Lögberg - 28.01.1893, Blaðsíða 2

2
LOGBERU LAUGARbAGINN' 28. JANÚAIt 18f>3.
^ögbtig.
GenS út að 573 Msviti Str. Winnipeg
af The I.ögbert; Printing &• Puhlishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
Rttstjóki (Editor):
EJNAR II/ÖliLE IISSON
BUSINESS MANAGF.R: MAGNÚS PAULSON.
AE tiLÝSINGAR: Smá-auglýsingar í eitt
skipti 26 cts. fyrir 30 orð eða 1 j>uml.
dálkslengdar; 1 doll. um rjánuSinn. A stærri
auglýsingum eða augl. um lengri tíma at-
sláttur eptir samningi
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda veröur að til
kynna sknfiega og geta uin fyrvcrandi bú
stað jafníram:.
DTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLIJSTOFU
blaðsics er:
THE LÓCBEHC PHINTIKC & PUBLISH- C0.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til KITSTJORANS er:
EDITOR LÖOiíKRtt.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
— DAUGAE DAGINN 28. JAN. 1893. —
Samkvœmt landslöguin er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
akuldlaus, þegar bann segir upp. — El
kaupandi, sem er í skuld við blað-
ið flytr vistferlum, án þess að tilkynna
beimilaskit'tÍE, þá er það fyrir dómstól-
unum álitiu sýnileg sönuun fyrir prett
visum tilgang'.
Ettirleiðis verðr á bverri viku prent-
tið Vblafttnu viðrkeaning fyrir móttöku
allra peninga, sem því hafa borizt fyrir-
farandi viku i pósti eða með bréfum,
en ekH fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálflr á aígreiðslustofu blaðsins*
því að þeir menn fá samstundis skriflega
viðrkenning. — Bandaríkjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
um), og frá íslandi eru íslenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
n. ifoney Orderx, eða peninga í Rt
j/, "rui trtler. Sendið oss ekki bankaá
vi-amr, sem borgast eiga annarstaðar en
5 Wiunipeg, nema 2öcts aukaborgun fylg
Jyrír innköllun.
I’ E N I N G A L E Y S I Ð.
í>ví verður ekki neitað að bændur
lijer um slóðir virðast eiga allþröngt
ineð jieninga í vetur. Hvervetna heyr-
rísl sami sónninn, skuldalúkningarhafa
í vetur gengið með ógreiðasta móti,
og mjög örðugt er sagt að selja vörur
TÚti um landið.
Sjálfsagt verður fietta til fiess, að
^ýmsir ópolinmóðir menn, sem ekki
hafa fyrir f>ví að líta lengra nn á yzta
yfirborðið á málinu, komast um stund
a.ð peirri niðurstöðu, að allt sje aðfara
á hausinn, mönnuin sje að hraka í efna-
lega, hjer sje ekki vsrandi, og þar
fram eptir götunnm. Slíkar ræður
má ávallt heyra, fiegar einhverjir örð-
ugleikar eru á ferðinni, og pað ef til
vill ekki hvað sízt af peirra munni,
sem annað slagið raupa gengdarlaust
af gróðanum, og láta eins og hverein-
asti maður í heilum nylendum sje orð-
inn stórauðugur eða rjett við það.
Verzlunarblaðið Cornmercial ger-
ir peningaleysi bænda að umræðuefni
í ritstjórnargrein í pessari viku, og
kemst par meðal annars pannig að
orði:
„Sannleikurinn er sá, að pó að
margir Manitoba-bændur eigi pröngt
með peninga í vetur, pá eru peir (að
nndanteknum fáeinurn, sem áreiðan-
iega mundu fara á höfuðið, hvert sem
peir færu) allt af að græða, og safna
að sjer lifandi [icningi, byggingum,
löndum o. s. frv. Orsökin til pess, að
inargir peirra eru í peningapröng, er
sú, að peir eru of ótrauðir á að hleypa
sjer í skuldir, vegna pess, að láns-
fyrirkomulagið, sem hjer er ríkjandi
jýdr svo rnjög undir menn í pá átt.
J>eir menn, sem eru of ótrauðir á að
hleypa sjer í skuldir, verða ávailt í
peningapröng, pó aldrei nema peim
græðist fje mjög ört. Á pennan veg
er varið ástæðum nijög margra manna
hjer í fylkinu. I->eir eru að færa sig
út, hafa meira um sig, og lána óspart,
svo að jafnvel pótt peir sjeu að lirúga
að sjer auði, pá geta peir stundum
«kki staðið í skiiutn eins vel eins o<r
7 eir ættu að gera. \rerzlunar-fvrir-
komulagið hjer, sem gerir mönnum
svo ljett að fá lán og jafnvel knyr
Lændur út í skuldir, er undirrótin til
Jiins mesta hluta af örðugleikunum.1-
JARNBRAUT TIL NÝJA-
ÍSLANDS.
Ný-íslendingar eru nú fyrir al-
vöru teknir að hugsa um að ÍL járn-
braut til sín, og væri sunnarlega ósk-
andi, að pað heppnaðist áður en langt
um liði.
Svo stendur á,að Rockwood-menn
hafa farið fram á pað við Kyrrahafs-
brautarfjelagið canadiska, að lengja
brautina, sem liggur frá Winnipeg til
Stonewall, leggja hana paðan norð-
austur til Foxton. Fjelagið befur
tekið vel i pá lielðni, og menn gera
sjer von um, að henni muni fást fram-
gengt.
Fari svo, að fjelagið verði við
óskum Rockwood-manna, pá hefur
járnbraut komizt mjög miklu nær
Nyja íslandi en nú á sjer stað. Og I
tilefni af peim vónum, sem menn gera
sjer um framgang pessa máls, hefur
hreyfing komizt á í Nyja íslandi í pá
átt, að fá pessa fyrirhuguðu Foxton-
braut framlengda allt norðaustur að
Gimli.
Nylendumenn hjeldu fund um
málið að Gimli fyrir eitthvað tveimur
vikum og sampykktu par áskorun til
Kyrrahafsbrautarfjelagsins canadiska
um að leggja brautina til Gimli, jafn-
framt pví sem peir gerðu ráðstafanir
til að gefa fjelaginu allar nauðsynleg-
ar upplysingar um vörumagn nylend-
unnar o. fl.
Vjer óskum N/-íslendingum
hjartanlega til hamiugju með tilraun
pessa. Að sönnu berutn vjer engan
kvíðboga fyrir framtíð nylandunnar,
hvernig svo sem um petta mál fer.
t>að fer ekki tvennum sögum um pað
nú, að lífvænlegt sje í Nyja íslandi.
En pað er betra, som betra er. Feng-
ist járnbraut til nylendunnar, mund'
ótal margt komast á hreyfingu og í
framkvæmd, sem nú liggur kyrrt, svo
að segja eða alveg, og framfarirnar
verða margfaldar. Járnbraut til
Nyja íslands mundi mjög flyta fyrir
pvi, að pær vonir rætist, sem margir
virðastnú bera í brjósti, að sú nýlenda
verði bezt og affarasælust af öllum ís-
lenzkum nylendum í pessu landi.
KOSNINGARRJETTUR
KVENNA.
Frjettasmali frá Tribune fann að
máli nú í yikunni forstöðukonu peirr-
ar deildar af bindindisfjelagi krintir.na
kvenna hjer í hænum, sem hefur með
höndum málið uin kosningarrjett
kvenna. Samtal peirra skj'rir svo vel,
sem búast má við í jafnstuttu máli,
hvað fyiir pessum konum vakir. Og
með pví að hreyfing sú er pær liafa
vakið hjer í fylkinu er merkileg,
hverjum augum sem menn vilja ann-
ars á hana líta, pá setjum vjer hjer
samtal peirra.
„Ilvar ætlar bindindisfjelag krist-
inna kvenna að halda sitt „mock par-
liarnent?-1 spurði frjettasmalinn.
,,í Bijou leikhúsinu, fimmtudags-
kveldið 9. febrúar.“
„Hver er tilgangurinn með petta
ping ykkar?“
„Tilgangurinn er tvöfaldur“, svar-
aði forstöðukonan; „í fyrra lagi sá, að
sýna almenningi manna okkar hlið á
málinu um koseingarrjett kvenna; í
öðru lagi, að hafa saman perdnga til
að lialda áfram starfi okkar hjer í
bænum og fylkinu.“
„Hvaða snið á að verða á skemmt-
un pessari?“
„Umræðurnar eiga að fara fram
samkvæmt pingsköpum fylkispings-
ins. t>ær verða með sama sniði sem
væru pær önnur umræða um laga-
frurnvarp pess efnis að veita konum
fullan i-tkvæðisrjett. t>eir sem sam-
komuna sækja mega búast við mjög
fftgætri skemmtun. Við vonumst eptir
að pessi fundttr fari miklu betur fram
en fundir fylkispingsins.4-
„Hvernig gengur ykkur tneð
bænarskrárnar?“
„Þær eru að koma daglcga frá
jfmsum pörtum fylkisins. t>ær verða
allar kornnar um lok pessa máuaðar,
og munu sjfna, að töluvert hefur verið
starfað á tveim mánuðum.“
„Hverjar ástæður berið pið fyrir
ykkur, par sem pið biðjið um kosn-
ingarrjett?*1
„Ástæðan er sú, að kosniugar-
rjettur er okkar eðlileg rjettindi,
grundvölluð á kenningu Krists. í>að
er svo litið á, sem brezk stjórnarskip-
un sje byggð á grundvallarsetningum
biflíunnar, og par sem konur eru
sviptar ko3ningarrjettinum, pá er
stjórnarskipuninni áfáct í pvl efni.“
„Óskar hinn betii partur kvenn-
pjóðarinnar eptir kosningarrjetti?“
„Menn hafa ávallt haft óbeit
nokkra á peim mönnum, sem hafa haf-
ið sig upp yfir jafnsljettuna og leitað
að nyjnm svæðum fyrir hugsanir og
starf mannanna, og einkum á peim
sem hafa heimtað fullkomið pólitiskt
jafnrjetti. Konur pær sem komið
hafa pessari hreyfingu af stað hafa ver-
ið ágætum hæfileikum búnar til sálar
og líkama, pær hafa verið í virðuleg-
um stöðum í mannfjelaginu og haft
ágæta menntum, og pær hafa verið
jafnmerkar fj'rir sínar heimilisdj-ggðir,
pekking á almennings málum og
sjaldgæfa framk væmdar-hæflleika;
pær hafa verið vel málí farnar og rit-
höfundar góðir, og átt upptökin til
hinna verulegu endurbóta nútímans
og stjórnað peim; hvervetna hafa pær
kostað kapps um að stuðla að sönn-
um hag mannfjelagsins, en hjá sum-
um flokkum mannfjelagsins hafa pær
ávallt orðið fyrir skopi og ósannind-
um, Ijóst og leynt.“
„Eru ekki konur pær sem heimta
pessa breytingu fáar, og eru ekki til-
finuingar og skoðanir peirra óvsnju-
legar, og pví pýðingarlausar, pegar
ræða er um, hvert álit almennino-ur
hafi á pessu máli?“
„t>ær eru fleiri en sjeð verður í
fyrstu, pví að margar óttast að verða
að athlægi og missa álit sitt tneðal
kunningjanna, og vilja pví ekki láta
bera á skoðunum sínum nje koma
fram með kröfttr viðvíkjandi rjettind-
uui sínum. I>að er ekkert uudarlegt
pó að tneiri hluti kvenna sjeu fáfróðar
um sinn borgaralega hag, pví að
mannkynssagan sýnir, að allur fjöld-
inn af hinum kúguðu stjettum, menn
sem lifað hafa við hin auðvirðilegustu
kjör, hafa látið sig pað litlu skipta,
pangað til trú og áhugi hinna fáu
hefur krýnzt sigri uð meira eða minna
Ieyti.“
„Hvað segið pjer um pá mótbáiu,
að peir sem lögin setja verði líka að
framfylgja peim? Gæti kona verið
lögreglustjóri eða Iögreglupjónn?“
„Hún gæti ef til vill ekki gegnt
pessum embættum á sama hátt eins og
karlmenn gegna peim, en hún gæti
sjeð fyrir sið'erði mannfjelagsins og
heilbrigðisástandi borgaranna miklu
betur, en karlmönnum tekst pað. Með
sama rjetti mætti segja, að menntuð
og listfeng kona geti ekki stýrt húsi
sínu, ef hún getur ekki pvegið og
strauað sjálf og verkað ílátin og elda-
stóna. Væri kona sett j'fir lögreglu-
liðið, pá gæti hún stýrt mönnum sín-
um og haldið reglu, án poss að nota
nokkurn tíma með eigin höndum lög-
reglustaf eða skammbissu. Aðalatrið-
in í stjórn, segir Blackstone, eru prjú,
vizka, manngæzka og vald. Setjum
svo, að konan liafi vizku og mann-
gæzku til að bera, pví að pessar
dyggðir finnast ekki eingöngu hjá
karlmönnuro, og setjum siðferðislegt
prek í staðinn fyrir líkamlegt afl, pá
höfum við pau óhjákvæmilegu grund-
vallaratriði stjórnar, sem optast parf
á að halda í lífinu. Konur stýra fjöl-
skyldum (og peim stórum stundum)
skólum, par sem bæði eru drengir og
stúlkur við nám, guðspakkastofnun-
um, stórum greiðasöluhúsum og hót-
ellum, bújörðum og gufuvjelum,
drukknum og óspektargjörnum körl-
um og konum, og pær stöðva bardaga
á strætum úti alveg eins vel og karl-
menn. Drottningarnar í mannkyns-
sögunni standa ekki konungunum
á baki.“
„Hvaða horfur eru á pví, að pið
hafið frain ykkar mái?
„Itorfurnar eru sanuarlega mjög
góðar. t>að eru mjög sterkar líkwr
til pess, að við fáum fnllkominn
kosningarrjett á pessu næsta pingi.
Við höldum, að meiri hluti pingmann-
anna sje á okkar mftli í pessu efni.
Okkar fylki-ping er nú með hinum
fremstu löggjafarpingum að pví er
umbætur snertir, og pað parf ekki
annað en að sampykkja okkur laga-
frumvarp, tii pess að standa fremst
allra.“
SlvOPLEGAR ÍSLANDS-
LÝSINGAR.
Eþtir Þoreald Thoroddacn í „Landfræöis-
sögu íslands.11
(Framh.)
Svona er nú fyrsta ferðasagan frá
íslandi. t>að er enginn efi á pví, að
Gories Peerse einhvern tíma hefir
komið til íslands; lýsing hans á sjálfu
landinu er engan veginn svo fjarska
fráleit; en pegar hann fer að lýsa
pjóðinni, kastar tólfunum; pað erauð-
sjeð, að hann hefir ekki umgengizt
annað fólk en hinn argasta sjóbúða-
skríl, setn í pá daga líklega ekki hefir
veiið beysinn; pó sumu sje ef til vill
logið til uppfyllingar, pá styðjast pó
allflestar sögurnar við einhvern snetil
af sannindum. Frá Heklugosunuin
setrir Peerse mikið sennileírar enn
flestir samtíðamenn hans, og pað setn
hann segir un; ferðalög inni í landinu
er furðu rjett; par sem hann nefnir
ýirislegt, er snertir náttúru og afurðir
landsins, sjest, að hann hefir tekiðall-
vel eptir; hann segir og rjett frá haf-
ísnum og segir engar kynja- eða
draugasögur um liann. Yfir höfuð er
pað merkilegt, hve lítið er af hjátrúar-
sögum í riti Peerses, og er rit hans í
pví tilliti ólíkt ntum lærðra manna í
pá daga; líklega kemur petta af pví
að Peerse hefir rerið lítt lærður eða
ólærður maður, og liafa pví liin latn-
esku rit fræðimanna engin áhrif h'ift á
hann. Rit Peerses er hreint o<r beint
O
yfirlit yfir pær hugmj-ndir, sem ólærð-
ir sjórnenn og verzlunarmenn í pá
daga hafa gert sjer uui landið; iktt er
pað í riti hans, sem áður er algengt í
lýsingum á íslandi; hundasagan er eitt
af pví fáa; hún er pegar komin ágang
á dögum Martin Behaims, eins og vjer
áður höfum getið. t>að sem hann
segir um eldsneyti er rjett, pví enn
nota menn við sjóarsíðanu mó, paug,
fiskabein og klfning til eldsneytis;
hvalasögur hans eru hinar sömu eins
og algengar voru í pá daga, og pó
talar hann minna um sjóskrýmslin en
margir aðrn. Frásögur lians um kap-
ellurnar er eðlileg á peim tímum, pví
hálfkirkjur voru um siðaskiptin mjög
víða; eins vita menn hve opt verður
messufall á útkjálkakirkjum á vetrum,
pegar illa árar, enda hefir um siða-
skiptin verið töluverð óregla á kirkju-
stjórninni. Hvað ósiðsemi íslendinga
snertir, er peir Peerse og Blefken eru
svo margorðir um, pá eru pað eflaust
mestmegnis ýkjur, sprottnar af sjó-
mannapvaðri, og er auðsjeð, að peim
pykir gaman að tala umslíkt. Jafnveí
pó Peerse ekki hafi umgengizt nema
hinn Ijelegasta skríl, pá eru óprifn-
aðarsögur hans eflaust mjög j^ktar;
frásagan um að íslendingar eti sjálf-
dautt, er afleitfásinna, eí til vill byggð
á einbverjum einstökum atburði, Sem
sjómenn pýzkir liafa misskilið. Athæfi
pað og siðir, «em Peerse, og síðar
Blefken, segja, að íslendingar hafi í
samdrykkjum, hefir aldrei heyrzt á
íslandi eða neitt pvílíkt, og er allt út-
lit til pess, að sögur pessar sjeu upp-
spunnar viljandi til smekkbætis fyrir
lesendurna. Það sem Peerse segir um
rúm íslendinga og svefnsiði, er liklega
byggt á pví, að hann eða aðrir Þjóð-
verjar hafa komið í lítilfjörlega bað-
stofu hjá fátæklingum eða í sjóbúð,
og er pá skiljanlegt, að lýsingin verði
svona, pó hún sje rangfærð; Peerse
hefir undrazt að sjá 2 eða ef til vill 3
sofa saman andfætis, eins og alsiða er
enn á íslaudi; eins hefir pað hneyksl-
að hann, að kvennfólk og karlmenn á
íslaudi sofa í sama berbergi, í bað-
stofunni, og hafa jafnvel útlendir
ferðamenn á pessari öld talið pað sem
mark upp á ósiðsetni íslendinga og
vönt tn á blygðunartilíinningu.
Árið 3 607 kom út í Leiden bók
um ísland eptir Dithmar Blefken.
Bók pessi er orðin alræmd fyrir ýkjur
pær og skröksögur, sem í henni eru;
Biefkon ber íslendingum mjög illa
söguna. Þótt bókin í sjálfu sjer sje
sjerlega ómerkileg, neyðust vjer pó
til að tala nokkuð nánar um hana, af
pví hún hafði mjög mikil áhrif á liug-
myndir útlendinga um ísland, var
gefin út í fjölda mörgum útgáfum og
útleggingum, og varð til pess, að
Arngrímur lærði ritaði bók, til pess
að hrekja allar pær iygar, sem í henni
voru. Ferðasaga Blefkens er líka til-
búningur frá upphafi til enda; hún er
samsull af lygasögum, sem Blefken
hefir hej'rt hjá sjómönnum eða lesið í
eldri ritutn, og - r mjög efasaint, hvort
höfundurinn liefir nwkkurn tímakomið
til íslands; Guðbrandur biskup og
Arngríinur lærði sauna, að liann hefir
ekki komið til Islands á peim árum er
hann segir, en pað er pó ekki með
öllu ómögulegt, að hann hafi einhvern
tíma flækzt hingað á einhverjar liafnir
með pýzkum verzlunarskipum; en hafi
hann komið, hefir hann líklega komið
mikið seinua en liann segir; Arngrím-
ur heldur, að Blefken segist, hafaskrif-
að bókina og komið til íslands svo
snemma í pví skyni,að peir sem pekktu
ísland 1607, skyldu fremur trúa pví,
er hann segir um hag landsins 44 ár-
um áður. Blefken segist lýsa öllu
eptir sjón og reynd, og er pó auðsjeð
að hann skrökvar sumu vísvitandi; í
pá daga voru slíkar lognar ferðasögur
ekki óalgengar; pegar lýst var fjar-
lægum pjóðum og löudum, purftu höf-
undarnir ekki að óttast, að landar
peirra vefengdu söguna, pví lærðir
menn og leikir voru á peim öldum
flestir ákaflega auðtrúa. Nú á dögum
getur slíkt ekki haldizt lengi uppi; pó
eru pess nokkur dæmi á pessari öld,
að logið hefir verið upp heilutn ferða-
sögutn um Afríku og önnur fjarlæg
lönd, og hafa jafnvel fróðir menn
látið glepjast af slfku, pegar líklega
hefir verið logið.
Eptir pví seui Blefken segir, liafa
örlög bókarinnar, áður en hún kom út,
verið mjög merkileg; segir liann
frá öllum hrakningunum í for-
málanum. Blefken kveðst liafa kom-
ið til íslands 1563, en er hann fór
paðan 1565, hraktist hann víða um
lönd og gat ekki gefið hókina út fyrr
en 1607; hann fór frá íslanditil Lissa-
bon; par hoj-rði liann, að konungsskip
nokkur væri ferðbúin til Indlands rið
Herkúlessúlur; langaði Blefken til
Tndlands,og fórpví landveg með tveim
Þjóðverjum suður til Gades, en peir
náðu ekki fari; skipin voru farin áður
en peir komu. Þegar Jiessi von brást,
fór Blefken til Afríku allt til Goletta;
[>að er hafuarborg við Túnis; [>ar sneru
fylgdarmenn lians aptur. í Goletta
hitti Blefken Norðurálfumaun, sem
hafði tekið Múhameðstrú og átti heima
í Tingit í Maroccoríki. Þessi Múha-
meðsmaður livatti hann til að ferðast
með sjer, og gerðist Blefken pjónn
hans og vinnumaður, af pvi hann var
sjálfur peningalaus. ,.Þó mjer væri
pað örðugt,“ segir Blefken, ,,tók jeg
bagga á bak mjer, pví jeg vissi, að
heimskt ér heimalið barn, og margs
verður sá vísari, er víða ratar.“ Ferð-
Eina liroina Cream Tartar Powder.-Engin amónía; ekkert'álún.
Brúkað á millíónum heimila. Fjörutíu ára á markaðnum