Heimskringla - 20.11.1957, Qupperneq 2

2. SÍÐA
KEIMSKRINGLA
WINNIPEG 20. NÓV. 1957
^cintskrinpla
í Btofwíö ltllt
Kemur út á hverjum miðvikudegi
Eigendur: THE VlKING PRESS LTD.
868 Arlinyton St. Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist íyrirfram
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 868 Arlington St., Winnipeg 3
Ritstjóri: STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 Arlington St„ Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Authorliad aa Second Claaa Mqll—Poat Offlce Dept., Ottawa
WINNIPEG 20. NÓV. 1957
A MÓTI SJÓNVARPI SEM
ÞJÓÐEIGN
Einn af þingmönnum Ot-
tawa-stjórnar, sem lítið hefir
bært á til þessa, hefir vakið upp
gott kappræðuefni á sambands-
þinginu. Hann vill að dagar sjón
varpsins séu taldir, sem pjóðeign
arfyrirtækis, en að rekstur þess
sé í höndum einstaklinga.
Þingmaðurinn heitir John
Taylor og er frá Vancouver-Bur-
ard. Hann mun nýliði vera, en hef
ir það fram yfir marga honum
reyndari, að hann veit hvað hann
vill.
Hann bað stjórnina að lofa sér
að tjá þingi skoðun sína, sem
einstaklings á þessu, og var veitt
það.
Þetta er einlæg skoðun hans á
sjónvarpsrekstrinum, að hann sé
nokkuð, sem ekki geti þrifist,
sem þjóðeign. Það sé alveg eins
með hann og svo margt annað í
þjóðfélaginu, sem ekl?i geti bless
ast öðru vísi en undir rekstri
einstaklings skipulagsins. Telur
hann þó sumt af því það þarfasta
sem þjóðfélagið eigi og mikils-
verð^sta, eins og til dæmis blöð-
in. Hann álítur þau fyrir löngu
hefði horfið úr sögunni, ef þau
hefðu verið háð þjóðeignarekstri.
Eins væri með sjónvarpið. Það
yrði þjóðinni til meiri heilla og
framfara andlega og efnalega, ef
undir einstaklings fyrirkomu-
lagi væri rekið.
Hann kvað engan mega skilja
þetta sem svo, að hann væri á
móti menningargildi sjóvarps. f
standa tré með algrænu laufi.
Valda því jarðvegisskilyrði, á-
burður o.fl. Það er blindur mað-
ur, sem ekki undrast fegurð
haustlitanna. “Aftansunna þeg-
ar þýð um þúsundlitan skóginn”,
kvað Steingrímur Thorsteinsson.
Grasblettir og móar taka líka lita
skiptum með haustinu. Sérhver
árstíð á sinn fegurðarljóma.
Náttúran hefir “hamskipti” á
haustin. Grænu litirnir dofna,
laufvindarnir blása. En fyrir
lauffallið skrýðist skógurinn og
lyngið rauðum, gulum og brún-
um litum. Það er lauffallshátíð
trjáanna. Hvað veldur? Laufið
springur út á vorin, fagurgrænt
og frísklegt. Það gegnir hlut-
verki sínu að vinna kolefni úr
loftinu allt sumarið. Þá er jafn-
vægi í lífsstarfseminni. En þeg-
ar líður að hausti, og laufið tek-
ur að eldast, verður breyting á.
Næringarstarfsemin minnkar,
mikilvæg efni flytjast úr laufinu,
án þess að jafnmikið sé unnið
eða byggt upp í staðinn; haust-
litirnir koma í ljós. Venjulega
ber mikið á rauðu haust litunum,
áður en hinir gulu láta að sér
kveða. Ekki myndast samt rauðu
litarefnin í laufi allra trjáa, en
allt lauf gulnar. Blaðlitirnir telj
ast til þriggja aðalflokka. Blað-
grænan veldur hinum venjulegu
grænu litum, en í henni eru einn
ig tvö gul litarefni Xantofyl og
karótín. Xantofyl er líka í ýms-
um gulum blómum, t.d. páska-
liljum, en karótín einkum í gul-
rótum. Þessi þrjú litarefni leys-
ast ekki upp í vatni. En rauð litar
efni uppleysanleg í vatni, eru í
fl. úr blöðunum sem þá þorna, unni go að við getum daglega
gulna og visna. Sama verður uppi veitt okkur þann munað, sem
á teningnum hjá innijurtum, sem forfeður okkra létu sér nægja í
vökvaðar eru um of. Hægt er að furðulegustu ævintýrasagnir, er-
láta laufblöð roðna fyrir tímann um við ekkert hamingjusamari
með því að skera hring í börkinn, en áður og höfum sízt meiri ör-
t.d. utan um grein og Jiindra yggiskennd. Óttinn við kynngi-
þannig sykurflutning frá lauf- kraft þeirrar þekkingar, sem þeg
inu. Einnig er unnt að flýta guln ar er fyrir hendi í atomvísindum
un blaða með því að láta þau grefur um sig meðal milljónanna.
vera í myrkri nokkra daga. Göm| í þessu andrúmslofti hefja
ul blöð gulna fljótast, en ung skólarnir starf sitt að þessu
blöð mun seinna. Það sést líka‘sinni. Fullskipaðar skólastofur
glöggt á trjám og runnum á bergmála af spurningum og svör
haustin. Unga laufið, sem er næst um um ótrúlgeustu hluti, sem
greinaendum, helst lengst grænt. lögsklpaðar kennslubækur segja
Ef skorið er á blaðstrenginn fyrir um. Það er þó á valdi kenn-
gulna blöðin seinna en ellaú kálí aranna, að nokkru leyti, að “lauf-
söltin komast þá ekki burtu.1 vindar þýðir”, nái hjörtum hinna
Blöð gulna fyrst í nánd við staði,1 ungu borgara og með þeim þau
þar sem efnanotkun er mikil, t.1 frækorn siðgæðis og sannrar
d. nálægt aldini, sem er að þroskj menningar, sem þar verða ufram
ast. Lofttegundirnar etylen og allt annað að festa rætur.
acetylen flýta gulnun og brúnlit'—Ritstjórnargrein úr Degi 2. okt
un blaða og einnig þroskun ban- j ---------------
ana, tómata o.fl. ávaxta. • I
, , .. MONÍxoLÍA
Þetta var um eðli haustlitanna,1 ______
sem við sjáum árlega í skógi, I Það vaf miki, auðmýki f
lyngbrekkum, moum, hrislendi . ^ Tr- * •
y . ír Molotov, er Krusjev gerði
°g g°r um- hann að ambassador í Mongólíu,
Nú eru laufvindarnir byrjaðir hinu afskekkta ríki á milli Sí-
að þyrla laufinu af tijánum. heriu Qg Kína. Þó er lanaið enn
Njótið haustlitanna meðan tíma'
er til í hraunum, móum og hlíð-1
meira afskekkt í augum vest-
en að áliti Rússa
rænna manna,
um. Sjáið dimmrautt lyngið, ljós’0g Kínverja, því að þessar þjóð-
gullna viðirunnana og “þúsund-
iitan” skóginn. Já, og alla “Kjar-
valslitina” í mosanum.t
Ingólfur Davíðsson
—Tíminn 12. október
-----------v—
SJÖTTI HVER ÍSLENDING-
URÁSKÓLABEKÉ
raun og veru væri það einn hluti j sumum plöntum, t.d. í rauðrófum.
skóla- og uppeldismála vorra. En
það kæmi nú ekki að því gagni
í þessu efni sem hugsanlegt
væri, þrátt fyrir þó um 30 sjón-
varpsstöðvar væri að ræða með
um 6000 þjónum, er landið kost-
uðu 40 miljón dali á ári. Það væri
margt þarfara hægt að vinna í
sambandi við störf og athafnir
fylkjanna og sveitana, með þessu
fjármagni. Og það væri líklegra
að við hefðum brátt betra sjón-
varp, en við nú höfum þó fé þetta
væri alt sparað.
LITBRIGÐI HAUSTSINS
(Það er blindur maður sem ekki
undrast fegurð haustlitanna”)
Allir þekkja fífuna hvítu. Þeg
ar líður á sumarið roðna blöð
hennar og kallast rauðbreysking
ur eða hringabrok. Þau fara
snemma í haustbúninginn. Núna
í septemberlok skarta tré og
runnar í haust litum sínum.
Sá efnaflokkur kallast anthocy
aner og stendur í sambandi við
mikinn sykur í frumunum. Blá-
berjalyng verður einnig stund-
um rautt og rytjulegt vegna
sveppaskemmda. Brúnir haustlit-
ir eru algengir. En ekki veldur
því neitt litarefni, heldur orSak-
ast þeir af efnabreytingum í
dauðu laufi. Þetta er sams konar
breyting og þegar sundurskorin
kartafla eða epli dökknar vegna
áhrifa súrefnis loftsins. Oft eiga
mörg litarefni þátt í litbrigðum
laufsins á haustin. Haustlitirnir
eru háðir flutningi mikilvægra
efna frá laufinu. Efnagreiningar
sýna, að þetta byrjar venjulega
á því, að mjölvi breytist í sykur.
Á því stigi getur rauði liturinn
j komið í ljós. Næsta stigið er
burtflutningur sykursins og
grænu litarefnanna. Þá gulnar
laufið. Litbrigðin geta verið dá-
lítið breytileg vegna ytri áhrifa.
Haustlitirnir eru ekki hinir
sömu í frost og heiðríkjum—og
í dimmviðrum og regnþrunginni
baustveðráttu. Eftir frostnætur
ir hafa lengi keppzt um að hafa
þar yfirhöndina.
Mongólía átti forðum sína
stórveldistíma. Þaðan kom Djeng
is Khan með riddaraher sinn á
þrettándu öld og lagði undir sig
alla Mið-Asíu, Kína og rúss-
nesku slétturnar allt vestur að
Póllandi. En hið viðienda ríki
Laufvindar þýðu” hafa leik- hans stóð á ótraustum grunni og
Þeir! ^URdi eftir dauða hans. Síðar
fræihafa bæði Kínverjar og Rússar
ráðið þar ríkjum, en stundum
hefur iandið verið sjálfstætt, þó
að hir.ir voldugu nágrannar hafi
dagana hefst nýtt skólaár og | naidið áfram tilraunnm lil að ná
fjölmennustu menntastofnanir Þar ul,3l-tJáhrifum.
landsins taka til starfa. j Eftir byltmguna í Rússiandi
Þótt nákvæmar tölur séu ekkijfór Rússum að vegna stórum bet
r
VINNU SOKKAR
MEtí MARGSTYRKTUM TÁM OG HÆLUM
N ¥ IL €>
Beztu kjörkaup vegna
endingar- aukaþæginda
og auka spamaðar. End-
ingargóðir PENMANS
vinnusokkar, af stærð og
þykt, sem tilheyra hvaða
vinnu sem er.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
Nr. WS-11-4
ið um vanga síðustu daga.
bera með sér fullþroskuð
okkar fáu og smáu skóga og veita
nýju lífi tækifæri til vaxtar og
landnáms í norðurátt. Og þessa
. verkamennina í Mongólíu gildir
| til fimm ára, og ef þeir vilja
mega þeir setjast að í iandinu
eftir það.
Hagsmunir Rússlands og Kína
mætast enn í Mongólíu, og sam-
band Kína og Rússlands verður
því starfsvettvangur Molotovs.
Það er lítið hlutverk miðað við
það, sem hann áður hafði, en þó
ekki óverulegt. —Alþbl. 8. okt.
iyrir hendi, má búast við að sjötti
hver íslendingur setjist nú á
skólabekk, samkvæmt núgildandi
fræðslulögum, og eru þau þó
ekki komin til framkvæmda i
dreifbýlinu að fullu.
Hin bókelska og fróðleiksfúsa
þjóð, sem fyrrum skóp sígild,
bókmenntaleg listaverk, sem öllu
öðru fremur stuðla að viðgangi
og síðan fullveldi hennar sjálfr-
ar, fær nú svalað fróðleiksþorsta
og námslöngun i hinum mörgu
menntastofnunum landsins.
Þúsudir ungmenna hefja skóla
göngu fyrsta sinn þessa síðsum-
ardaga, með tilhlökkun og eftir-
væntingu. Heimili þessa unga
fólks vænta sér góðs af hinu fjöl
menna kennaraliði, sem nú tekur
að nokkrum hluta við hand-
leiðslu og uppeldisstörfum.
Ef að vanda lætur hefst kapp-
hlaup milli kennaranna og skól-
anna um árangur kennslunnar.
Minisatriðum úr fjölmörgum
fræðigreinum og þekkingarmol-
um er miskunnarlaust troðið í
hina ungu nemendur, sem þeir
svo síðar eiga að hafa á taktein-
um við prófborðið. Á prófblöðun
ur í þeiiri deilu. Byitingarhug-
myndir breiddust út og náðu
jafnvel til hinnar afskekktu Mon
gólíu. 1921 var uppreisn gerð
gegn ríkjandi yfirráðastétt Búdd
hamunkunum, og fyrir atbeina
“byltingarflokksins” var komið
a nýju stjórnarfyrirkomulagi
eftir sovétrússneskri fyrirmynd.
Mongólía varð nú algerlega lok-
að land, varðstöð á austurlanda-
mærum Sovétríkjanna, helzti
varnarmúrinn gegn herjum Jap-
ana, er tekið höfðu Manchuríu
og Innri-Mogólíu, sem var hluti
af Kína.
Eftir 1945 og þó eir.kum eftir
sigur kommúnista i Kína, hefur
Mongólía fengið nýtt hlutverk.
Huii er nú orðin brú miili tveggja
kommúnistískra stórvelda. Það
ei ekki lengur erfitt að fá land-
vistarleyfi í Mongólíu, og hún
er heldur ekki eins afskekkt og
fyrrum. Flugtíminn frá Moskvu
til Irkutsk er sex og hálf klst.,
en þaðan er svo fjögurra stunda
ílug yfir fjöllin til Ulan Bator,
höfuðborgar Mongólíu, þar sem
Molotov hefur nú aðsetur. Járn-
brautin til Ulan Bator hetur ver-
Reyniberin eru orðin fagurrauð
og girnileg fyrir skógarþrestina ber sérlega mikið á rauðu litun-
og ágæt í aldinmauk fyrir mann- j um. Það stendur þannig á því,
fólkið. En meðan þau voru að að þegar kalt er, þ.e. nálægt frost
marki, þá breytist mjölvi mjög
ört í sykur, en jafnframt hægir
þroskast voru þau ósjáleg og
fæstir tóku eftir þeim. Lyng-
brekkur og skóglendi er nújá flntningi sykursisn frá ölöðun-
furðu litskrúðugt. Ber mikið á um. Hið aukna sykurmagn í blöð
um gefur svo a líta menntun | jengd til Peking.
barnanna og hæfni kennarans. í
þessu kapphlaupi eru þau sígildu
sannindi oft ekki í heiðri höfð,
Rússar hafa flutt menningu
nútímans til Mongólíu; tækni,
iðnað, skólakerfi, heilbrigðiseft-
uum osakar myndun rauðra litar
um. í görðunum eru rósalauf. og efna. Allir vita, að sykur mynd
iyeniviðarblöð víða orðin rauð ast í kartöflum, ef hitinn a þeim
og brún—og víðilauf gulnað.jer nálægt frostmarki. Sykur-i
Lauf bjarkanna gulbrún, flekk-i myndunin er ráðstöfun til aö
ótt og daug, ribsið gul-grænt, sig j verjast kuldaskemmdum. í vot-
urskúfurinn blóðrauður, hvönn- viðrum á haustin ber óvenju
in fölhvít og hin stóru blöð Al-
aska-asparinnar gulbleik og víða
með svarta jaðra. Innanum
mikið á gulum og brúnum litum.
Orsökin er sú, að þá flytst mikið
af uppleysanlegum kalisöltum, o.
að trú og siðgæði eru traustustu^ iriit) 70 þús. manns starfa að iðn-
hornsteinar einstaklingsins í, aði_ £n meiri hluti íbúanna held-
“æfinnar gæfuleit”. u enn gömlum háttum í daglegu
Vísindi 20. aldarinnar gerðu Jífi 0g atvinnu, rekur hjarðir sín-
menn í upphafi bjartsýna á fram ^ ar fram og aftur um beitilóndin.
tíðina. I krafti þeirra átti að íbúafjöldinn er um ein milljón
vera hægt að leysa flest vanda-1 en um hundrað þúsund búa í
mál. Þau tóku náttúruöflin i þjón Ulan Bator.
*
ustu *sína og nú á síðustu árum Rússneskir hermenn eru nu
í risaskrifum. Trúin á hvers kyns ekki lengur í landinu og rússnesk
framfarir og tröllauknar fram-!Ír tæknisérfræðingar eru heldur
kvæmdir eru tákn okkar tíma ekki finnanlegir þar, segja blaða
og víst er það, að möguieikarnir menn> sem verið hafa þar í landi.
eru víðast ótakmarkaðir til frið- Hins vegar eru þar margir blá-
samlegra nota. En þrátt fyrir alt | klæddir Kínverjar, sem stunda
það vald, sem mennirnir hafa öðl-| vegagerð og reisa verksmiðjur
ast með vísindalegum hætti, eink Þeir eru_ tólf þúsund talsins og
um á síðustu árum, þrátt fyrir: greiðir kínverska stjórnin þeim
efnalega hagsæld manna og lífs- laun, “til að þægja Mongólíu
þægindi og þrátt fyrir það aðjmönnum fyrir rangindi, sem
herfilegustu sjúkdómar hafa lát Kína hefur áður á þeim framið”.
ið í minni pokann fyrir þekkingi Samningurinn um kínversku
ÍSLAND HEFITR EKKI
ÞÝÐINGU SEM FLD-
FLAUGNASTÖÐ
Brent Balchen ofursti, hinn
þekkti flugmaður og sérfræðing-
ur í málefnum er varða flug á
heimskautasvæðunum, flutti fyr-
irlestur í háskólanum í fyrradag
á vegum íslenzk-Ameríska félags
íns. Balohen hefir unnið mikið
í þjónustu Bandaríkjanna, en er
norskur að uppruna.
Hann rakti í fyrirlestrinum
sógu heimskautaflugsins en
ræddi síðan um hernaðarþýð-
ingu norðurskautslandanna með
tilliti til nýrra vopna: fulkomn-
ari flugvéla og larigdrægra flug-
skeyta. Hafði hann nokkuð rætt
þessi niál við blaðamenn daginn
áður. Skoðanir Balchens varð-
andi þau eru í stuttu máli þess-
ar:
Er Atlantshafsbandalagið var
stofnað og menn tóku að gera
sér í alvöru grein fyrir því,
hvernig hinn vestræni heimur
væri búinn undir að verjast rúss-
neskri árás, varð mönnum fljótt
ljóst, að sú leið, sem farin yrði
í lofti frá Rússlandi og til Am-
eríku, liggur ekki vestur urn
Atlantshaf. Sú leið hafði áður
þótt sjálfsögð, enda setti tæknin
takmörk fyrir því, h\e norðar-
lega unnt var að fljúgo.
En hér var brey-'.ng a orðin,
og hin nýja leið lá yíir heim-
skautasvæðin. Af þessu tilefni
var komið upp röð af radarstöCv
um þvert yfir noroanvtrt meg;n
land Ameríku og Alaska austur
um nyrzta hluta Canada og eyj-
arnar sem þar eru. Þessi radar-
keðja átti að fylgjast með ferð-
um flugvéla á þessum slóðum.
Þegar hún var byggð, var gert
ráð fyrir, að árásarflugvélar
myndu fara með um 800—900 km
hraða á klukkustund og fréttir
af þeim fengjust, er þær ættu
eftir um tveggja stunda flug til
hinna miklu iðnaðarborga sunn
ar á meginlandi Ameríku.
Nú er svo komið, að til eru
flugvélar, sem fara um 3000 km
The market demands
fjnished Chicken & Turkey
VOLUME SALES DEPEND UPON QUALITY
GRADE "A” QUALITY IS ACQUIRED BYí
• Starting with meat-type chicks and poults.
• Feeding a growing concentrate.
• Controlling disease.
• Confining cockerels and capons while flnishing.
• Finishing with a fattening mash.
• Marketing turkeys before over-maturity.
TAKE TIME . . . FEED FOR FINISH
For further Information
Contact Your Agricultural Representative ori
MANITOSA DEPARTMENT OF AGRICULTURE
WINNIPEG 1, MANITOBA
Hon. C.
Dr. J. R. BELL,
Deputy Minister
L. SHUTTLEWORTH,
Minister