Heimskringla - 02.06.1954, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 2. JÚNÍ 1954
Bfeimskrxngia
(StofnuO lHtt) *
Kamui úi á hTerJum miSvikudegt
Elgendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og »55 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. - Talsími 74-6251
VerO blaösin* er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
Oll víOekiftabréf blaOinu aOlútandi sendist:
The Viklng Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Rltstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrlft til ritstjórans:
EDITOP. HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnlpeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
“Heimskrlngla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man„ Canada — Telephone 74-6251
Authorized rns Second Clasa Moil—Post Office Dept., Ottgwa
WINNIPEG, 2. JÚNÍ 1954
NÝJASTA NÝTT
Það nýjasta af öllu nýju úr þessum bæ að frétta, er, að síðast
liðinn mánudag var byrjað að nota sjónvarp við fréttasendingar.
Er það CBC útvarpsstöðin hér sem færðist það í fang.
Það sem fyrst var sjónvarpað, var mynd af Elizabetu II
Bretadrotningu.
Síðan héldu þeir ræður D. L. Campbell, forsætisráðherra
Manitoba, J. B. Finlay, fuHtrúi CBC hér og Wilf Carpenter, um-
sjónarmaður sjónvarpsins í Winnipeg.
Að ræðunum loknum hófst fréttaflutningurinn með sjón-
varpi.
Þótti öllum hér auðsjáanlega mikið til þessarar nýungar í
fréttaflutningi koma. Þetta er í fyrsta sinni, sem sjónvarp er starf
ræ'kt í siéttufylkjunum af þeirra hálfu eða frá þeirra eigin stöð.
Fyrstu sjónvarpsstöðvar í Canada voru reistar í Montreal og
Toronto árið 1952. Nú eru í Canada 23 stöðvar. í Quebecfylki eru
625,000 sjónvarpstæki í notkun, í Ontario 400,000 og í British
Columbia 26,000. »
Þeir sem heima áttu hér suður við landamæri Bandaríkjanna,
höfðu tæki sem þeir gátu sett í samband við bandarískar stöðvar,
áður en þær voru nokkar í Canada. Sjónvarp var hafið í Bandaríkj-
unum 1946—1947, en einum 10 árum áður í Bretlandi. Það er stund-
um spurt hvaða áhrif sjónvarp muni hafa. Menn svara því á ýmsa
lund. Sumir halda fram að það hnekki reksti kvikmyndahúsa. Varð
og sú reynslan fyrstu tvö til þrjú árin í Bandaríkjunum. En þeg-
ar nýjabrumið var af var afturfarið að sækja hreyfimyndahúsin
betur. Á kaup á útvarpstækjum, hafði sjónvarpstækið þau áhrif,
að sala á stórum tækjum mínkaði, en jókst mikið á hinum smærri
bæði í heimahúsum og í bílum. Á samkomulífið hefir sjónvarp
einnig haft nokkur áhrif. Ungir, sem fullorðnir, hafa kosið að
vera heima og njóta hinnar nýju og mestu skemtunar, sem á heim-
ilum hefir boðist. Á lestur er haldið að sjónvarpið hafi einhver
áhrif. Samt fjölgar blöðum jafnt og þétt og eru meira lesin en
nokkru sinni fyr.
' í mentalegum skilningi er sjónvarpið óviðjafnanlegt í sumum
kenslugreinum. Máltækið segir, að sjón sé söguríkari. Það verður
gleggri mynd eftir í huga mannsins af því sem séð er en því sem
er heyrt. En þeir sem vit hafa á, segja það fara með sjón barna. Hún
sé veikari fyrir en eyrað og auðveldar að ofbjóða við kensluna.
Hvað satt er í þessu mun ekki fyllilega sannað.
En hvort sem nýung þessi er til ills eða góðs, er hún nú kom-
in í notkun hér og er mikið fagnað. í lok þessa árs, er sagt að til
útvarpsstöðva í Canada muni þrír-fjórðu 'íbúanna ná. í Bandaríkj*
unum njóta nú sjónvarps 12 miljón manna.
Það er gizkað á að 7600 manns hafi notið sjónvarpsins er það
var opnað hér.
BRÉF TIL VESTUR-ÍS-
LENDINGA
Eg kom tfl ykkar landar, vest-
an hafs, sumarið 1938 og heim-
sótti flestar byggðir ykkar þá
um sumarið, hélt ræður og naut
hjá mörgum ykkar gestrisni sem
eg gleymi aldrei. Eg kom til að
vinna að því með ykkur og lönd-
um heima að byggð yrði brú yfir
hafið til að tengja saman hið
andlega ríki íslendinga, sem
nær yfir allan heiminn, þar sem
maur af íslenzku bergi brotinn
lifir og starfar.
Eg get nú, þegar svo langt er
um liðið frekast gert grein fyrir
hinni einkennilegu umhyggju
sem eg naut hjá ykkur sumarið
1938, með því að segja frá smá-
atviki úr því ferðalagi.
Eg hefi eins og flestir menn
nú á dögum ferðast í framandi
löndum og dvalið í stórum og
litlum borgum. Mér hefur all-
staðar veizt tiltölulega auðvelt
að læra að rata og komast leiðar
minnar,líka í hinum mannmörgu
borgum og er það ekki í frásög-
ur færandi, en hitt en undan-
tekning að í Winnipeg dvaldist
eg margar vikur en lærði þó
aldrei að rata um bæinn. Vinir
mínir ,einkum Grettr Ásmunds-
son, ræðismaður og synir séra
Pögnvaldar Péturssonar fluttu
mig í bílum sínum, hvert sem eg
fór. Þessi flutningur var eins og
í ævintýri þjóðsagnanna þar
sem menn settust á klæði og það
bar þá sviflétt til fjarlægra
staða. Þetta hefur sennilega ver-
ið of mikil gestrisni en hún var
full af ástúð og vinsemd, sem
maður gleymir aldrei.
Nú höfum vð landar báðum
megin hafsins framkvæmt margt
í þessu andlega brúarbyggingar-
máli íslendinga síðan 1938. Flest
hefur gengið vel, en sumt mið-
ur. Eftir heimkomuna reyndi eg
að koma á þjóðhátíð með fs-
lendingadagssmiði á Þingvöll-
um vorið 1939. Þar var Fjallkon-
an í hásæti eins og á ykkar þjóð-
hátíðum. En þennan dag var
kalt veður og hvasst, og hátíðin
tókst ekki eins vel og til var
stofnað. Þessari tilraun var ekki
haldið áfram. En nú er þjóðhá-
tíð í Reykjavík 17. júní ár hvert,
og þar kemur Fjallkonan fram á
svalir Alþingishússins við Aust-
urvöll í fögrum faldbúningi,
það eru áhrif frá ykkur í Am-
eríiku. Nú var mér æ ljósara
á ferðum mínum vestra, 'hvað
marga eldri landa langaði heim
og að ókleypt mundi samt að
láta þá ósk rætast, nema fyrir
fáa menn. Eg gerði samt litla til-
raun í þessu efni og fékk hjá
Alþingi fjárupphæð handa þjóð-
ræknisfélaginu til að bjóða heim
tveim önnum vestan hafs, ár
hvert. Þetta var góð byrjun og
hún lánaðst vel í nokkur ár, en
lagðist niður eftir að eg var
hættur að vera í stjórn Þjóð-
ræknisfélagsins. Eg reyndi líka
aðra útvegi. Landar í Ameríku
höfðu með stórhug og fórnfýsi
lagt fram tiltölulega mikið fé í
Jónas Jónsson frá Hriflu
Eimskipafélag íslands. Eg fékk
stjórn félagsins til að bjóða heim
til íslands nokkrum mönnum
vestan um haf, sem staðið höfðu
í fararbroddi í því máli, þegar
félagið var stofnað. Þessu var
vel tekið og nokkrir af skörung-
um landa í Vesturheimi komu
heim með konur sínar í þetta
'heimboð, og fóru nokkuð víða
um land. Því miður var Jón
Bíldfell það sumar norður í Baf-
l'inslandi og gat ekki komið og
féll ferð hans niður. Mátti
hann þó ógjarna missa sig, því
að sköruleg var framkoma hans
á aðalfundinum 1913, í fríkirkj-
unni þar sem hann fór með um-
boð allra Vestur-íslendinga.
Skömmu fyrir stríðið kom Sóf-
ónías Þorkelsson hingað heim
og dvaldi hér vetrarlangt. Hann
var þá einn af forgöngumönnum
félags vestan hafs, sem vann að
því að rituð væri og gefin út
saga Vestur-íslendinga. Þor-
steinn Þorsteinsson rithöfundur
samdi fyrstu þrjú bindin. Þetta
var þjóðlegt verk en nokkuð erf-
itt að koma útgáfunni í frani-
kvæmd, hvort heldur sem var
vestan hafs eða austan. Eg var
þá í stjórn menntaálaráðs, en í
þeirri nefnd var djarfur og á-
hugamikill famkvæmdarstjóri,
Jón Emil Guðjónsson. Það varð
að samkomulegi Sófóníasar
Þorkelssonar og Jóns Emils
Guðjónssonar, að menntamálaráð
skyldi gefa út söguna. Hún yrði
samin vestan hafs og kostnaður
við útgáfuna lagður fram af
Vestur-íslendingum. Hins -veg-
ar slfyldi menntamálaráð nota
söluskipulag sitt til að selja bók-
ina sem allra víðast hér á landi.
Þetta lánaðist vel í fyrstu og
seldust tvö fyrstu bindin allvel
einkum á íslandi, og viðunan-
lega í Vesturheimi. Tregara
gekk með sölu þriðja bindis,
einkum vestan hafs, en þá voru
eftir tvö bindi óskrifuð, og ekki
sýnilegt að nægilegur áh,ugi væri
fyrir málinu vestan hafs. Jóni
Emil Guðjónssyni þótti leitt að
láta verkið stranda í miðju kafi
og varla viðunandi gagnvart
kaupendum, sem hann hafði út-
vegað og hlotið frá stuðning við
útgáfuna frá byrjun. Varð það
þá að ráði hjá menntamálaráði
að fela einum af yngri rithöf-
undum vestan hafs, prófessor
Tryggva Oleson að rita síðustu
tvö bindin. Tók hann upp þráð-
inn þar sem Þorsteinn Þorsteins-
son hætti, en menntamálaráð gaf
bindin út á sinn kostnað. Það
bafði orðið alllangt hlé á útgáf-
unni, og fækkaði kaupendum
drjúgum hér á landi en þó öllu
meira í Vesturheimi. Hinsvegar
er ritverkið nú fullgert. Saga
Vestur-fslendinga biridin fimm,
eru rriikð og gott verk sem þarf
að vera til á heimilum sem allra
flestra íslendinga báðum megin
hafsins. Verk próf. Tryggva er
enn aðgengilegra fyrir yngri
kynslóðina vestan hafs af því,
að þar er sagt frá atburðum sem
eru enn í minni flestra manna
vestur þar, auk þess sem prófr
essor Oleson er maður mjög vel
ritfær og verk hans allt bæði
fróðlegt og skemmtilegt. Mér
hefur þótt við eiga, landar í
Vesturheimi, að skýra ykkur frá
þessu þjóðræknismáli. Ekki svo
mjög til að kæra yfir því, að
menntamálaráð mun fá einhvern
halla af bókaútgáfu þessarri,
heldur af því að þessi saga á
ekki skilið það tómlæti, sem
sem henni hefur verið sýnt.
Mun eg að líkindum, ef tími
vinnst til minnast oftar á þetta
mál og á hina nýju Andvökuút-
gáfu Stefáns G. Stefánssonar og
bréf hans. Þetta skáld er nú við-
urkennt að vera einhver mesti
Ijóðsnillingur í Vesturheimi.
Ætti ljóð hans og bréf að vera
til og talinn helgur dómur á
sem fl^stum heimilum íslend-
inga í Ameríku, jafnvel þó að
enskan færist í aukana, en um
það mun eg nú ekki fjölyrða,
yngri kynslóðin man uppruna
sinn.
Mig langar til að leggja fram
ofurlitla tillögu við landa í
Vesturheimi. Sögumálið var
byrjað vel og skörulega, en því
er ekki fulllokið vestan hafs.
Sagan er ekki nógu víða til. ís-
lendingar austan hafs gefa út
íslendingasögur í mörgum bind-
um, að' öllu leyti vel vandað
verk. Það er bundið í fallegt
band með gylltum stöfum á kjöl-
um. Innan tíðar verður þessi út-
gáfa til á flestum íslenzkum
heimilum. Fullorðið fólk og
unglingar lesa nokkuð í þess-
um bókum þó ekki svo mikið
sem skyldi og stundum standa
þær ólesnar, til metnaðar- og
heimilisprýði. Þar sem góð og
þjóðleg bók er ekki mikið lesin
er hún þó til prýðis.-Slíkar bæk-
ur halda við eldi dýrmætra minn
inga og það er líka mikils virði.
Þið hefðuð gott af að iðka þenn-
an sið fólksins í gamla landinu.
Kaupið sögu Vestur-fslendinga
í sem allra flest heimili, meðan
hún er til. Sú saga hermir frá
dáðríku lífi kynslóðarinnar, sem
vestur fór og afkomendum, sem
erfðu landið eftir feður, mæður,
ömmur og afa, og hafa gert ís-
lendingsnafnið virt og heiðrað í
fjarlægum löndum.
Að endingu óska eg ykkur
góðs og gleðilegs sumars, með
þökk fyrir gamla kynningu og
minningar.
Jónas Jónsson
frá Hriflu
EATON’S
LO OK FOR
E AT O N’S OWN
HaHðonHall
STOPPUÐ HÚSGÖGN
í EATON búðum
um alt Canada!
Hin vingjarnlega nýtízku gerð
og samstilling hinna ýmsu parta
einkennir þessi húsgögn, sem
sniðin eru eftir þörfum yðar.
Jafnt grind sem stoppun, púðar
og yfirver, bera á sér hinn sér-
stæða Eaton-blæ. Gerð þessara
húsgagna er látlaus en aðlaðandi
og veitir hin ákjósanlégustu
þægindi. “HADDON HALL ’
sannar með verði sínu.
“Your Best Buy Is an
EATON Brand!”
EATON’S of CANADA
, Súerstu smásölusamtök í Canada —
Búðir og pöntunarskrifstofur frá strönd til strandar!
Hin nýja flugvél Loftleiöa, Edda
• /
Fyrir nokkru tókst um það
samningur milli Loftleiða og
norska flugfélagsins Braathen’s
SAFE að Loftleiðir tækju Sky-
masterflugvél þá á leigu sem
SAFE hafði áður notað til Aust
urlandaferða og Loftleiðir höfðu
haft á leigu að nokkrum hluta,
Flugvél þessi, sem áður nefnd
ist Norse Skyfarer, hafði ein-
kennisstafina LN-HAT, og var
Imperial olíufélagið kaupir eina miljón dollars virði
af vörum á hverri viku. Það eru
kaup vor í Canada fyrir
hversdagsþarfir vorar. 1 því
telst ekki hráolía, en kaup á henni netnur $4V£ miljón
á viku! í því eru ekki falin vinnulaun eða skattar.
Hvað kaupum við? Frá súpu (handa
jarðfræðilegum leiðangrum)
tiWmota (til þess að halda
nokkrum miljónum nagla), /

lyftivél
sprengiefni og diesel
vél, jafnvel catalytis cracking áhald (cat rackers kallaðir),*'
alt til þess að gera sem ágætasta gasolíu.
Við kaupum muni frá 6,000 canadiskum
félögum frá hafi til hafs.
Kaupum þessum er mikið starf samfara, er gefur
fjölda fólks atvinnu um alt land.
IMPERIAL OIL UMITED
y j