Heimskringla - 25.05.1955, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 25. MAÍ 1955
Híimskringk
(StofnuB 1»U)
Kemur út á hverjum mlðvikudegl.
Elgendur: TH.E VIKING PRESS LTD.
853 og 86ö Sargent Arenue, Winnipeg, Man. — Talsími 74-6251
VerB blattelna er $3.00 árgangurlnn, borgist lyriríram.
Allax borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðsklftabréf blaðinu aélútandi sendist:
Tbe Vlking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritatjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrlft til ritatjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
“Helmakzingla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada - Teiephone 74-6251
mikils hluta af menningarþroska í Winnipeg, og fórum við um
þess borgara, sem leitast við að J kvöldið í Fystu lútersku Fyrir-
gefalandi sínu og þjóð það bezta a tra tækifærisræður heyrði
sem hann á. 7 7
Hágöfgi herra! Vér þökkum! Cg hann nokkrum sinnum flytja,
yður einlæglega fyrir að hafa °£ einhvern veginn var eg ætíð
heiðrað oss hér í dag. Megi guð 'hrifinn af að hlýða á hann, eins
gefa yður orku til að halda á- og eg hefi alla tíð haft nautn af
fram yðar göfuga starfi í þarfir aö lesa ritverk hans.
Canada og íbúanna, eins og þér
þegar hafið gert.
Authorized as Second Clasg Mgil—Pogt Olfice Dept- Ottawq
WINNIPEG, 25. MAÍ 1955
GAMLAR SKRÆÐUR
úr sjóði endurminninganna
Eftir G. J. Oleson
----- »
* I
Fcrmálsorð
Hér á eftir fylgir sýnishorn
af ritmensku hans. Hin meistar-
lega lýsing hans á Berufjarðar-
strönd og hrauninu þar á Aust-
fjörðum á íslandi, og gerir hann
þar samanburð á náströnd þeirri
og stefnum í bókmentum á ísl.
sem honum þykja ekki hugþekk-
ar (sjá ‘Rit og Ræður’ bls. 39-41,
byrjar í 8 línu að ofan á orðun-
liuSMk -of ikeSeaHHif
EATON'S
MAIL ORDER
SUMMER
VICTORIUDAGUR
Bálkur sá sem fer hér á eftir; um “Kristján Jónsson”)
Victoríu-dagurinn var haldinn
helgur í þessu landi s.l. mánu-
dag, 3. maí, en raunverulega er
hann 24. maí. Hann var færður
til mánudagsins til þess að
lengja helgi hinna vinnandi
stétta um einn dag.
Það hafa ýmsir spurt nú sem
fyr hvernig á því standi, að fæð-
ingardagur Victoríu sé haldinn
helgur löngu eftir dauða hennar
fremur en annara stjórnara? Því
er auðsvarað. Hin langa stjórnar-
tíð Victoríu frá 1837 til 1901, var
óvenjulega löng. En það sem þó
er merkilegra við hana, var
þroski og útþensla ríkisins, er
aldrei í sögunni hefir verið
meiri. Bretland varð þá 12 miLj-
“Kristján JónsSon yrkir<eitt-
1 hvert mesta og átakanlegasta
kvæðið sitt út af^ voninni, en
hann endar (kvæðið með þessum
ógleymanlegu orðum:
Vonin lífs er verndarengill
Von sem þó er aðeins tál.
með það fyrir augum, að íhuga ^Einstaklin®'a^>ættirl kemur úr
hvernig við gætum á sem far- S1°ði endurminninganna; þá hefi
sælastan hátt lagt fram vorn skrifað lauslega á ýmsum
skerf til hinna alvarlegu dag- tímuin æflnnar að gatnnt mínu
skrármála, sem þá voru hernaður, °É> sjáifum mér til hugarhægðar
auk hins, að halda hér áfram að en hvol4i.mér tif lnfs n^ frægðar.
byggj3 upp hið unga, gróandi, ^J3113 Þeir um nafnkunna menn
frjálsa þjóðlíf, sem vonir ibú- sem e& he£i mætt °8 kynnst á
anna stóðu til og höfðu gert frá vegferð lífsins- Hafa Þættlr Þess
fyrstu tom. þeirra. Klubburinn' “ °| Þa6 maetti setja þessi „i8„rlags-
akvað að halda á lofti sem sönn-; .r endurteknir og miða eg Þa * , , . , ■ ,
ustum myndum af hinu nýja-þjóð; á'in ^ ^^ orð eða motto yfit realista-skáld
lífi og skapa þá einingu i hugs-| ^ « e 'g * T? lað dret skap vorrar tíðar öllum í einni
únarhætti er nauðsynleg homa f Hefur Það dreg‘ heild. Hann stefnir allr út i eilifa
var hér, menningu, ^ grundvelli lst m °g * t . ^ auðn vonleysisins-,það er eins
frelsis og kristilegrar lifstefnu ar framkyæmdir. En nu kallarjog fjölHn mörg , íslandi gem
í von um að hér risi upp með tíð oðum deS °S myrknð getur g. alþakin óðri
otr tíma baA <spm öll tilfilurAi- skollið a aður en vanr og vil ,, . , ° .
og tima, pað sem oll skilyrði. . 5 . Qg riku íurtalifJ, hulin skogi og
bentu til, fjölþætt, farsælt sam-;'Þvl vinna meðan skima er- Þe)r 66
eiginlegt menningarlíf. i sem e£ skrifa um eru ekki allir
Það kom glögt i ljós í stríðs- af S3ma sauðhúsi> eru sumir lærð
lokin síðustu að á verði þyrfti ir menn’ flein Samt sJálfmentað
Hcr cr bók sainin fyrir
inánuðum síðan, til þess
að vcita þér persónulega,
eða f jöfskyldunnj, eða
heimilinu, þarfir þínar mi
og fyrir sumarið, á verði,
sem allir cru ánægðir ineð,
gerð og útlit vöruiinar hið
bezta.
Kaupið eftir 126 síðuin
[ics.sarar bókar-hver þeirra
hlaðinu grúa af kjörkatip-
um og dúsín þeirra f náit-
úrlegum litum. Kaupið
sncmma, meðan úrval er
sem mest. Og kaupið iðu-
lega árstíðar þarfirnar eft-
ir þessari bók. Þér munuð
nú, sem ávaft sjá, að —
ÞAÐ BORGAR
SIG AÐ VERZLA HJÁ
EATON’S.
Wcdch fot y&wi Copy of
tfiia of Siq VcdluM
EEEE ON
fZEQUEST
T. EATON C<?..
WINNIPEG
CANADA
ón fermílna að stærð, og náði
þá til landa, sem Indlands, hlutatað standa,”ef"vísÍrinn'aVámIínsírÍ \T' En alHr hafa eitthvað tif síns
af Afriku, allrar Ástralíu og
Canada. Það má liklegast með
miklum rétti segja, að það hafi
að miklu leyti verið Gladstone
að þakka, er á allri stjórnartið
Victoríu hafði mikið að segja. En
áhrif drotningar duldust hvorki
grænum grösum frá rótum og
upp á efstu brúnir, en nú standa
með öllu afklædd sínum forna
búningi, ber og alrúin eins og
svartir dauð’ans minnisvarðar.
á stjórnarfarið né félagslífið.
Þvt er stjórnartið hennar við' þeirri stefnu erum við mint á þá
hana kend og kölluð Victoriu-1 skyldu, að bjóða innflytjendur
ðl<lin‘ velkomna, sýna þeim vináttu og
* agætis. Ef eg verð fær að sknfai . . .........
canadiskn menmngu ætti að na 4 .i Þau hö'fðu einu sinm heilmikla
„ » r .. . * mun eg endurnta all nokkuð af , „ „ ,
þroska. Af ýmsum astæðum, ° , , * \ framtiðar-lifsvon í for með ser,
bæði manúðlegum og öðrum, er Þessum Þa um og vona eg a ( þessi f jöll. 't>au báru hana utan á
að uppbyggingu þjóða lýtur, í , . . , . . í sér. Þau minna á-því skeiði æfi
eins víðáttumiklu landi og gagn> Þ° a mn °ginn- e ein‘1 sinnar á hina lífsglöðu og vonar-
Canada, hefir folks innflutmngs J J fullu, ungu og upprennandi ein- um
stefna hér verið samþykt af , . ’ staklinga í æfintýrunum. En svo
stjórn vorri og viðurkend. Með mmu takmarkl nað-
Victoría var fædd 24. maí 1819,
í Kensington Palace. Hún var
einkadóttir Eðvarðs, hertogans
af Kent, en Ihann var fjórði son-
ur Georgs konungs III. Föður
sinn misti Victoria ung og var
uppalin af móður sinni, er var
þýzk, og einangraði dóttur sína
svo, að líkja mátti við klaustur-
líf; henni var t.d., haldið frá að
lesa skáldsögur
En 20. júni 1837 varð hún
drotning. Hún giftist þýzkum
prinsi, frænda sínum, Albert að
nafni 10. febrúar 1840. Þau eign-
uðust 9. börn. Var Vi^toría prins
essa ein þeirra, móðir Vilhjálms
II Þýzkalands-keisara. Ennfrem
alla aðstoð, sem vera ber. Þeir
er klúbbi vorum tilheyra, skilja
DR. JÓN BJARNASON
Fyrsti þáttur
þeim hvelfingum, alla vega lag-
aðir, en æfinlega stórkostlegir.
Þessir gnápandi turnar fá stund-
um fyrir auga áhorfandans á sig
nokkurskonar hrottalegar manns-
myndir. Maður fer ósjálfrátt að
hugsa um tröllin. Þau, svo og
svo mörg, sýnast vera stigin upp
á hvelfingarþakið upp yfir sinn
FLÓÐ FRÉTTIR
Frh. frá 1. bls.
samt einum af ráðgjöfum sínum,
einnig þrír þingmenn frá þeim
kjördæmum sem ástandið var
einna vetst. Var flóðið og fram-
tíðarhorfur vel og ákveðið skýrt
lagði náttúruafl eiðileggingar-
innar sig yfir þessi fjöll, án þess
nokkur maður reyndi til að
hindra eða gæti hindrað. Og svo
’standa þau þar7 bTksvört, hrlká-
leg og huggunarlaus, eins og stór
Mér finnst það viðeigandi
ofurvel, að þarna biður þeirra þessum minningum að Dr. Jón|sk0rin og ægileg tröll, sem orð
heillavænlegt verkefni. Þeir Bjarnason sé þar fyrstur á blaði, 7n eru að steini. Og þó að þau
hafa nú þegar sýnt það og munu því hann á mestan heiðurssess * séu svona steindauð, þá er eins
skoða það starf sem verf er, þjóð i frumherja sögu V. íslendingaj Qg maður heyri þau hrópa með
arbrotunum mörgu til framtiðar og mun hann æ skipa hann. Hann dimmri, en sterkri rödd út yfir
heilla. var lærdóms og gáfumaður, og mannabyggðirnar niðri í dölun-
Blaðamanna klúbb vorum er ó- áttilhann mikinn siðferðis þroskajum. Engin lifsvon framar! — Og
segjanleg ánægja að nærværu kom hann vestur með fyrstu j þetta er lika einmitt siðasta orð-
yðar hagöfgi þessa eftirminni- Vesturförum, og var forvígis íð, sem þessi reaiista- skáld láta
legu dagstund. Með henni hafið maður þeirra á 1000 ára hátíðinnij ritin sín flytja sinni samtíð, sein
þér sýnt góðvilja yðar i garð i Milwaukee 1874, og leiðtogi asti boðskapurinn sem þeir
starfsins, sem hin erlendu viku- þeirra var hann til dauðadags. i láta berast út yfir byggðir
hlöð hafa hér með höndum, sem Hann yfirgaf mikla eða lík- manna, Lífið er ekki þess vert,
segja má í fáum orðum, að sé lega frama braut i Bandaríkjun- að það sé lifað, því öll von er
fólgið i að bregða upp fyrir inn- um til að bera merki þeirra í fá- tál.—Eg hefi oft dáðst að þeim
fluttum, innfæddum, og jafnvel tækt og vesaldómi þeirra í ó- uppdráttum, sem þessi skáld
ur Edward VII, er við ríki tók komandi kynslóðum myndum úr byggðum Canada. ! koma með bæði af náttúrunni og
eftir móður sína. Hún dó 22. jan., þjóðlífi Canada, er að heill og Eg þekkti ekki séra Jón mannlífinu, þeir eru svo meist-
1901. Við útför hennar var meiri
fjöldi af konungsfólki frá Ev-
rópu, en við nokkra jarðarför áð-
ur, og var margt af því*afkomend
ur hennar.
Á V A R P
flutt hans hágötgi, The Right
Hon. Vincent Massey C. H.,
landstjóra Canada, af Can-
adian Press Club, Winni-
peg, 19. maí 1955
Hágöfgi herra! Við sem heyrum
til Canada Press Club, og hér er-
um saman komnir, bjóðum yður
einlæglega Velkominn.
Ánægja vor af nærveru yðar
er þeim mun innilegpri og eðli-
legri er vér minnumst þess, að
þér eruð fyrsti maðurinn, sem
fæddur er í þessu landi, er kvadd
ur er til að vera fulltrúi krún-
unnar, og skipa stjórnarfarslega
æðsta sess lands vors.
The Canada Press Club býður
yður velkominn til vorrar alþjóð
legu borgar, Winnipeg þar sem
klúbburinn hóf göngu sina fyrir
fjórtán árum, einmitt á þeim
tíma, er land vort og yðar há-
göfgi stóðuð á verði til vemdar
hinum frjálsu þjóðum heimsins;
það var þá að ritstjórar og útgef
endur blaða og rita á erlendum
málum, komu saman i Winnipeg
yðar, og fyrir hvað þér hafið( Eg heyrði séra Jón predika að-
stöðugt vakið athygli Canada-jeins einu sinni. Var það 12. feb.,
búa á gildi mentunnar, sem veiga 1911, var eg Iþá á giftingartúr
feiknahvelfingar, slíkar sem mað-
ur gæti hugsað sér að tilheyrði
einni tröllakrikju, og svo risa i
loft upþ gnapandi turnar frá
tiðar.
Eg sé þar fegurð og sannleika,
°g eg Þeygi mig fyrir þeirri feg-
urð, ber lotning fyrir þeim sann-
leika. En eg hræðistt hvort-
tveggja, því það er tom dauðans
fegurð og tómur dauðans sann-
leikur. Allur sá sannleikur sem
þessi skáld koma með, er sýning
af þeirri svörtu hlið tilverunnar,
sem heitir dauði. Hina hliðina
sjá þeir ekki, eða ef þeir sjá Ihana,
þá er sú hliðin í þeirra augum
líka orðin dimm. Þeir draga van-
trúarhjúpinn sinn yfir hana, svo
öll tilveran stendur á eftir, í sýn-
ingum þeirra, i eilifum dauðans
skugga. Öll tilveran breytist i
höndunum á þeim í einn skugga-
legan huggunarlausan dauðans
urðarteig, og fyrir ofan þann
urðarteig ekkert nema köld og
tilfinningarlaus tröll, en voða-
glotta tll teroamannsins, er rer
þar út eða fram eftir ströndinni,
hlægja yfir honum kuldahlátri,
út af því, hvilíkt peð hann er í
samanburði við þau og hversu
litið hann má sín audspænis þeim,
fulltrúum hinna dauðu og til-
finningalausu náttúruafla. Það er
óneitanlega einhver fegurð í
þessum fjallamyndum. En það
er dauðans fegurð. Eg hefi alt af
haft djúpa lotningu fyrir þessum
fjöllum, en eg hefi æfinlega fylst
einslkonar myrkfælni, þegar eg
hefi farið framhjá.beim. Eg ihefi
hvergi haft eins mikla freisting
til þess að ríða í loftinu reglu-
lega fantareið, eins og þegar eg
hefi verið þar á ferð, allra helzt
hafi eg verið einn míns liðs. Með
haldi megi koma. Ákjósanlegri persónulega, en eg heyrði talað aralega fullkomnir í iþróttalegu jviðllka tiJfinning stend eg æfin
framkomu en þá, að sækja klúbb um hann frá barnæsku. Hann var tilliti, og eg dáist að þeim enn. de^a framrrn fyrir realista tröll
vorn heim, gátum vér ekki æskt í daglegu tali nefndur séra Jón, En eg dáist að þeim alveg á sama unum 1 skáldskaparríki vorrar
frá æðsta þegni Canada. Það var Bjarnason, en oftast bara séra hátt og eg hefi altaf dáðst að
ekki á göfugri hátt hægt að sýna Jón. Allir vissu hver hann var.1 jþessunn tröllslegu fjölilum heima
góðan vilja til þess starfs af Hann bar höfuð og herðar yfir á íslandi. Mér kemur nú til ihug-
fulltrúa, hennar hátignar, drotn alla eða flesta andlega Jóna isl.,-jar fjallagirðingin sunnan við
ingar vorrar, í Canada, en þenn- þjóðar alt frá Jóni biskup Vid- Berufjörð, frá Búlandsnesi og
an. alín niður til vorra daga. Séra Djúpavogs. kauftúni inn undir
Vér bjóðum yður, hágöfgi Jón var merkur rithöfundur, og fjarðarbotn. Það ér víst einhver
herra, velkominn, og ekki aðeins lagði hann mikið til bókmenning1 sú svartasta og eiðilegasta ná-
sem fulíltrúa hennar hátignar, ar þjóðar sinnar, bæði frumsam- j strönd, sem til er á íslandi, að
heldur jafnframt, sem einn vorra ið og þýtt, og á þvi sviði vaftn minsta kosti sem eg hefi séð iþar.
fremstu þegna, er séð hefir þörf sér mikinn orðstír. I Það er einn bær á þeirri náströnd
ina, iþrátt fyrir hina róstursömu Eg var í framkvæmdarnefnd j sem heitir Urðarteigr, og bæjar-
tíma, að leggja áherzlu, eins og kirkjufélagsins, er “Rit og Ræð-'nefnið segir til, hvers eðlis sú
þér hafið gert, á Ihinar fegurri ur” var gefið út til heiðurs hon-1 landspilda er, eintóm urð, ljót,
hliðar borgaralegs lífs með frá- um á 100 ára afmæli hans, furð- j illhryssingsleg, nálega alveg
sögnum yðar og -hvatningu á við- aði mig mest hvað fáir voru sem gróðurlaus stórgrýtisurð. Og
haldi lista, bókmenta og visinda. fundu hvöt hjá sér til að heiðra þessi urð myndar alla fjallshlíð-
Þetta hefir ómetanlegt gildi fyr hann við það tækifæri. Séra Jón ina. Þangaðl til komið er langt
ir þá, er að uppbyggingu Can- var sver i orði við mótstöðumenn langt upp eftir þá tekur við reglu-
ada vinna á sama tíma og það sína, og ófyrirleitinn, og sann- legUr hamraveggur sem girðir
mun talið verða fagurt tákn um ar það bezt Helgafells fyrirlest- j hlíðina, ef 'hlið skyldi kalla, alla
framsýni yðar, og staðfasts óbrot urinn sæli, þar sem hann húð-1 að ofan. En sá hamraveggur er
gjarns menningar-áhuga. ; strykri Dr. Sig Július, er þar of aðeins undirstaða undir fleiri
Við bjóðum yðar hágöfgi vel- langt gengið, en hann var skemti1 f jallajötnum, sem aðskyldir af
komin sem lærdóms frömuð, út- legur* og hreinskilinn en hann j einskonar dalahvilftum, gróður-
skrifaðann frá Toronto háskóla var snjallari rithöfundur en ræðu j lausum og undur stórskornum,
sem þér nú eruð kanzlari hjá, maður. gnæfa lengst upp í himininn,
sem canadiskann mentamann er Hvað samt sem öðru liður ^ þessir háf jallahnjúkar, Ihringsett-
hefir Master of Art stig hins skipa þau séra Jón og frú Laru (ir hinum hrikalegustu klettabelt-
fræga mentaseturs Oxfords., æsta sess i sögu Vestur-íslend- um, mynda sumstaðar einhverjar
Oss hefir vaxið áhugi við ræðurj inga, og munu ætið gera
- . á þeim fundi og sterklega skor-
eigin risavaxna dauðans náttúru-;að á stjórnina að hefjast handa
og ráða einhverja bót á vandræð-
unum. Stjórnmálamenn hafa
sérstakt lag á að svara vel en
lofa engu og svo fór í þetta
sinn. Þingmennirnir sem þarna
voru staddir studdu vel málstað
kjósenda sinna og hafa ávalt
gjört síðan. Það mun þó hafa orð
ið árangur 'þessa fundar að mæl-
íngár haia venð gerðar ihvar
heppilegast og ódýrast mundi að
ræsa svo fram vatnið að halda
mætti nokkrum jafnvægi á vatns
bæðinni og hvað væri hægt að
gera fyrir eina miljón dollara.
Stuttu eftir þennan fyrsta
fund var stofnaður félagsskapur
musteri. f allskonar stellingum
standa þau þar. Stundum á öðr-
um fæti, stundum teinrétt, stund-
hokin, stundum sitjandi,
stundum eins og þau Ihangi i loft-
inu, köld, stórskorin, ægileg
dauðans tröll, sem rikjandi þar
efst upp i dauðanum og sjálf
. steindauð samt, rétt eins og
eða samband allra búenda kring-
um vatnið. Nefnist sá félagsskap
ur “Lake Manitoba Flood Con-
trol Association”. Gekk vonum
fremur greitt að koma þessum
samtökum á stað, en almenn nauð
sýn rak hér á eftir og engum
samtökum veit eg af á þessum
slóðum, sem náð hafa til allra og
allir undantekningarlaust tekið
þátt í. Fundir hafa síðan verið
Ihaldnir almennir og nefnda
þeirra sem kosnar voru í deild-
um félagsins, nefndir og for-
stöðumenn félagsins staðið i
stoðugu sambandi við bæði fylk-
is-og sambandstjórn. Þörfin á
sð gengið sé til framlkvæmda er
af öllum viðurkennd, stjórnum
sem öðrum. En þar við situr, og
nú kvað svo komið, að hvor
stjórnin segir Ihinni beri að bera
kostnaðinn. En meðan þessu fer
fram, sitja bændur og horfa á
vatnið flæða yfir engi sín og
akra, þar sem þeir eru og geta
ekki aðhafst. Þeir hika i lengstu
lög að yfirgefa lönd sín og heim-
ili, i flestum tilfellum góð heim-
ili, sem þeir hafa byggt UPP og
lagt fé og krafta, í mörgum til-
fellum ganga burt frá æfistarfi
sinu verðlausii, og hvert á að
flýja þegar heil byggðarlög
mörg byggðarlg, verða að yfir-
gefast og leggjast i eyði?
Einhver kann að spyrja: Þvi
voru menn að byggja pláss þar
legri að sínu leyti en risalikneskj- sem slik hætta var yfirvofandi?
urnar, sem náttúran hefir hlaðið
upp á bak við urðarteigslandið í
Berufirði.”
Það borgar sig að kunna ís-
lenzku og geta lesið a frummal-
inu Dr. Jón, og alt það sem meist-
aralegast er og ódauðlegt er í
íslenzkum bókmentum.
Þeirri spurningu er bezt svarað
með annari; Er nokkur pláss hér
á sléttum vesturfylkjanna sem
ekki er í einhverri ihættu af völd-
um náttúrunnar áflæði, sandroki,
o.s. frv. en er þó byggt og gefur
góðan árangur i vanalegu ár-
ferði.
Frekara svar við fyrri spurn-
ingunni að meðfram Manitoba-