Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 26.04.1904, Blaðsíða 2

66
í?JOB VILJINN.
XVIIL, 17.
einkum í borginni Odessa, hai'a hafizt á-
kafar æsingar gegn gyðingum, og hafa
yfirvöldin látið það alveg afskiptalaust,
svo að búist er við manndrápum þá og
þegar. — Rússneskur ritstjóri, Krushevan
að nafni, ákafur gyðingahatari, hefir ver-
ið á ferðinni þar syðra, og reynt að æsa
lýðinn, og segir sagan, að það sé sami
maðurinn, er var frumkvöðull morðanna
í Kisbenew i fyrra. —
Indland. Þar geysar nú pestin
(,,svarti dauðÞ), og er mælt, að húnhafi
á einni viku, frá 12.—19. marz, banað
alls 40,527 mönnum; í héraðinu Bornbay
iétust 8,50<J manna á nefndum vikutíma.
Thibet. Af leiðangri Breta til Thibet,
má geta þeirra tiðinda, að þegar Younghus-
band, foringi Breta, var á leiðinni milli bæj-
anna Tuna og Gyangte, komu 3 þús
þarlendra hermanna á móti honum, og
skoruðu á hann. að hverfa aptur, en kváð-
ust ella mundu banna honum leið, og
lauzt þá þegar i bardaga á skírdag (31.
marz), er lyktaði svo, að Thibetsmenn
lögðu á flótta, eptir að hafa misst 500
manna, er féllu eða urðu sárir, en 200
voru handteknir. — Bretar misstuáhinn
bóginn að eins 9 manna, enda höfðu þeir
miklu betri vopn, enda þótt.Thibetsmenn
notuðu rússneskar byssur. —
A Sumatra-eyjunni hafa eyjarskeggj-
ar gert uppreisn gegn Hollendingum, og
misstu eyjarskeggjar yfir 500 manna í
orustu, er Hollendingar áttu við þá ný-
lega, og er talið víst, að uppreisnin verði
bráðlega kúguð. —
Ófriðurinn. Af honum er fátt stór-
tíðinda, og getur enn orðið töluverðrtr
dráttur á því, að til stórorustu korai á
iandi. — 28. marz lenti þó Japönum og
Rússum saman hjá borginni Chungyn i
Koreu, og urðu vopnaviðskipti, og aðal-
orustan 31. marz (á skírdag), og lyktaði
svo, að Rússar urðu að höri’a úr borg-
inni; en um mannfall í þeirri viðureign
eru fregnir mjög óljósar.
Yfir höfuð hafa Rússar nú þokað liði
sínu burt úr Koreu, enda áttu þeir þar
við illan kost að búa, sakir kulda og
vista-skorts, og fóru því víða með rán-
um, brutu telegraf-staura sór til eldsneyt-
is o s. irv., og hestar þeirra drápust þar
hópum saman, sakir fóðurskorts.
Mælt er, að Japanar ætli aðhaldaliði
sínu inn í Mandsjúrí á þrem stöðum, og
á þeim stöðvum verður því höfuð-orustu
að vænta; en þar sem uppvíst kvað hafa
orðið, að japanskur liðsforingi hafi selt
Rússa-stjórn ýmsar upplýsingar um hern-
aðar-tilhögun Japana, hafa þeir orðið að
breyta henni til muna frá því, er í fyrstu
var fyrir hugað.
30. marz var þingi Japana slitið, ept-
ir að þingið hafði einhuga veitt stjórn-
inni fé til ófriðarins, og iagt á ýmsa nýja
skatta í því skyni.
27. marzmánaðar reyndu Japanar enn
á ný að loka hafnarmynninu i Port-Arth-
ur, og sökktu þar fjórum gufuskipum, en
tókst þó eigi að sökkva þeim öllum ná-
kvæmlega á þeim stað, sem til ætlað var,
sakir skothríðar frá köstulum Rússa, svo
að innsiglingin tepptist eigi algjörlega.
— I viðureign þessari féllu af Japönum
5 liðsforingjar, og 8 menn urðu sárir. —
Norðurfarir. Kapphlaupið, að komast
til norðurheimsskautsins, sýnist vera
byrjað, en ekki endað, þar sem þrjár
norðurfarir eru enn í undirbúningi. Einn
þessara norðurfara er hinn nafnkunni
norðurfari Peary, sem ætlar að halda norð-
i^r í Smith-sund í næstk. júnimán., og
freista svo, að komast þaðan norður á
bóginn. — Annar heimskautsfarinn er
Albert, fursti í Monaco, sem er að búa
sig tiL norðurfarar; en hinn þriðji er kapt.
Berner, sem Canadamenn styrkja til far-
arinnar, og er áformað, að hann leggi af
stað í júlímán. 1905. —
Yíir Atlantshafið á bát. Amerískur
maður, Ludvig Eisenbraun að nafni, lenti
ný skeð í hafnarborginni Cette á Frakk-
landi, og hafði farið einn á báti yfir At-
lantshafið, og var báturinn að eins 19
feta langur, en 6 feta- breiður. — Hann
lagði af stað frá Boston í Bandaríkjunum
11. ág. f. á., kom til Halifax 20. ág., en
20. okt. til Madeiru, og loks 19. janúar
þ. á. til Barcelona á Spáni. Nú ætlar
hann á bátkænu sinni til Hamborgar, og
þaðan til Lundúna, og telur þá ferð sinni
lokið. — Eins og nærri má geta, hefir
hann opt komizt í mikinn lífsháska á
þessu glæfralega ferðalagi sínu.
9i.in.rXi i....•
Skipun nýja ráðherrans.
Lögleysa Danastjórnar.
Það er nú orðið hljóðbært, og ráðherra
vor, hr. H. Hafstein, sjálfur borinn fyrir
því, að skipun hans, sem ráðherra ís-
lands, hefir farið fram á þann hátt, að
danski forsœtisráðherrann, hr. J. H. Deuntz-
er, herfir ritað undir skipun hans, með kon-
ungi.
Flestum munu koma tiðindi þessi all-
óvænt, þar sem vér Islendingar alls eigi
getum viðurkennt, að danski forsætisráð-
herrann eigi atkvæði um sérmál vor, eða
að undirskript hans, með konungi, geti
gefið ályktunum um sérmál vor gildi.
Skipun nýja ráðherrans átti að sjálf-
sögðu, hvort sem litið er til gömlu stjórn-
arskrárinnar, eða til stjórnarskrárbreyt-
inganna, að fara fram á þann hátt, að
ráðherra Islands, annað hvort frá farandi
ráðherrann, hr. Álberti, eða nýi ráðherr-
ann, hr. H. Hafstein, átti að rita undir
(„contrasignera“), með konungi, því að
öllum öðrum ráðherrum, en Islandsráð-
herranum, eru sérmál vor, og þá ekki
sízt skipun sérmálaráðherra vors, allsend-
is óviðkomandi.
Eptir almennum stjórnfræðilegum
reglum, ber ráðherra sá, er undir ein-
hverja áiyktun ritar, með konungi, ábyrgð
á henni; en eptir stjórnarskrá vorri, get-
ur alþingi engri ábyrgð komið fram á
hendur forsætisráðherranum danska; það
er ríkisþing Ðana, sem hann stendur
reikningsskap gjörða sinna.
Menn sjá af þessu væntanlega, hve
afar-hættulegt það getur orðið þjóðfrelsi
voru, og sjálfstæði iandsins, að óviðkom-
andi ráðherra, sem er ábyrgðarlaus gagn-
vart alþingi, riti undir skipun hins ís-
lenzka sérmálaráðherra.
Og geti danskir ráðherrar ritað undir
skipun sérmálaráðherra vors, má þá ekki
alveg eins vænta þess, að þeir þykist
eiga rétt. á því, að hafa afskipti af öðrum
sérmálum vorum, eða hvar verða tak-
mörkin ?
A alþingi kom sá skilningur á stjórn-
arskrá vorri einnig mjög ljóslega fram,
að eigi gæti annað komið til neinna
mála, en að ráðherra Islands yrði skip-
aður af konungi, með undirskript ráð-
herra Islands.
Þetta kom skýlaust fram í báðum
deildum alþingis, og stjórnarskrárnefnd
neðri deildar, er hafði hr. II. Hafstein
sjálfan, sem framsögumann, kvað jáfn
vel svo djarft að orði um þetta efni, að
hún segir i álitsskjali sínu:
„enda göngum vér að því vísu, að hann verði
skipaður af konunginum með undirskript ráð-
gjafans fyrir I?land“.
En hvernig stóð þá á þvi, að hr. H.
Hafstein áskildi það eigi, er hann tók að
sér ráðherrastöðuna, að skipun hans væri
svo hagað, sem hann taldi sjálfur sjálf-
sagt á þingi?
Honum gat þó eigi dulizt, hve afar-
áríðandi það var fyrir sjálfstæði og sér-
stöðu landsins, að þeim skilninginum yrði
þegar slegið föstum, samhliða því er
stjórnarskrárbreytingin gekk í garð, að
undirskript ísl. sérmálaráðherrans eins,
með konungi, getur gefið isl. sérmála-á-
lyktunum gildi, en eigi undirskript neins
annars ráðherra.
Og hafi ráðherrann, er hann dvaldi
erlendis í nóv., gleymt að slá þenna var-
naglann, út af fögnuðinum yfir ráðherra-
tigninni, þá átti hann, er hann sá, hvern-
ig litnefningunni var hagað, að mótmæla
slíkri lögleysu, og fá skipunarbréfi sínu
breytt í löglegt form, til þess að gjörast
eigi samsekur í lögleysunni.
Að nefna það til afsökunar, að líkri
aðferð hafi verið fylgt við skipun hins
svo nefnda Islandsráðherra áður, tjáir
ekki, því að bæði er það, að Islendingar
hafa jafnan skoðað það, sem skýlaust
stjórnarskrárbrot, og svo var ráðherrann
þá að eins brot af öðrum ráðherra, dóms-
málaráðherranum danska, er að sjálfsögðu
var, sem slíkur, skipaður eptir dönsku
grundvaliarlögunum.
Vilji íslenzka þjóðin eigi láta fótum
troða réttindi landsins, má þvi eigi láta lög-
leysu þá afskiptalausa, er framin hefir
verið, er nýi ráðherrann var skipaður.
Ræktunarsjöðar Norðurlands.
Kaupmaður einn í Gautaborg í Svíþjóð, AI.
Fraenkel að nafni, hefir ný skeð sent ræktunar-
sjóði Korðurlands 300 kr. að gjöf, sem ætlaðar
eru til ræktunartilrauna.
Lundbúnaðarnefndin.
f þá nefnd befir stjórnin ný skeð skipað þessa:
Jj©cto,r Þórhall Bjarnarson, formann,