Lögberg - 30.10.1889, Blaðsíða 2

1L‘ o g h c v g.
---- MIDVIKUb 30. OKT. iSSg. --------------
Útgekendur:
Siglr. Júnasson,
Bcrgvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einar IIj<>rlcif*8on,
Ólafur |>órgeirsson,
SigurSur J. Jóhanncsson.
Æk-llr'.r upplýsingar viðvlkjandi verði á aug-
ýsingum í Lóoiiekoi geta menn fcngið á
skrifstofu blaðsins.
3aCve nær sem katipendur Lögbergs skipta
uni hústaS, eru J>eir vinsamlagast bcðnir að
*enda skriflegt skeyti um þaS til skrifi
stofu blaðsins. ■
TCTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
F.r gs eru skrifuð viðvíkjamll blaðinu, æt
að slcrifa :
The Lögbcrg Printing Co.
35 Lotribard Str., Wintjipeg.
Ásseir J. Lindul
(Niðurl.).
1 19. 1)1. JJjtjbtrgs í vor var
l>ent fi, liver væri aðalmunurinn á
lifnaðnrh/ittum Islendinga heima á
íslandi o<r hjer vestan hafs, að hann
væri í stuttu mftli sá, að líf manna
hjer væri orðið mennilegra, cii'ilíner-
oóra, heldur en heima á íslandi.
Yjer færðum til j'ms atriði sem
rök fyrir Jieirri staðhæfing. Sutn-
um þeirra hreyfir Asgeir ekkert
við. Öðrum er hann að berjast við
að mötmæla, og honum ferst J)að
úlíka myndarlejra eins og að berj-
ust við rök þau, sem jeg hef áð-
ur nefnt. Þannig segist hann eijra
„mjög erfitt tneð að fallast á ])að,
uð matreiðsluvjela eign (slendinga
í Ameríku“ sje „talin með sjer-
stökum framförum“, ,,J>ví J>að virð-
ist nokkuð undarlegt að teija Joað
ineð sjerlegum framförum, J)ó menn
reyni að afla sjer J)eirra hluta, sem
undir J)eim kringumstæðum, sem
hjer eru, er jafnillt að komast af
án og fæöunnar sjálfrar“.
Iíað er svo fyrir Jiakkandi, að
nnnar eins dómada<rs-I)vættincrur o<r
O n
J)etta er sjaldsjeður á voru máli.
iSetjum 11 fi svo, að Asgeir hafi rjett
fyrir sjer 1 J)ví, að matreiðslustór
sjeu jafn-óh jákv æmilegar hjer í
Ameríku eins og fæðan sjálf. llvers
vegna skyldi ekki framforin vera
sfi sama fyrir J>vf? Stendur ekki
ofar, framar, sú ma.treiðsla, sem fer
frain eins og iijer tiðkast, en í sót-
ugu eldhúsi, fullu af reyk, eins og
langmest á sjer stað á íslandi?
Eru [)á ekki uinskiptin í sjálfu sjer
framför? Yerður sfi framför að
uokkru leyti miuni fyrir [>að, [)ó
að menti hafi wyÖzt Jil að kotna
lienni á? Mjer sýnist pað liggja í
auguin upjii, að J)ví sje ekki svo
varið. En Asgeir Lindal segist eiga
„mjög erlitt með að fallast á J)að“,
og pess vegna ætla jeg að ’ reyna
að skýra J)etta fyrír lionum með
dæmum. Setjuin nú svo, að As-
geiri sjálfuin hefði fallið fremur illa
vinnan 1 Dakota, og hefði hiíft sjer
við henni, en leitað til ættmenna
sinna og legið upp á J)éim, pegar
í nauðirnar hefði rekið vegna vinnu-
leysisins. Ásgeir gefur sjálfur í
skvn, að hann hafi ekki unnið neitt
smáræði J)ar syðra, og jeg er ekk-
crt að rengja sögu iians. En setjum
tiú svo enn fremur, að liann liefði ein-
liverra hluta vegna „fundið sig knúð-
an“ til að flytja langt hurt frá fólki
isínu. Dá liefði hann ekki lengur getað
leitað á náðir J)ess, pegar að hefði
iicrepjit, og pví orðið að vinna fyrír
sjer sjálfur. Mundi J)á ekki öll-
tini kotna sainan um, að fratnferði
inannsins hefði tekið frainförum? Er
ekki frainföriii alveg sú sama fyrir
J>að, J>ó að maðurinn liefði ejitir
Jlutninginn soltið í hel, ef hann
ihefði haldið fram sitiu fyrra aðgerða-
leysi?— Tökum anwað tlæmi. A
Jtalíu og öðrum suðrænum löndum
<er mikið af mönnum, sem ekkent
ihafast að, eða nálega ekkert. Lopts-
laginu par er svo varið, að peir
a.urfa miklu mmn» til að draga fram
lífið heldur en menn purfa Jiar sem
náttúran er harðari. Þeir ganga í
einstökustu ræflum og lifa á sjer-
lega krajitlítilli fæðu. Líf pessara
maiina er undur lágt, óvirðulegt.
Deir eiga fæstir neitt heimili eða
húsaskjól, heldur skríða á kvöldin
inn í jiort og súlnagöng og hafast
]>ar við yfir nóttina. En [)eir draga-
fram lífið með [>essu, J>jást ekki
grand, og eru ef til vill að öllum
jafnaði dável ánægðir með kjör sín.
Dað liggur í augum uppi, að slíku
líti gæti enginn maður lifað hjer í
landi. Ef einhver pessara tnanna
kæmi hingað vestur, pá yrði hann
að fara að vinna baki brotnu. Og
með vinnunni eru öll líkindi til að
lifnaðarháttur haris kæmist í við-
unanlegt horf. Hann mundi fara
að gauga í hlýjnm fötum í vetrar-
kuldanum hjer, nærast á kjarngóðri
fæðu, eins o<r flestir aðrir, o<r eirrnast
eitthvert heimili. Mundi nú ekki
öllum skynsömum mÖnnurn koma
satnan um, að líf pessa manns íiefði
tekið framförum frá pví 'sem áður
var? Mundi ekki verða hleorið iuí
n
peitn tnanni, sem segðist eiga „mjög
erfilt með að fallast á J>að“, að
petta væru neinar framfarir, af J>ví
að hjer gæti enginn lifað öðru eins
hundalífi, eins og menn geta lifað
á Italíu. En röksemdafærsla Ás-
geirs Lindals viðvíkjandi matreiðslu-
stónuin er nákvæmlega á pessa
leið.
E11 auk pess er [>að ekki nema
hálfur sannleikur, að „undir peim
kringumstæðum, sem hjer eru“, sje
„jafnillt að komast af án“ |>essara
áhalda, sem hjer er utri að ræða^
eins „og fæðunnar sjálfrar“. Og
[>að er alisendis ósatt í peim
skilningi, sem Asgeir segir pað.
Ilann scgir J>etta auðsjáanlega í
peiut skilningi, að hjer geti menn
ekki dregið fraitt lítíð án J>ess að
hafa matreiðslustór, eins og menn
geta ekki haldið áfrain að lifa, ef
menn hafa ekkert að borða. I>etta
vita nú allir að er öldungis til-
hæfulaust. Dví að J>að eru margar
púsundir manna i uorðurhluta Aine-
ríku, sem hafa enga matreiðslustó
og engan ofn og ekkert í pess stað,
nema hlóðir, sem [>eir hlaða sjálfir.
En ]>ar á móti liefur engum tek-
i/.t að vera matarlatisum hvern ára-
tugiiin ejitir atinan.
En í öðrutu skilningi má J>etta
til sanns vegar færa. Jafnóðum og
mennirnir ]>okast upj) á við úr skræl.
ingjahættinum fá peir óbeit á hon-
tnn og peim hættir að finnast hann
með nokkru móti viðunanlegur. Dað
úir og grúir af dæmuvn í pessa
áttina, hvar sem vnaður lítur í kring
um sig, svo að segja. Jeg skal
taka til eitt <læmi heiman af ís-
landi. Fyrir 20 árum og enn
skemmri tína voru baðstofurnar á
be/tu sveitabæjunum á íslandi, livað
]>á J>eim lakari, lýstar njij) með
týru af fífukveik og hrossagrút og
Oðrum ópverra. Nú er [>ar breyt-
ing á orðin. f>að mundu fæstir al-
minnjlegir menn á Islandi tiú geta
ltugsað til pess að eiga að hætta
við steinolíulamjiana en fara aptur
að hengja grútarkolurnar upp í bað-
stofurnar. L>eir mumlu margir hverj-
ir segja, að peir vildu eins vel
vera matarlausir eins og steinolíu-
lausir. Þannig mundi pví verða
varið fyrir Jslendingum heima, ef
J>eir væru farnir almennt að nota
matreiðslustór og tifna. I>eir mundu
|)á ekki lengur geta tttiað við rak-
11 nn og reykinn og sótið og allan
annan ópverrann, sem fylgir pví að
sjóða mat sinn á Jiann hátt, sem
peir gera pað, og búa f húsum,
sem ekki eru hituð ttpp með öðru
en útgufuninni af mönnunum sjálf-
uin. Dunnig er pví varið með ís-
lendinga hjer í landi. t>eir drægju
auðvitað fram lítíð, ]>ó að peir hefðu
engar matreiðslustór og enga ofna,
hehlur að eins eld á hlóðum til
að sjóða mat sinn og vertna sig
við. Indíánar lifa á Jja»n h&tt pann
dag í dag, og fjölíji h'ítrit, ný-
byggjara í Jiessu |an<)i hefur byrjað
J>annið búskaji sinn. íslendingar
tnundu geta J>að líka. En J>egar
peir koma hingað, komast peir J>eg-
ar I tæri við fólk, sem lifir alger-
lega civiliseruðu lífi. I>eitn kemur
[>ví ekki til hugar að byrja með
hlóðunum, og J>eir verða peitn bráð-
lega svo afvanir, að peir hugsa til
J>eirra á svipaðan hátt, eins og
landar heima hugsa til fífukveiksins
og hrossagrútsins. Kröfur mannanna
til lífsins hafa vaxið; pað sem á
ensku er kallað standard of life
liefur orðið hærra, æðra. I>að kann
vel að vera, að Asgeir Lindal eigi
„mjög erfitt með að fallast á [>að“,
„að telja pað með sjerlegutn fratn-
förum“, og aö pví get jeg ekki
gert, enda skiptir pað og minnstu.
En J>að get jeg sagt honum, að
J>eir sein ritað hafa um hag J>jóð-
anna hafa allir (að honum einum
undanskildum) komið sjer sámaii utn
að telja annað eins og petta ekki
óverulegan pátt í framförnm pjóð-
anna.
Ef nokkuð gæti verið vitlausara
en J>essi atriði í grein Asgeirs,
sem jeg lief tekið til yfirvegunar
hjer á undan, [>á mundi J>að vera
ummæli hans um akvcgina. 1 19. bl.
Lögbergs í vor hafði staðið:
„Hvað mnndi verða sagt |<ar (0: á ís-
landi), ef einn góðan veðurdag væru
komnir akvegir uin allt landið, og svo
2 uxar (svo að vjer ekki tökum dýpra
í árinni) væru látnir draga i>að eptir
þessum vegum, sem fjöhla-margir hestar
eru vanir að bera á bakinu og siðun-
um? . . . Skyldi íslenaingum eklci jykja
þetta fremur í framfara át.tina frá því
sem hefur átt sjer stað lijá þeim?“
Ilitst. Lögbergs áleit pað nokk-
urn veginn sjálfsagt, að svo fram-
arlega sem slík breyting væri fram-
för í líti íslendinga heima, ]>á mundi
hún líka vera framför í lífi íslend-
inga hjer, sem ekki hafa vanizt
neinu öðru en J>ví sein íslendingar
heima hafa vani/t. Ásereir Líndal
n
svarar pví á [>ennan gáfulega hátt:
„ . . að það geti á nokkurn hátt
verið að þakka iöndum hjer, þó langt-
um auðveldara sje að koma hjer á ak-
vegum en heim*, sökum |>ess hvað land-
ið er víða miklu sljettara og þurrara,
tinnst, mjer hreinn og beinn barnaskap-
ur að ímynda sjer. Það ætti þá fyrst
að fara að telja íslendingum hjer íiest
til gildis, ef farið yrði að telja þeim
það til gildis, liveinig bæði landslag og
loptslag væri hjer í Ameríku, eins og
reyndar ritst. „Lögli.“ virðist fullkom-
lega gera.“
Lögberg hefur auðvitað aldrei með
einu einasta orði gefið annan eiris
[>vætting í skyn eins og [>ann, að
telja ætti Islendingum pað til gild-
is, hvernig lanilslag og loptslag er
hjer i Ameríku. Detta fellur J>vi
alveg um sjálft sig hjá Asgeiri, og
er í sjálfu sjer ekki svaravert. En
pað er livorki meira nje minna en
aðalatriðið í útflutnings-sjiursmáli
íslendi nga, sem Ásgeir Líndal hjer
er að rugla utn, og J>ess vegna á-
lít jeg rjett að fara um J>að nokkr-
um orðutn.
Og jeg vil j>á fyrst benda inönn-
um á saunleika, sem reyndar ætti
ekki að [>urfa að segja fullorðnum
mönnutn, en sem Ásgeir Líndal
auðsjáanlega ekki J>ekkir *— [>ann
að pað verða fleiri framfarir meðal
mannanna en pær sem í eiginleg-
asta skilningi rná telja J)eim til gild-
is. Dað er ekki ólíklegt að ganga
megi út frá pví sem sjálfsögðu, að
meiri framfarir verði t. d. á íslandi
í góðutn árum en í vondurn áruiru
Af liverju stafa pá ]>ær framfarir?
I>ær stafa af góðærinu, af blíðviðr-
inu, af göngurn fiskanna ujip að
landinu o. s. frv. Aðalorsakir frarn-
faranna verða pví alls ekki taldar
neinum rnönnum til gildis.
Alveg eins er nú pessu varið með
yor framfararaál hjer vestra. I>cg-
ar J>au eru stikuð nógu djúpt, jiá,
ketnur pað upp úr kafinu, svo som
af sjálfsögðu, að aðalfratnförin í lífi
íslendinga ltjer vestra er etigan veg-
inn J>að, sem peir hafa afkastað,
heldur er aðalframföriri sú, að peir
eru komnir í J>að land, sem legg-
ur svo mikið uj)[> í hendurnar á
peiin, í tiltölu við J>að sem ísland
gerir, svo að lijer er J>að ekki
kröptum J>eirra ofvaxið, að koma
efnahag aínúin og lifpaðarhOttum j
viðunanlegt horf. Það er nokkuð
líkt ástatt með oss eins og væri
með landa vork á íslandi, ef allt \
einu fengist trygging fyrir að haf-
ísinn kæmi aldrei að landinu. Mundi
ekki pað eitt pykja talsverð fram-
för í samanburði við pað setn nú
á sjer stað? Það væri auðvitað
meiri framför en nokkrar J>ær fratn-
farir, sem hugsanlegt er að nokk-
urn tíma verði taldar löndum vor-
uin „til gildis“. Því að í pví atriði
einu felast skilyrði og mögulegleik-
ar fyrir óendanlegum framfara-atrið-
um. — Dannig er ]>ví rarið að
akvegirnir ltjer eru einn liðurinn af
framförunum í lífi íslendinga hjer,
og pað ekki sá ómerkasti. Að
koma íneð ]>á mótbáru í [>essu sam-
bandi, að ]>eir verði ekki taldir ís-
lendingum lijer til gildis er ekki
nema auðvirðilegur pvættingur, pví
að ]>að kemur ekkert málinu við.
Dá kem jeg að ásökunum Asgeirs
um skaldastrokur íslendinga. Hon-
um er meira í mun, að láta ekk'
Lögberg komast upp með pað, að
íslendingar hafi orð á sjer fyrir
ráðvendni hjer norðan lainlamæranna.
Sem sönnun fyrir J>ví, að pví sje
ekki svo varið, fer hann að rifja
[>að uj)ji, að einhverjir íslendingar
í Nýja íslandi hafi, ejitir pví sein
Framfari hafi sagt, „gert fullkomii-
ar tilraunir til að komast leynilega
í burtu úr nýlendunni suður yfir
landamærin, til J>ess, eptir pví setn
blaðið segir, aö kotnast hjá að borga
stjórnarlánið góða, setn margir land-
ar par voru neyddir til að taka
sökuin fátæktar“. ]>að getut tneir
en verið, að J>etta standi í Fram-
fara, og pað getur sömuleiðis meir
en verið að Frf. hafi farið J>ar rjett
ineð. Je<j er allsendis ókunnu<rur
pví atriði, og jeg sje ekki lteldur,
að pað komi málinu svo sjerstalc-
lega mikið við. pað eru fyrst og
fremst mörg ár síðan stjórnarlán
Nýja íslands var upjii á teningnum.
Mjer er óhætt að fullyrða, að ls-
lendingar hjer hafa alveg sama al-
mennings-orð á sjer fyrir pað nú,
hverriijr sem J)eim kann að iiafa
fari/t í pví ntáli. Slík tnál fyrnast
á skemmri tíina en liðinn er síðan
að flutningurinn úr Nýja íslandi
varð suður í Dakóta. En auk pess
er með jietta atriði eins og fleir i
í orein Asjreirs, að liann hefði held-
ur átt að pegja um pað, síns eigin
málstaðar vegna, heldur en vera að
draga ]>að fram. í hverju skyni er
Ásgeir að lemjast við að koma pví
inn í höfuðin á rr.önnum, að ís-
lendingum sje hjer svo gjarnt til að
svíkja út fje og strjúka svo? Er
pað í pví skyni, að sýna, að menn
hafi komið með pá tilhneiging heim-
an af Islandi, slíkt sje löstur, sem
liggi í pjóðerni lslendinga? Fjærri
fer J>ví. Hann tekur J>að skýrt fram
í grein sinni í Jjógbergi í vor, að
hann ætli ekki að fara út í upj>-
blásturs-sálma, að pví er Islandi
viðvíkur. Ilann dregur pví auðvit-
að petta atriði fram sem einn af
ókostum Atnerfku-lífsins, sem einn
af óknyttuin peim, sem lslendingar
læri í Ameríku. Hverjir voru pað
nú, sem reyndu að koinast leynilega
burt úr Nýja Islandi rneð stjórnar-
lftnið, ef pað hafa nokkrir verið-
Voru Ný-Islendingar [>á búnir að
læra tnikið af hjerlendum mönnutn,
illt eða gott? Var ekki allur J>orri
Ný-Islendinga J>á menn sem hvergi
höfðu dvalið í héiminum nema lieima
á Islandi og f Nýja Islandi? Þó
að Ásgeir Líndal viti ekki mikið.
um Islenditiga hjer vestra, pá veit
hann pó að líkindum svo mikið.
Hvern stuðning veitir pá J>etta at-
riði málstað hans? Auðvitað allsend-
is engan. Miklu fremur J>vert á móti,
pa’r sem [>etta er eina dæmið, sem
hann getur til fært, oða að minnsta
kosti reynir að draga fram.
Jeg veit J)á ekki betur en jeg
hafi svarað ölluin J>eim atriðum í
grein Líndals, sem nokkur ástæða
ér til að svara, nema ef vera skyldi
pví sem hann segir um efnahág
Islendinga í Pembína Co. En jeg
hef áður tekið J>að fram, að pað
ætla jeg að leiða hjá mjer. J>au
atriði, sem hann rökstyður með pví
einu, að petta og petta hafi hann
„heyrt“, J>etta og petta hafi verið
„altalað“ o. s. frv., álít jeg ekki
pess verð að vera að fást við ]>au.
Maður, sem hefur [>rek til að segj a
aðra eins haugalygi í almennu blaði,
eins og að svo hafi „mátt heita“, „að
matreiðs lustór væru koinnar á hvert
heimili“ í Húnavatnssýslu í hitt ið
fyrra, liann rerður að færa einhver
tneiri rök fyrir siaðhæfingum sínum
til pess að menn trúi peim, en pau,
að hann liafi ,,heyrt“, og petta og
petta hafi vcrið „altalað“. pví að
af slíkum manni búast menn sann-
arlega ekkert fremur við sannleika
en ósvífnustu ósannindunt.
Ásgeir endar grein sína á pvl, að
liann ltafi „mjög lítinn tíina til rit-
starfa“. Sjálfs sfn vegna ætti hann
ekki að verja „neinum^ tíma til slíks,
sá maður. Hvernig sem hæfileg-
leikum hans og pekkingu kann að
vera varið, pá er skapi liaits auð-
sjáanlega svo farið, að ritstörf geta
ekki orðið honum til annars en
skatnmar — nema hann ]>á sitji
mjög vandlega á strák síiiunt, sein
engin líkindi eru enu til að hann
inutii gera.
Finar J!jörleifsson.
<; r c i 11 11 m i s l a n d.
í síðast heptinu af Scribner's
Magazine. mánaðarriti, sem gefið er
út í New York, stendur vel rituð
grein um ísland eptir Charles Spra-
guc Smith, ameríkanskan mann,
sem ferðaðist um ísland sumarið
1888. Þeir landar vorir, sein skilja
ensku, ættu að lesa greinina; J>að
borgar sig. Deirra vegna, sem að
eins skilja ntóðurmál sitt, setjuin
vjer hjer útdrátt af vissuin atriðum
úr rffeininni.
n
Höf. stigur fyrst á land í Reykja-
vík. Honum pykir pað ljótur bær,
svo Ijótur að hann tekur Dórshöfn
á Færeyjtim frain yfir hana. Reykja-
vík er fyrir hans augmn tilbreyt-
ingnrlnus og feiðinleg og sjerstak-
lega óprifaleg. „Heggja megin á
aðalstrætunum“, segir hann, „eru opn-
ar rennur, hjer um bil 18 puml.
breiðar, og liggja út í eina aðal-
rennu, sem er fram undan lands-
höfðingja-húsinu“. Dinghúsið segir
hann sje eina húsið par sem um
nokkra byggingariist sje að ræða.
Landið umhverfis bæinn pykir hon-'
um og sjerlega viðbjóðsjegt (inthe
extrcme forbidding). En pví meir
dáist hann að útsýninu frá hæð-
unum fyrir austan bæinn til Esj-
unnar, Akrafjallsins og Snæfells-
jökttlsins.
Tvennt segir hann að veki mesta
eptirtekt útlendinga, Jiegar peir sjeu
nýkomnir til landsins: líkamlegur
sljóleikur Islendinga og gestrisni
J/eirra. Hann segist opt hafa skemmt
sjer við pað á Hótel ísland, ]>eg-
ar hann hafði setið par að miðdeg-
isverði, að sjá fjóra fullorðna menn,
stundum karlinenn eingöngu, stund-
um karla og konur, rogast með
mestu erfiðismunum fáeinar álnir
með einn mjölsekk miili sín. Ilann
rainnir auðsjáanlega eitthvað til J>ess,
aö hann hafi sjeð rösklegri lianda-
tiltektir í Ameríku. Dessi líkatn-
iegi aunr.ingjaskapur hyggur hanu
sje sumpart, og að raiklu leyti,
kominn af pví, hve illa fæðu fá-
tæklingar á Islandi hafi, sumjiart af
J>eirra óheilnæinu húsakynnum. Yfir
gestrisni Islendinga lætur hann fram-
úrskarandi mikið, og hoituin ]>ykir
hún f mesta máta urrdra verð, ]>eg-
ar J>ess er gætt, hve fátækir menn
almennt eru.
Höf. hefur uirt tfina hafzt við hjá
sjera Dórarni Döðvarssyni í Görð-
um á Alptanesi. Hann hefur mætt
J>ar mjög mikilli gestrisni, . eins og
nærri má geta, eixla dregur liann
og engar dulur á pað, og honuin
Jiykir sjera Pórarinn bæöi marg-
hæfur maður og mikilhæfur. Með
sjera Þórarni liefur haitn íengið sjer-
stakt færi á að sjá Island og Is-
lendmga; ltann hefur verið með
honum við jarðarfarir, í brúðkaujis-
veizlum og á vfzitazíuferðum. Með-
al annars hefur hann verið í lirúð»