Heimskringla - 02.09.1953, Side 1

r'----------- “S
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD —look for the
Bright Red YVrappet
—

AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops íð Quality & Taste”
CANADA BREAD-look for the
Bright Red YVrapper

LXVII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVTKUDAGINN, 2 SEPT. 1953
NÚMER 49.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
VINNURKOSNINGU
VIÐ ENDURTALNINGU
mikil fluga (mosquitoes) er, sé
ráðlagt.
í kosningunni 10. ag. var Ken j
Thompson, liberali lýstur kosinn EGYPTALANDI
í York-Humber-kjördæmi í On-
tario. Hafði hann 11,178 atkvæði.
En gagnsækjandi hans af hálfu
íhaldsflokksins Miss Margaret
Atkins, hluat 11,142 atkvæði; svo
munurinn var aðeins 36 atkvæði
milli þeirra. Við endurtalningu
hlaut Miss Aitkins fleiri atkvæði
og er nú talin kosin. Hún er nu
fjórða konan á sambandsþingi.
BÍÐUR CHURCHILLS
HERTOGATITIL?
Blaðið Sunday Pictorial í Lon-
don getur þess, að drotning
Bretlands hafi í huga að sæma
Winston Churchill forsætisráð-
herra hertogatitli, ef hann óski
eftir lausn frá stjórnarformen-
sku.
Sæmd þessari fylgir að hinn
aldni stjórnmálamaður getur set-
ið a þingi lávarðadeildar og til-
heyrt ráðuneytinu, en ekki verið
forsætisráðherra.
Það er sagt að Churchil! hdfi
áður verið boðið þetta, en hafi
ekki þegið það vegna þess, að
hann vill ekki fiá starfi neðri-
deildar hverfa.
RÚSSAR ÁNÆGÐIR MEÐ
NÝJU STJÓRNINA
Sir Alvary Goscoigne, sendi-
herra Breta í Rússlandi, lét ný-
lega af starfi. Hann sagði brezk-
um fregnritum, er tal áttu við
hann, er hann kom til Englands,
að honum virtist rússneskur al-
menningur ánægðari en fyr und-
ir hinni nýju stjórn Malenkovs.
Hann sagði hag hans hafa farið
batnandi siðustu árin. Matur og
klæðnaður hefði stórum batnað.
Og skortur væri ekki tilfinnan-
legur á neinu í bæjum á Rúss-
landi.
Sá er við starfi Gascoigne tek-
ur og fer til Rússlands í næsta
mánuði heitir Sir William Hay-
ter, fyrrum sendiherra í París.
SEGIR STÖÐU SINNI
LAUSRI
E. B. Jollife, foringi C.C.F.-
flokksins í Ontario, sagði stöðu
sinni lausri 16. ágúst. Hefir hann
veitt flokknum forustu 11 ár.
Hann er nú 48 ára gamall og heí-
ir alt of mörgu að sinna til þess
að bæta við það flokksforingja-
stöðunni.
100 VÍSAÐ FRÁ VINNU
Við kornhleðslu á skipum í bt.
William var 100 vísað frá vinnu
s. 1. viku vegna þess, að allar
korngeymslur eru þar fullar og
salan of lítil til þess, að nokkuð
rýmkist til. Vikuna frá 14. til 20.
ágúst, voru aðeins 2^/i miljón
mæla sendir til hafna eystra í
Canada. Vinnutapið nemur enn
ekki meiru en 5% af öllum er
við höfnina vinna. En formaður
þess starfs, væntir ekki bráðs
bata í atvinnumálunum.
SVEFNSÝKIN í HESTUM
HÆTTULEG MÖNNUM
Dr. J. A. Edie, formaður heil-
brgiðismála þessa fylkis í Por-
tage umdæmi, telur mikla hættu
á, að menn smitist af svefnsýk-
inni, sem hér gerir mikið vart við
sig í hestum. Og annað ennþá
verra, sem hann hefir um þetta
að segja, er, að sýkin geti orðið
mönnum mjög hættuleg. Að
Þó minna beri á hatri Egypta
á Bretum nú, en um skeið gerði,
lifir glatt í þeim kolum ennþá.
Brýst loginn út við ýms tæki-
færi. Hinn 20. ágúst var vara-
forsætisráðherra Egypta Gamle
Abdel Nassar að halda ræðu á
mikilli hátíð í Bairan og hvatti
hina 100,000 egypsku áheyrendur
til að hervæðast gegn Bretum.
Sagðist hann þar ekki eiga við
herlið alment, heldur að stjórn-
in yrði að kenna hverjum þegni
sínum, manni, konu og barni, að
verja land sitt. Frelsi fengist
ekki með öðru móti.
“Við mennirnir”, sagði Nassar,
“erum skammlífir. Að falla í val
við Suez-skurðinn, er ekki neitt
verra, en hvar annars staðar sem
er, ef þau eru forlögin."
Yfirmaður hersins tók undir
þessi orð aðstoðarstjórnarfor-
manns og kvað sjálfboða vel-
komna i herinn.
Áheyrendur svöruðu með dynj-
andi lófaklappi.
Ort í heimferð
Nú verður sett með rjúkandi réttum
ríkulegt islenzkt borð.
Dúka vér breiðum mót himni heiðum
á hjartfólgna móðurstorð.
Þar jörðin fangar; hún ilmar, angar
um algræna hlíð og tún.
Og upp til fjalla, sjást elfur falla
af alhvítri jökulbrún.
Sú útsýn frjáls yfir hlíð og háls
yfir heiði og frjóvga sveit,
er andanum skjól, er vort aðalból
og endir á vorri leit. —S.E.B.
nokkrum öldum fyrir Krists-
burð yfir meginið af Litlu Asiu
og Egiptaland. Grikkir komu í
veg fyrir að það breiddist út um
Evrópu til forna. En þessi frægð
öll er nú fallin í gleymsku og dá.
Og í landinu er búnaður og
hjarðmenska atvinnuvegirnir, er
mest kveður að.
Er þar fátækt alþýðu áber-
andi. Stingur það alt mikið í
stúf við olíuiðnað landsins, sem
Bretar komu fótum undir, og
sem um er talað sem biljón dala
fyrirtæki.
Þegar dr. Mossadegh kom til
valda, fann hann það skjótt á
þjóðinni, sem er gáfuð talin og
var bókaþjóð að fornu, að hún
furðaði sig á ríkidæmi brezka
iðnrekstursins í landi þar, sem
alþýðan átti í bsali með að hafa
nóg til hnífs og skeiðar. Dr.
Mossedegh sem sjálfur var
miljónamæringur, sá sér þarna
leik á borði með að ná alþýðu
hylli. Hann réðist því á olíuiðn
aðinn, sem landið átti að vísu
eitthvað í, tók hann úr höndum
Breta og gerði að þjóðeign. En
rekstur hans fór allur út um
þúfur í höndum Mossadegh
og var sama sem stöðvaður. Beið
verkalýður landsins óhemju tap
við þetta.
Þegar svo var komið, og ölið
af könnunni fór andstæðingum
Mossadeghs óðum að fjölga. Var
sterkasti flokkurinn þar kon-
ungssinnar. Má svo heita að a
stöðugum uppþotum hafi geng-
ið, alt þetta yfirstandandi ár.
Urðu konungs-sinnar loks Moss
adegh yfirsterkari og ráku hann
frá völdum um miðjan ágúst.
Sjainn eða konungurinn varð
að flýja til frak meðan á bylting
unni stóð og þaðan til annara
i landa, því honum var ekki einu
NÝR FLOKKSFORINGI
í Efrimálstofu Bandaríkja
þingsins hefir William Know-
land frá Californíu verið kosinn
foringi republikana flokksins, i
stað Robets Taft frá Ohio, sem
nýlega er dáinn.
POLIO-SÝKIN
Þessi sýki, sem lömun veldur,
ef á hátt stig kemst, er að verða
mjög útbreydd í Canada. Upp
til 21. ágúst hafa á þessu ári 79
manns í Canada dáið úr henni.
Svæsnust hefir sýkin verið í
þremur fylkjum, Manitoba, Sask
atchewan, og Ontario. Af hinum
dártu hafa 60 dáið í þeim.
í Manitoba er sýkin komin á
það stig að talað er um að opna
ekki skóla fyrstu tvær vikurnar
af september.
Heilbrigðisráð landsins hafa
vakið athygli foreldra á að halda
börnum frá samkomum og sund-
laugum, íþróttaleikum og þess-
háttar. Hafa þeir sumstaðar ver-
ið lagðir niður. Ennfremur hafa
leikhús sumstaðar ekki leyít
börnum inn.
í Manitoba höfðu upp til 21.Uinni fritt í írak, vegna hótana
ágúst 933 sýkst, 19 dáið. f Ont-jfrá stjórn Mossadeghs. En hann
ario höfðu 617 sýkst og 20 dáið.ier nú, ásamt drotningu sinni,
f Saskatchewan hafa 21 dáið ogjhinni fögru, kominn heim til
er það hæsta dánartalan. Dáið Teheran. Hefir hann skipað nýja
hafa í Quebec aðeins einn, en í stjórn undir forustu manns, sem
Albertafylki 6 og British Col-
umbia 7.
f Newfoundland hafa tveir
óáið af 88, sem sýkst hafa, en í
Faziolla Zahedi heitir. Dr.
Mossadegh kvað vera í fangeisi
og verður kærður um landráð.
Það þótti snemma sýnt, að bar-
hinum Atlanzhafsfylkjunum, áttu Mossadegh mundi með
getur ekki um að nein hafi dáið. skelfingu ljúka. Hann var orð-
Síðan ofanskráðar tölur voru
gefnar út, hafa þær nokkuð
hækkað, því sýkin helduráfram
jöfnum skrefum að útbreiðast.
STJÓjRNARSKIFTI í IRAN
Eins og flesta mun reka minni
til, hefir á ýmsu gengið í Iran
síðari árin. Þaðan hefir hver
stórfréttin rekið aðra síðan 1951
að maður, sem dr. Móhammed
Mossadegh er nefndur, komst
þar til valda.
Iran er konungsríki y.fir 600,-
000 fermílur að stærð og með
19 miljón íbúum. Stærð landsins
er nálega hin sama og Banda-
ríkjanna austan Mississippi-
fljóts. Ríki þetta, sem Persia var
halda sig frá stöðum þar sem nefnt, af þjóðum Evrópu, náði
inn óviðráðanlegur sem stjórn-
ari. Hann reyndi til dæmis að ná
hernum úr höndum konungs, en
fékk ekki þing til að samþykkja
það. Lokaði hann þá þingi. Mun
það hafa riðið honum að fullu.
Hann hafði rétt áður látið fara
fram kosningar og hlaut hann í
þeim fullkomið fylgi, og traust
almennings. í sama mánuði er
hann farinn frá völdum og þjóð-
in virðist horfa eins ánægð á það
og þegar hún greiddi honum
traustatkvæði með yfir 99Vo
allra atkvæða!
Þykir eitthvað skrítið við
þetta.
En það var margt skrítið í
framferði dr. Mossadegh. Eitt
var það að hann tók alveg að ó-
þörfu að því er heilsu snerti á
móti erlendum gestum í rúminu.
Hann var og oft grátandi á al-
manna færi er honum sinnaðist
við menn. Ennfremur sóttu á
hann tið aðsvif. Þau að minsta
gátu varla verið uppgerð. Af
fundum þingsins þaut hann oft
eins og köttur upp háa stiga inn
á skrifstofur stjórnarinnar.
Hann er 72 ára gamall. Hann
er talinn gott dæmi þjóðernis-
sinna (nationalista). Fylgi sitt
sótti hann oft til múgsins. En
þegar deilan harðnaði, veittu
kommúnistar honum aðallega
fylgi. Þeir þykjast ávalt svo
þjóðræknir.
Sjainn eða konungurinn er ung
ur maður aðeins 33 ára. Hann
erfði ríki 1925. Nafn hans er
Múhammed Riza Pahlevi; er
hann yfirmaður hersins og velur
stjórnarformann. Hann fylgir
mjög vestrænni menningu, hef-
ir þann sið að aka hratt í bíl og
stjórnar flugfari sínu sjálfur.
Hann hefir mikinn áhuga fyrir
vestrænum framförum.
Það versta sem hinn nýji
stjórnarformaður horfist í augu
við, er gjaldþrot landsins. Fyrir-
rennari hans sökti stjórninni svo
í skuldir við banka landsins, að
þar fæst nú ekki einu sinni fé
til að greiða stjórnarþjónum
kaup sitt.
Er talið víst að leitað verði
til Bandarikjanna um hjálp.
Hafa þau áður veitt Iran lán, er
það var í kröggum.
Að líkindum hefst olíu fram-
leiðsla á ný í fran. Erlendur
markaður, sem áður var vís er
þó tapaður í hendur annara. Og
Bretinn þarf ekki olíuna með
sem stendur.
HVAÐ LÍÐUR KOREU
FRIÐINUM?
(
Þegar vopnahléð var samið í
Koreu, var gert ráð fyrir að var-
anlegur friður yrði saminn að 90
dögum liðnum. Fer nú að líða að
því^að fundur verði kvaddur til
að semja um fullnaðar frið.
Það fyrsta sem þar kom til
mála, var hverja ætti að velja tii
að semja þann frið. Var það mál
lagt fyrir Sameinuðu þjóðirnar.
Atti þing þeirra umræður um
þetta s.l. fimtudag. Kom brátt í
ljós, að fulltrúar Sameinuðu
þjóðanna voru ekki allir á eitt
sáttir um hverja kjosa skyldi til
að semja friðinn.
Þegar Bandaríkin heyrðu
hvernig í þingmönnum lá,
stungu þau upp á því, að þær af
16 þjóðunum, sem þátt tóku í
stríðinu, sendu fulltrúa á friðar-
fundinn, sem fer fram í Koreu,
ef þær æsktu þess.
Þetta sýndist nú vera ofur ein-
falt mál. En þeir sem þátt tóku
í umræðunum, fóru þannig með
það, að alvarlegar deilur hófust
um það.
Fyrst var rætt um hvort Rúss-
ar ættu sæti á meðal hinna 16
Vildu sumir útiloka þá þar sem
þeir segðust ekki hafa átt þátt
í stríðinu. Lögðu Nýja-Sjáland
og Ástralía til að eir væru fuli-
trúar. Bandaríkin voru með
því og að þeir væri fulltrú-
ar af hálfu kommúnista í heild
sinni. Það mál gekk vel að af-
greiða.
En svo var lagt til að Indland
sendi fulltrúa. Tillöguna um það
átti fulltrúi íraqs. En þá versn-
aði saga. Bandaríkin voru á móti
því, vegna þess, að ef þjóðir
ættu þátt í friðinum, sem ekki
komu nærri í stríðinu, þá yrði
málið gert svo erfitt, að vafa-
samt væri hvort nokkur friður
fengist. Þá færu Japan og For-
mosa af stað og krefðust hins
sama—og með fyllra rétti en
Indland. Og svo hver þjóðin af
annari, sem til þess eins yrði, að
flækja friðarmál Koreu, og gera
tilraunina um þennan sérstaka
frið að engu.
Með þessu voru fulltrúar Suð-
ur-Koreu. Kváðust þeir ekki
koma nærri friðarfundi sem Ind
land tæki þátt í.
En á móti þessu mæltu kom-
múnista þjóðirnar allar, Bretar,
Canada og einhverjar fleiri Sam-
einuðu þjóðanna.
Við atkvæðagreiðsluna fóru
leikar svo, að Indland, sem %
allra atkvæða þurfti til þess að
vinna mál sitt, fékk 27 atkvæði.
Á móti voru 21, og 11 greiddu
ekki atkvæði.
Unnu Bandaríkin þarna sigur,
þrátt fyrir hjálpina, sem sam-
herjar þess sumir, eins og Bret-
land og Canada veittu komunist
um.
Með tillögunni um að 16 stríðs
þjóðirnar taki þátt í Koreu-frið-
arfundunum, ef þær kærðu sig
um það, greiddu 42 atkvæði en
7 á móti; 10 sátu hjá.
Tillagan um að Rússar tækju
þátt í friðarfundunum, var sam-
þykt á þingi Sameinuðu þjóð-
anna með 55 atkvæðum gegn
tveimur; tveir fulltrúar greiddu
ekki atkvæði.
Á málefni Bandaríkjanna hélt
fulltrúi þeirra Henry C. Lodge.
Tók hann ómjúkt á andstæðing-
um sínum og þar á meðal Vish-
insky, er hann kvað hafa með
undirferli og dylgjum gefið full
trúum Sameinuðu þjóðanna í
skyn, að Rússar samþyktu ekki
frið, ef þeir kæmu ekki vilja
sínum fram í Koreumálinu.
Hann kvað óþarfi að fara neitt
dullt með þetta. Ef Rússa skifti
engu um að friður væri samin
og væru á móti því, gæti þeim
dylgjulaust veizt það. Hann
sagði og Vishinsky hafa reynt
að troða því inn í hugi Samein-
uðu þjóðafulltrúana, að Banda-
ríkinn skoðuðu sig “yfirþjóð
Ameríku”. Bandaríkin byggja
margar þjóðir, er heiminum hafa
sýnt, að fleiri þjóðerni geti lif-
að saman í einingu andans og
bandi friðarins og án þess, að
þ ö r f gerist til að
ofsækja neina þeira eða kúga,
eins og austan járntjaldsins
ætti sér stað og leppþjóðir Rússa
Gyðingar og ýmsar kristnar
þjóðir, gætu borið heiminum
vitni um og mundu gera á sínum
tíma.”
Vishinsky kvaðst ekki hafa
sagt neitt af þessu, sem hann
væri atyrtur fyrir. Hann hefði
aðeins talið rétt, að Kína og
Norður Korea væru spurðar álits
áður en nokkur friðarráðstefna
væri hafin.
Lodge kvað þessi lönd vita
um friðarfundin, en Vishinsky
hefði eyðilagt sitt gullna tækí-
færi á þingi Sameinuðu þjóð-
anna að vinna að sátt og friði.
Hann hefði aldrei kunnað það.
Sir Gladwyn Jebb, fulltrúi
Breta tók undir orð Lodge og
sagðist hafa spurt sjálfan sig
undir ræðu Vishinsky hvort
Rússar væru nokkuð með friðar-
fundi.
BENNETT REISTUR
MINNISVARÐI
Viscount R. B. Bennett, for-
sætisráðherra Canadí frá 1930-
1935, hefir verið reistur minnis-
varði í Calgary, af minnisvarða-
nefnd Canada. Varðinn er í Cen
tral Park í Calgary og var af-
hjúpaður fyrir tveimur vikum
síðan.
Mr. Bennett dó 27. júní 1947 í
Englandi. Á fylkisþing Alta.,
var hann kosinn 1905, á samb-
andsþing Candaa 1911, skipaður
dómsmálaráðherra 1920 og for-
sætisráðherra 1930. Hann sagði
af sér forustu íhaldsflokksins
1938 og flutti til Englands. Var
hann þar titlaður og sat í lávarða
deildinni meðan hann lifði.
EFTIRLIT MEÐ HÚSA-
LEIGU AFNUMIÐ
Fylkisstjórn Manitoba til-
kynti snemma í ágúst að eftirlit
húsaleigu yrði afnumið innan
fylkisins í lok þess mánaðar.
Þeir sem spurst hafa fyrir um
hvort leiga muni hækka, ætla að
mikið verði ekki um það. í viss-
um tilfellum geti hækkun átt sér
stað er nemi frá $2.50 til 5.00 á
mánuði hjá nokkrum félögum,
en þau muni ekki yfir 20 —35%
af heildinni.
Eftir þetta geta húsa-eigendur
leigt hverjum öðrum sem þe;m
sýnist með tveggja mánaða fyrir
vara til núverandi leigjenda.
Ef leiga hækkar mun það
verða frá fyrsta október, en nú-
verandi leiga gilda næsta mán-
uð.
KAUPA HVEITI
AF RÚSSUM
Hveiti kaupmanni í Winnipeg,
er talsverða verzlun gerir við
Evrópu, hefir verið tilkynt, að
kornfélög á Bretlandi hafi sýn-
ishörn af hveiti frá Rússlandi í
fórum sínum,.sem Bretar séu að
gera ráð fyrir að kaupa.
Verði stórkaup gerð af Bret-
um í Rússlandi, horfir illa með
sölu hveiti þessa lands.
Rússland og Argentína kváðu
nú keppa um hinn mikla brezka
markað og kváðu bæði löndin
bjóða korn sitt undir markaðs-
verði.
BARNAGÆLUR LIBERALA
Eitt af því sem núverandi
stjórnarformanni í Ottawa var
þakkað í síðustu kosningum, var
barnameðlag sambandsstjórnar.
En hvaðan kemur féð til þessara
útgjalda. Ungmenni út úr mið-
skólum, sem byrja að vinna 17
og 18 ára gamlir og fá í árskaup
um eitt hvað yfir 12 hundruð á
ári, greiða frá 70 til 100 dala tekj
uskatt á árinu. Og þetta er dreg-
ið af launum þeirra áðux en þeim
eru greidd þau. Þegar unglingar
byrja að vinna, eru þeir að jafn-
aði skuldugir eftir skólanámið,
fatalitlir og allslausir. Hafa
menn heyrt af nokkru, sem öllu
verra getur verið í stjórnarfari,
en þessi skattrúningur á þeim,
sem eru að byrja lífsbaráttuna?
Það má hver hrósa því sem vill,
Vér værum ekkert hissa á því
þó barnameðgjöf sambandsstjórn
ar öll og meira, væri af kaupi
drengja tekinn á aldrinum frá 17
til 20 ára.