginni og þjóðernisværingar,
en nú er því löngu lokið. Hinir
ýmsu þjóðflokkar hafa runnið
saman í eina heild á þann hátt,
að engin dæmi eru til annars
slíkt í veröldinni. Það sýnir að
ólíkar þjóðir geta búið saman í
sátt og samlyndi, þegar ekki er
verið að æsa menn upp til ill-
inda og viðhalda erfðafjandskap.
New York er því gott dæmi þess
að þjóðirnar ætti að geta lifað
saman í bróðerni og kærleika,
eins og stefnt er að með þeim
bandalögum, sem komizt hafa á
seinustu árin, eða eru í uppsigl-
ingu. Og þetta sýnir að það er
engin f jarstæða að tala um Banda
ríki Evrópu. Menn munu sjá
og skilja með tímanum að allra
hag er bezt borgið með því að
náin samvinna komi í stað fjand
skapar.
- Um þetta ætti menn að geta
sannfærzt með því að virða fyr-
'ir sér hv.e vel blessast sambúð
hinna ólíkustu þjóða í heims-
borginni miklu—New York, þar
sem ríkir einstaklingsfrelsi og
iafnrétti.
—Lesbók Mbl.
EIGIÐ ÞÉR HEIMA í N0RTH CENTRE?
SE SVO .
BROOKLANDS
Þá veitið athygli að North Centre er nú STÆRRA
kjördæmi. Þér þarfnist stjórnarþingmanns með
2^4 „. lífsreynslu, sem fús er á að berjast fyrir
nágranna sína!

ÍToa

Mf/I
//l/4

Greiðið atkvæði
vegna voldugra
North Centre
með
ELUCB AVE.
Greiðið
LIBERAL
atkvæði!
Endurkjósið
SI.UIREHT!
Mikill foringi
fyrir voldugra
Canada
I M.

W ' ‘'y i

PETER
TARASKA
Bæjarfulltrúi
• Hefir selið í skólaráði
• Velferðarnefnd almennings
• Sjúkrahúsanefnd
• Lögreglunefnd
• Ötull áthafnamaður
• Fæddur í North Centre
(Published by North Centre Liberal Association)
fræðirita Haukadals,
snillings margs, sem nú án nafns
nýtur frægðar Árnasafns.
Fyrir Sæmunds fróða vit,
fyrir Snorra og Ara rit
hún að sönnu einstæð er,
engin slík á jörðu hér.
Aldamyrkur hrjáði heim,
henni lýsti þá í geim
þjánar, eldgoss, íss og snjós
andans björtu norðurljós.
Nýrri aldar efst og hæst
anda ber, og hjarta næst,
beggja megin Atlantsáls,
einnar þjóðar norræns máls;
stendur hinum stærstu jafn
—Stephan er hans konungs nafn,
Sæmunds hans og Snorra snild
snörum þætti eilífgild.
Vesturálfu enginn vann
anda sannleiks trúrri en hann,
hvort sem orð hans arnsúg dró
eða þrumu niður sló;
hvort sem þrúðugt hamarsslag.
heyrðist eða svanalag
var það mannúð meginstoð,
mannréttinda kristniboð.
Yfir heimsstríðs heljarslóð
hrundu Stephans kraftaljóð.
Stríðin sjálf hann dæmdi dræp,
drotna kærði fyrir glæp,
gildi mannsins, sorasvift,
sá í framtíð himinlyft.
Átti þar, að ósk og von,
ættjörð hans sinn bezta son.
Eyjan hans við yzta mar,
eftir stríð og sigur þar
er hún vígi Vesturheims,
vörður Atlantshafs og geims,
jökulhvít og hlíðagræn,
herjum kringd, en friðarvæn,
alheimsfriðar fyrirmynd;
friðarbogi er yfir tind.
ÍSLAND HEFUR EINA
LÆGSTU DÁNARTÖLU
ALLRA LANDA
fsland hefur nú lægri dánar-
tölu en nokkurt annað land, þar
sem hagskýrslur eru gerðar að
Hollandi einu undanteknu.
Dánarhlutfall íslendinga hef-
ur frá því árið 1876 og til ársins
1950 lækkað úr 24.5 af hverju
þúsundi og niður í 8.2 af þús-
undi eða niður í þriðjung. Lægst
ur varð manndauðinn tvö síð-
ustu árin sem hagskýrslurnar ná
yfir, þ.e. árin 1949 og 1950, þá
komst hann niður í 7.9 af þús-
undi.
Manndauði á íslandi er nú orð
in mjög lítill í samanburði við
önnur lönd, og eins og áður er
tekið fram hefur Holland eitt
lægri manndauða en við, eða 7.5
af hverju þúsundi, en Holland
og ísland eru einu lör.din í heim
inum sem hafa komið manndauða
tölunni undir 8 af þúsundi.
Löndin sem' hafa manndauða-
tölu undir 10 af hverju þúsundi
eru í Norðurálfu, auk íslands
og Hollands, Noregur, Danmörk
og ítalía. En auk þessa hafa svo
Canada, Bandríkin, Nýja-Sjá-
Ind og Ástralia manndauðahlut-
íöll á milli 9 og 10 af þúsundi.
Annars er hlutfallið milli
manndauðans og mannfjöldans í
heild sinni ekki aðeins komið
undir heilsufari og hollustuhátt-
um, heldur lítia eftir aldursskift
ingu þjóðanna.
Frá því er hagskýrslur voru
gerðar um mannaduða hér á
landi hefur manndauðinn ætíð
verið tiltölulega meiri meðal
karla heldur en kvenna þar til
siðustu 5 árin (þ.e. fyrir 1950)
að hann er orðinn alveg jafn,
en 1876—1885 var hann 4.5 af
þúsundi hærri meðal karla. Mann
dauðinn hefur því minnkað til-
tölulega meira meðal karla en
kvenna.
Barnadauði á 1. aldursári er
nú orðinn lægri á íslandi en í
flestum löndum Norðurálfunnar
og sennilega stendur Svíþjóð
ein okkur þar framar.
Samkvæmt skýrslum um barna
dauða á 1. aldursári í löndum
Norðurálfunnar á árinu 1950,
deyja 20.5 börn af hverjum 1000
lifandi fæddum í Svíþjóð á 1.
ári. Á íslandi 21.7 Hollandi 25.2
en þessi þrjú lönd hafa lægsta
dánartölu ungbarna. 1 Suð-aust-
ur-Evrópu eins og t.d. Ungverja-
landi, Júgóslavíu og Búlgaríu
kemst dánartalan frá 100 og upp
í 130 af hverju þúsundi.
Manndauðinn á íslandi er
minnstur síðari hluta sumars
og fyrri hluta vetrar, en mestur
síðari hluta vetrar fyrri hluta
sumars. Manndauðinn er tiltölu
lega minni meðal giftra en ó-
giftra. —Vísir
MMMSl
BETEL
í erfðaskrám yðar