Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 09.04.1889, Side 2

62
faÓÐVILJINN,
Nr. 16.
aða fiskiverkun. Kaupfélag ísfirð-
inga hafði í ár veitt úr varasjóði sínum
200 kr. til verðlauna fyrir vandaða verkun
á saltfiski, og eptir tillögum kaupfélags-
stjörnarinnar veitti sýslunefndin kaupfélag-
inu 300 kr. í sama skyni. f>essum 500 kr.
á að útbýta meðal kaupfélagsmanna einna
af stjórn kaupfélagsins og tveim mönnuin,
er sýslunefndin kvaddi til (Guðm. Odds-
son og Matthías Ólafsson); var svo ráð
fyrir gert, að fiskitökumenn félagsins tæki
frá sýnishorn af fiski nokkurra Jieirra fé-
lagsmanna, er vandaðasta vöru hafa, og
vorðlauna öska, og komi sýnishorn pessi
síðan tölusett, en án þess nafns eiganda sé
getið, undir dóm verðlaunanefndarinnar,
sem veitt getur 10—20 mönnum verðlaun,
er að upphæðinni til fara eptir gæðum
fisksins. —- Við umræðurnar um mál petta
kom fram megnasta óánægja yfir pví, hvern-
ig kaupmenn hér í sýslu spilla allri fiski-
verkun, fyrst og fremst með hinni alræmdu
blautfisksverzlun, og par næst með pví, að
gefa cfnamönnum hæsta verð fyrir hvaða
ópverra, sem peir koma með.
IX. Styrktarsjóður handa
ekkjum og börnum ísfirðinga,
e r i s j ó d r u k k n a . Eptir tillögu odd-
vita (Skúla Thoroddsen) ályktaði sýslu-
nefndin í einu liljóði að fela öllum sýslu-
nefndarmönnum að fara pess á leit við for-
menn og útvegsmenn hver í sínum hreppi,
að lagðir verði í ár 50 aurar af hlut vet-
ur og vor til styrktarsjóðsins. Ef tillaga
pessi næði eins góðum undirtektum sjó-
manna, eins og vera ætti, myndi sjóðurinn
í ár auðgast um full 2000 kr., og gæti á
næsta ári tekið að starfa, pótt í smáum
stýl væri, að sínu mannkærleiksfulla ætl-
unarverki, að bæta úr neyð bágstaddra
ekkna og barna drukknaðra sjómanna. Er
vonandi, að hver sýslunefndarmanna hafi
iieima í sveitum hugföst sín góðu orð og
loforð á sýslufundinum.
Auk mála peirra, sem nú eru nefnd,
hafði sýslunefndin ýms fieiri mái til um-
ræðu.
Fundurinn var að venju haldinn í heyr-
anda hljóði, og fylgdu áhéyrendurnir um-
ræðunum með sýnilegum áhuga.
Væri æskilegt, að vald sýslunefnda yrði
innan skamms aukið svo, að pær hefði
fullnaðaratkvæði í innanhéraðsmálum.
UM AFNÁM VISTARSKYLIIUNNAR
eptir
Bjarna Gíslason á Ármúla.
—-:o:—
Eitt af áhugamálum margra betri manna,
er menntun og menning vor alpýðumann-
anna, og hafa komið fram ýmsar bending-
ar pessu viðvíkjandi; bókleg menntun ung-
menna hefir líka verið nokkuð aukin á
seinni tímum, en verkleg menning virðist
eiga erfitt uppdráttar.
Eitt af pví, er að minni hyggju er til
hindrunar á menningarbraut alpýðu, er hin
eldgamla vistarskylda, er lögin leggja á oss
almúgamenn. J>essi ópokki hefir lengi
verið talinn bjargvættur bænda, en mér
finnst hann réttnefndari meinvættur, og auð-
sætt fótakefli á framfaravegi alpýðu.
í vel flestum vistnm er of priingt lit-
sýni fyrir hið fjöruga og vonríka ungmenni,
til að geta fengið yfirlit yfir hið stóra og
fjölbreytta verksvið lifsins.
J>að er álitið, að búnaðarhættir og heim-
ilisstjórn séu almennt í miklu ólagi hér á
landi, enda virðist menningarleysi og vesal-
dómur bænda staðfesta petta; en af pessu
leiðir aptur, að vistin á mörgum heimilum
hlýtur að vera fremur spillandi en bæt-
andi undirbúningur fyrir húsbændaefni, og
eg álít, að miklu hollara væri fyrir menn
að mega Iitast dálítið um, og læra að tefla
upp á sínar eigin spýtur, heldur en með
lögum að vera pvingaðir í vistir, par sem
máske ekki er annað að sjá og læra, en
sóðaskap og fyrirhyggjuleysi, eða annað enn
lakara. Með pví að vera öðrum óháðir og
purfa sjálfir að sjá fyrir pörfum sínum,
mundu menn fyr fá sjálfstæðar skoðanir,
læra að treysta á sjálfa sig, og temja sér
framtakssemi og hagsýni, í stuttu máli,
menn myndu verða miklu nýtari félagsmenn,
en með pví að kúldast í misjöfnum vistum
ár eptir ár.
Hjú hafa peirri aðalskyldu að gegna, að
hlýða fyrirmælum húsbænda sinna, hvort
sem pau eru byggð á nokkru viti eða engu,
en mjög lítið tækifæri hafa pau til að reyna
á eigið hugvit og framkvæma pað, er peim
sjálfum sýnist bezt fara; og pegar pær
skoðanir hjúsins, er pað pykist sannfært
um, að miði til heilla og hagsælda, eru að
vettugi vii-taf, pá er eðlilegt, að pví leiðist
að berja höfðinu við pann stein, pað hætt-
ir að láta skoðanir sínar í ljósi, og íhuga
og meta hið sanna og verulega gildi hlut-
anna, og mun afleiðingin opt verða sú, að
pað gerir skipanir húsbamda sinua með
minnkandi alúð, og inissir jafnframt smátt
og srnátt allan áhuga til fyrirhyggju og
framtakssemi. Yistarskyldan hefir pannig
fremur deyfandi en örfandi áhrif á hugi
manna.
I sjálfsmennsku hafa menn meiri og fjöl-
breyttari parfir en í vistum; par láta eigin
parfirnar til sín heyra í fullum nueli, ann-
aðhvort að duga eða drepast; að bjarga
sér, frá örbirgð og volæði; en pað er seint,
pegar menn purfa að veita heimili forstöðu,
að fara pá fyrst að læra ráðdeild og útsjón.
og mér finnst eðlilegt að sá, scm nokkurn
tíma hefir verið sjálfum sér ráðandi, hvort
heldur í lausamennsku eða nnnari stöðu,
hljóti að vera betur undir búsýslu búinn,
en hjú, sem allt af hefir rétt fætur undir
annara borð, aldrei purft, og máske litla
löngun liaft til, að bera umhyggju fyrir
eigin pörfum.
Yistarskyldan gefur mönnum tilefni til
að varpa áhyggjum sínum á aðra, en sjálfs-
mennska heimtar fyrirhyggju, og hefir pví
örfandi áhrif á hugsunarhátt manna.
Flestum mun finnast, að vistarskyldan
gangi of nærri almennum mannréttindum.
enda hygg eg bágt að neita pví, að hún
sé óeðlilegt hapt á atvinnufrelsi alpýðu og
ætti pað eitt að vera nóg, til að víkja henni.
frá völdum. Eg skal játa pað, að vistar-
skyldan mun vera mjög hentugur undir-
búningur til að venja alpýðu við að pola
gjörræði og ófrelsi af stjórnendanna hálfu,
en að hve miklu leyti heill vor alpýðu-
mannanna er komin undir umburðarlyndi
voru í peim efnum, læt eg ósagt, Enn
fremur finnst mér, að vistarskyldan sairian-
borin við ýms nýrri lagaákvæði, só mjög
tilfinnanleg réttarskerðing, Tökum t. d,
ungan mann, sem hefir fyrir farlama for-
eldrum eða börnumaðsjá; lögin gera hon-
um að skyldu:
1., að vera í föstum ársvistum, sem hjú.
(Sbr. tilsk. 19. febr. 1783).
2., að veita skylduóinögum sínum fram-
færi, svo að peir komi ekki á sveit,
(Sbr. reglugj. 8. jan. 1834),
|>að vanalega er, að vinnumenn í góð-
um vistum hafi í kaup árlega, sem svarar
einu ómagaframfæri; liafi peir pví fvrir
meiri ómegð að sjá, verður svcitin að taka
við. Aptur er pað algengt, að hversæmi-
lega duglegur maður í sjálfsmonnsku, hafi
hæglega fyrir 2 ómögum, og enda afgang,
ef vel lætur.
Mér virðast nú lögin mjög ósanngjörn við
pennan vinnumaim, nieð pvi að b;unu lion-