Lögberg - 30.10.1889, Blaðsíða 2

Lögberg - 30.10.1889, Blaðsíða 2
1L‘ o g h c v g. ---- MIDVIKUb 30. OKT. iSSg. -------------- Útgekendur: Siglr. Júnasson, Bcrgvin Jónsson, Arni Friðriksson, Einar IIj<>rlcif*8on, Ólafur |>órgeirsson, SigurSur J. Jóhanncsson. Æk-llr'.r upplýsingar viðvlkjandi verði á aug- ýsingum í Lóoiiekoi geta menn fcngið á skrifstofu blaðsins. 3aCve nær sem katipendur Lögbergs skipta uni hústaS, eru J>eir vinsamlagast bcðnir að *enda skriflegt skeyti um þaS til skrifi stofu blaðsins. ■ TCTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög- F.r gs eru skrifuð viðvíkjamll blaðinu, æt að slcrifa : The Lögbcrg Printing Co. 35 Lotribard Str., Wintjipeg. Ásseir J. Lindul (Niðurl.). 1 19. 1)1. JJjtjbtrgs í vor var l>ent fi, liver væri aðalmunurinn á lifnaðnrh/ittum Islendinga heima á íslandi o<r hjer vestan hafs, að hann væri í stuttu mftli sá, að líf manna hjer væri orðið mennilegra, cii'ilíner- oóra, heldur en heima á íslandi. Yjer færðum til j'ms atriði sem rök fyrir Jieirri staðhæfing. Sutn- um þeirra hreyfir Asgeir ekkert við. Öðrum er hann að berjast við að mötmæla, og honum ferst J)að úlíka myndarlejra eins og að berj- ust við rök þau, sem jeg hef áð- ur nefnt. Þannig segist hann eijra „mjög erfitt tneð að fallast á ])að, uð matreiðsluvjela eign (slendinga í Ameríku“ sje „talin með sjer- stökum framförum“, ,,J>ví J>að virð- ist nokkuð undarlegt að teija Joað ineð sjerlegum framförum, J)ó menn reyni að afla sjer J)eirra hluta, sem undir J)eim kringumstæðum, sem hjer eru, er jafnillt að komast af án og fæöunnar sjálfrar“. Iíað er svo fyrir Jiakkandi, að nnnar eins dómada<rs-I)vættincrur o<r O n J)etta er sjaldsjeður á voru máli. iSetjum 11 fi svo, að Asgeir hafi rjett fyrir sjer 1 J)ví, að matreiðslustór sjeu jafn-óh jákv æmilegar hjer í Ameríku eins og fæðan sjálf. llvers vegna skyldi ekki framforin vera sfi sama fyrir J>vf? Stendur ekki ofar, framar, sú ma.treiðsla, sem fer frain eins og iijer tiðkast, en í sót- ugu eldhúsi, fullu af reyk, eins og langmest á sjer stað á íslandi? Eru [)á ekki uinskiptin í sjálfu sjer framför? Yerður sfi framför að uokkru leyti miuni fyrir [>að, [)ó að menti hafi wyÖzt Jil að kotna lienni á? Mjer sýnist pað liggja í auguin upjii, að J)ví sje ekki svo varið. En Asgeir Lindal segist eiga „mjög erlitt með að fallast á J)að“, og pess vegna ætla jeg að ’ reyna að skýra J)etta fyrír lionum með dæmum. Setjuin nú svo, að As- geiri sjálfuin hefði fallið fremur illa vinnan 1 Dakota, og hefði hiíft sjer við henni, en leitað til ættmenna sinna og legið upp á J)éim, pegar í nauðirnar hefði rekið vegna vinnu- leysisins. Ásgeir gefur sjálfur í skvn, að hann hafi ekki unnið neitt smáræði J)ar syðra, og jeg er ekk- crt að rengja sögu iians. En setjum tiú svo enn fremur, að liann liefði ein- liverra hluta vegna „fundið sig knúð- an“ til að flytja langt hurt frá fólki isínu. Dá liefði hann ekki lengur getað leitað á náðir J)ess, pegar að hefði iicrepjit, og pví orðið að vinna fyrír sjer sjálfur. Mundi J)á ekki öll- tini kotna sainan um, að fratnferði inannsins hefði tekið frainförum? Er ekki frainföriii alveg sú sama fyrir J>að, J>ó að maðurinn liefði ejitir Jlutninginn soltið í hel, ef hann ihefði haldið fram sitiu fyrra aðgerða- leysi?— Tökum anwað tlæmi. A Jtalíu og öðrum suðrænum löndum <er mikið af mönnum, sem ekkent ihafast að, eða nálega ekkert. Lopts- laginu par er svo varið, að peir a.urfa miklu mmn» til að draga fram lífið heldur en menn purfa Jiar sem náttúran er harðari. Þeir ganga í einstökustu ræflum og lifa á sjer- lega krajitlítilli fæðu. Líf pessara maiina er undur lágt, óvirðulegt. Deir eiga fæstir neitt heimili eða húsaskjól, heldur skríða á kvöldin inn í jiort og súlnagöng og hafast ]>ar við yfir nóttina. En [)eir draga- fram lífið með [>essu, J>jást ekki grand, og eru ef til vill að öllum jafnaði dável ánægðir með kjör sín. Dað liggur í augum uppi, að slíku líti gæti enginn maður lifað hjer í landi. Ef einhver pessara tnanna kæmi hingað vestur, pá yrði hann að fara að vinna baki brotnu. Og með vinnunni eru öll líkindi til að lifnaðarháttur haris kæmist í við- unanlegt horf. Hann mundi fara að gauga í hlýjnm fötum í vetrar- kuldanum hjer, nærast á kjarngóðri fæðu, eins o<r flestir aðrir, o<r eirrnast eitthvert heimili. Mundi nú ekki öllum skynsömum mÖnnurn koma satnan um, að líf pessa manns íiefði tekið framförum frá pví 'sem áður var? Mundi ekki verða hleorið iuí n peitn tnanni, sem segðist eiga „mjög erfilt með að fallast á J>að“, að petta væru neinar framfarir, af J>ví að hjer gæti enginn lifað öðru eins hundalífi, eins og menn geta lifað á Italíu. En röksemdafærsla Ás- geirs Lindals viðvíkjandi matreiðslu- stónuin er nákvæmlega á pessa leið. E11 auk pess er [>að ekki nema hálfur sannleikur, að „undir peim kringumstæðum, sem hjer eru“, sje „jafnillt að komast af án“ |>essara áhalda, sem hjer er utri að ræða^ eins „og fæðunnar sjálfrar“. Og [>að er alisendis ósatt í peim skilningi, sem Asgeir segir pað. Ilann scgir J>etta auðsjáanlega í peiut skilningi, að hjer geti menn ekki dregið fraitt lítíð án J>ess að hafa matreiðslustór, eins og menn geta ekki haldið áfrain að lifa, ef menn hafa ekkert að borða. I>etta vita nú allir að er öldungis til- hæfulaust. Dví að J>að eru margar púsundir manna i uorðurhluta Aine- ríku, sem hafa enga matreiðslustó og engan ofn og ekkert í pess stað, nema hlóðir, sem [>eir hlaða sjálfir. En ]>ar á móti liefur engum tek- i/.t að vera matarlatisum hvern ára- tugiiin ejitir atinan. En í öðrutu skilningi má J>etta til sanns vegar færa. Jafnóðum og mennirnir ]>okast upj) á við úr skræl. ingjahættinum fá peir óbeit á hon- tnn og peim hættir að finnast hann með nokkru móti viðunanlegur. Dað úir og grúir af dæmuvn í pessa áttina, hvar sem vnaður lítur í kring um sig, svo að segja. Jeg skal taka til eitt <læmi heiman af ís- landi. Fyrir 20 árum og enn skemmri tína voru baðstofurnar á be/tu sveitabæjunum á íslandi, livað ]>á J>eim lakari, lýstar njij) með týru af fífukveik og hrossagrút og Oðrum ópverra. Nú er [>ar breyt- ing á orðin. f>að mundu fæstir al- minnjlegir menn á Islandi tiú geta ltugsað til pess að eiga að hætta við steinolíulamjiana en fara aptur að hengja grútarkolurnar upp í bað- stofurnar. L>eir mumlu margir hverj- ir segja, að peir vildu eins vel vera matarlausir eins og steinolíu- lausir. Þannig mundi pví verða varið fyrir Jslendingum heima, ef J>eir væru farnir almennt að nota matreiðslustór og tifna. I>eir mundu |)á ekki lengur geta tttiað við rak- 11 nn og reykinn og sótið og allan annan ópverrann, sem fylgir pví að sjóða mat sinn á Jiann hátt, sem peir gera pað, og búa f húsum, sem ekki eru hituð ttpp með öðru en útgufuninni af mönnunum sjálf- uin. Dunnig er pví varið með ís- lendinga hjer í landi. t>eir drægju auðvitað fram lítíð, ]>ó að peir hefðu engar matreiðslustór og enga ofna, hehlur að eins eld á hlóðum til að sjóða mat sinn og vertna sig við. Indíánar lifa á Jja»n h&tt pann dag í dag, og fjölíji h'ítrit, ný- byggjara í Jiessu |an<)i hefur byrjað J>annið búskaji sinn. íslendingar tnundu geta J>að líka. En J>egar peir koma hingað, komast peir J>eg- ar I tæri við fólk, sem lifir alger- lega civiliseruðu lífi. I>eitn kemur [>ví ekki til hugar að byrja með hlóðunum, og J>eir verða peitn bráð- lega svo afvanir, að peir hugsa til J>eirra á svipaðan hátt, eins og landar heima hugsa til fífukveiksins og hrossagrútsins. Kröfur mannanna til lífsins hafa vaxið; pað sem á ensku er kallað standard of life liefur orðið hærra, æðra. I>að kann vel að vera, að Asgeir Lindal eigi „mjög erfitt með að fallast á [>að“, „að telja pað með sjerlegutn fratn- förum“, og aö pví get jeg ekki gert, enda skiptir pað og minnstu. En J>að get jeg sagt honum, að J>eir sein ritað hafa um hag J>jóð- anna hafa allir (að honum einum undanskildum) komið sjer sámaii utn að telja annað eins og petta ekki óverulegan pátt í framförnm pjóð- anna. Ef nokkuð gæti verið vitlausara en J>essi atriði í grein Asgeirs, sem jeg lief tekið til yfirvegunar hjer á undan, [>á mundi J>að vera ummæli hans um akvcgina. 1 19. bl. Lögbergs í vor hafði staðið: „Hvað mnndi verða sagt |<ar (0: á ís- landi), ef einn góðan veðurdag væru komnir akvegir uin allt landið, og svo 2 uxar (svo að vjer ekki tökum dýpra í árinni) væru látnir draga i>að eptir þessum vegum, sem fjöhla-margir hestar eru vanir að bera á bakinu og siðun- um? . . . Skyldi íslenaingum eklci jykja þetta fremur í framfara át.tina frá því sem hefur átt sjer stað lijá þeim?“ Ilitst. Lögbergs áleit pað nokk- urn veginn sjálfsagt, að svo fram- arlega sem slík breyting væri fram- för í líti íslendinga heima, ]>á mundi hún líka vera framför í lífi íslend- inga hjer, sem ekki hafa vanizt neinu öðru en J>ví sein íslendingar heima hafa vani/t. Ásereir Líndal n svarar pví á [>ennan gáfulega hátt: „ . . að það geti á nokkurn hátt verið að þakka iöndum hjer, þó langt- um auðveldara sje að koma hjer á ak- vegum en heim*, sökum |>ess hvað land- ið er víða miklu sljettara og þurrara, tinnst, mjer hreinn og beinn barnaskap- ur að ímynda sjer. Það ætti þá fyrst að fara að telja íslendingum hjer íiest til gildis, ef farið yrði að telja þeim það til gildis, liveinig bæði landslag og loptslag væri hjer í Ameríku, eins og reyndar ritst. „Lögli.“ virðist fullkom- lega gera.“ Lögberg hefur auðvitað aldrei með einu einasta orði gefið annan eiris [>vætting í skyn eins og [>ann, að telja ætti Islendingum pað til gild- is, hvernig lanilslag og loptslag er hjer i Ameríku. Detta fellur J>vi alveg um sjálft sig hjá Asgeiri, og er í sjálfu sjer ekki svaravert. En pað er livorki meira nje minna en aðalatriðið í útflutnings-sjiursmáli íslendi nga, sem Ásgeir Líndal hjer er að rugla utn, og J>ess vegna á- lít jeg rjett að fara um J>að nokkr- um orðutn. Og jeg vil j>á fyrst benda inönn- um á saunleika, sem reyndar ætti ekki að [>urfa að segja fullorðnum mönnutn, en sem Ásgeir Líndal auðsjáanlega ekki J>ekkir *— [>ann að pað verða fleiri framfarir meðal mannanna en pær sem í eiginleg- asta skilningi rná telja J)eim til gild- is. Dað er ekki ólíklegt að ganga megi út frá pví sem sjálfsögðu, að meiri framfarir verði t. d. á íslandi í góðutn árum en í vondurn áruiru Af liverju stafa pá ]>ær framfarir? I>ær stafa af góðærinu, af blíðviðr- inu, af göngurn fiskanna ujip að landinu o. s. frv. Aðalorsakir frarn- faranna verða pví alls ekki taldar neinum rnönnum til gildis. Alveg eins er nú pessu varið með yor framfararaál hjer vestra. I>cg- ar J>au eru stikuð nógu djúpt, jiá, ketnur pað upp úr kafinu, svo som af sjálfsögðu, að aðalfratnförin í lífi íslendinga ltjer vestra er etigan veg- inn J>að, sem peir hafa afkastað, heldur er aðalframföriri sú, að peir eru komnir í J>að land, sem legg- ur svo mikið uj)[> í hendurnar á peiin, í tiltölu við J>að sem ísland gerir, svo að lijer er J>að ekki kröptum J>eirra ofvaxið, að koma efnahag aínúin og lifpaðarhOttum j viðunanlegt horf. Það er nokkuð líkt ástatt með oss eins og væri með landa vork á íslandi, ef allt \ einu fengist trygging fyrir að haf- ísinn kæmi aldrei að landinu. Mundi ekki pað eitt pykja talsverð fram- för í samanburði við pað setn nú á sjer stað? Það væri auðvitað meiri framför en nokkrar J>ær fratn- farir, sem hugsanlegt er að nokk- urn tíma verði taldar löndum vor- uin „til gildis“. Því að í pví atriði einu felast skilyrði og mögulegleik- ar fyrir óendanlegum framfara-atrið- um. — Dannig er ]>ví rarið að akvegirnir ltjer eru einn liðurinn af framförunum í lífi íslendinga hjer, og pað ekki sá ómerkasti. Að koma íneð ]>á mótbáru í [>essu sam- bandi, að ]>eir verði ekki taldir ís- lendingum lijer til gildis er ekki nema auðvirðilegur pvættingur, pví að ]>að kemur ekkert málinu við. Dá kem jeg að ásökunum Asgeirs um skaldastrokur íslendinga. Hon- um er meira í mun, að láta ekk' Lögberg komast upp með pað, að íslendingar hafi orð á sjer fyrir ráðvendni hjer norðan lainlamæranna. Sem sönnun fyrir J>ví, að pví sje ekki svo varið, fer hann að rifja [>að uj)ji, að einhverjir íslendingar í Nýja íslandi hafi, ejitir pví sein Framfari hafi sagt, „gert fullkomii- ar tilraunir til að komast leynilega í burtu úr nýlendunni suður yfir landamærin, til J>ess, eptir pví setn blaðið segir, aö kotnast hjá að borga stjórnarlánið góða, setn margir land- ar par voru neyddir til að taka sökuin fátæktar“. ]>að getut tneir en verið, að J>etta standi í Fram- fara, og pað getur sömuleiðis meir en verið að Frf. hafi farið J>ar rjett ineð. Je<j er allsendis ókunnu<rur pví atriði, og jeg sje ekki lteldur, að pað komi málinu svo sjerstalc- lega mikið við. pað eru fyrst og fremst mörg ár síðan stjórnarlán Nýja íslands var upjii á teningnum. Mjer er óhætt að fullyrða, að ls- lendingar hjer hafa alveg sama al- mennings-orð á sjer fyrir pað nú, hverriijr sem J)eim kann að iiafa fari/t í pví ntáli. Slík tnál fyrnast á skemmri tíina en liðinn er síðan að flutningurinn úr Nýja íslandi varð suður í Dakóta. En auk pess er með jietta atriði eins og fleir i í orein Asjreirs, að liann hefði held- ur átt að pegja um pað, síns eigin málstaðar vegna, heldur en vera að draga ]>að fram. í hverju skyni er Ásgeir að lemjast við að koma pví inn í höfuðin á rr.önnum, að ís- lendingum sje hjer svo gjarnt til að svíkja út fje og strjúka svo? Er pað í pví skyni, að sýna, að menn hafi komið með pá tilhneiging heim- an af Islandi, slíkt sje löstur, sem liggi í pjóðerni lslendinga? Fjærri fer J>ví. Hann tekur J>að skýrt fram í grein sinni í Jjógbergi í vor, að hann ætli ekki að fara út í upj>- blásturs-sálma, að pví er Islandi viðvíkur. Ilann dregur pví auðvit- að petta atriði fram sem einn af ókostum Atnerfku-lífsins, sem einn af óknyttuin peim, sem lslendingar læri í Ameríku. Hverjir voru pað nú, sem reyndu að koinast leynilega burt úr Nýja Islandi rneð stjórnar- lftnið, ef pað hafa nokkrir verið- Voru Ný-Islendingar [>á búnir að læra tnikið af hjerlendum mönnutn, illt eða gott? Var ekki allur J>orri Ný-Islendinga J>á menn sem hvergi höfðu dvalið í héiminum nema lieima á Islandi og f Nýja Islandi? Þó að Ásgeir Líndal viti ekki mikið. um Islenditiga hjer vestra, pá veit hann pó að líkindum svo mikið. Hvern stuðning veitir pá J>etta at- riði málstað hans? Auðvitað allsend- is engan. Miklu fremur J>vert á móti, pa’r sem [>etta er eina dæmið, sem hann getur til fært, oða að minnsta kosti reynir að draga fram. Jeg veit J)á ekki betur en jeg hafi svarað ölluin J>eim atriðum í grein Líndals, sem nokkur ástæða ér til að svara, nema ef vera skyldi pví sem hann segir um efnahág Islendinga í Pembína Co. En jeg hef áður tekið J>að fram, að pað ætla jeg að leiða hjá mjer. J>au atriði, sem hann rökstyður með pví einu, að petta og petta hafi hann „heyrt“, J>etta og petta hafi verið „altalað“ o. s. frv., álít jeg ekki pess verð að vera að fást við ]>au. Maður, sem hefur [>rek til að segj a aðra eins haugalygi í almennu blaði, eins og að svo hafi „mátt heita“, „að matreiðs lustór væru koinnar á hvert heimili“ í Húnavatnssýslu í hitt ið fyrra, liann rerður að færa einhver tneiri rök fyrir siaðhæfingum sínum til pess að menn trúi peim, en pau, að hann liafi ,,heyrt“, og petta og petta hafi vcrið „altalað“. pví að af slíkum manni búast menn sann- arlega ekkert fremur við sannleika en ósvífnustu ósannindunt. Ásgeir endar grein sína á pvl, að liann ltafi „mjög lítinn tíina til rit- starfa“. Sjálfs sfn vegna ætti hann ekki að verja „neinum^ tíma til slíks, sá maður. Hvernig sem hæfileg- leikum hans og pekkingu kann að vera varið, pá er skapi liaits auð- sjáanlega svo farið, að ritstörf geta ekki orðið honum til annars en skatnmar — nema hann ]>á sitji mjög vandlega á strák síiiunt, sein engin líkindi eru enu til að hann inutii gera. Finar J!jörleifsson. <; r c i 11 11 m i s l a n d. í síðast heptinu af Scribner's Magazine. mánaðarriti, sem gefið er út í New York, stendur vel rituð grein um ísland eptir Charles Spra- guc Smith, ameríkanskan mann, sem ferðaðist um ísland sumarið 1888. Þeir landar vorir, sein skilja ensku, ættu að lesa greinina; J>að borgar sig. Deirra vegna, sem að eins skilja ntóðurmál sitt, setjuin vjer hjer útdrátt af vissuin atriðum úr rffeininni. n Höf. stigur fyrst á land í Reykja- vík. Honum pykir pað ljótur bær, svo Ijótur að hann tekur Dórshöfn á Færeyjtim frain yfir hana. Reykja- vík er fyrir hans augmn tilbreyt- ingnrlnus og feiðinleg og sjerstak- lega óprifaleg. „Heggja megin á aðalstrætunum“, segir hann, „eru opn- ar rennur, hjer um bil 18 puml. breiðar, og liggja út í eina aðal- rennu, sem er fram undan lands- höfðingja-húsinu“. Dinghúsið segir hann sje eina húsið par sem um nokkra byggingariist sje að ræða. Landið umhverfis bæinn pykir hon-' um og sjerlega viðbjóðsjegt (inthe extrcme forbidding). En pví meir dáist hann að útsýninu frá hæð- unum fyrir austan bæinn til Esj- unnar, Akrafjallsins og Snæfells- jökttlsins. Tvennt segir hann að veki mesta eptirtekt útlendinga, Jiegar peir sjeu nýkomnir til landsins: líkamlegur sljóleikur Islendinga og gestrisni J/eirra. Hann segist opt hafa skemmt sjer við pað á Hótel ísland, ]>eg- ar hann hafði setið par að miðdeg- isverði, að sjá fjóra fullorðna menn, stundum karlinenn eingöngu, stund- um karla og konur, rogast með mestu erfiðismunum fáeinar álnir með einn mjölsekk miili sín. Ilann rainnir auðsjáanlega eitthvað til J>ess, aö hann hafi sjeð rösklegri lianda- tiltektir í Ameríku. Dessi líkatn- iegi aunr.ingjaskapur hyggur hanu sje sumpart, og að raiklu leyti, kominn af pví, hve illa fæðu fá- tæklingar á Islandi hafi, sumjiart af J>eirra óheilnæinu húsakynnum. Yfir gestrisni Islendinga lætur hann fram- úrskarandi mikið, og hoituin ]>ykir hún f mesta máta urrdra verð, ]>eg- ar J>ess er gætt, hve fátækir menn almennt eru. Höf. hefur uirt tfina hafzt við hjá sjera Dórarni Döðvarssyni í Görð- um á Alptanesi. Hann hefur mætt J>ar mjög mikilli gestrisni, . eins og nærri má geta, eixla dregur liann og engar dulur á pað, og honuin Jiykir sjera Pórarinn bæöi marg- hæfur maður og mikilhæfur. Með sjera Þórarni liefur haitn íengið sjer- stakt færi á að sjá Island og Is- lendmga; ltann hefur verið með honum við jarðarfarir, í brúðkaujis- veizlum og á vfzitazíuferðum. Með- al annars hefur hann verið í lirúð»

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.