Heimskringla - 10.06.1959, Blaðsíða 2

2. SfÐA
HEIMSKRINGLA
Hcitnskringla
ratotnmB ItttJ
Krmui út i hrcrjum miflrikudegi
Eigcndun THE VIKENG PRESS LTD.
SU ArliuiítOD St Winnipeg S, Man. Canada Phonc SPruce 4-6251
Verð blaðnnj er $3.00 irgangurinn, borgút fyrirfram
411ar borganir sendút: THE VIKING PRESS LTD.
ÖU riðskiftabrif blaSinu afflútandi sendút:
tV Vikin* Preaa Linúted. 808 Arlington 5t., Winnipcg S
' RiUtjóri: STUiN UNAR8SON
Utanáskrift til rítatjóranc
KDITOR HEIMSUUNCLA. 808 ArKnRtoo St Winaipcg S, «-
HIIMMIINCLA ú publúhed by THK VIKING PKKSS UWlTin
and prínted by VUUN6 PRINTKRS
•M Arlingtoa St, Winoápcg S, Mon. Caaado Phoac SPnscc 40251
--------------------------------------------------
Aathorlaod ta S—ood C1am MaU—Poat Offlw DepU Ottowa
WINNIPBG, 10. og 11. JUNf ’59
“VIÐ LJÓÐALINDIR”
Ljóðmæli eftir Dr. Richard Beck
Prentsmiðj. Björns Jónssonar á
Akureyri, Útg. Árni Bjarnarson.
í>að er ekki 'þörf á því að
kynna vin okkar Dr. Beck. íslend
ingar hvar sem þeir eru á hnett
inum, hafa flestir heyrt hans get
ið, því hann hefur túlkað áhuga-
mál sín af krafti miklum og kom
ið víða við í kynningarstarfsemi
sinni um land sitt og þjóð og
feðra tungu, því hann er löngu
þjóðkunnur maður útvörður ís-
lenzkra menningarmála hér vest-
an hafs, hann hefur túlkað mál-
sitt til allra sem vildu heyra
hann, og jafnvel hinir urðu að
hlusta stundum líka. Með ræð-
um sínum og ritum hefur hann
hvatt landa sína, starfað með
þeim og gefið þeim mörg góð
ráð í viðleitninni að brúa ihin
breiðu höf.
Dr. Beck slær á marga strengi,
og þegar mikið liggur við fær
hann Braga í lið með sér og læt-
ur hann túlka tilfinningar sínar
og þúsund þrár.
Árið 1929 kom út ljóðabók eft-
ir hann hér í Winnipeg, sem
hann gaf heitið “Ljóðmál”. Síð-
an hefur oft birst eftir hann
ljóðmæli í blöðum og tímaritum
hér vestra og heima á íslandi.
Hann er því einnig þekktur sem
gott skáld, og öll bera kvæði;
hans vitni um mannúðarríkan |
anda hans og hlýhug til hins
minnimáttarlífs jarðar vorrar,
hvort heldur það er í dýraríkinu
eða mannlífinu sjálfu. Allt sem
fagurt er, göfugt, gott og þrosk-
andi, er yrkisefni Becks, því þar
er hann sjálfur, heill og einlæg-
ur, hvar sem hann leggur anda
sinn og vilja að verki.
Nýverið er ljóðabók komin út
eftir Dr. Beck, sem 'heitir “Við
ljóðalindir” og eru í henni 83
kvæði, fögur og fræðandi, ylrík
of eggjandi.
Fátt er það sem hrífur fslend-
inga meira en fögur ljóð og al-
þýðleg, því Ijóðin eru samtal
sálna í rími og söng og túlka af
tilfinningu það sem að heillar
mest.
Ljóðalindir Becks munu heilla
alla sem unna góðum kveðskap
og fallegum. Vil eg aðeins laus-
lega taka hér fáein dæmi úr bók-
inni, máli mínu til stuðnings þó
vandi sé að velja, þar sem mikið
er af fögrum og heillandi mynd-
um sem laða og þroska, og eru
þau erindi sem eg nefni hér tekin
aðeins af handahófi.
í fyrsta kvæði foókarinnar, sem
heitir “Vitar”, er þetta fagra er-
indi:
Líkt og fojartir vitar vaki
varpa þeir um tímans foaf
vegamóðum mannabörnum
morgunhlýjum geislastaf.
Þegar eggjar iljar skera,
örðug brekkan leggst í fang,
hreystiorð frá hetjuvörum
hljóma þreyttum ferðalang.
f kvæðinu “Einstæðingur”,
sem er táknrænt og þrungið af
heillsteyptum sannindum og hlý-
hug, er þetta erindi:
Ljóst á börk er letruð
langrar ævi saga.,
Hrammur storma og hretin
hörð þær rúnir skráðu.
Einnig frostsins fingra-
för þar glöggt má ikenna.
Byrði ótal ára
er í lotnum herðum.
Þá sýnir, “Vinur smælingjans”
hugsanir skáldsins og meðaumk-
un með þeim sem hart eru leikn-
ir í viðjum vetrarins.
Langförlum vegförum loftsins
bláa
léði hann þreyttum skjól,
stráði á fönnina björg og brauði,
bjó þeim í hretum jól.
Ættjarðarást hans víð og hini|
in heið, kemur víða fram í kvæð:
um hans, enda er það ekki undar-
legt, Iþví íhann hefur túlkað hana
inn í hjörtu landa sinna um tugi
ára og því verður aldrei á glæ
kastað:
Lands míns tigna tunga
hundrað strengja harpa,
ómasterk sem útsær,
blíðmál eins og barnið,
mátt þú átt að milda
harma særðu hjarta.
Vald þú átt að vekja
sálu vonavana.
Það er víða sem skáldið kem-
ur við og margt sem hann festir
auga á og bindur í stuðla, og
reyni eg ekki að færa það allt
fram í dagsljósið í svo fáum lín
um þótt mér finnist það freist-
andi, því á Ihverju blaði sem eg
fletti finn eg eitthvað nýtt, fag-
urt og heillandi, jafnvel lærdóms
ríkt. Get eg ekki stillt mig um
að setja hér niður eitt erindi
úr kvæðinu “Brautryðjendur”,
sem er á þessa leið:
Þeir héldu beint í hrjóstur eyði-
fjalla
og hræddust ihvorki ís né bruna-
sanda,
við hungurvofur horfðust djarft
í augu.
Þeir heyrðu lúður nýja tímans
gjalla.
Það er margt fleira sem eg
vildi gefa sýnishorn af úr þess-|
ari nýju ljóðabók Becks, “Við
ljóðalindir”, en eg vil ekki gera
það sökum þess, að það eru meiri
heilindi í iþví, að sem flestir fs-
lendingar kaupi “Við ljóðalind-
ir” og skemti sér við lestur
kvæðanna í foeild. Mér þætti
væntum að heyra frá þeim manni
eða konu sem getur sagt mér að
ihann hafi orðið fyrir vonbrigð-
um “Við Ljóðalindir”, eftir að
hafa lesið þær.
Bókin verður innan skamms til
sölu foér vestra, hún er í laglegu
foandi, er 132 bls. að stærð og er
frágangur allur prýðilegur og
kostar aðeins $3.00. Er hægt að
panta hana hjá undirrituðum og
einnig hjá höfundi.
Davíð Björnsson
Fróns fundurinn síðast liðið
mánudagskvöld var skemtilegur.,
Áma Bjarnarson sagðist vel og
myndin er sýnd var frá fslandi
var góð. Fagnaði fólk hvor-
tveggja mikið og skemti sér hið
bezta. Um 80 manns var þar sam-
ankomið.
WINNIPEG, 10. og 11. JUNÍ ’59
Sigurður J. Árness:
EKKI VERÐUR FEIGUM
FORÐAÐ
Sumarið 1910 stundaði eg sjó-
róðra í Borgarfirði austur, og
gerði þar út róðrarbát í félagi
við Arnór Árnason lausamann í
Garði. Hann var í landi, tók á
móti aflanum og beiíti sitt eigið
fojóð. Við vorum oftast þrír á,
meðan róið var með línu, en það
var um miðsumarið. Með mér
voru valdir drengir og dugnaðar
menn, Guðmundur Vestmann og
Guðmundur Eyólfsson, báðir á
bezta aldri. Stundum fengum við
fjórða manninn, Bjarna Jónsson
á GiLsárvöllum, hann var afbragðs
ræðari.
Þetta sumar var ágætur afli,
oftast nær hleðsluróðrar, og
stundum urðum við að afhausa
þann gula, svo að báturinn bæri
aflann.
Seinasta dag ágústmánaðar rer
um við þrír um miðnætti. Var þá
kolsvarta myrkur og sá ekki neitt
nema hvað aðeins glórði í maur-
ildið af árunum. Hvitalagn var á
og ládauður sjór.
Þegar við vorum komnir miðja
vega út á Hafnarhólma, bárust
okkur að eyrum undarleg og sker
andi foljóð innan frá hafnarleg-
unni. Þetta heyrðum við tvíveg-
is. Eg lét sem ekkert væri, en
mér virtist Guðmundi Eyólfs-
syni bregða mjög, en þó þagði
hann. En Guðmundur Vestmann
mælti: a
“Þetta eru fáheyrð læti og
ömurleg!”
Guðmundi Vestmann bregður
ekki við allt, hann er einarður
maður og hetja, hverju sem
mæta skal.
Eg hefi tvisvar áður heyrt svip
uð hljóð og urðu þau fyrir mann
tapa í bæði skiptin. Þóttist eg
því vita að þetta væri fyrirboði,
Sumarið eftir gerði eg út bát
í félagi við annan mann. Hásetar
mínir voru bræður tveir, ágætir
drengir og duglegir, Magnús og
Grímur Ásgrímssynir, bónda í
Gljúfurárholti í Ölfusi, Sigurðs-
sonar. Þeir bræður áttu þá foeima
í Reykjavík. Þriðji maður var
Jón Bergsteinsson, Bjarnarsonar
og átti líka heima í Reykjavík.
Annar bátur reri úr sömu vör
og við. Formaður á hOnum var
Sigvaldi Guðmundsson, ungur
maður og gjörfulegur á velli, en
virtist heldur fljótfærinn og ekki
vel gætinn um sjósókn. Var hann
kappsamur um að afla sem mest.
En bátur hans var lélegur og
varla sjáfær nema í sæmilegu
veðri.
Þegar nokkuð leið á ágústmán-
uð, vildi Sigvaldi ;því skipta um
bát og fá vélfoát, sem Óðinn hét.
Eigendur hans voru Arnór Áma-
son í Garði, sem fyr er nefndur,
Helgi Björnsson kaupmaður á
Borg og Hallgrímur bróðir hans.
Óðinn hafði um langan tíma stað
ið uppi í vetrarhrófi. Hann var
með þilfari og í honum allgóð
vél. Var báturinn allvel gerður
til þess að stunda á honum róðra
á grunnmiðum í góðu veðri.
Hann var nú dubbaður upp, skot
ið á flot og lagt við festar á skipa
legunni.
Ekki leizt mér á þessa útgerð,
og því var sem hvíslað að mér, að
náhljóðin, sem við heyrðum sum-
arið áður, væri fyrir því að Óð-
inn ætti að farast og einmitt á
sama mánaðardegi og fyrirburð-
urinn gerðist, seinasta dag ágúst
mánaðar.
Með Sigvalda voru þessir menn
ráðnir á vélbátinn: Guðmundur
Magnússon Ámesingur (föður-
amma foans var Ardís, systir Guð
mundar Magnússonar í Birtinga-
holti, móðurföður merkisbóndans
Ágústs Helgasonar í Bintinga-
holti.) Guðmundur Magnússon
var á bezta aldri, um hálfþrítugt.
Hann var mesta ljúfmenni og
foinn laglegasti maður. En dulur
var hann í skapi og fáorður um
flest, og virtist mér hann búa yfir
einhverjum kvíða, því að hann
sagði eitt sinn: “Því má Guð ráða
hvað bíður að endaðri veru hér”. inu, er vig gengum þar hjá. Þeg-
Annar var vélamaðurinn, Gunn
laugur Jóhannesson bónda á Ár-
bakka í Borgarfirði, Jónssonar.
Gunnlaugur var maður laginn á
flest og nokkuð dulvitur. Þriðji
maður var tilnefndur, Grímur Ás-
grimsson, en hann steig aldrei
fæti sínum út í Óðinn. Mun foann
hafa fengið vitneskju um hvern
ig fara mundi um síðir.
Eg kom að máli við Sigvalda
formann og spurði hvort Óðinn
væri ekki valtur, þar sem engin
kjalfesta væri í honum.
“Jú, hann er hættulega valtur”
sagði Sigvaldi.
“Hvers vegna læturðu þá ekki
setja kjalfestu í hann?” sagði
eg. “Nó er af fjörugrjótinu héma
—Kjalfestan igetur bjargað lífi
ykkar ef vélin bilar og þið þurf-
ið að sigla. Og samt getur orðið
slys, Iþví að margur drukknar
nærri landi. En það er sikylda
ihvers manns að vanrækja ekki
neinar öryggisráðstafanir, sem
líf manna getur oltið á.”
Sigvalda brá svo við þessa að-
vörun, að hann kallaði á menn
sína og bað þá að bera nægilega
mikið grjót upp á bryggjuna, og
skyldu þeir setja það í bátinn
um leið og þeir færi á sjóinn þá
um nóttina.
Þeir fóru á sjóinn, en hirtu
ekki um að taka kjalfestuna. Róð
ar heim kom gekik eg til náða.
Klukkan hálfeitt um nóttina er
eg vakinn upp. Þar er þá kominn
Sigvaldi og er í sjófötum. Eg
spyr undrandi hvað hann sé að
fara.
“Mér varð nokkuð á”, svaraði
hann. “Eg gleymdi að minnast á
það við þá sem beita, að eg ætl-
aði að vera í landi á morgun. Nú
er lóðin beitt og eg verð að fara
með hana. Það er engin hætta,
blæalogn og sjórinn eins og heið-
artjörn. Róðrarbátarnir eru að
leggja a stað.”
“Minnumst ekki á þá menn,
þeir hilaupa þegar aðrir góla”,
sagði eg. “En hverjir ætla að fara
á sjóinn með þér?”
“Þeir ætla að fara með mér há
setar þínir, Jón og Magnús. Gunn
laugur hefir falið sig—vill ekki
fara—og verður ekki auðfundinn
í myrkrinu”. svaraði hann.
“Jæja, þú ert Iþá á förum, og
við erum öll á sömu leið, sumir
fyr og sumir síðar”, segi eg. “En
Sigvaldi minn, eg ætla að biðja
þig einnar bónar, ef þú ert alráð-
inn í því að fara á sjóinn, en hún
er sú að þú takir mikið af grjóti
í kjalfestu á bátinn”.
Sigvaldi þagði umhríð, en svar
aði svo.
“Ekki nenni eg að fást við það,
aðeins fyrir einn róður. Guðmund
urinn gekk vel, en þegar þeir ur Magnússon ætlar að fara frá
komu í land, ruddu þeir öllu mér á morgun> og þetta verður
grjótinu niður í fjöru aftur, ^ sennilega seinasti róðurinn á
skipan formanns. Síðan fóru þeir i óðni.”
nokkra róðra og bar ekki til tíð-i gVQ ikvæddi hann mig og hélt
‘náa- með mönnum sínum niður í Borg
Leið nú fast að mánaðarlokum ’ arfjöruna. Þegar hann var farinn,
og bar 31 ágúst að þessu sinni leit eg á loftvogina. Hún hafði
upp á mánudag, og eg var viss hrapað stórum seinustu klukku-
um að það yrði slysadagur. 1 stundirnar og var enn fallandi.
Á sunnudagsmorgun hitti eg Þó helzt ihægviðri fram til kl. 9
Sigvalda. Hann spurði þá hvort; að morgni. En þá rauk hann upp
eg ætlaði að róa í nótt. Eg svar- á sunnan og þeytti af sér þok-
aði því neitandi og bað hann bless unni R6ðrarbátarnir komust í
aðan að róa ekki foeldur. Fannst, hann krappan, og margfyllti hjá
mér hann næsta tregur til að lofa tveimur; en slörkuðu þó að landi.
því. Kvaðst hann ekki þola að
sitja í landi ef aðrir reri.
Sigvaldi var þá nýlofaður
ungri og elskulegri stúlku, Önnu
að nafni, dóttur Sveins bónda á
Voru formenn heldur hljóðir um
sjóferð þá, því að þeir höfðu
misst eitthvað af línum sínum.
Óðin kom ekki að landi, og
ekkert var vitað um hann annað
Dallandi, Pálssonar. Eg var þá^ en það) að hann hafði enn legið
líka lofaður frænku Önnu, Jón-i við festar á foöfninni kl. 5 um
ínu Hallgrímsdóttur bónda á morguninn. Hefir Sigvaldi því
valdi Guðmiundsson formaður,
(hann var Vestfirðingur að ætt),
Guðmundur Magnússon háseti og
ihásetar minir Jón Bergsteinsson
og Magnús Ásgrímsson, báðir til
heimilis í Reykjavík.
Snemma hausts ,1911 fluttum
við Jónína að Bjargi í Borgar-
firði og leigðum þar um veturinn
hjá Hannesi Sigurðssyni hrepp-
stjóra og Sigríði Eyólfsdóttur.
Við höfðum þar gott herbergi
upp húslofti.
Nú var það aðfaranótt 16. feb-
rúar 1912, að mig dreymir að ein-
hver maður sé að kalla á mig og
sé hann utan húss. Eg þóttist þá
hlaupa niður stigann og opna úti
dyrafourð. Verður mér þá iitið
niður á fjörukambinn og sé að
einjhver maður er að reyna að
skreiðast þar upp á kambinn, en
gengur það mjög treglega. En
þegar hann er kominn vel hálfur
upp fyrir f jörukamfoinn, þá þekki
eg að þetta er hann Sigvaldi sál.
formaður á Óðni, og er alþakinn
línuflækju; þess vegna gekk hon
um svo erfiðlega að komast svo
hátt að eg sæi hann.
Hann leit til mín mikið hlý-
lega og sagði: “Betur hefði far-
ið ef eg hefði farið að ráðum þín
um í tíma. Mig vantaði grjótið,
'kjalfestuna, þess vegna hvolfdi
Óðni. En þakka þér ifyrir heil-
ræðin. Eg bið að heilsa gestin-
um, sem kemur til ykkar í dag.
Vertu svo tíðum Iheill og guði
falinn.”
Að svo mæltu hvarf Sigvaldi
niður í f jörusandinn.
Þennan sama dag kom til okk-
ar Anna Sveinsdóttir, kærasta
Sigvalda heitins. Síðan hefi eg
aldrei séð hana, en hún varð
mesta mæðumanneskja.
—Lesbók Mbl.
ÍSHÆTTA Á SIGLINGA-
LEIÐUM
Breiðuvík, Jónssonar, svo það var
líkt á komið með okkur.
Eg sagði nú við hann: “Ef þú
sérð til þess að lína Óðins verði
ek-ki beitt í dag, þá geturðu ró-
legur setið í landi allan daginn
í sumar sem leið birtist í enska
tímaritinu “The New Scientnst”
grein um þetta efni, eftfr di.
Terence Armstrong, sem er einn
af forstjórum “The Scott Polar
Research Institi te’’ í Cambridge.
Tilefnið var það, að borgarísjaki
hafði sézt skammt vestur af ír-
haldið kyrru fyrir í bátnum í full, landi. Þessi grein hefir fengið
ar fjórar klukkustundir og verið
að bræða það með sér hvort hann
ætti að fara á sjóinn. En svo hef
ir hann ekki þolað það er róðrar-
bátarnir lögðu á stað. Þeim hefir
á morgun. Og ef þú gerir það, þá þá þótt hneisa að þvi að fara ekki
færðu að njóta margra gleðidaga; líka Qg koma linu óðins { sjó.
nýa þýðingu vegna hins hörmu-
lega slyss, er danska skipið “Hans
Hedtoft” fórst við áresktur á ís
nú nýlega.
með Önnu, en annars er það úti-
lokað.”
Sigvaldi starði forviða á mig
um hríð. Síðan sagði hann:
“Ef þú verður í landi á morg-
un, þá verð eg það líka.”
“Varastu það þá allra mest”,
sagði eg, “að línan verði ibeitt í
dag. Verði hún beitt, þá situr þú
ekki í landi á morgun, og þá er
óvíst að hún verði foeitrt framar.
Hættudagurinn er á morgun! Og
mundu það, að enginn má bregð
ast loforði sínu.”
Við skildum þannig, að foann
hét mér því að vera í landi dag-
inn eftir. —
Oft hafði eg minnst á það áður
við foáseta mína, Magnús Ásgríms
son og Jón Bergsteinsson, að
þeir s'kyldu aldrei fara í róður á
Óðini, því að þetta væri líifekista.
Þeir svöruðu því engu, hafa lík-
lega foaldið að eg vildi ekki að
þeir reri hjá öðrum en mér.
Á sunnudagskvöldið var dans-
leikur í skólafoúsinu. Þangað
fóru þau Sigvaldi og Anna, en
við Jónína mín gengum upp í
brekkurnar. Þar var yndislegt að
vera. Sól foafði skinið í heiði
allan daginn og varla bærðist
hár á höfði, og eftir foitann var
mikil angan af lingi og öðrum
gróðri í brekkunum.
Þegar foúmið nálgaðist, bólstr-
aðist þoka upp með miklum
foraða og fyllti á skammri stund
öll fjallaskörð, og seig svo niður
á láglendið og foyrgði alla útsýn.
Við heldum þá niður í þorpið og
heyrðum dansinn duna í skólahús
Ýmsar getgátur voru um það
fovernig Óðinn hefði farizt, og
varð ekkert um það sagt fover
getgátan mundi réttust. Með hon
um fóru þessir fjórir menn: Sig-
Nýlega komst allt í uppnám í
Englandi vegna þess, að tilkynn-
ingar komu um að stór borgarís-
jaki foefði sézt vestur af írlandi.
Fregnunum bar ekki saman, sum-
ir töldu jakann vera 200 sjómílur
undan landi, aðrir 700 sjómílur
ENDAST OLLUM
VINNUSOKKUM
BETUR
Þér getið fengið hvaða
stærð og þykt, sem vera
vill, og óþrjótandi úrval
af PENMANS vinnusokk-
um. Það stendur á sama
hvað þér veljið, þér fáið
ávalt beztu vöruna á sann
gjamasta og bezta verði.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
L
WS-10-4