Heimskringla - 26.08.1953, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 26. ÁGÚST 1953
líetmsknngla
fStofnuO lStO)
ttetnux öt á hverjum mlðvikudegl.
Elgendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsimi 74-6251
Verð uí.aepins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
All&r borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
ölí viðskiftabréf blaOinu aPlötandi sendist:
The Vlking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Rltstjóri STEFAN EINARSSON
Ut».náekTÍft til ritstlórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA. 853 Sargent Ave.. Winnipeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
“Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue. Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
■vthoTiíed as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 26. ÁGÚST 1953
MERKISTEINN
frumkvöðull að. Mat hann Vest- hring og nefndi hvert fjall með
ur-fslendinga jafnan mikils og nafni. Síðan var gengið ofan Al-
fylgdist af gerhygli með málum mannagjá og yfir eystri barm-
þeirra. Má það vera Vestur-ís- inn, sem er miklu lægri, niður
lendingum og málstað þeirra að Valhöll, gistihúsi staðarins,
mikið lán, að tveir hinir fyrsta þar sem setzt skyldi að hádegis-
forsetar íslands skuli hafa verði. Flutti Gísli Jónsson, for-
reynzt þeim sérstakir hollvinir maður Þingvallanefndar, snjalla
og áhugamenn um málefni ræðu undir borðum, og verður
þeirra. ræða hans prentuð hér í blaðinu.
Það vill svo til, að fyrsta bréf, Hákon Bjarnason skógræktar-
sem eg fékk frá íslandi eftir stjóri bað okkur að flytja Þjoð-
hingaðkomuna nú fyrir skömmu, ræknisfélaginu kveðju og þakk-
var frá Dóru Þórhallsdóttur, for- læti skógræktarfélagsins fyrir
setafrúnni á Bessastöðum, þar gjöf þá, er það hefði sent að vest
sem hún biður mig fyrir kveðjur an og varið skyldi til gróður-
til hópsins. Leyfi eg mér því að setningar trjáa á Þingvöllum.
birta eftirfarandi kafla úr bréfi Hefði Skógræktarfélagið í sam-
hennar (skrifuðu 31. júlí) : ráði við Þingvallanefnd nú valið
OKKAR A MILLI
Eftir Guðnýju gömlu

Nú er tekið að líða á sumar, og nú vonumst við eftir yndislegu
hausti. Vitaskuld er von á mörgum hitadögum enn og þess vegm
er um að gera að færa sér þá í nyt eftir föngum ... -----—
Spaugist ekki að mér þó eg trúi yður fyrir leyndar-
máli. Eg er sem sé farinn að leika golf. Eg sakr.a
æfintýranna á gönguför frá gamla landinu, og hef eg
ásett mér að beita canadíska göngulaginu, sem við-
haft er á golfvellinum. Og þetta er í rauninni undur-
samlega ánægjulegt.
Einföld leið til að gerast Canadaþegn. Og er eg þegar farinn að
finna á mér munin. Nú finn eg hversu afstaða mín til bankanna
hefir breyzt. Eg þurfti að brynja mig kjarki áður en eg áræddi að
koma inn fyrir dyr IMPERIAL bankans, en þar varð eg aðnjótandi
Það hafa verið lög í Manitoba, að vínbruggarar megi ekki aug-
lýsa vöru sína í blöðum, sem gefin eru út í Manitoba, en aðeins i
blöðum, sem utan fylkisins eru gefin út. Þó þau blöð séu bæði
lesin og keypt í hrönnum, gerir það ekkert til.
Það hefir hvert blað í þessu fylki mikið til síns ágætis fyrir
að flytja ekki áfengis auglýsingar. En það nær skamt og kemur
að heldur litlu gagni, þegar fult er hér af blöðum sem auglýsingar
allra bruggara flytja.
En blöð í Manitoba kvarta ekki undan þessu. Þau eru fús að
fórna tekjum sínum af áfengis-auglýsingum, ef það að einhverju
leyti nær þeim tilgangi, sem að er kept með því, eða stuðlar að
takmörkun áfengisneyzlu.
En fyrir stjórn þessa fylkis, virðist tilgangurinn með auglýs-
ingabanni í blöðum hér ekki vera sá, sem haldið er. Væri hann það,
mundu öll þau blöð er inn í fylkið koma og vinauglýsingar flytja,
vera hér bönnuð.
En annað ennþá gleggra merki þess, að fylkisstjórninni sé
nokkuð sama um vínneyzlu hér sem hún og rekur, er hitt, að fyrir
nokkru rís upp á einu götu horni þessa bæjar áfengis-auglýsinga
turn, sem stjórnin hefir ekkert á móti, þó á einni fjölförnustu leið
um þennan bæ sé, á götu hornum Osborne og Broadway—og úr
gluggum stjórnarseturs Manitoba blasi við auga. Stjórninni getur
ekki verið neitt ljósara en það, hverskonar svip þetta setur á bæ-
inn. Ef ekki er á móti því mælt, mun fleiri turna bráðlega bera hér
eins hátt við loft, og “gullstrákinn” á hvirfli þinghússins og ekk-
ert á þá skyggja.
Það er verið að setja upp sögulega merkisteina til og frá um
alt þetta land. Hvað er með merkisteina Winnipegborgar. Eíga
þeir að verða þessir turnar bruggaranna og fylkisstjórnarinnar?
Það er hætt við að svo verði, ekki sízt þar sem Canada er nú stjórn- einum Zesti’ HÍördísi
að af Quebec, sem ekki mun í náinni framtíð hafast hér mikið sögu ber® konunglegu
legt að, eða reisa hér neina merkisteina (landmarks). Þeir sem til
þessa hafa verið reistir, eru konservatív stjórn í Ottawa að þakka.
—eftir Winnipeg Tribune
“Hér fyrir framan mig er ynd- sérstakan reit, er helgaður skal'slíkJ'at yinsemdar og kurteisi að eg leita ráðlegginga til bankans
isl.g blómakarfa, hlaðin falleg- Vestur-fslendingum, og h«f»„ I "í'T -”e* 8»6“' 1IMPE“AL >>“«nn í
, , _. , , .. 6 ° da er kunnur af Þeirri þjonustu, er hann sjálfur hefir bygt
um rosum, þetta er kveðja fra þar i vor verið settar mður 3000. upp, og eg get fullvissað yður um, að slík þjónusta stendur yður
löndunum að vestan. Við þökk- trjáplöntur. Hefur Þjóðræknis- ávalt til boða.
um hjartanlega gjöfina og hlýj- félaginu nýlega borizt bréf um --------------
an hug, sem fylgir með, og biðj- þetta frá skógræktarstjóra, og Eitt hefir þó ekki breyzt í fari mínu,,en það er bragðið að brauðinu
um þig að flytja kveðjur og mun það verða birt hér í blaðinu. frá Samla landinu. Maður á erfitt með að venjast annari tegund
þakkirnar áfram. Þið voruð kær- Þakkaði eg fyrir hönd Vestur- bragði. DEMPSTERS eru sérfræðingar í að búa
--11 i , - i j- u' j C1 / fl Pa tegund brauðs, er þer þekkið af reynslunni o£f hiá beim
ir og goðir gestir, og ollum þyk- íslendmga þa sæmd, sem Skog- vinna að brauðgerð margir af samlöndum okkar, er hingað hafa
ir vænt um, hvað þessi heimsókn ræktarfélagið og Þingvallanefnd flutt, og þess vegna kennir “heimabragðsins” af brauðinu þeirra.
tókst vel. sýndu með þessu minningu ís-;Hafið það jafnan hugfast, er þér framreiðið máltíð, að DEMP-
Hér er enn sama bliðan, sól- lendinga vestan hafs. Eitt falleg STERs brauðin gera hana ljúffengari og nærandi. Hafi matvöru-
skin og hiti dag eftir dag, og við asta kvæði Einars Benedikts- ^,^Í,iJ^nJ3^rd, e^ici vid hendi þá biðjið hann ^að panta hjá DEMP-
Frá hópferðinni til Islands sumarið 1953
Eftir Finnboga Guðmundsson
(Framhald frá síðustu viku)
Þegar við komum á Þingvelli
um 2-leytið var þar fyrir stjórn
Þjóðræknisfélagsins og gestir
fjölmargir. Stóð upphaflega til
að Sigurgeir Sigurðsson biskup
prédikaði í Hvannagjá, en sök-
um rigningar fór guðsþjónustan
fram inni í Þingvallakirkju. Var
það falleg athöfn og eftirminni-
leg.
Að messu lokinni var setzt að
kaffidrykkju í Valhöll og flutti
þá próf. Þorkell Jóhannesson er-
indi um Þingvelli, lýsti staðnum
og brá upp lifandi myndum úr
sögu hans að fornu og nýju. Eft
ir kaffið var farið að Lögbergi
og upp í Almannagjá og helztu
staðir skoðaðir undir leiðsögn
fróðra manna.
Um kvöldið upphófst veizla
fögur, og stjórnaði henni Ófeig-
ur læknir Ófeigsson. Forseta-
hjónin, Ásgeir Ásgeirsson og
Dóra Þórhallsdóttir, sýndu fé-
laginu og okkur þann sóma að
sitja veizluna, og flutti forseti
síðar ræðu, þar sem hann bauð
vestur-íslenzku gestina sérstak-
lega velkomna. Aðrir ræðumenn
voru: Björn Ólafsson mentamála
ráðherra, Jónas Jónsson skóla-
stjóri. Gísli Jónsson alþingis-
maður bauð hópnum í nafni
nefndarinnar til Þingvalla ein-
hvern sólskinsdaginn áður en við
færum. Hálfdán Eiríksson kaup-
maður, formaður Félags Vestur-
íslendinga, færði kveðju félags-
inns, en í því eru íslendingar, er
búið hafa vestan hafs, en flutzt
til íslands og setzt þar að. Hélt
íélag þeirra okkur kveðjusam-
sæti í seinustu vikunni ,sem við
vorum á íslandi, og kem eg að
því síðar. í veizlunni milli atriða
voru sungin íslenzk ættjarðar-
ljóð, og stjórnaði Páll ísólfsson
söngnum af sínum kunna hressi
leik.
Að lokum mæltum við Ólafur
Hallsson nokkur orð, fluttum
kveðjur að vestan og þökkuðum
Þjóðræknisfélaginu og öllum
viðstöddum þessa ógleymanlegu
dagsstund.
Daginn eftir vorum við Öll
boðin til Bessastaða og nutum
þar gestrisni forsetahjónanna á
hinu fallega heimili þeirra. í
ávarpi, sem forsetinn flutti, rifj
aði hann upp fáeina þætti úr
sögu Bessastaða og dvaldist við
hina bjartari hlið hennar. Hann
minnti á Bessastaðaskóla á fyrra
hluta 19. aldar og alla hina á-
gætu menn, er við hann hefðu
starfað eða menntazt. “Hér
þýddi Sveinbjörn Egilsson Hóm-
erskviður”, sagði hann, “og þessi
kunnu vísuorð (eftir Ovid), er
allir fslendingar þekkja:
Römm er sú taug,
er rekka dregur
föðurtúna til.”
Þessi orð hefðu nú sannazt á
okkur, er komin værum um lang-
an veg að vitja föðurtúnanna,
og kvaðst forsetinn vona, að
fleiri slíkar ferðir mættu takast
í framtíðinni.
Ásgeir Ásgeirsson fór fyrir
allmörgum árum nokkuð um
byggðir íslendinga hér vestra og
flutti erindi um fsland. Fyrir-
rennari hans á Bessastöðum
Sveinn heitinn Björnsson for-
seti hafði hins vegar aldrei kom-
ið á slóðir íslendinga vestan
hafs, en þó haft náin kynni af
þeim vegna þátttöku þeirra í
stofnun Eimskipafélags fslands,
er hann var sjálfur einn helzti
hér í sveitinni njótum þess í sonar heitir Bjarkir, og lét eg
ríkum mæli.” síðasta erindið flytja óskir Vest-
Nú tók brátt að líða að því, að ur-íslendinga til handa íslenzk-
hópurinn leystist upp, en þó um skógum og íslenzku þjóðlífi:
kom hann allur saman til kaffi-
drykkju á þriðjudag 16. júní ó, bjargið þið einhverju, hamr-
heima hjá móður minni, Lauf- anna hlé.
eyju Vilhjálmsdóttur. Og ein- Himinsól, vermdu þau lífvænu
mitt þegar við vorum stödd þar,! tré
bættist frú Anna Matthieson frá fyrir allt, sem vor björk hefur
Vancouver í hópinn, en henni borið og strítt,
hafði seinkað um viku, er hún svo bún beri oss framtíðarskóga.
beið eftir vegabréfi sínu. Kom gjn frelsandi mund komi og
hún nú beint úr flugvélinni og hlúi nú hlýtt
var að vonum fagnað vel. Vorurn hinum hSrðgerðu viðum með
við nú alls orðin 38. unglimið nýtt.
Um kvöldið fórum við flest í Vor guð, lát þá verndast og gróa.
Þjóðleikhúsið og sáum og heyró-
um La Traviata eftir Verdí, á leiðinni til R.víkur stönzuðum
sungið af íslenzku söngfólki og vjð um stund að Reykjalundi í
Schym- Mosfellssveit og skoðuðum
sænsku vinnuheimili Sambands íslenzkra
óperunni í Stokkhólmi. Var berklasjúklinga. Hafa þeir sjálf-
þetta hin bezta skemmtun og jr safnað fé og látið reisa heilt
fróðlegt jafnframt að skoða hið hverfi, þar sem þeir búa og vinna
nýja og fallega leikhús. margvísleg störf, meðan þeir eru
Var þetta í seinasta skipti, er að Safna kröftum og fá fulla
við vorum saman, um langan heilsu. Er heimili þetta talið ein
tima, því að á þjóðhátíðinni dag- bezta stofnun sinnar tegundar,
inn eftir 17. júní, reyndum við hvar í heiminum sem leitað væri.
ekki til að halda hópinn,. en að Sýndi Oddur Ólafsson yfir-
henni lokinni fór hver sinna eig- læknir okkur húsakynni öll og
in ferða og þangað sem hann vinnustofur og flutti að auki
helzi kaus. i fróðlegt erindi um hið merkilega
Sá eg varla mannskapinn í starf, sem þarna hefur verið unn-
heilan mánuð eða ekki fyrr en jð til heilsuverndar og þjóð-
norður í Skagafirði 19. júlí, er heilla.
Stephan G. Stephanssonar minn- Um kvöldið vorum við gestir
isvarðinn var afhjúpaður. Var Félags Vestur-íslendinga i 200
það minnisstæður viðburður, manna kaffisamsæti, er félagió
veður ágætt, fjölmenni mikið og efndi til í kveðjuskyni við okk-
myndarleg dagskrá. Veitt eg, að Ur. Kom hver með ættingjum sín-
Skagfirðingar hröðuðu bygg- um og vinum, og sást nú bezt,
ingu varðans, til þess að Rósa, hve okkur hafði aukizt fylgi, síð
dóttir skáldsins og við önnur að an við komum. Dagskrá var hin
vestan gætum verið viðstödd af- fjölbreyttasta, og stýrði henni
hjúpunina. Ekki var hægt að Hálfdán Eiríksson, en ræður
hugsa sér betri stað fyrir varð- fluttu: Pétur Sigurðsson, frú
ann en einmitt þarna á Arnar- Ástríður Eggertsdóttir og Þór-
stapa, þessari Hliðskjálf Skaga- arinn Víkingur. Frú Hanna
fjarðar, sem enginn hefur Bjarnadóttir söng einsöng.
slryggnzt úr skarpari sjónum en Kjartan ólafsson, formaður
Stephan G. Stephansson. Kvæðamannafélagsins Iðunnar,
Eftir athöfnina við Arnar- skemmti með kvæðasöng og bað
stapa, var okkur úr hópnum,—og okkur fyrir kveðjur til gamalla
vorum við færri en skyldi, — íslendinga vestra er máske
boðið ásamt ýmsum gestum til kynnu enn að meta þá list. Vig-
kvöldverðar í Varmahlíð. Voru fus Sigurgeirsson sýndi gullfal-
þar ræður fluttar, Rósa leidd út lega kvikmynd frá ýmsum stöð-
með gjöfum, en við öll með ósk- um a landinu, og rifjaði hún upp
um góðrar ferðar og kveðjum ýmislegt, er við höfðum séð á
Skagfirðinga til íslendinga vest- ferðum okkar. Sungið var kvæði
an hafs. eftir Höllu L. Loftsdóttur, er
Eins og fyrr segir, hafði Þing- hún hafði ort, sem Kveðju frá
vallanefnd boðið okkur til Þing- Kvenréttindafélagi íslands við
valla einhvern daginn rétt áður komu Vestur-íslendinga sumarið
en við færum. Völdum við til 1953. Verður kvæðið birt hér í
þess fimmtudaginn í seinustu blaðinu.
vikunni og hittum á einn allra Gísli Guðmundsson tollvörð-
bezta góðviðrisdaginn á sumr- ur minntist dvalar sinnar her
inu. Var nú stórum léttara yfir vestra og lýsti fagurlega þeim
staðnum en í fyrra skiptið, er áhrifum, er slétturnar, votnin
við vorum þar, og nutum við og skógarnir í Manitoba hefðu a
þess í ríkum mæli. hann haft og aldrei liðu honum
Stigum við úr bílunum á vest- úr minni. Var eins og hann í
ari barmi Almannagjár, en Thor svipinn sneri þeirri heimþrá, er
Brand, fyrrverandi þjóðgarðs- stefnt hafði stöðugt í austur,
vörður á Þingvöllum, er með var aftur vestur á bóginn, heim á
í förinni, lýsti hinum víða f jalla- slétturnar miklu.
STERS. Látið næsta brauðhleif yðar vera DEMPSTERS.
Á þessari lokasamkomu lang-
aði mig mest til að segja sem
minnst, hafði varla linnt á ræðu-
höldum þá daga, er við héldum
hópinn, og var nú kominn að
kalla í þrot. Hélt eg því stutta
ræðu að þessu sinni, en hvatti
félaga mína að segja nokkur orð,
og tóku þá til máls Ásta
Norman, Steindór Jakobsson og
frú Emma von Renesse, er kór-
ónaði þessa ánaegjulegu kvöld-
stund með hrtfandi frásögn af
þrá sinni til að sjá aftur ísland,
er hún hafði horfið frá 10 ára
gömul fyrir 59 árum, þrá, sem
nú hefði fengið að rætast á svo
eftirminnilegan hátt.
Kvöldið áður en við fórum,
var útvarpað frá útvarpsstöðinni
í Reykjavík viðtali, er Jón
Magnússon fréttastjóri átti viS
nokkra úr hópnum. Talaði frú
Rósa Benediktsson seinast og
þakkaði þær frábæru viðtökur,
er hún hefði hlotið, hvar sem
hún kom. Hafði Rósa áður komið
fram í útvarpinu ásamt frú Ástu
Norman á Kvennadaginn 19.
júní. Sátu konurnar í förinni
um svipað leyti boð Kvenrétt-
indafélags íslands. Sjálfur flutti
eg tvö útvarpserindi, meðan eg
var heima, og sagði þar nokkuð
frá byggðum íslendinga hér
vestra, félagslífi þeirra og á-
hugamálum.
Lagt var af stað vestur undir
miðnætti 26. júlí í fögru veðri.
Fjölmenni var mikið á flugvell-
inum að kveðja okkur, a.m.k.
helmingi meira en þegar við
komum.
Vorum við nú 32 saman, einn
farinn áður, en 5 urðu eftir. í för
ina með okkur höfðu auk þess
slegizt sr Einar Sturlaugsson frá
Patreksfirði og Jón Björnsson
skólastjóri á Sauðárkrók, hinn
fyrri í boði Manitobaháskóla, en
hinn síðari að heimsækja Björn
son sinn, lækni vestur í Benito,
Manitoba. Hittum við Jón á sam-
komunni hjá Félagi Vestur-ís-
lendinga, og hélt hann þar
skemmtilega ræðu í tilefni af
hinni væntanlegu vesturför
sinni.
Stanzað var um hríð í Gander
á leiðinni vestur, en komið til
New York upp úr hádegi næsta
dag (eftir N. York tíma). í N.
York leystist hópurinn að
nokkru upp, þott langflest fær-
um við þaðan fljúgandi miðviku-
daginn 29. júlí til Winnipeg.
f þessari ferðasögu hef eg nær
einvörðungu skýrt frá því, er
gerðist þá dagana, er við héldum
hópinn, þ. e. á leiðinni austur og
austan og rúma viku á íslandi.
Hvað á dagana dreif fyrir föru-
nautum mínum hinn tímann,
veit eg auðvitað ekki, en vona,
að einhverjir þeirra segi frá því
í blöðunum, þó að síðar verði.
Sjálfur dvaldist eg mest í
Reykjavík, en brá mér þaðan í
smáferðir út á land, flaug t.d.
einn daginn vestur á Hellissand
á Snæfellsnesi og gekk þaðan á
7 tímum yfir hraun og klungur
suður í Malarrif. Veðrið var
yndislegt og útsýnið hrífandi,
jökullinn á vinstri hönd, en haf-
ið á hina hægri. Eg var stundum
á leiðinni að hugsa um, hvernig
eg ætti að lýsa því, er fyrir aug-
un bar, en gafst jafnharðan upp
við það, fannst eins og orð mín
verða að engu frammi fyrir
þeirri dýrð, er við mér blasti.
Annað skipti flaug eg í björtu
veðri norður á Sauðárkrók, en
fór svo þaðan í bíl til Siglufjarð-
ar. Hitti eg þar vel á, því að tals-
verð síldveiði var um þær mund-
ir og allir, er vettlingi gátu vald-
ið, að salta sild. Eru allar horfur
á, að sumarið verði eitt bezta
síldarsumar nú um margra ára
bil.
Grasvöxtur var með langmesta
móti á íslandi í sumar og hey-
skapartíð góð um allt land. Var
því ánægjulegt að ferðast um
sveitirnar og ræða við menn um
búskapinn.
Stormasamt var nokkuð um
kosningarnar, en lægði brátt, er
út af leið. Þannig mætti efalaust
frá mörgu segja, en eg fer nú að
slá botninn í.
Framh.
ALEXANDER JÓHANNES-
SON PRÓF. HALFSJÖTUGUR
í dag, 15. júlí, lýkur prófessor
Alexander Jóhonnesson 65. ald-
ursári sínu. Morgunblaðið hafði
það eftir honum á sextugsaf-
mæli hans, að hann vildi þá ekki
lengra umtal um sig en svo sem
svaraði tíu línum með mynd.
Geri eg ráð fyrir því, að hálfsjöt-
ugur líti hann svipað á það at-
riði. Skal og fám orðum um hann
farið hér nú, enda er ekki margra
orða þörf. Maðurinn er svo þjóð
kunnur fyrir störf sín, hann
er auðkynntur, og hér Þarf °kki
mas eða málalengingar til þess
að breíða yfir bresti, lítilmót-
leik eða meðalmennsku afmælis-
barnsins, eins og nokkuð er títt
um aðra menn.
Prófessor Alexander er einn
þeirra tiltölulega fáu manna,
sem hefur lengstum haft tvenns-
konar og allóskyld áhugamál, og
hann hefur rækt hvort tveggja
til góðrar hlítar. Fræðastörf sín
byrjar hann ungur. Doktorsrit-
gerð sína semur hann 27 ára
(1915) í Þýzkalandi. Síðan kem-
ur hann hingað til lands og starf
ar embættislaus að kennslu,
fræðiiðkunum og ýmsu öðru —
Auk allmargra greina í innlend
og erlend tímarit, sem hér yrði
of langt að telja, hefur hann
samið fjölda rita, flest um ís-
lenzka og germanska málfræði