Heimskringla - 15.01.1958, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. JANÚAR 1958
Hcimskrinjila
ratotnvA litl'
Kemur út á hverjum miðvikudegi
Eigendur: THE VIKING PRF.SS LTD.
868 Arlintiton St. Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Verð blaðsi ns er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 868 Arlington St., Winnipeg 3
Ritstjóri: STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 Arlington St., Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Authomed aa Second Clctag MalX—Pogt Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 15. JANÚAR 1958
DR RICHARD BECK:
JÓN ÞORLÁKSSON, ICE-
LANDIC TRANSLATOR
OF POPE and MILTON
Studia Islandica (íslenzk fræði)
ritstj. Steingrímur J. Þorsteins-
son, Rvík 1957
Eins og segir hér í fyrirsögn-
er þetta 16. heftið af safnritinu
Studia Islandica (íslenzk fræði),
ritað af Dr. Richard Beck, og
fjallar það um þýðingar sr. Jóns
Þorlákssonar á Bægisá, einkum
á verkum Popes og Miltons, þ.e.
a.s. Tiiraun um manninn (Essay
on Man), og Paradísarmissi
(Paradise Lost). Eins og getur
í formála, er hér um að ræða út-
drátt úr doktorsritgerð prófess
ors Beck, sem hann varði við
Cornell háskólann í Bandaríkj-
unum 1926. Sextíu blaðsíður eru
vissulega allþröngur stakkur svo^
miklu efni, sem þýðingar sr.*
Jóns eru, og varla hefir það ver-
ið höfundi vandalaust að velja
og hafna, þegar til þess kom að
draga fram meginatriði langrar
doktorsritgerðar. Hefði vissulega
verið æskilegra, að ritgerðin
hefði birzt óstytt, en þá hefði
hún að sjálfsögðu ekki getað
staðið sem þáttur í safr.riti, þar
sem rúm er mjög afmarkað. Um
þetta skal þó ekki fengizt, enda
hefir Beck áður ritað mikið um
Jón Þorláksson og vitnar hann
hér til þess, þeim til hægðar-
auka, sem ger vilja kynna sér
efnið.
í upphafi bókar rekur höfund-
ur helztu æviatriði skáldsins og
þýðandans, sr. Jóns. Er þar vik-
ið að meginatriðum, og stillir
höfundur lengd þess þáttar mjög
í hóf, eins og vera ber. Ævisaga
sr. Jóns er um margt sérstæð.
Sr. Jón var fæddur í Selárdal í
Arnarfirði árið 1744. Árið 1760
lauk hann námi í Skálholtsskóla
með góðum vitnisburði. Þjón-
andi klerkur gerðist hann ekki
fyrr en 1768, er hann vígðist sem
aðstoðarprsetur ti! Saurbæjar-
þinga. Meiningar eru alldeildar
um kennimanninn, Jón Þorláks-
son, en hitt er ví$t, að klerklegt
líferni stundaði hann miður
vel, enda missti hann hempuna
tvisvar sinnum. Prestskaparrétt-
indi fékk hann þó aftur árið
1796 eða tveimur árum áður en
hann flutti að Bægisá í Eyja-
íirði, þar sem hann var þjónandi
klerkur það sem eftir var ævinn-
ar eða til 1819. Við komuna til
Bægisár verða þáttaskipti í lífi
sr. Jóns, og þar þýddi hann á ís-
lenzku þrjú stórverk heimsbók-
menntanna, Essay on Man eftir
Pope, Paradise Lost Miltons og
Messias eftir Klopstock. Þetta
aírek hefir hafið sr. Jón til meiri
vegs en frumortur kveðskapur
hans, bæði innan lands og utan.
Erlendir menntamenn gáfu hon-
um mikinn gaum og gengu jafn-
vel svo langt í umsögnum sínum
um þýðinguna á Paradísarmissi,
að sums staðar skyggði hún á
enska frumtextann. Mátti það
kallast með eindæmum, ekki sízt
þegar þess er gætt, að sr. Jón
Þorláksson kunni lítið í ensku
og varð því að bjargast við
danska og þýzka þýðingu á þessu
verki, og er þá einmitt komið að
því atriði, sem dr. Beck ræðir
með nákvæmni í ritgerð sinni.
Höfundur dregur fram megin-
atriðin sem hér seg'r:
Sr. Jón sneri Essay on Mar.
eftir Pope á ísl. eftir danskri
þýðingu. Verkið hóf hann 1789,
en lauk því 1796, en tveimur ár-
um síðar var það gefið út, og er
bókartitill á íslenzku “Tilraun til
að snúa á fslenzku Popes Til-
raun um Manninn. Verkið til-
einkaði sr. Jón velgjörðarmanni
sínum, Stefáni Þórarinssyni
amtmanni. Nákvæmur saman-
burður íslenzku þýðingarinnar
við enska frumtextann leiðir í
ljós, að meginhugsun kvæðisins
er haldið, og þýðing furðu ná-
kvæm á einstökum ljóðlínum og
setningum. Nokkuð ber þó á frá-
vikum og villum, en rannsókn
sýnir, að slíkt er að langsamlega
mestu leyti komið frá dönsku
þýðingunni. Sr. Jón velur sér
hér form mjög ólíkt hinum enska
frumhætti (the heroic couplet).
Þannig teygist nokkuð úr ís-
lenzku þýðingunni eins og hinni
dösku fyrirmyd, og veldur þetta
því, að þýðingin er um það bil
helmingi lengri en frumtextinn.
Nú mun sjálft formið eða stílinn
hafa verið með sterkustu þáttum
Popes og mikil reisn á ytra borði
þess kvæðis. Bragarháttur þýð-
ingarinnar er það fjarri formi
frumkvæðisins, að mikið af
hinni upprunalegu reisn fer for-
görðum. Á nokkrum stöðum er
veigamiklum ljóðlínum sleppt
eins og í dönsku þýðingunni.
Mál þýðingarinnar er þó yfirleitt
gott, þó að nokkuð örli á dönsku-
slettum, sem auðvitað voru fylgj-
ur aldarinnar. Höfundi farast
sjálfum svo orð: “In short, while
the translation is not as “Po-
pean” as one might wish, it is,
nevertheless, “a pretty poem”,
as Bentley said of Popes own
translation of Homer, which the
former did not find Homeric
enough.”
Haraldur Hjálmarsson “kon-
rektor” á Hólum í Hjaltadal mun
manna fremst hafa vakið áhuga
sr. Jóns Þorlákssonar á Milton
og Paradísarmissi, en þýðingu
þess verks hóf hann um 1790.
Þessu sinni studdist hann bæði
við danska þýðingu og þýzka.
Þýzka þýðingin barst honum þó
ekki í hendur fyrr en 1796.
Fyrstu þrjár bækurnar komu út
í ritum hins íslenzka lærdóms-
listafélags, 13. til 15. bindi 1794-
1798. Þýðingin -var þó ekki prent-
uð í heilu lagi fyrr en 1828. Hér'
notar sr. Jón annað ljóðaform
en áður, þ.e. fornyrðislag. Það fer1
ekki milli mála, að þessa þýðingu
ber hæst meðal verka sr. Jóns,
enda varð hún stórfræg og þó
nokkuð beri á ónákvæmni af
sama tæi og í þýðingunni á Essay
on Man. Höfundur ritar um þýð-
inguna með nákvæmni og er þar i
hófsamur í dómum. Eg hygg, að
margir fslendingar hafi allranga
hugmynd um þetta verk. Dómur
Englendingsins sr. E. Hender-
son, um íslenzku þýðinguna á
Paradísarmissi er mörgum kunn-
ur á íslandi, en sr. Henderson,
sem var samtíðarmaður sr. Jóns
Þorlákssonar, telur þessa þýð-
ingu hans með slíkum ágætum,
að sums staðar skari hún fram
úr enska frumtextanum. Dómar
annarra menntamanna frá önd-
verðri 19. öld um þetta sama efni
eru alþýðu manna á íslandi mið-
ur kunnir. Á eg þar við umsagn-
ir þeirra Rasks og Finns Magnús-
sonar. Rannsóknir dr. Becks
sýna, að öllum þessum mönnum
hefir skjátlazt talsvert. Umsögn
Hendersons er úr hófi fram lof-
leg, en aftur gengur Finnur
Magnússon of langt í gagnstæða
átt, er hann telur, að tæpast sé
um þýðingu að ræða, heldur eins
konar endursögn. Var þó síður
en svo, að Finnur væri blindur á
ágæti versksins. Dr. Beck þræðir
milliveginn og reynir ekki að
hefja þýðinguna yfir frumtext-
ann, en sýnir hins vegar, að skoð
un Finns sé röng, þar sem hann
segir, að þýðing (translation) sé
ekki rétta orðið, heldur endur-
sögn (paraphrase). Þessi skoðun
er vafalaust hárrétt, enda byggir
dr. Beck hana á umfangsmiklum
rannsóknum.
Jón Þorláksson mun alltaf
verða talinn meðal stórmenna
íslenzkrar bókmenntasögu vegna
þýðinga sinna, en þau verk öðlast
aukið gildi, þegar litið er til
þeirra aðstæðna, sem þýðandinn
átti við að búa, og eins hins, hve
frjó áhrit þau höfðu á sum mestu
skáld 18. aldar. Má í því sambandi
minnast á Jónas Hallgrímsson.
Allt þetta tekur höfundur fram
í ritgerð sinni og auðvitað miklu
fleira, sem hér er ei kostur að
telja upp. Þessi ritgerð er mjög
vel unnin og sýnir ljóslega, að
höfundur gjörþekkir efnið. Hon-
um hefir tekizt að þjappa miklu
saman innan þröngs ramma, en
gætt þess þó vandlega, að höíuð-
atriðin yrðu ekki útundan. Höf-
undur og útgefendur ciga þakkir
skilið fyrir þetta verk.
Haraldur Bessason
Nærri hver einasti maður
áiítur ölgerðar framleiðslu góða boraralega iðn
Það er miklu meira fólgið í viðskiftum en það eitt, að framleiða
góða vöru og sýna skiftavinum þínum skilvísi. Auk þess, að
greiða reikninga þína stundvíslega og fara vel með vinnufólk
þitt, verðurðu einnig að taka þátt í lífi borgaranna. Gerirðu það
ertu kallaður góður borgari.
Öigerðar-iðnaður Manitoba-fylkis, hefir verið hluti þjóðlífs-
ins hér frá byrjun. (Skýrslur sýna, að ölgerð var einn af fyrsta
viðskiftarekstri hér um slóðir).) Almenn atkvæðagreiðsla sýnir,
að mikill meiri hluti borgara þessa fylkis, viðurkennir þann sann-
leika, að ölgerðar-iðnaðurinn eigi mikinn þátt í velmegun þjóðfé-
lagsins. Meðlimir ölgerðarinnar eru nálega í hverri einustu vel-
ferðarnefnd fylkisins. Tylft nemenda í þessu fylki hefir verið
hjálpað efnalega á hverju ári af ölgerðinni. Gerir sá iðnaður í
hverju öðru sem til velferðar horfir, að jafnaði eða sínum hlut,
oftast öðrum betur.
Auðvitað er að þeir sem í þjónuetu iðnar vors eru, hugsa sem
hver annar um velferð sína. Og þeir hafa séð að íbúar fylkisins
styðja ölgerðarfélögin og álíta hann hjálp á góðum tímum sem
slæmum, alveg eins og þeir gera. Hagurinn er almennur af rekstr-
inum. Og það á orsök að rekja til framkomu hans sjálfs. Þess-
vegna er hann hér stöðugt rekinn í Manitóba og hefir verið um
langa hríð. Hann á djúpar rætur í félagslífinu. Hann ræður menn
héðan í þjónustu sína. Reksturinn tekur mikinn og ötulann þátt
í öllu sem á meðal brogara þjóðfélagsins gerist, alveg eins og
borgararnir sjálfir væru.
Ölgerðarreksturinn er viðurkendur af megin hluta manna
í Manitoba, sem góð borgaraleg stofnun. Þeir sem að iðnaðinum
vinna, vita að þeir eru að vinna þarftþjóðfélags verk með honum
og að það er engin minsta ástæða til, að amast við hinum borgar-
legu réttindum hér í því efni fremur en annarstaðar.
THE BREWING INDUSTRY
MANITOBA
Fort Garry Brewery Ltd.
Johii Labatt Limited Kiewel Brewing Co. Ltd.
O’Keefe Brewing Company (Manitoba) Ltl. Pelissiers Brewery Ltd..
Thc ( arlings Breweries (Manitoba) Ltd.
Elliott-Haynes 1956 •Poll of Public Opinion