Heimskringla - 18.08.1954, Blaðsíða 1

LXVIII, ÁRGANGUR
WINNIPÐG, MIÐVIKUDAGENN, 18. ÁGÚST 1954
NÚMER 46.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
GÓÐUR ÍSLENDINGA-
DAGUR
ísendingadagurinn á Hnaus-
um s.l. laugardag hepnaðist
forkunnar vel. Oss er nær að
halda, að fáir þjóðhátíðardagar
hér hafi tekið honum fram.
Það er að vísu um fleiri en
eitt atriði að ræða, sem ástæðu
mætti telja fyrir þessu. En jafn
framt söng frú Guðmundu Elias-
dóttur, er hún var hylt fyrir óaf-
látanlega, var þarna túlkað með
söng og upplestri hluti hins
mikla skáldverks “Óður tii ís-
lands” úr hátíðaljóðum Daviðs
Stefánsson skálds. Varð úr því
í höndum söngfólksins og upp-
lesarans há-dramatískur leikþátt
ur, er setti svo mikinn svip á há-
tíðahaldið, að vér minnumst ekki
að neitt líkt því hafi átt sér stað
á íslendingadegi. f helztu hiut-
verkunum voru frú Guðmunda
söngstjórinn Jóhannes Pálsson,
frú Lilja Martin, píanóspilari,
Gunnar Sæmundsson og Anna
Austman fjallkona er um upp-
lestur önnuðust. Forseti dagsins
Sigurður Vopnfjörð, oddviti Bi-
fröst sveitar leysti og starf sitt
sérlega vel af hendi. Hann benti
á hver var hinn sérstaki tilgang-
ur þessa dags, er var hin sextug-
asti frá fyrsta fslendingadegi á
Hnausum 1894, eða í Norður-
Nýja-íslandi. Höfðu menn þá
komið saman á Hnausum, en í
alt öðrum tilgangi. Bændur og
búalið þyrftust til Hnausa með
það í huga að fá tilsögn i smjör-
gerð frá búfræðingum er fylkis
stjórnin ákvaö að senda þangað.
En norður til Hnausa komust
þeir ekki. Slógu menn þá degin-
um upp í íslendingadag, hinn
fyrsta á Hnausum. f Winnipeg
stóð þá yfir fimti íslendinga-
dagurinn, og vitneskjan um það,
hvatti til íslendingadagshalds-
ins norður frá.
Áminsta fregn af hinum fyrsta
íslendingadegi, er að finna í
Heimskringlu árið 1894 og var
þar eitt sinn á hana bent á fs-
lendingadegi á Hnausum áður.
íslendingadagsins var að öðru
lítils minst.
Ávörp flutti Fjallkona, Mjrs.
Anna Austman og Miss Canada,
Evelyn Williams, og kvæði
frumort (Mfinni íslands) flutti
G. O. Einarsson.
Eins og áður er vikið að,
vakti söngur mikla athygli á
deginum. Á stjórnandi hans, Jö-
hannes Pálsson og systir hans
frú Martin, miklar þakkir skilið
fyrir söngmentarstarf sitt. Þau
hafa gert garðinn fægan í því
efni í Norður-Nýja-íslandi. Svo
hátt hafa þau haldið fána söngs-
ins þar á lofti, að hróður þeirra
hefir borist út meðal Vestur-ís-
lendinga. í ihvert sinn sem nafn
þeirra systkina sézt á dagskra á
samkomum, er það hvarvetna tal
in trygging fyrir skemtilegum
söng. Sveitin, og þjóðfélagið er
í stórri þakklætisskuld við þessi
systkini, svo stórri að hún verð-
ur sent goldin að verðleikum.
En vott þakklætis og virðingar
er meira en tími komin til að
sýna þeim.
Það vildi svo óheppilega til að
nóttina fyrir hátíðina, var helli
rigning í Nýja-fslandi og sumir
bekkir gestanna stóðu út í vatni
ekki mjög djúpu, en nægu til
þess að skemma nýju slfóna kven
fólksins. Varð það því að ganga
til sæta sinna mjög gætilega ,ef
ekki átti skaði að ské.
En þetta virtist ekki hafa
nein áhrif á gestina. Þeir
gleymdu annmörkunum við söng
inn og að hlýða á Óð íslands og
voru ekki síður þægilegir og is-
lenzkir að hitta, sem dagur
þeirra hefir lengi verið annálað-
ur fyrir.
íslenzk glíma og aðrar íþrótt-
ir fóru fam á deginum. Væri ósk
andi að blaðinu væri send úrslita
frétt af þeim er þar stóðu fyrir
verki eða öðrum kunnugum.
Það var sólskin og þurt verð-
u allan daginn. En það borgar
sig hvernig sem veður er a'ð
sækja annan eins íslendingadag
og á Hnausum var s.l. laugardag.
LOFAR AÐ TAKA
FORMÓSU
Chun Enlai, forsætisráðherra
Kína, hefir á fundum ung-kom-
múnista, sem hann hefir verið
að sækja, lofað því, að senda her
bráðlega út af örkinni til að taka
eyjunna Formósu herskyldi.
Þegar fréttin barst út, sagði
stjórnari eyjunnar, Chiang Kai-
shek, að Enlai lofaði þessu upp
í ermina. Ástæðan fyrir að hann
segði þessar fréttir, væri sú, að
þjóðernissinnar væru að færast í
aukana á meginlandinu og hann
væri smeykur um sig í valda-
sessinum.
Ástæða fyrir óeirðunum er sú,
að í Kína er nú sultur og seyra.
Flóð í ám hefir orðið svo mik-
ið, að um 1/4 miljón manna hef-
ir farist, en fleiri miljónir orðið
að flýja af búum sínum.
í ummælum sínum hefir Enlai
varað Bandaríkin við að skerast
í leikinn. Þess skyldi grimmilega
hefnt verða.
Kínverjar eru miklir menn
orðnir. f síðasta stríði sem enn
er ekki lokið af því að komm-
únistar vilja ekki heyra frið
nefndan, lögðu Japanir allar
stærstu borgir Kína undir sig og
IndóKína.Formósu höfðu þeir
þá einnig haldið fram undir
hálfa öld. Burtu af þessum slóð-
um ráku Bandaríkin Japana ein-
ir saman. Kína á þeim frelsi sitt
að þakka. En um leið og landið
var afhent þáverandi stjórn,
lagði Enlai leið sína til Moskvu,
að kynna sér stjórnaraðferðir
kommúnista. Að því loknu hélt
hann til Kína aftur og hnepti
þjóðina undir einræðisvald kom
múnista, en svifti hana fengnu
frelsi. Og nú talar þessi maður
um að ná sér niðri á Bandaríkj-
unum, eins og það verði honum
leikur að ganga yfir þau í stríði.
Hvað mundu ekki fífl þau, er
þannig tala, gera, ef þau mættu
sín mikils. Halda kommúnistar
alt mannkynið brjálað nema
sjálfa sig?
ERU NÆR ALLIR ÍSLENZK-
IR PRESTAR SPÍRITISTAR?
Finnska blaðið “Uusi Suomi”
hefur það eftir síra Jóni Auð-
uns dómprófasti, sem setið het-
ur norrænt spiritistaþing í Hels-
ingfors, að svo til ihver einasti
prestur á ísland sé spiritisti.
Hinn 1. þ.m. birti norska blað
ið “Verdens Gang” UP frétt frá
Helsingfors, þar sem sagt er, að
Petjan Auðuns (vafalaust mis-
prentun fyrir Jón Auðuns)
muni sækja Osló heim að loknu
þinginu í Helsingfors til þess að
fá norska spiritista til þess að
ganga í Samband norrænna spir-
itista. Á þinginu skýrði síra
Jón Auðuns frá því, að nær
hver einasti íslenzkur prestur
væri spiritisti. Síðan segir orð-
rétt í frétt “Verdens Gang”: í
dag mun allt þingið—engir
norskir gestir sitja það — skoða
— REYKDALSROUGHNECKS—
Winston Hand tenderly nurses the GLÍMA TROPHY he
won at Gimli, August 2, while Bob Tebbutt, Herbie
Frederickson and Bob Brockhill, his vanquished competi-
tors, look on. On August 14th, the boys went to Hnausa
to exhibit the glíma at the celebration there, although
holidays prevented two of them from attending and
Ronnie Stefansson, recently returned from vacation,
was added to the group.
borgina, en í kvöld munu þeir
hafa mikinn miðilsfund fyrir
boðna jarðneska og yfirnáttúr-
lega gesti.
f annarri frétt í sama blaði
sama dag segir svo í fyrirsögn
“Gervallt fsland er fullt af spir
itistum. — Mjög fáir eftir í Nor
egi”. Síðan segir frá því að síra
Jón Auðuns hafi flutt fyrirlest-
ur á spiritastaþinginu í Helsing
fors, þar sem hann sagði, að það
megi heita meginregla, að is-
lenzkur prestur sé spiritisti.
Hið norska blað segir síðan:
“Þessi orð hafa vakið nokkra
athygli. Það hefur lengi verið
á margra vitorði, að íslenzkir
prestar hafa haft áhuga fyrir
spiritismanum, en menn héldu,
að þeir vildu ekki láta bera svo
rnikið á þessu . . . Úr annari átt
höfum vér einnig aflað upplýs-
inga um það, að ekki einungis
prestar heldur og þekktir stjórn
málamenn og kaupsýsluspiritist
ar taki þátt í fundum, þar sem
reynt er að komast í samband
við framliðna.” —Vísir 13. júlí
KOMMÚNISTAR ÚTLÆGIÐ
Síðast liðinn fimtudag sam-
þykti öldungadeild bandaríkja
þingsins tillögu um að leyfa
ekki starfsemi kommúnista-
fiokks í landinu. Atkvæði i deild
inni féllu þannig, að 85 voru
með tillögunni, en ekkert á móti.
Málið á eftir að koma fyrir
fulltrúadeild þingsins. Er hald-
ið, að bannið verði einnig sam-
þykt þar.
Eisenhower forseti kvað ekki
verá um þetta. Er talið að hann
æski, að fulltrúadeildin felli til-
löguna.
Kváðu Herbert Brownell dóms
málaráðherra og J. Edgar Hoov
er, vera sömu skoðunar og for-
seti.
Einstaklingsfrelsi mælir með
því, að kommúnista skoðanir séu
leyfðar, sem hver önnur pólitisk
skoðun, í hvaða þjóðfélagi sem
er, sé starfið aðeins innan þess
þjóðfélags. Þegar kommúnista-
flokkur gerist þjónn erlends
valds á móti þjóðfélagi sínu og
stjórn þess, þá er svo litið á, sem
hann hafi fyrirgert rétti sínum
til starfsemi. Og gallinn er, að
kommúnistar eru mjög mikið
með því marki brendir.
gleymst hefði er út var farið, að
loka krananum í baðkerinu,
mundurðu hlaupa að næsta
krana og opna hann einnig, sem
væri samkvæmt hugmyndinni, að
því fleiri sem opnir kranarnir
væru, því minna yrði flóðið í
húsinu?
Það mundi engin maður svo
heimskur, að hann ekki gengi
beint að krananum í baðkerinu
og stöðvaði vatnsflóðið þar, áður
en hann færi til sérfræðinga að
spyrja þá um það. Hvernig væri
að reyna einnig heilbrigt vit í
meðferð vínsölumála Manitoba?
MINNI ÍSLANDS
Merki Ingólfs stóð í stafni,
Stafað dýru hetju nafni.
Blasti þar við fjörður fríður,
Friðar sæll og himin blíður.
Skorti enga auðnu kosti
Algræn hlíðin við þeim brosti.
Landið nýtt, með hjartans hylli
Hóf þá upp í meiri snilli.
Gaf þeim frelsi orðs og anda
Afrek stór til fjarra landa
Orðstír þeirra í heimsins höfn-
um
Helgur varð í braga söfnum.
Þá varð íslands hróður hæstur
Hugur dáða og manndóms
strærstur.
Konnungs drápur Egill orti
Einurðina síst hann skorti
Víkingur að viti og hreysti
Vilja sjálfs og Óðins treysti
Bjarmar aftur yfir fjöllum
Upp rís þjóð með köppum
snjöllum
Eftir margra alda þrenging
íslands þjóð fékk nýja spreng-
ing.
Heklu-gos af andans eldi
Aflgjafinn í hennar veldi.
Nú á þjóðin nýjan blóma
Nú er bjart um hennar sóma
Vöknuð er í hennar hjarta
Hæða-ljósið morgun bjarta
Hetju þrótt og anda í orðum
Engu minni nú enn forðum.
Rís hin forna frægð af grunni
Ffelsið við sem þjóðin unni
Allar nýjar orkulindir
Allar stórar töfra myndir
Oþnar standa og auðlegð boða
Alt er skreytt af morgunroða.
þennan dag, heiti kauptúna,
skóla og héraða og þá ekki sízt
nafn bygðarinnar sjálfrar —
Nýja-ísland — sýna og sanna
hvar hugurinn dvaldi löngum.
Mér kemur í hug upphaf kvæðis
eftir þann er öndvegissess skipar
meðal sona fslands á Vesturvegi
lífs og liðinna:
Við ýttum Vesturálfu til
frá Islands köldu ströndum,
en margur flutti minni yl
frá miklu hlýrri Iöndum.
Og þið fluttuð fleira. Fáli
munu hafa svo í þá langferð lagt,
að ekki hefðu í veganesti nokk-
uð af þeim úrvalsbókum, sem
þjóð mín hefir jafnan sótt til
þann þrótt er vex við hverja
þrekraun. Höfuðskáldi ykkar
Ný-íslendinga kveður svo að orði
í einu sínu snildarkvæði þar sem
hann minnist eyjunnar fornu:
Aldamyrkur hrjáði heim,
henni lýsti þá í geim
þjánar, eldgoss, íss og snjós
andans björtu norðurljós.
Góðra þakka vert er það, böru
yngri og eldri hve mikla rækt
þið hafið lagt við alt, sem feg-
urst og bezt er í íslenzku eðli.
Gleðiefni og sæmdarauki er mér
einnig hve mörg ykkar hafa með
dugnaði og framsýni rutt ykkur
braut til frama á ýmsum sviðum.
En eg dáist ekki síður að hin-
um mörgu fróðleiksfúsu, að
meira eða minna leyti sjálfment
uðu alþýðumönnum og konum,
sem verið hafa umhverfi sínu
leiðarljós og “rétt æskunni örv-
andi hönd”, þó að í kyrrþey
væri oftast unnið.
Ennfremur ber mér að minn-
ast þess að í sextíu ár hafið þið
sýnt tyggð ykkar til mín og
heimaþjóðarinnar með því að
fjölmenna á mót sem þetta nú í
dag til að heiðra með ljóðum og
ræðum eylandið norður við
heimskaut. Fyrir þá ást ykkar
og órofatryggð er eg ykkur
hjartanlega þakklát, og er það
mín einlæg ósk að enn um lang-
an aldu megið þið halda við
þeim góða sið að mætast hér á
Iðavelli og þannig endurnýja og
tryggja bræðraböndin milli þjóð
arbrotanna beggja megin Atlanz
hafs.
Að endingu tek eg að láni
nokkur erindi úr Vestmanna
minni eftir Steingrím Arason:
Þá sól er að síga í æginn
og sóleyjan lokar brá,
og breitt hefur fóstran blæju
á börnin sín stór og smá.—
Er sjón hennar seidd í vestur
umsólroðinn öldugeim,
þvi börnin sín mörgu man hún,
sem mæna úr vestri heim.
Því þangað sendi hún sonu
er sókndjarfir lyftu hönd
og báru Fjallkonu fáann
til frægðar um höf og lönd.
Því mænir vor móðir í vestur
í minningahillingar.
Hún á þar svo hlýja hugi
og heitust elskuð þar.
Þar handan við hafið sér hún
í huganum draumalönd, —
og sólstafir seilast vestur
sem sigrandi móðurhönd.
9
Megi blessun drottins vera
með ykkur öllum alla stund.
FJÆR OG NÆR
í fyrri viku kom heiman af
fslandi ungur íslendingur,
Bragi Melax að nafni, frá
Breiðabólsstað í Húnavatns-
sýslu. Hann er kennari-að ment
un og gerir ráð fyrir að skoða
sig hér um nokkrar vikur.
★ ★ ★
Séra Octavíus Thorláksson frá
San Fransisco, er staddur ásamt
frú sinni í bænum.
★ ★ ★
í Home St. United Church
voru 7 ágúst gefin saman í hjóna
band Lorraine Almond og Árni
Árnason, sonur Mr. og Mrs. T.
Árnason, Winnipeg.
★ ★ ■»r
Songs of the North
Heimskringlu hefir nýlega
borist 3 hefti af söngverki, sem
S. K. Hall, hefir verið að gefa
út og hann nefnir “Songs of the
North”.
Oss minnir að hann halda því
fram, er hann hóf starfið, að
það væri gert í viðurkenningar-
skyni til íslenzkra skálda.
f þessu hefti eru textar á
ensku, þar sem í þýðingu af
kvæðunum hefir náðst. Bókin er
því eins nothæf yngri kynslóð-
unum, sem ekki kunna íslenzku,
sem þeim eldri.
Höfundurinn S. K. Hall a
þakkir frá íslendingum skilið
fyrir að hafa ráðist í þessa út-
gáfu. Tónsmíðar hans eru í þess
ari bók sem áður, honum og ís-
lenzkri þjóð til sóma. Sönglaga-
gerð vor vestra, er auðugri fyrir
starf höfundsins.
NÝ NEFND
Það er eitthvað skrítið við
það, að kjósa nýja nefnd til að
rannsaka gerðir McCarthys. Ef
hann gaf ekki fullnægjandi svör
fyrri nefndinni, virðist litlar lík
ur, að hann verði auðveldari sex
marffia nefndinni nýju. Er að
vísu sagt að 4 öldungar nýju
nefndainnar séu úr hægrimanna
flokki republikana, er McCarthy
sjálfur fyllir. En þó er haldið
fram, að hlýði hann þeim ekki
betur en fyrri nefndinni í svör-
um sínum, geti svo farið, að
hann verði hreinlega rekinn úr
flokkinum. Hefir eitthvað venð
gefð í skyn af hnni nýju nefnd,
að hún ætli ekki að láta Mc-
Carthy kalla sig “meinsæris-
menn” eða “útlærða lygara”, fyr
ir ekki neitt. Eisenhower segir
auðvitað að hér sé ekki um ann-
að að ræða en öflun einlægra
skýringa á málinu og hann von-
ar að hinni nýju nefnd auðnist
að finna þær.
HEILBRIGT VIT
Bréf birtist um áfengismál
þessa fylkis í Winnipeg Tri-
bune, er hljóðar á þessa leið:
Ef þú kæmir að öllu á floti í
húsinu þínu, vegna þess að
Lengi lifi fslands óður
Afli sjós, og hlíða gróður,
Míeðan ár til fjarða falla,
Flögrar sól um jökul skalla;
Ríki tign og aðals andi
Yfir þessu fræga landi.
G. O. Einarsson
ÁVARP FJALLKONUNNAR
frú Önnu Austman á Hnausum
14. ágúst 1954
Eg heilsa ykkur niðjar mínir
og flyt ykkur kveðjur frá þjóð-
bræðrum ykkar og systrum aust
an Atlansála, frá fjöllum og
dölum, fossum og lækjum, fögr-
um túnum og friðsa^lum bæ. Eg
gleðst af því að mega enn einu
sinni dvelja með ykkur stutta
stund og líta þennan stóra og
fagra flokk þess fólks, sem telur
uppruna sinn til mín.
Févana létuð þið Vesturfarar
í haf frá mínum ströndum. En
mitt í dagsins önnum á erfiðri
landnámstíð yljaði ykkur um
hjartarætur hlýhugur frænda og
vina eftirskildra, ljúfar æsku-
minningar og litauðgar myndir
hrífandi náttúrufegurðar á björt
um vordögum “heima” þar sern
þið höfðuð barnaskónum slitið.
Bæjarnöfnin ykkar hér, sem
mörg hafa haldist við fram á