Heimskringla - 18.09.1957, Blaðsíða 1

Heimskringla - 18.09.1957, Blaðsíða 1
LXXIÁRGANGUR MERKUR V.-ISLENDING- UR LÁTINN GUNNAR B. BJÖRNSSON Um klukkan 10 á sunnudags- morgun (15. september) barst skeyti um að látist hefði í Min- neapolis einn af víðkunnustu mönnum í hópi Vestur-íslend- Gunnar B. Björnsson, fyrr- um ritstjóri og útgefandi blaðs- ins Minneota Mascot. Gunnar var 85 ára að aldri, og hafði lifað athafnasömu lifi, en bar samt aldurinn vel. Hann sagði ekki fyr en 1. apríl 1955 lausri stöðu sinni í skattanefnd iíkisinst fyrir aðeins tveimur ár- um, er hann hafði þá skipað í 30 ár og var orðinn 83 ára. Höfðum vér heyrt kunna menn segja> að hann hafi átt ómögulegt með að vera aðgerðarlaus. En þetta sýnir óvanalegt starfsþrek. Gunnar var fæddur að Más- seli í Jökulsárhlíð í Norður Múla sýslu, 17. ágúst 1872. Lagði móð ir hans með hann 4 ára gamlan ein síns liðs út á hið ókunna haf og nam land í grend við þorpið Minneota þar sem Austlendingar hafa fyrr og síðar kosið sér ból- festu. Ólst hann upp hjá henni og aðstoðaði hana er hann hafði aldur til gekk á barnaskóla, vann þess á milli alt er til féll svo sem smíðar, búðarvinnu og fleira. Gekk svo fram að alda- mótum. En árið 1901 byrjaði hann blaðaferil sinn, keypti blað er stofnað hafði verið í bygðinni og hann hafði um tvö ar starfað við og hét Minneota Mascot. Hélt hann því úti í 40 ár. Giftist hann árið 1903 Ingibjörgu Ágústínu, ættaðri úr Hörðudal í Dalasýslu. Hún dó 71 árs 19. ágúst 1949. Hún kom vestur unj haf með foreldrum sínum 5 ára gömul. Var hún fyrstu árin í Winnipeg. Aðalstarf Gunnars og það sem hann er kunnastur fyrir, var blaðamenskan. En langt var frá, að hún væri eina starf hans. Hann var urrj 11 ára póstmeistari i Minneota, friðdómari um langt skeið, þingmaður á ríkisþingi Minnesotaríkis tvö kjörtímabil, -íyrst kosinn 1912. Hann sótti síð ar um kosningu á sambandsþing Bandaríkjanna, en tapaði. Þá var mikil uppgangsold bænda og verkamanna, er öllu sopaði burtu er á veginum varð. Gunnar var republicani og hafði verið síðan á dögum McKinleys. Hann studdi og lútersku kirkjuna í Minneota af ráði og dáð, sótti kirkjuþing, íslendingadaga og þjóðræknissamkomur. Hann var ræðumaður hinn bezti, samdi þær vel og af málsnild góðri, eins og leiðara sína í blaðinu, sem eftirtekt vöktu víðar en flest bygðarblöð eiga að fa'gna. í skattanefnd Minnesotaríkis (Tax Commission) fiefir Gunnar verið síðasta aldar-fjórðung að minnsta kosti. Til fslands fór Gunnar tvisv- ar, fyrst árið 1930, og kom þar fram fyrir hönd Minnesotaríkis. Síðar var honum og konu boðið heim af stjórn íslands. Börn Gunnars og Ingibjargar konu hans eru:. Hjálmar, Valdimar, Björn, Jón, Helga og Stefanía. Komust þau öll til menta á háskóla. Eru drengirnir sumir blaðamenn og aðrir í ábyrgðarstöðum. Má það vissulega mikinn heiður telja foreldrum, að afla öllum börnum sínum háskólamentunar. f nýútkominni bók “Foreldrar mínir” er grein eftir Valdimar Björnsson, skrifuð um foreldra hans. Eru þar svo margar og góð- ar karakterlýsingar af hinum látna, að vér viljum benda íslend ingum á það. Kemur þar fram á fagran og eftirminnilegan hátt hver maðurinn var. Viljum vér hér á einn póst i grein hans benda. “Pabbi man varla eftir íslandi £rá bernsku, þar sem vantaði nokkra mánuði á það, að hann væri fjögurra ára þegar hann fór þaðan með mömmu sinni sum arið 1876. En íslenzkari manni á eg eftir að kynnast. Þar sem upp- eldi foreldra minna var nærri að öllu leyti í Vesturheimi, finst mér undarlegt með þau, hve sann- íslenzk þau voru. Pabbi hefir ávalt talað málið eins og hann hafi aldrei frá fslandi farið— hreimurinn, orðavalið, hugtök- in, setningaskipun, andinn — nlt saman íslenzkt. Og þetta hefir haldist, þrátt fyrir það að hann varð virkilega að sjá fyrri sér og sínum með notk- un enskunnar sem ritstjóri blaðs á því máli. Aldrei hefir kunnátt- an í íslenzku orðið honum að faratálma, heldur hið gagnstæða. Hún hefir að mínum dómi aukið vald hans og skilning á ensku— og voru ritstjórnargreinar hans á því máli taldar lang snjallastar meðal vikublaða Minnesotaríkis um margra ára skeið. Eitt er það sem sjaldan hefir verið minst á, í sambandi við»lífsstarf Gunnars en það er að hann átti góðan þátt í útkomu Vínlands, er prentáð var í hans prentsmiðju og hann réði ís- lenzkan prentara nýkominn að heimann, Svein Oddsson, til starfs við. Þetta rit mun ávalt hafa verið þar prentað. Jarðarförin höfum vér frétt að íarið hefði fram í gær frá lút- ersku kirkjunni í Minneota og þar, í landnámssveit hans, verði hann grafinn. Með Gunnari er einn hinn vaskasti forustumanna úr land- nemahópi Vestur-íslendinga fall inn. , EFTIR ÍSLENZKU TfMATALI Septembermánuður, — einnig nefndur tvímánuður í þjóðvina- félagsalmanakinu, er nú rúmlega hálfnaður. f dag (18. sept.) eru 22 vikur liðnar af sumri. Jafndægri á haust eru 23. sept. Haustmánuður byrjar 26. sept. Til Vetrardagsins fyrsta er þá réttur mánuður. Hann er laugar- daginn 26. október. Hinn 29. september er Mikjáls messa, til minningar uni Mikjál höfuðengil. Eru að vísu fleiri messur í þessum mánuði og lang- ar frásagnir um þær í gömlum almanökum en á aðeins þessa skal minnast. Þessi hátíðisdagur var fyrst í lög leiddur á dögum Karlamagn úsar Keisara, og er frá því árið 813 almennur hátíðisdagur um nllan hinn kaþólska heim. Á ís- WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN 18. SEPT. 1957 NÚMER 51. landi var Mikjáll höfuðengill mjög tignaður í fornöld. Fyrsta messa sem þangbrandur prestur hélt á íslandi, var á Mikjals- messu, og þá sagði hann Halli á Síðu, “að Mikjáll væri af guðí settur til þess að fara mót sálum Kristinna manna”, og í Njálu stendur í líku sambandi, að hann skuli meta alt, sem menn geri, bæði gott gilt, “og er hann svá miskunsamur að hann metur alt það meira, er vel er gert.” Líkt kemur fram hjá Arnóri jarla- skáldi, þar sem hann segir: Mikjáll vegr þats misgjört þykkir mannvitsfróðr ok allt et góða, tiggi skiftir síðan sieggjum solarhjalms á dæmi stóli. Mikjalsmessa var úr lögum numin á íslandi árið 1770 en eitt- hvað um 9 kirkjur eru helgaðar Mikjál höfuðengli. UM STRÍÐSFÁNGA Skömmu fyrir aldamótin áttu Bandaríkin í erjum við Spán á vesturindlands eyjunni Kúba. í íyrstu orustunni tók bandarísk- hersveit nokkra fánga. Þeim var veittur beini til jafns við banda- ríska hermenn, gefnir vindling- ar, klæði og önnur hlunnindi og aðbúnaður sem væru þeir gestir fremur en herfángar. Sagan ségir að þessir fángar héldu þetta vera leik, og aðdrag- anda að aftöku eða öðru verra, og skildu ekkert í á hverju stóð, en Roosevelt ofursti (T.R., síð- ar froseti) hafði sagt fyrir að herfángar skildu vera jafn rétt- háir og eigin hermenn þar til þeim væri skilað heim. En þetta var nýstárlegt, og óskiljanlegt Spönskum hermönnum, sem kannske áttu von á dauða sínum en ekki slíkri aðhlynningu. En nokkru áður (1864, meðan á bandaríska Þrælastríðínu stóð) höfðu vestur evrópu þjóðir kom- ið saman í Genf \(Tht Geneva Convention) og sett reglur við- víkjandi herteknu fólki. Þó náðu þessir samningar ekki að nokkru verulegu leyti til meðferð fánga í þrælastriðinu (eins og hin nýja bók Mackinlay Kantors, Ander- sonville) sýnir, né til Þýzk Franska stríðsins 1871. Fyrsta á- berzlan á þessar reglur kom fram í meðferð spánskra her- fánga í Kúba stríðinu laust fyr- >r aldamótin. Frá ómuna tíð hefur meðferð herfanga verið ábótavant, eins og sagan greinilega sýnir. Með- al fyrstu sagna um þetta er í íjórðu bók Móse nr. 31-15-18, en hann sjálfur skipaði að slátra öllu herteknu fólki, þarmeð kon- um og börnum. “Drepið nú allt karlkyns meðal barnanna og all- ar þær konur sem samræði hafa átt með karlmenn, en öll stúlku- börn sem ekki hafa samræði átt við karlmenn, megið þér láta lifa handa yður.” Og við Jórdan vaðið var slátrað fjöiutíu og tveim þúsund herföngum í eitt skipti sem ekki kunnu áö kveða rétt að orðinu “Shibboleth”. (Dómaranna bók, 12-5-7). Davíð konungur var engu mildari, því að hann sagði fyrir, a<5 ekki að- eins skildi drepa állt hertekið fólk, heldur þyldi það fyrst pind ingar á hryllilegasta hátt (í Sam. 29-9, II ;11 Sam. 12-13). “Hann (Davíð) flutti líka fólkið það- an, og lagði það undir sagir og járnvagna og brendi það upp í teglofnum. Svo gerði hann vi<5 alla staði Ammons barna. “—Var þar víst hámark sett í illri með- ferð her- og annara fánga. Um og skömmu fyrir tíma- skiptin var meðfer'ð fánga alment BEZTA YERK DIEFENBAKERS Af fleztu eða öllu sem Diefen- baker-stjórnin hefir gert síðan hún kom til valda, teljum vér val hennar á Dr. Sidney Smith, í ráðuneyti sitt, eitt bezta verk hennar. Eins og kunnugt er, hefir Dr. Smith um langt skeið verið við- urkendur einn af fremstu menta og meninngarfrömuðum þessa lands. Hann tók 1934 við forsetastarfi a Manitoba-háskóla þá 37 ára gamall og því yngsti háskólafor- seti landsins. Var hann hér til ársins 1943, að hann flutti til Austur-Canada og hefir verið há- skólaforseti þar bæöi í Nova Scotia og nú síðast við Toronto- háskóla. Dr. Smith verður ráðgjafi utan ríkismála. Á tíð liberalstjórnar- innar var L. B. Pearson í því em- bætti og kom í það sem Dr. Smith frá Toronto-háskóla. Síð- an stjórnarskiftin urðu, hefir Diefenbaker forsætisráðherra haft starfið með höndum. Hefir Dr. Smith nú tekið við því en getur ekki í starfi verið ánæsta þingi vegna þess, að 60 dagar þurfa að líða frá útnefn- ingu þar til kosningar fara fram um þingsætið. Dr. Smith er útskrifaður af Harvard háskóla. Hann var í fyrra heimstríði, en aÖ þvi loknu tók hann upp lögfræðisstörf 1921 í Nova Scotia. Síðan hefir aðalstarf hans verið háskóla- ^ekstur. Hann er fyrirlesari ágætur og er girnilegt til fróðleiks hvað sem hann talar um. Stjórnmál sem önnur mál. Var mikið sótt eftir honum sem foringja íhalds fiokksins, er Drew lét af því starfi, en hann afþakkaði það. | grimmilega hörð. Aiexander| mikli mun hafa verið harðstjóri eins og aðrir leiðtogar á hans^ dögum, og haft litla meðlíðun með herteknu fólki. En Hanni-j bal frá Kartagó innleiddi krossi festinguna í Róm skömmu fyrirj Kristsburð. Féll þessi aftökuað- íerð svo vel í geð Rómverja að flestir sem aftöku þoldu voru þannig líflátnir. Hraustur mað- ur gat hángt með lífcóru svo dögum skipti, sérstaklega ef hann var bundinn á krossinn en ekki negldur. Þannig hékk Jos- ephus, hinn mikli sagnaritari (skömmu eftir Krist) í sex sólar- hringa á krossi, en þá bjargað og lifði til að segja frá. En nýleg ritgerð — (Mac- lean’s Magazine) um þessa að- ferð aftöku segir að þegar neglt var, þá var naglinn rekinn gegn- iun úlnliðinn en ekki lófann (eins og flestar krossmjmdir og styttur sýna), því að annars var hætt við að holdið rifnaði milli fingranna. Sagan af Spartakusi foringja uppreisnarmanna í Róni (The Servile Wars) skömmu fyrir tímaskiptin, segir að þegar her hans var yfirunninn voru flestir herfángar krossfestir. Um eitt skeið þá héngu 6472 á krossum beggja vegna stígsins frá Róm til Padúa, tvær dagleiðir gang- andi manni, til viðvörunar öðr- um þræl'um sem dirfðust að hugsa til uppreisnar. Og svo sem hundrað árum siðar, þegar Titus sat um Jerúsalem, umkringdi hann borgina með röð af kross- festum gyðingaföngum, sjálfsagt til að kynna þeim hræðum innan borgarmúranna hvað biði þeirra þegar þeir gæfust upp. Mætti virðast, að þetta tiltæki stuðlaði ekki að því að hinir umsettu legðu árar í bát, þar sem kvala- iullur dauði beið þeirra hvort eð var. Það er kannske nær sanni að Titus og menn hans höfðu gaman af að horfa upp á þjáningarnar, og treindu sér það í lengstu lög Borgin hlaut að falla í hendur hans fyrr eða síðar. Því þá ekki eð gera sér leik úr^þessu? Á dögum Nero, Kaligula og annara Rómverskra “guða” var það siður að smyrja þræla og herfanga tjöru og öðru eldfimu, binda þá við staura og kinda undir þeim bál, til skemtunar og uppörvunar áhorfendum. Mun þetta hafa verið alltýtt og varað lengi, því að fimmtán öldum síð- ar var þetta enn kvöldskemtun latneskum í vestur-Indlands eyj unum á dögum Kolumbusar, að Indíánar þar voru brendir unn- vörpum ef út af bar, og þeim brenndu til sáluhjálpar, þar sem þeir voru heiðnir, og á þeim for- sendum eins og með Njáli, að Guð myndi ekki brenna þá bæði þessa heims og annars fyrir ó- kristni. Saga myrku aldanna er óljós um þetta efni sem annað, svo lít- io sem var skráð um annað en trúmál á þeim hörmunga tímum, og þá að mestu af munkum i klaustrum. En geta má nærri að herfángar áttu ekki upp á há- borðið á þeim dögum, svo mikla niðurnýðslu sem almúginn átti þá við að búa. Á miðöldunum tók ekki betra við, eins og saga vík- inganna, krossferðanna og rann- sóknanna sýnir. Herfángar voru réttdræpir, og ef ekki var nóg um matarforða, eins og alloft var, var þeim lógað. Jafnvel á dögum Napóleons fyrsta, var þetta enn viðhaft. Hann segir sjálfur frá því í eigin ævisögu að hann lét skjóta 500 Tyrki í hóp sem hon urn þótti farartálmi eftir að þeir höfðu gefið sig á vald hans. Genghis Khan, snemma á þrett ándu öldinni, tók á sig enga króka fyrir hertekið fólk, sem þó var margt, .þar sem hann æddi yfir meginland Asíu og allt að landamærum Evrópu. En matar- forði (commissariat) hermanna hans var með þeim hætti, að hver einn riddari opnaði æð í kné hests síns einu sinni á dag og lagði munninn að og drakk fylli sína. Þetta nægði riddaranum, en cá var ekkert umfram og þess- vegna herfangar óalanai. Enda er saga austurlandafólks (orien- tals, mongols, tartars) sú, að með aumkvun með þeim niðurnýddu er af skornum skamti. Tii dæmis, þegar Jón hinn ógurlegi (Ivan the Terrible) Rússa keisari á 16. öldinni, þótti nóg um frjálsræð- ishreifingu í Novgorod, lét hann hertaka borgina og opinberlega slátraði 70,000 borgarbúum. Sjálf ur sat hann í dómstól og sagði fyrir og horfði á aftökurnar, ílestar á hryllilegan og kvala- fullan hátt—samfleytt í 35 daga, 2,000 manns á dag. Þótti hann vera mikill höfðingi. 1 Gimli þingmannsefni íhaldsflokksins Dr. George Johnson Á útnefningarfundi Progres- sive Conservativa flokksins á Gimli, s.l. miðvikudag, var Dr. George Johsnon, hin vinsæli læknir Gimlibúa og Ný-íslend- inga, kjörinn merkisberi flokks- ins í næstu fylkiskosningum. Læknirinn var kjörin gagnsókn- arlaust. Það er raunar óvíst enn, hve- nær kosningarnar fara fram. En þær geta ekki úr þessu dregist fram yfir komandi sumar. Ef Campbell-stjórnin sæi sér nokk- urn hag í því, gætu kosningar far ið fram á þessu ári. Þetta yfir- standandi ár, er kosninga-árið. Af hálfu CCF flokksins, hef- ír verið útnefndur sem þing- mannsefni Sigurður Vopnfjörð, núverandi Sveitastjóri í Bifröst En af hálfu liberala hefir enginn verið kjörinn ennþá. Núverandi þ.maður Gimli kjördæmis, er dr. Steinn Thompson, en hann hefir ekkert látið uppi um fyrir ætlan- ir sínar. Ef þrír íslendingar sækja í þessu kjördæmi og engir aðrir, er það eitt víst, að þetta forna íslenzka kjördæmi, verður ís- lenzkum þingmanni skipað. Og með því er nokkru af óskum fs- lendinga fullnægt. Tamerlane), keisari á Indlandi síðla á 14. öldinni, svæsnasti morðvargur á miðöldunum. Toyn bee fer þessum orðum um hann (lausleg þýðing): “Um tuttugu og fjögra ára skeið fór hann (Timur Lenk) sem eldur í sinu yfir nágranna lönd í “helgri styrjöld”, og eyddi jafnt fólki og fé, oftast á hrylli- legan hátt. Þegar hann tók borg ína Isfarain (á austur Indlandi) árið 1381 og lagði hana við jörð, lét hann grafa lifandi þúsundír fólks þar eins og víða annars- staðar. í Isfahan lét hann slátra 70,000 manns og í Delhi 100,000 og lét svo byggja pýramída úr hauskúpum, í þágu guðs sins.” Marlowe lætur hann segja: “The God of War resigns his roume to me, Meaning to make me generall of the world . . . Millions of soules sit on the banks of Styx, Waiting to bajk returne of Charon's boat. , Hell and Elysian swarm with ghosts of men That I have sent from sundry foughten fTelds, To spread my fame through Hell and up to Heaven.” Og um Kromwell, einráða á Englandi árin 1649-’5S segir Toynbee þetta: “Hann herjaði á frlandi með En sjálfsagt var Tummi Halti j tug-þúsunda sveit og sat um (Timur the Lame, Tumur Lenk,| Framh. á 2 síðu

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.